verba[1]
DESCRIPTION
Etimologirako apunte batzuk (LATIN > CASTELLANO) EuskarazTRANSCRIPT
![Page 1: Verba[1]](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022062220/55925e171a28ab6d278b45e6/html5/thumbnails/1.jpg)
VERBA
ETYMOLOGIAE EXERCITATIONES
AVE!!!Linguae latinae DepartamentumRamon Osinaga
![Page 2: Verba[1]](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022062220/55925e171a28ab6d278b45e6/html5/thumbnails/2.jpg)
14/04/23 ETYMOLOGIA 2
Aurkezpena
Hasi baino lehenago ETIMOLOGIA zer den azalduko dugu eta kurtsoan zehar erabiliko ditugun definizio batzuk aztertuko ditugu.
![Page 3: Verba[1]](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022062220/55925e171a28ab6d278b45e6/html5/thumbnails/3.jpg)
14/04/23 ETYMOLOGIA 3
ETYMOLOGIA
Definizioa: Etimologia hitz baten jatorria aztertzen eta ikertzen duen zientzia da.
: hitz baten jatorria + hitza, azterketa.
![Page 4: Verba[1]](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022062220/55925e171a28ab6d278b45e6/html5/thumbnails/4.jpg)
14/04/23 ETYMOLOGIA 4
VOCABULA Apokopea: Hitz baten bukaeran dagoen
fonema edo silaba baten edo batzuen erortzea edo galtzea.
Asimilazioa: Fonema batek aldamenekoa ukitzean jasatzen duen aldaketa.
Disimilazioa: Bi soinu berdinak edo antzekoak desberdintzea.
Diptongoa: Silaba berean bi bokale elkartuak egotea. Latinean: “ae, oe, au”
![Page 5: Verba[1]](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022062220/55925e171a28ab6d278b45e6/html5/thumbnails/5.jpg)
14/04/23 ETYMOLOGIA 5
VOCABULA Fonema: Soinua. Hizkuntza baten soinu
unitaterik txikiena. Hiatu: Bi silaba desberdinetako bokalen
multzoa da. Kontrakzio: Bi elementu foniko edo
gehiago batean biltzea. Kultismoa: Hizkuntza baten bizitzan
aro ezberdinetan sartu diren hitzak, kulturaren eraginez.
![Page 6: Verba[1]](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022062220/55925e171a28ab6d278b45e6/html5/thumbnails/6.jpg)
14/04/23 ETYMOLOGIA 6
VOCABULA Latinismo: Hitza edota esaldia zeinak
latineko itxura mantentzen duen. Metatesia: Fonemaren lekuz aldaketa. Monoptongatu: Diptongo bat bokale
bat bihurtzea (=Kontrakzioa). Palatalizazio / Bustidura: Soinu batek
bere artikulazio puntua aho-sabaiuntz aldatzea.
![Page 7: Verba[1]](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022062220/55925e171a28ab6d278b45e6/html5/thumbnails/7.jpg)
14/04/23 ETYMOLOGIA 7
VOCABULA Sineresia: Bi silebetako bi bokal jarrai-
korren bategitea. Sinkopa: Hitz baten barruan fonema
bat desagertzea.
![Page 8: Verba[1]](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022062220/55925e171a28ab6d278b45e6/html5/thumbnails/8.jpg)
14/04/23 ETYMOLOGIA 8
Kontsonanteak
![Page 9: Verba[1]](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022062220/55925e171a28ab6d278b45e6/html5/thumbnails/9.jpg)
14/04/23 ETYMOLOGIA 9
Horrela errezago.....
Artikulazio puntua
Artikulazio modua
![Page 10: Verba[1]](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022062220/55925e171a28ab6d278b45e6/html5/thumbnails/10.jpg)
14/04/23 ETYMOLOGIA 10
Laburtzeko (garrantzitsuena)
Ozenak GorrakEzpainkariak /p/ /b/Ortzkariak /t/ /d/Guturalak /c/ /g/
/l/ /m/ /n/ /r/ (Li Mo Ne Ro)
Urkariak
Sudurkariak
![Page 11: Verba[1]](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022062220/55925e171a28ab6d278b45e6/html5/thumbnails/11.jpg)
14/04/23 ETYMOLOGIA 11
BOKALEAK
Banaketa: Geroago hobeto ikusiko dugu.
aurrekoak
atzekoak
itxiak
irekia
![Page 12: Verba[1]](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022062220/55925e171a28ab6d278b45e6/html5/thumbnails/12.jpg)
14/04/23 ETYMOLOGIA 12
BOKALEAK (1)
Latinean luzeak Ā Ē Ī Ō Ū edomotzak Ă Ĕ Ĭ Ĭ Ŏ Ŭ, testuinguruaren arabera. Gehienetan histegietan markaturik
agertzen dira luzeak eta U motzak.
