A segunda metade do S. IX e o S.X foi unha época de violencia e inseguridade en Europa por 2 causas principais:

Desaparición do Imperio Carolinxio.

Invasións de novos pobos (“segunda onda de invasións”):

a) Sarracenos: piratas musulmáns procedentes do N de África.

Europa na 2ª metade do S.IX)

b) Húngaros (maxiares): pobo nómada procedente das estepas asiáticas, asentándose en Panonia (actual Hungría).

c) Vikingos: procedentes de Escandinavia. Protagonizaban incursións de saqueo na costa da Europa atlántica e mediterránea, aproveitando as súas rápidas e manexables embarcacións (drakkars). Chegaron a conquistar e fundar reinos (Gran Bretaña, Normandía e Sicilia).

Drakkar vikingoTapiz Bayeux: conquista

normanda de Gran Bretaña

Texto: Os vikingos

Os piratas dinamarqueses procedentes do océano asaltaron a cidade de Rouen e furiosos, despois do saqueo, arrasaron todo, destruíndo a cidade. Mataron e fixeron prisioneiros os monxes e o resto da poboación.

Todos os mosteiros e poboacións que estaban nas proximidades do río Sena foron devastados e os seus habitantes, atemorizados, tiveron que pagar grandes rescates.

Anais de San Bertin, século IX

No S.X o imperio carolinxio desapareceu e Europa fragmentouseen numerosos reinos.

Os reis eran moi débiles, non tiñan exércitos, e non podían protexer a poboación.

Os reis tiña que contar co apoio dos nobres para contar cunha forza suficiente para defender o seu reino, debido a eso debía buscar o seu apoio con títulos, terras e riquezas (mercedes).

A corte do rei era itinerante (non permanecía nun sitio fixo) e os seus ingresos procedían das súas propias terras e dos impostos de algunhas cidades, pero non das terras dos seus nobres.

Castelo de Peñafiel (Valladolid)

Os campesiños buscaron a protección dos nobres (condes, marqueses, duques), que sí que poseían pequenos exércitos e castelos para defender á poboación.

A cambio de protección, os campesiños tiñan que traballarpara o señor e manter fidelidade e obediencia, converténdose en servos dos nobres (sociedade feudal)

Torre da homenaxe

Muralla

Torreón

Pozo

Patio

Ferraría

Foxo

Ponte levadiza

Ameas

Adarve

Barbacá

Reconstrución dun castelo medieval.

- É un sistema social con tres características:

Cada nobre tiña total autoridade nas súas terras. O rei só tiña poder nas terras que eran súas.

Os nobres aceptaban a primacía do rei mediante un pacto de vasalaxe (cerimonia de homenaxe):

O nobre xuraba lealtade e obediencia.

O rei o recompensaba cun feudo.

Ao mesmo tempo, os nobres podían ter vasalos propios (outros nobres e cabaleiros ou campesiños).

- Así formouse unha cadea de lazos persoais entre o rei e os nobres do reino. Este sistema deu lugar a guerras frecuentes entre os nobres e o rei.

Cerimonia de homenaxe: Señor (rei)- vasalo

(nobre)Defensa xudicial

Protección militar Axuda

económica

Consello

Axuda militar

Sustento VASAL

O

SEÑOR

Relacións feudo-vasalláticas.

Cultivos

Peaxe

Aldea

Muíño

Castelo do Señor

Bosque

Aldea

Nos feudos, os señores impartían xustiza e cobraban impostos (por usar o muíño, por usar o forno,...) e peaxes (por pasar por pontes, e por cruzar as terras do señor).

Feudo tipo e imaxes cotiás da vida nel

Sociedade medieval está composta por grupos chamados estamentos (=grupo social que ven definido por nacemento ou función). 3 estamentos:

Nobreza: rei, duques, condes, marqueses, cabaleiros e as súas familias. A súa función é defender aos outros dous grupos.

Clero: arzobispos, bispos, sacerdotes (clero secular) e monxes e monxas (clero regular). A súa función é orar polos outros dous.

