Oinarrizko lehengaien negozioaNon finkatzen diralaboreen prezioak?

p1848. urteaz geroztik, Chica-goko burtsan salerosten diramundu osoko laboreak, berezi-ki. Han finkatutako prezioaizango dute munduko edozeinherrialdetan.

Nor aritzen dasalerosten?

pEdozein burtsatan bezala,dirua irabazteko beste produk-tu bat dira laboreak inbertitzai-leentzat. Bi bereizten dira:espekulatzaileak eta horni-tzaileak. Guztira, 3.600 daude.Horiek inbertsio produktu gisa erabiltzen dituzte labore-ak. Haien interesen araberaegiten dute laboreen prezioek gora edo behera.

Negozio bat da laboreen mer-katua.

Nola bereiz daitezke biinbertitzaile motahoriek?pAbeltzainak eta nekazariakdira hornitzaileak, eta eurenproduktuak salduz diru sarre-rak izatea dute xede. Espekula-tzaileek, berriz, ez dituzte sal-tzen laboreak; edozeren gaine-tik, dirua irabaztea dutehelburu.

Negozio horretan,egunean eguneko prezioazehazten dute?pEz. Etorkizuneko laboreen uz-taren prezioa finkatzen dute;hau da, erein gabe dagoen uz-taren balioa negoziatzen dute.

Esaterako, 2013ko abenduanlaborariek bilduko duten garia-ren prezioa jadanik finkatutadago. Gainerako laboreekin eregauza bera gertatzen da.

Eta zer preziotansalerosiko da garia?p339 euro ingurutan saldukoda 2013ko abenduan tona.

Hortaz, irailean izangoduen prezioa ere jakindaiteke?pNoski. Irailean 349 euro ingu-rutan salerosiko da gari tona.Goia aurtengo 2013ko martxo-an joko du.2014ko abendura bitartean,garestien datorren urteko mar-txoan egongo da garia: tona362 euro ingurutan.

Nola finkatzen duteprezioa?

pDemagun maiatza dela etalaborariak ez duela landatuazaroan saldu nahi duen labo-rea. Labore hori prezio jakin ba-tean salerosten da maiatzean.Baina ez dakienez azaroan zeinpreziotan salduko duen, etorki-zuneko merkatuan saltzea era-bakitzen du. Hortaz, landatugabeko uzta jada erosle batisaldu dio, uzta izatean erosleariemateko.

Zergatik egiten du hori?pHala, aurre egin nahi dio aza-rora bitartean landatuko duenlaborearen prezioak izan deza-keen beherakadari. Azaroan la-bore hori garestiago saldukobalitz, maiatzean izandako diru

sarrerak baino handiagoakizango lituzke. Prezioa jaisteasaihestu nahi izan du egindakohautuaren bidez. Alabaina,azaroan labore horrek izangoduen prezioa finkatu du.

Hortaz, zergatik igotzenda prezioa etenik gabe?

pGainerako laborariak haienlaboreak lehendik ezarritakoprezioaren gainetik saltzensaiatuko direlako, errentagarri-tasuna bilatze aldera.

Horregatik bakarrikigotzen dira?pEz, laborarien salerosketa ho-rietan espekulatzaileak prezio-arekin jolasean ibiltzen dira, ga-restiago edo merkeago salero-siz.

Hori horrela, abeltzainen egoerabenetan da beltza.

Euskal Herriko abeltzainen us-tez, ezartzen dizkieten prezioaktraba besterik ez dira euren jar-duera aurrera eramateko. Abel-tzain gehienek, oro har, behar di-tuzten laboreak inportatu eginbehar izaten dituzte, Euskal He-rrian laboreen ekoizpena urriabaita. Pixkanaka geroz eta neka-zari eta abeltzain gehiagok utzibehar dute beren ogibidea dirukontuak zuzendu ezinda.

«Beti esan izan dugu nekazari-tzan aritzen garenok zail izan di-tugula gauzak. Oraingo egoeran,baina, itogarria da egunerokoa»,kexu da Iñaki Goenaga, EnbaEuskal Nekazarien Batasuna el-karteko presidentea. Azken hiruurteetan pentsuaren prezioa%50-60 igo zaie, baina, kasu ba-tzuetan, duela lau urteko prezioe-tan edo merkeago saltzen dituzteesnea eta haragia.

Txanponaren beste aldea zere-al ekoizleena da. Inoizko prezio-rik altuenak dituztela azaldu duJoseba Etxartek, EHNE EuskalHerriko Nekazarien Elkartasunasindikatuko laborariak, eta ho-rrek aurrera egiteko indarra ema-ten diela. «Egun, laborariontzatgarai ona da». Hala ere, gogorara-zi du orain dela urte batzuk inoiz-ko preziorik baxuenak izan zituz-tela, laboreengatik gutxi paga-tzen zietelako.

Nolanahi ere, laborariek bada-kite batez ere abeltzainek erostendituztela laboreak eta, abeltzai-nek erosten ez badituzte, ez dute-la izango diru sarrerarik. Gurpilzoro bat da. Zalantzaz beterikoegoera ere bada, ez baitakite pre-zioen gorabeherak noiz arteiraungo duen. Prezio egonkorrakeskatzen dituzte.

Halakorik, ordea, ez da gertatu.