![Page 13: Verba[1]](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022062220/55925e171a28ab6d278b45e6/html5/thumbnails/13.jpg)
14/04/23 ETYMOLOGIA 13
BOKALEAK (2) Beste banaketa:
irekia: aitxiak: i, utartekoak: e, o Mingaina eta paladararen tartean sortzen “tutua”-ren arabera (apertura). (Artikulazio modua)
![Page 14: Verba[1]](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022062220/55925e171a28ab6d278b45e6/html5/thumbnails/14.jpg)
14/04/23 ETYMOLOGIA 14
BOKALEAK (3)
Eta beste bat:aurrekoak: i, eatzekoak: u, otartekoa: a Mingaina ipintzen dugun tokiaren arabera.
(artikulazio puntua)
![Page 15: Verba[1]](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022062220/55925e171a28ab6d278b45e6/html5/thumbnails/15.jpg)
14/04/23 ETYMOLOGIA 15
BOKALEAKHellvag-en triangelua
Aurrekoak Atzekoak
Itxiak
Irekia
Erdikoa
Tartekoak
![Page 16: Verba[1]](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022062220/55925e171a28ab6d278b45e6/html5/thumbnails/16.jpg)
14/04/23 ETYMOLOGIA 16
...eta gainera latinez... Fonator apparatus:
![Page 17: Verba[1]](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022062220/55925e171a28ab6d278b45e6/html5/thumbnails/17.jpg)
14/04/23 ETYMOLOGIA 17
LAN METODOA 1. Irakasleak araua azaltzen du. 2. Ikasleek adibide bakoitza garatzen dute. 3. Hitzen esanahiaren azalpena.
Hitzaren definizioa Familiako beste hitz batzuk Historiko komentarioa Terminoaren definizioa Esanahien ezberdintasuna Bikoizketak Beste hizkuntzetara …….
![Page 18: Verba[1]](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022062220/55925e171a28ab6d278b45e6/html5/thumbnails/18.jpg)
14/04/23 ETYMOLOGIA 18
O Latinismoak Zuzenean latinatik beste
hizkuntzetara hitzak eta expresioak pasatu dira: LATINISMOAK
a priori honoris causa non plus ultraad hoc in memoriam per capitaalter ego in situ persona non gratacarpe diem in vitro pro mediocurriculum vitae ipso facto quorumdeficit locus amoenus verbi gratiaet cetera manu militari vice versaex voto mutatis mutandis quid pro quogrosso modo nihil obstat a posteriori
![Page 19: Verba[1]](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022062220/55925e171a28ab6d278b45e6/html5/thumbnails/19.jpg)
14/04/23 ETYMOLOGIA 19
1. (/-m/>/Ø/) Bukaerako”M” galdu zen (/-m/>/Ø/)
arietem Italiam principembasilicam lucernam satiramcenturiam Martem sirenamcohortem musam superficiemcuriam participem togaminertem patriam tunicaminfamem personam vigiliaminfantem plebeminsaniam pontificem
![Page 20: Verba[1]](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022062220/55925e171a28ab6d278b45e6/html5/thumbnails/20.jpg)
14/04/23 ETYMOLOGIA 20
2. (/-e/>/Ø/) Bukaerako “–E ”azentu gabekoa
gaztelaniaz testu inguru batzuetan galdu egin da. (/-e/>/Ø/)
antecedere deponere lictoremaugurem distare nectaremcensorem divulgare Neronemcenturionem dominare prioremcompensare gravare proconsulemconsulem inflare resonarecrucificare legionem satisfacere
![Page 21: Verba[1]](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022062220/55925e171a28ab6d278b45e6/html5/thumbnails/21.jpg)
14/04/23 ETYMOLOGIA 21
3. (/-ū/, /-ŭ/ > /o/) Bukaerako “u”azentu gabeko luzea
edo motza “–Ū, Ŭ> O”. (/-ū/, /-ŭ/ > /o/)
Atrium libertum patriciumAugustum lustrum postumumAuspicium manipulum sacrificiumBarbarum miliarium tribunumCalamum nefandum tricliniumCupidum nefastum tropumImperium neutrum viaticumIndomitum obvium Ingenium
oraculum