Traballadores (terceiro estado): a maioría campesiños/as, pero tamén por artesáns e outros habitantes das cidades (burgueses. A súa función é traballar polos outros dous grupos. Son, con moito, o grupo maioritario da sociedade (alrededor do 90%).

Os dous primeiros son grupos privilexiados. Teñen privilexios (non pagar impostos, recibir rentas, exercer a xustiza nos seus feudos, desempeñar os cargos políticos…).

Os terceiro estamento é un grupo non privilexiado, xa que son os únicos en pagar impostos e rentas aos outros dous.

- Principal actividade da nobreza: guerra (sempre a cabalo) con armas ofensivas (espada, lanza, maza, arco…) e defensivas (escudo, armadura…).

- A guerra marcaba toda a súa vida:

De nenos comezaba a súa aprendizaxe militar. De pequenos servían coma paxes e escudeiros dun nobre importante.

Cando acadaban a maioría de idade pasaba a ser cabaleiros tras unha cerimonia.

En caso de guerra, os nobres acudían a defender ao seu rei, coa súa mesnada (cabaleiros coas súas tropas).

Cando a guerra remataba, os nobres e as súas tropas volvían aos seus feudos.

Cando non había guerra os nobres adestrábanse nos torneos ou xustas de cabalería.

Mesnada dun nobreMesnada dun nobre

Texto: O torneo

Pola mañá óense as trompetas, tambores e frautas que tocan a chamada ao torneo e dan aos cabaleiros e aos cabalos o desexo de galopar. Co conde de Lovaina vai loitar o mellor conde que existiu xamais, o de Toulouse. Ambos danse golpes tan grandes sobre os escudos que chegan a rompelos. Eles cortan as selas de montar. Caen ao chan os dous xuntos. Os seus cabaleiros acoden ao rescate. Empúrranse, golpéanse, vólvense; as lanzas quedan esnaquizadas, as mazas caen e volven caer.As espadas chocan contra os elmos; as primeiras quedan danadas, e os outros crocados. Cada un deles quere mostrar que é valente. Un cabaleiro gaña dezaseis cabalos de Castela todos equipados e os seus amos, que son feitos prisioneros.

Canción de trobador, século XIII

As mulleres da nobreza estaban sometidas ao home.

A súa función fundamental era casar con outro nobre e ter fillos (varóns) que asegurasen a liñaxe.

Unha vez casadas, as actividades das mulleres eran: labores domésticas (dirixir aos serventes), educar aos fillos/as, tecer, bordar, ler…

As mulleres que permanecían solteiras ingresaban nun mosteiro.

Clero = segundo estamento privilexiado.

Á cabeza estaba o Papa, gobernando os Estados Pontificios (territorios arredor de Roma).

O Papa non dispoñía de moitos exércitos pero tiña grande influencia, xa que podía excomulgar (expulsar da fé católica) aos reis que non se comportaran adecuadamente. Desta forma ao ser excomulgado un rei os seus súbditos quedaban liberados dos xuramentos de fidelidade

Humillacións de Canossa (1077): O emperador alemán Enrique IV suplica o perdón do Papa Gregorio VII para que lle levante a excomuñón.

Por debaixo do Papa, a Igrexa divídise en 2 ramas:

Clero secular: á cabeza estan os bispos, que controlan un territorio (diócese). Cada diocese controla varias parroquias, onde realizan a súa labor os sacerdotes.

Clero regular: formado polas ordes relixiosas, que vivían nos mosteiros. Ácabeza de cada mosteiro estaba o abade ou abadesa, por debaixo estaban os freires, monxes e monxas.

- Tanto uns coma outros eran señores feudais, que posuían terras e servos para traballalas

Bispos e arcebispos Abades principais

Sacerdotes

Superiores dos conventos

e mosteiros

Freires, monxes e monxas

Papa

CLERO SECULAR

CLERO REGULAR

Os monxes e monxas vivían nos conventos, situados en zonas rurais e illadas, onde se dedicaban a actividades diversas:

X Oración e meditación. X Agricultura.

X Coidar a pobres, enfermos e orfos.