Doi-doi kontrakoa, laboreak jo-koa baitira batzuentzat. Chicago-ko burtsan (AEB) salerosten diramundu guztiko laboreak nagusi-ki, eta han ezarritako prezioanerosi behar izaten dituzte geromunduko herrialde guztietan.Etorkizunekoen merkatua dahura; hau da, erein eta bildu gabe-ko uztak negoziatzen dituzte.

Hori horrela, badakite zein pre-ziotan salerosiko diren uzta ho-riek saltzeko orduan. Esaterako,artoaren prezioak goia datorrenurteko martxoan joko du, tonabakoitza 244 eurotan salduko bai-ta. Garia, berriz, datorren urtekomartxoan salerosiko da gares-tien: tonako 290 euro inguru paga-tuta. Soja, baina, irailean hasikoda merkatzen, orduan 509 euro in-guru ordaindu beharko baitatona bat erosteko.

Abeltzainek pentsua, artoa, ga-ria eta alpapa erabiltzen dituzte,batez ere, abereei bazkatzen ema-teko. Sojak, baina, garrantzi bere-zia du, pentsu gehienak labore ho-rren konposatu batekin egitenbaitituzte. Hortaz, sojaren prezio-ak gora egiten badu, pentsua eregarestitu egiten da. Krisi garaie-tan izan ezik, pentsuaren prezioaabeltzainek ekoizten dituztenproduktuen prezioaren azpitikegon izan da beti.

Galerak, ziurtatutaRamon Astiz Arruizko abeltzain(Nafarroa) eta EHNEko kideakpentsu kiloa egun 0,31 eurotanerosten du. Duela hiru-lau urte,0,20 euro behar izaten zituen. Pre-zio horiei BEZa gehitu behar zaie.Behi bakoitzak batez beste 10-12kilo pentsu behar izaten ditu egu-nean. Astizek 200 behi ditu etxal-dean, eta, beraz, hilean 19.000 euroinguru gastatu behar izaten dupentsuetan. Hori guztia, errenta-garritasunik ez lortzeko; izan ere,behi esnea 0,30 eurotan saltzen du

litroa, kilo bat pentsu baino zenti-mo bat merkeago. Hori horrela,okerrena espero du: «Hemendiksei hilabetera, abeltzain guztiakhondoa jota egongo gara».

Elikagai katearen beste osagaibatzuk bitartekariak dira: ga-rraiolariak eta kudeaketaz ardu-ratzen direnak. Bitartekariek ira-bazten dutena ere salatu du FelixBariainek, UAGN Nafarroako ne-kazarien sindikatuko presidente-ak: «Kontsumitzailearen etaekoizlearen artean dauden bitar-tekariek era lotsagarrian lortzendituzte etekinak». Modu berean,adierazi du kasu askotan ekoizle-ek kobratzen duten baino %500-600 gehiago ordaindu behar iza-ten dutela kontsumitzaileek.

Salaketa horrekin ez dago adosJoaquin Unzue, Orkoiengo (Nafa-rroa) Unzue pentsua ekoizten

duen enpresako kudeatzailea.Pentsu ekoizleak izateaz gain, bi-tartekari lanak ere egiten dituztelaborarien eta abeltzainen arte-an. Hori horrela, uste du ahal du-ten «prezio lehiakorrenak» es-kaintzen dizkietela abeltzainei.«Ez gaude abeltzainen egoeratikaparte. Abeltzainik ez badago, ezdu zentzurik pentsu ekoizleak etabitartekariak izateak».

Prezioetan espekulatzaileek du-ten eragina salatu du Bariainek.Horrek herritarren arteko harre-manetan zerikusia izan dezakeeladio: «Ez dezagun ahaztu elikagaieneskasiagatik izan direla herrien ar-teko gatakarik handienak».

Unzuek onartu du elikagaimerkatuetan inbertsio funtsakdaudela, eta espekulatzaileek la-boreak erabiltzen dituztela diruairabazteko. Hori bai, haren ustez,

etorkizunekoen labore merka-tuak erremintak eskaintzen ditulaboreak merkaturatzeko. «Ho-riek interesgarriak dira ekoizle-entzat eta kontsumitzaileentzat».

Ildo horri jarraiki, Peio ElizetxeELB Euskal Herriko LaborarienBatasuna sindikatuko abeltzai-nak azaldu du industriak «ahalduen guztia» egiten duela ekoiz-ten dituzten produktuei prezioenez igotzeko.

Instituzioak, geldirikBeren egoera gelditzeko adminis-trazioak neurririk hartu ez izanasalatu dute abeltzainek eta labo-rariek. Gainera, erakunde publi-koen aldetik ez dute espero gauzahandirik. ENBAko Goenagareniritziz, laboreen arloan neurriakhartzeko gaitasuna administra-zioen eskuetatik «alde eginda»

(Aurreko orrialdetik dator)

16 Laboreen prezioen igoeraEgitura • 2012ko irailaren 9a

500

450

400

350

300

250

200

150

100

2007 2008 2009 2010 2011 2012

(Euro tonako)

Garia288,21

2008kootsaila

Soja375,21

2011kootsaila

Janariarenprezioarenindizea288,21

Datuak2011kootsaila

ITURRIA: FAO.

GLaboreen prezioen bilakaera

Garia281,64

%62

(Portzentaia2007ko uztailetikgarestitutakoa da)

Artoa271,26

%152,8

Soja496,53

%117,23

Janariarenprezioarenindizea

213,1%32,9

Artoa184,61

2008koekaina