![Page 22: Verba[1]](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022062220/55925e171a28ab6d278b45e6/html5/thumbnails/22.jpg)
14/04/23 ETYMOLOGIA 22
4. (/ks/ > /x/) “x” grafia gaztelera “j” (/ks/ > /x/)
Alexandriam fixum reflexumAlexandrum fluxum relaxareArtaxerxes influxum rixosumCircumflexum luxum texereCoxum luxuriam vexareCrucifixum luxuriosum XerxesExemplum perplexum ExercereProlixum Exercitum proxium
![Page 23: Verba[1]](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022062220/55925e171a28ab6d278b45e6/html5/thumbnails/23.jpg)
14/04/23 ETYMOLOGIA 23
5. (/k/+/e,i/ > /θ/) “C” grafia + E / I > /θ/ C” edo “Z”
grafiaz (/k/+/e,i/ > /θ/)
Calicem mendacem rapacemConvalescere mordacem recrudescereCrescere nascere resuscitareFeracem nescium sagacemFlorescere pascere salacemFugacem perdicem varicemLucem pertinacem velocemMatricem precem veracem
![Page 24: Verba[1]](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022062220/55925e171a28ab6d278b45e6/html5/thumbnails/24.jpg)
14/04/23 ETYMOLOGIA 24
6. (/s/+konts > /es/ + konts)
Hasierako “S+Kontsonantea”, “E” laguntzaile sortzen du. (/s/+konts > /es/ + konts)
Scabrosum spectrum stedamScalam spermam stilumScandalizare spiram stirpemScoriam spiritum stoicumScribam spumam stolamSpartacum stadium stolidumSpartam stateram strigilemSpectaculum statuam studium
stuprum
![Page 25: Verba[1]](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022062220/55925e171a28ab6d278b45e6/html5/thumbnails/25.jpg)
14/04/23 ETYMOLOGIA 25
7. (/ai/ > /e/) “AE” grafiak –diptongoa-, “E” ematen du
(/ai/ > /e/)Aedificare Aetnam paedagogum
Aedilem Baeticam paeninsulamAeginam Caesarem praefectumAemulum caesuram praeludiumAeolum coaetaneum praematurumAerarium Daedalum praemonitoriumAesculapium daemonium scaenamAesopum maenademAestuarium Maenandrum
![Page 26: Verba[1]](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022062220/55925e171a28ab6d278b45e6/html5/thumbnails/26.jpg)
14/04/23 ETYMOLOGIA 26
8. “Y” grafiak “I” ematen du
“Y” grafiak “I” ematen du gaztelanieraz grekerako /ü/ latineran “y” izaten zen
Aegyptum hydropicum pyramClytaemmestram Hyperboreum ScytiamCyclicum Hyperionem hypnoticumSymposium Cyclopem hypogeumSynagogam Cynicum hypotenusamSyndicum Dyspepsiam LycaeumGymnasium lyram GynaeceumMyopem Hydram Pygmalionem
![Page 27: Verba[1]](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022062220/55925e171a28ab6d278b45e6/html5/thumbnails/27.jpg)
14/04/23 ETYMOLOGIA 27
9. “PH” grafia “F” “PH” grafia “F” pasatzen da. Grekerako
“φ” latineran “PH” idazten zen eta.
Asphaltum phantasmam phreneticumAsphodelum pharaonem PhrygiamBlasphemiam pharmacum phisiologiamGraphicum Pharsaliam sphaeramGryphum Pharum sphingemPhaedonem philologiam strophamPhaedram philosophoam trophaeumPhaedrum philtrum Phalangem
phospforum
![Page 28: Verba[1]](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022062220/55925e171a28ab6d278b45e6/html5/thumbnails/28.jpg)
14/04/23 ETYMOLOGIA 28
10. / θ /th/ gaztelerara /t/ Grekerako grafia / θ /th/
gaztelerara /t/ bezala pasatzen da.Aegisthum thalamum TheseumAetherem thapsiam theurgumAthletam theatrum thiasumCatharticum thecam thiumCathedram themam ThraciamCatholicum Thocritum ThrasybulumCitharistam theologiam thirsumEpithalamum theologum Epitjetum
theoriam
![Page 29: Verba[1]](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022062220/55925e171a28ab6d278b45e6/html5/thumbnails/29.jpg)
14/04/23 ETYMOLOGIA 29
11. “CH” grafia “C” edo “QU”
“CH” grafia gaztelerara “C” edo “QU”-ra pasatzen da.