X Ler e copiar manuscritos da Antiguidade no scriptorium (biblioteca) do convento, decorándoos con pequenas ilustracións (miniatura). Desta forma moitos libros antigos foron conservados nos mosteiros

Mosteiro de San Estevo de Ribas de Sil

(Ourense)

RefectorioEra o comedor.

Igrexa. Alí rezabanVarias veces ao día.

Claustro. Patio cun xardín central e cuberto polos lados, onde os monxes paseaban e meditaban.

Sala Capitular.Nela reuníanseos monxes.

Biblioteca

Enfermaría

HospedaríaAlí durmíanos peregrinos.

Cociña

Adega

Hortas

Dormitorios. Nalgúns mosteiros, todos os monxes durmían xuntos nun gran cuarto, mentres que noutros, cada monxe tiña o seu propio cuarto ou cela.

Estrutura dun convento

90% da poboación europea na Idade Media. A gran maioría campesiñas/os, pero tamén artesáns e comerciantes, que vivían nos burgos (cidades).

Moi poucos campesiños eran propietarios das súas terras.

A gran maioría vivía en feudos sometidos a un señor (laicos ou eclesiástico).

2 tipos de campesiños:

Servos/as:

- Sometidos completamente á autoridade do señor.

- Traballaban gratuítamente na reserva señorial e non podían abandonar o feudo.

- O señor os alimentaba e mantiña.

- A súa condición pasaba de pais a fillos

Campesiños/as libres.

- Traballaban os mansos do señorío, pagándolle, a cambio unha renda ao señor.

- Podían abandonar o feudo se querían.

- Tamén pagaban o décimo eclesiático (= décima parte da colleita á Igrexa).

- Uns días ao mes ou á semana traballan gratuítamente para o señor.

1. Bosque 2. Castelo do señor 3. Campos de cultivo 4. Muíño do señor

5. Igrexa 6. Aldea: vivendas e hortas 7. Peaxe

As condicións de vida dos campesiños eran moi duras: Vívian en pequenas aldeas do señorío, en

vivendas pobres, cun só cuarto que compartía toda a familia cos animais domésticos (vacas, galiñas...).

Eran autosuficientes = producían todo canto necesitaban para vivir (non comercio), tanto para comer como para vestirse. Calquera calamidade (malas colleitas, pragas, epidemias...), significaba pasar fame e moitas mortes.

Nivel de vida moi baixo. Comían mal, e os alimentos como o peixe e a carne eran verdadeiros luxos, que só se permitían uns días ao ano.

A esperanza de vida era inferior aos 40 anos.

Horta

Palleiro

Completaban a dieta con peixe.

Persoas e animais compartíano espazo da casa.

Vivenda campesiña

As condicións de traballo tamén eran moi duras:

Toda a familia (pais e fillos) traballaban de sol a sol.

As ferramentas eran moi rudimentarias (fouce, gadaña, arado romano...).

Para que a terra non se esgotase (non había fertilizantes), cultivávase só a metade da parcela, a outra metade deixábase sen cultivar para que a terra recuperase a fertilidade. Isto facía que a produción agrícola fose escasa.

Os principais cultivos eran cereais: trigo, centeo (pan) e millo (alimento gando), tamén legumes (lentellas, fabas, garavanzos), hortalizas, froitas...

Os que tiñan máis recursos, posuían algún animal: porcos, galiña, cordeiros, vacas...

Rotación trienal dos cultivosGadaña Fouce

Texto: As condicións de traballo dos campesiños.

Os aldeáns de Cirueña deben traballar un día á semana nas terras do mosteiro de Santo André en diversas tarefas: arar, cavar, segar,vendimar ou reparar camiños, segundo lles ordene o merino do mosteiro.

Este, pola súa banda, daralles para comer medio pantrigo e medio pan de mestura de trigo e cebada, queixo e cebolas; e para cear dous cazos de cocido de legumes.

Dos catro días que teñen que traballar ao mes nas terras de Santo André, nun deles, os campesiños terán carne para cear.

Foro de Cirueña, A Rioxa