Acherontem chirographum chronicumAeschylum Chironem chrysolithumArchitectum chirurgicum echinumChaldaeam chlamydem haeresiarchamCharacterem Chloem pulchrumCharisma choleram schemamCharontem cholicum scholasticumChartam chorographiam Chimaeram
Christum
![Page 30: Verba[1]](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022062220/55925e171a28ab6d278b45e6/html5/thumbnails/30.jpg)
14/04/23 ETYMOLOGIA 30
12. Herskari gorrak bokaleen tartean > ozendu
Latindar herskari gorrak bokaleen tartean ozendu egiten dira. (/-p-/>/-b-/; /-t-/>/-d-/;/-k-/>/-g)
Acetum clericum sacratum Acutumcomatrem salubritatem Anatem
draconemSaporem Aperturam fidelitatem securumApricum frugalitatem senatorem Aprilem legatum spicam Blasphematorem
machinatoremStratum Caecare praelatum
virtutem
![Page 31: Verba[1]](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022062220/55925e171a28ab6d278b45e6/html5/thumbnails/31.jpg)
14/04/23 ETYMOLOGIA 31
13. Kontsonante bikoitzak sinplifikatu
Kontsonante bikoitzak sinplifikatu egiten dira.
Abbatem Atticam passumAffinem bacillum peccatumAffluentem bellicum praedecessoremAffrontare classicum praeoccupareAggravare crystalinum scissionemAllegoriam fallacem stellaremAlluvionem flagellare triennalemAttenuatum occasum tyrannum
![Page 32: Verba[1]](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022062220/55925e171a28ab6d278b45e6/html5/thumbnails/32.jpg)
14/04/23 ETYMOLOGIA 32
14. (/kw/> /k/, /ku/, /gu/, /g/, /θ/)
Ezpain-belar edo belar+konts, grafia “QU, QU, C, CU, G, GU” bilaka daiteke. (/kw/> /k/, /ku/, /gu/, /g/, /θ/)
Aequanimem quaerere quintalemAntiquam quaestionem QuintilianumAquaeductum quaestorem QuintumAquam quadem QuirinalemAquilam quando sequacemLiquatum quartanam squalumQuadrigas quasi squamamQuadrupedum quaternionem
![Page 33: Verba[1]](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022062220/55925e171a28ab6d278b45e6/html5/thumbnails/33.jpg)
14/04/23 ETYMOLOGIA 33
15. (/ns/>/s/) Latindar NS gaztelaniera s pasatzen
da., asimilatu eta sinplifikatu ondoren. (/ns/>/s/)
Ansam pinsare transfugamConstare sensum transfusionemDesponsare trans transgerssionemMensam transalpinum translatumMensem transatlanticum translucidumMensuram transcendere transmissoremMonstrare transcursum transponereMontensem transfigurare Pensare
transformare
![Page 34: Verba[1]](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022062220/55925e171a28ab6d278b45e6/html5/thumbnails/34.jpg)
14/04/23 ETYMOLOGIA 34
16. Sinkopa Bokale azentu gabekoak, azentodun
ostekoak, desagertzen dira (“sinkopa”).Aequiparabilem insulam praedicabilemAsinum irrevocabilem regulamCalidum manicam resolubilemDiabolum monstrabilem stabilemDominicum nobilem stabulumIneffabilem nubilum tabulamIneluctabilem operam venabulumInexorabilem permeabilemInexpiabilem plausibilem
![Page 35: Verba[1]](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022062220/55925e171a28ab6d278b45e6/html5/thumbnails/35.jpg)
14/04/23 ETYMOLOGIA 35
17. TI, TE, CI, CHI, CE,CHE + bokale” > “Z”
edo “C”. Barruko multzoak “TI, TE, CI, CHI,
CE,CHE + bokale” > “Z” edo “C”. (/t/+yod, /k/+ yod >θ).
Acutiare cremationem nationemAequatiorem diligentiam negotiumAequinoctialem factionem patientiamAllocutionem gradationem plateamAttributionem gratiam potionem
Brachium haesitationem puntionemCalceare lanceare rationemClaudicationem Martium sationem
traditionem
![Page 36: Verba[1]](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022062220/55925e171a28ab6d278b45e6/html5/thumbnails/36.jpg)
14/04/23 ETYMOLOGIA 36
18. (/-b-/; /d/; /g/ > Ø) B,D,G bokale tartean edo bok+B/D/G/+ R/L
iguzkari bilakatzen dira edo desagertzen dira.(/-b-/; /d/; /g/ > Ø)Alligare limpidum regalemcadere litigare roderecredere luccidum rugitumcrudelem paradisum rumigarefidelem pedonem sucidumlegalem radere taedamlegere radicem traditoremligare rancidum turbidum
![Page 37: Verba[1]](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022062220/55925e171a28ab6d278b45e6/html5/thumbnails/37.jpg)
14/04/23 ETYMOLOGIA 37
19. PL-, FL-, CL-, ....
A) “PL-, FL-, CL-, >LL”. Kultismoetan, dialektalismoetan eta beste hitz batzuetan mantendu egiten dira.
B) “Konts+PL-, FL-, CL- > CH (/č/) “ ematen dute.
C) “FL”- batzutan f galtzen du. (/fl/>/l-/)
![Page 38: Verba[1]](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022062220/55925e171a28ab6d278b45e6/html5/thumbnails/38.jpg)
14/04/23 ETYMOLOGIA 38
19. PL-, FL-, CL-, >LL: edo mantendu (a)
Amplum flavum plectrumClamare Floram pleniluniumClaudium plagam plenumClausulam plantam PliniumClavem planum plorareCleopatram Platonem PlutumClepsidram Plautum pluviamFlaccidum plebem Flammam
plebiscitum
![Page 39: Verba[1]](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022062220/55925e171a28ab6d278b45e6/html5/thumbnails/39.jpg)
14/04/23 ETYMOLOGIA 39
19. (/fl/>/l-/) (a)
Amplum flavum plectrumClamare Floram pleniluniumClaudium plagam plenumClausulam plantam PliniumClavem planum plorareCleopatram Platonem PlutumClepsidram Plautum pluviamFlaccidum plebem Flammam
plebiscitum
![Page 40: Verba[1]](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022062220/55925e171a28ab6d278b45e6/html5/thumbnails/40.jpg)
14/04/23 ETYMOLOGIA 40
20. (/ŭ´/>/o/) Azentodun Ū > O ematen du.
(/ŭ´/>/o/).Angustum gulam surdumBuccam gurdum truncumBullam guttam turpemBurram lucrum turremCorrumpere lupum tussemCumbam lutum ulmumCurrere muscam undamCurtum mustum Fluxum
puteum
![Page 41: Verba[1]](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022062220/55925e171a28ab6d278b45e6/html5/thumbnails/41.jpg)
14/04/23 ETYMOLOGIA 41
21. (/ĭ´/>/e/) “I” motza, azentoduna > “e” maten
du. (/ĭ´/>/e/)Bibere duritiam sagittamBlitum inde siccumCibum linguam silvamCircum litteram sinumCistam malitiam sitemCirrum nigrum spissumCommittere pilum tripedemConvincere pirum viridem
vittam
![Page 42: Verba[1]](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022062220/55925e171a28ab6d278b45e6/html5/thumbnails/42.jpg)
14/04/23 ETYMOLOGIA 42
22. (/ŏ´/>/ue/) “O” motza azentoduna “UE”
diptongoa ematen du. (/ŏ´/>/ue/)Absolutum grossum portumAntepositum hortum rotamBonum hostem sholamContum molam socerumCornu nostrum solidumChordam novem sortemFocum pontem volutumFortem populum Forum
porcum
![Page 43: Verba[1]](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022062220/55925e171a28ab6d278b45e6/html5/thumbnails/43.jpg)
14/04/23 ETYMOLOGIA 43
23. “-LL-” , “–NN-” >”-ll-” –ñ-
“-LL-” eta “–NN-” palatalizatzen dira,”-ll-” –ñ-, idatziz.
(/-l:-/ > /-ļ-/ /-n:-/ > /-ņ/)Annum capillum grunnireBallaenam castellanum mollemBellum collarem pannumCaballum decollare sannamCabannam follem stannumCaepullam gallinam thallumCallum gannitum vallatumCannam grillum vallem
villam
![Page 44: Verba[1]](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022062220/55925e171a28ab6d278b45e6/html5/thumbnails/44.jpg)
14/04/23 ETYMOLOGIA 44
24. (/ĕ´/ > /ę/ > /ie/) E motza eta azentodunak IE diptongoa
ematen du. (/ĕ´/ > /ę/ > /ie/)Bene leporem pernamCentum mel petramDecem membrum serramDesertum messem servamEquam metum terramFebrem nebulam ventremFerum pedem ventumHederam pelagumHerbam pellem
![Page 45: Verba[1]](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022062220/55925e171a28ab6d278b45e6/html5/thumbnails/45.jpg)
14/04/23 ETYMOLOGIA 45
25. Bukaerako kontsonanteak > Ø
Bukaerako kontsonanteak galdu egiten dira. –M > N monosiloetan; -S, -L mantendu egiten dira –R aurrera pasatzen da. (/-m/ > /-n/)
Ad copias post tempusAliquod corpus quadruplex thermasAmbages fauces quam ThermopylasAmbos insidias quem ThesmophoriasAnimal Manes quid Athenasminus sub Caput Penates
tam
![Page 46: Verba[1]](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022062220/55925e171a28ab6d278b45e6/html5/thumbnails/46.jpg)
14/04/23 ETYMOLOGIA 46
26. (/f/ > /h/ > /Ø/) Euskararen eraginaz, hasierako F-
erderara H aspiratua pasatzen da, XVI mendetik aurrera galdu egiten da. (/f/ > /h/ > /Ø/)
Fabam fabulam facere faenumFalconemfarinam farturam fatumFel ferire ferrum fibramFicum filum findere formamFormicam fossam fumum fundumFungum furcam furorem furtum
fuscum
![Page 47: Verba[1]](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022062220/55925e171a28ab6d278b45e6/html5/thumbnails/47.jpg)
14/04/23 ETYMOLOGIA 47
27. (/oi/ > /ę/ > /e/) “oe” grafiako diptongoak “e”
ematen du. (/oi/ > /ę/ > /e/)
Amoenum Boeotiam coeliacum coenobitamComoediam Croesum choerilum foederareFoedum foenum foetidum
MoesiamOboedientem Oeagrum oeconomicumoecumenicumOedipum Oenomaum oestrum OeramPhoebum Phoeniciam poenam soloecismum
tragoediam
![Page 48: Verba[1]](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022062220/55925e171a28ab6d278b45e6/html5/thumbnails/48.jpg)
14/04/23 ETYMOLOGIA 48
28. (/ĭ/ > /e/) “i” motza azenturik gabekoa > “e”
ematen du. (/ĭ/ > /e/)Brevitatem caerimoniam circare contunereFricare gravitatem imperatorem inimicumIntegrum intrare involutum levitatemMinorem minutum navigare novitatemOrdinare originem picare pigritiamPiscare plicare providere timorem
virginem
![Page 49: Verba[1]](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022062220/55925e171a28ab6d278b45e6/html5/thumbnails/49.jpg)
14/04/23 ETYMOLOGIA 49
29. “ct” barruko multzoa > “ch”
“ct” barruko multzoak “ch” ematen du.(/-kt-/ > /-it-/ > /-č-/, grafia: -CT- > -it- > -ch- “yod 4a”)
CINCTUM > cincho Kultismoetan multzoa mantentzen da
edo /k/ galtzen da, /t/ palatalizatu gabe (grafia: “-CT- > -t-”)
DELICTUM > delito
![Page 50: Verba[1]](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022062220/55925e171a28ab6d278b45e6/html5/thumbnails/50.jpg)
14/04/23 ETYMOLOGIA 50
29. (b)
Arcticum auctorem cataractam cinctumDelictum despectum dictatum dictumDistinctum ductum filictum
fructumLectum luctam luctatorem noctem
Octo planctum refectum respectumSanctitatem strictum tectum
tractare tructam
![Page 51: Verba[1]](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022062220/55925e171a28ab6d278b45e6/html5/thumbnails/51.jpg)
14/04/23 ETYMOLOGIA 51
30. Sinkopa Barruko azentodun aurreko
bokaleak desagertzen dira, -A- kenduta (sinkopa)
Amaricare aperire benedictum bonitatemCarricare civitatem collocare comparare*consutura crudelitatem delicatum eremitamFabulatorem follicare honorare
iterareLaborare litteratum maledictum operarePectoralem populatum saecularem solidare
veritatem
![Page 52: Verba[1]](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022062220/55925e171a28ab6d278b45e6/html5/thumbnails/52.jpg)
14/04/23 ETYMOLOGIA 52
31. MN-, -NG-, -GN-, -ND-, -NI-, -NE- + bokal” > /ñ/
“-MN-, -NG-, -GN-, -ND-, -NI-, -NE- + bokal” palatalizatzen dira > /ñ/ ematen.
Multzo hauek kultismoetan mantentzen dira.
Araneam Britanniam calcareum cuneamDamnum dominum extraneum grunditumLignum magnum pineam praegnarePugnum quinionem scamnum scriniumSeniorem signa somnum stagnumStamineam tam magnum tangere vineam
![Page 53: Verba[1]](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022062220/55925e171a28ab6d278b45e6/html5/thumbnails/53.jpg)
14/04/23 ETYMOLOGIA 53
32. “AU-” > “o” “-AU-” multzoa, nahiz eta –AL+konts. -
multzotik eratorri > “o” ematen du. (/au/ > /o/ eta /al/+konts > /au/ > o + konts.)
Alterum aucam audire aullamAurificem aurum ausare autBaucalem calcem caudam caulemCausam cautum falcem laudareLautiam *lautianum Maurum paucumPauperem pausare saltum taurum
thesaurum
![Page 54: Verba[1]](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022062220/55925e171a28ab6d278b45e6/html5/thumbnails/54.jpg)
14/04/23 ETYMOLOGIA 54
33. Metatesi Metatesi a) sinplea: soinu bat lekuz
aldatzen da. b) elkarrekikoa : bi soinu lekua trukatzen dute, kontaktuan egonez gero =“interversión”
acerem animalia appectorare capitulumCatenatum crocodilum crustam graphiumIntegrare integratum inter miraculumParabolam *pectorina periculum piperemPraesaepem pro quattuor semperSibilare spatulam super teneru
![Page 55: Verba[1]](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022062220/55925e171a28ab6d278b45e6/html5/thumbnails/55.jpg)
14/04/23 ETYMOLOGIA 55
34. (/ŭ/ > /o/). “U” motza azentugabegoak “o”
ematen du. (/ŭ/ > /o/). Kultismoetan mantentzen da.
Angustare cucullum cuminum cumulatum
Curtare curvare ducalem duplare
Duplicareepistulam gubernare gulosum
Lucratum nucalem putare recuperare
Sturninum subornare superare superbiam
Superponere supersedere supportare umbiculum
urticam
![Page 56: Verba[1]](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022062220/55925e171a28ab6d278b45e6/html5/thumbnails/56.jpg)
14/04/23 ETYMOLOGIA 56
35. Sinkopa Erromantze multzo kontsinantiko
batzuk “Sinkopa” jasan ondoren horrela ematen dute:
-c´l-, -g´l-, -t´l- > -j-(/-k´l-/./-t´l/. > /-j-/)
Kots+c´l-, -g´l-, -p´l > -ch- (konts+ /-k´l-/./-g´l-/./-p´l-/ > /-
č-/)
![Page 57: Verba[1]](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022062220/55925e171a28ab6d278b45e6/html5/thumbnails/57.jpg)
14/04/23 ETYMOLOGIA 57
35. arau b
Acuculamannuculum apiculam articulumAuriculam butticulam cernicula cingulumClaviculam cubiculum faculam
folliculumGraculumlenticulam oculum oviculamPellicula regulam sorticulam
speculumTegulam trunculum vetulum *vinciculum
vulpeculam
![Page 58: Verba[1]](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022062220/55925e171a28ab6d278b45e6/html5/thumbnails/58.jpg)
14/04/23 ETYMOLOGIA 58
36. (/ai/>/e/: [ai]>[ei]>[e]) -AI- diptongoak, –AE-tik eratorria,
“e” ematen du. (/ai/>/e/: [ai]>[ei]>[e])
-ARIUM/ -AM > ario/-a > ero/-aBasiare calidarium Caprariam carnariumCerarium cocturarium cuparium dentariamFacturam ferrarium granarium lactosamLaicum lignarium magistrum
malefactoremOperarium primarium quadraginta ripariamSagitarium salarium solitarium thesaurarium tractum
![Page 59: Verba[1]](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022062220/55925e171a28ab6d278b45e6/html5/thumbnails/59.jpg)
14/04/23 ETYMOLOGIA 59
37. Disimilazioak
Disimilazioak: a) partzialak soinua edo silaba aldatzen da “imitazioz” b) soinua edo silaba desagertzen da horrexegatik.
Animam aratrum arborem arboretamCarceremcommilitonem communicare fragrantemImmunem laetitiam lilium marmoremProprium proram prorsam prostareQuinquaginta roborem solstitium stercorareStultitiamtaratrum temperare tripartitionem
triticum
![Page 60: Verba[1]](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022062220/55925e171a28ab6d278b45e6/html5/thumbnails/60.jpg)
14/04/23 ETYMOLOGIA 60
38. “–LL-,LE+bok” > “ll” , “j”
Barruko “–LL-,LE+bok” palatalizatu ziren, “ll” edota “j” ematen. (/-l/+yod>/-j-/,/-x-/)
Alienum alium battualia ciliaConciliumconsilium cordolium despoliareErviluam filium folia humiliareMalleolum meliorem milium miliaMolliare mortualia mulierem muraliaPaleam taleare taleolam victualia
virilia
![Page 61: Verba[1]](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022062220/55925e171a28ab6d278b45e6/html5/thumbnails/61.jpg)
14/04/23 ETYMOLOGIA 61
39. Hiatoak > Ø
Latindar eta erromantze hiatoak desagertzera jotzen dute.
a) Kontrakzioz : bok + bok = bokb) Diptongoak eginez.c) Metatesi jasoz.d) Bi bokaletatik bat galduz.
![Page 62: Verba[1]](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022062220/55925e171a28ab6d278b45e6/html5/thumbnails/62.jpg)
14/04/23 ETYMOLOGIA 62
39. arau b
Aream basium coagularecoagulum
Cogitare comedere cooperire digitumDuos fastidium februarium fidemFrigidum glaream manuaria ostreamPedem puteolum rubeum
sedereSibi sigillare sigilum
temporaneumtibi
![Page 63: Verba[1]](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022062220/55925e171a28ab6d278b45e6/html5/thumbnails/63.jpg)
14/04/23 ETYMOLOGIA 63
40. “E” > “I” Kasu batzutan “E” latinak
gaztelanian “I” ematen du.a) “É” zenean (azentoduna)b) “E” zenean (azentogabekoa)
Adducere adhaerare adscribere affluereCalamellumcarpentarium castellum cereumCingere concludere concurrere decembremDefunctum denarium deputatum fervereGregem legem meam regem
Scandere
![Page 64: Verba[1]](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022062220/55925e171a28ab6d278b45e6/html5/thumbnails/64.jpg)
14/04/23 ETYMOLOGIA 64
41. Epentesi Epentesi : Batzutan sinkoparen
eraginaz, kontsonante multzo arraroak sortzen dira, beste kontsonante bat sartuz.
Alaudam brochum cinerare colluminare*faminem feminam *ferruminem *figicareFoliatilemhominem humilem *leguminemLuminaria maculam mattianum nominare*praenominem *pronominem rememorare seminareStaminem stellam stuppaculum
tremulare
![Page 65: Verba[1]](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022062220/55925e171a28ab6d278b45e6/html5/thumbnails/65.jpg)
14/04/23 ETYMOLOGIA 65
42. Beste asimilazioak Gaztelanian beste asimilazio batzuk
ematen dira.
Adscriptum aptare comitatum comitemExsecrabile exsequias exsistire
exspectatoremExspirare exspoliare exstingire exstirpareExsudare exsultationemlimitare postcaeniumPostpositum rupturam saeptum scriptoriumSculptorem semitam semitarium septem
temptare
![Page 66: Verba[1]](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022062220/55925e171a28ab6d278b45e6/html5/thumbnails/66.jpg)
14/04/23 ETYMOLOGIA 66
43. Latineko “h” Latin klasikoan aspirazio motel bat
zegoen,“H” bitartez adierazitakoa. Galdu zen eta XVII mendean hasi zen idazten.
Abhorrescere erilem Hamilcarrem HannibalemHarenam Harmodium Harmoniam harpamHarundineum haruspicem Hasdrubalem hastamHelenam helleborum hendiadys horminumIncohare inflare operam ossum
Prehendere
![Page 67: Verba[1]](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022062220/55925e171a28ab6d278b45e6/html5/thumbnails/67.jpg)
14/04/23 ETYMOLOGIA 67
44. Hasierako “I” kontsonantikoak > (/j-/)
Hasierako “I” kontsonantikoak (/j-/) honakoa emaitzak eman ditu:
a) Kontsonante bezala mantendu da /a/, /e/ azentodunen aurrean /y/ fonema grafia y.
b) /a/, /e/ azentubageko osten galdu egin da.
c) /o/, /u/ aurrean /x/ eman du, grafia j
![Page 68: Verba[1]](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022062220/55925e171a28ab6d278b45e6/html5/thumbnails/68.jpg)
14/04/23 ETYMOLOGIA 68
Adiunctum lacchum iacere iaztareIam iambum Iapetum
imiperuminiustum iocum Iovem IovisIubilaeum iubilationem Iudaeam IuliumIumentum iunceam iuncum
IuniumIuppiter Iurare iustitiam iuventutem
praeiudicium
![Page 69: Verba[1]](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022062220/55925e171a28ab6d278b45e6/html5/thumbnails/69.jpg)
14/04/23 ETYMOLOGIA 69
45. (/o/ > /u/) Salbuespen gisa “O” “U”-ra pasatzen
da. (/o/ > /u/)
Cognatum complere completum doctumDormientem foraneum iocatum iocularemLocalem locellum mollire nodosumNodum orditum polire politoremPolitum polypum pollicarem sortitumTofum tollere tondere tonsum
torcularem
![Page 70: Verba[1]](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022062220/55925e171a28ab6d278b45e6/html5/thumbnails/70.jpg)
14/04/23 ETYMOLOGIA 70
Bibliografia
M.V. Bello Berlin et alii. “Verba”. Ediciones Clásicas. Madrid. 1998
Fernando Lázaro Carreter “Diccionario de términos filológicos”. Ed. Gredos. Madrid. 1974.
UZEI “Hizkuntzalaritza 1 eta 2”. Elkar argitaletxea.
![Page 71: Verba[1]](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022062220/55925e171a28ab6d278b45e6/html5/thumbnails/71.jpg)
14/04/23 ETYMOLOGIA 71
Zerozertarako balio dizula espero dugu.
VALE!!!