1

UNIDADE 1 Traballos e profesións Semana 1: Oficios de onte e de hoxe...... Páxinas 2 a 36 Semana 2: O traballo doméstico............. Páxinas 37 a 67 Semana 3: Etiquetaxe de produtos...... Páxinas 68 a 105 Revisión da unidade:............................. Páxinas 107 a 118

Grupo de traballo: María Eugenia Freire Bazarra María Esther Martínez Rivas Francisco Javier Remuiñán Iglesias

2

3

Semana 1 OS OFICIOS DE ANTES E OS DE AGORA (…) Tamén contaba Penedo que en Zaragoza fixéralle á muller dun concellal os primeiros pantalóns que unha muller usou na capital maña pola rúa. Unha muller decente, enténdase. Penedo tomáralle as medidas con moita delicadeza, que hai que ser moi mirado en xastrería coas mulleres, por decoro de oficio, e máis aínda coas aragonesas, que son de xenio súpeto. Penedo, despois de pensalo un pouco, colleu a cinta métrica cunhas pinzas de tender a roupa, e así non achegaba os dedos á cadeira da señora, nin ao muslo, nin siquer ao calcañar, tomando o ancho dos baixos da prenda. O xastre co que traballaba, felicitouno: —¡No sabía que fuérais tan finos los gallegos! (…) Álvaro Cunqueiro.Os outros feirantes COMO SE TRABALLABA Na economía das comunidades tradicionais os oficios desempeñaron sempre un papel fundamental. Os especialistas das diferentes actividades eran os encargados de abastecer a comunidade dos útiles e obxectos necesarios para o traballo e a vida doméstica. Estes oficios supoñían unha aprendizaxe pola que tiñan que pasar os que empezaban, ata chegar a ser considerados mestres no oficio. Había oficiais, axudantes e aprendices. Reuníanse, formando gremios, para defender as súas condicións de traballo. Na zona vella de moitas cidades atopamos rúas que nos recordan os sitios onde vivían: Ferraría, Cordoaría, Caldeiraría, Acibecharía... Nestes traballos funcionaban costumes e ritos diferentes; así, cada profesión utilizaba un modo de falar propio (xerga); deste xeito, transmitíanse os coñecementos de xeración en xeración, evitábase que persoas alleas á profesión se entremetesen e fortalecíase a unión entre os membros do gremio. En Galicia, era moi característica a xerga dos canteiros e a dos afiadores.

4

EXEMPLO DO VOCABULARIO DOS CANTEIROS (Cabana de Bergantiños)

QUE OFICIOS HABÍA? Existían moitos oficios, pero aquí imos destacar soamente algúns: Os canteiros: traballaban a pedra para a construción. En Galicia son moi numerosos, pola abundancia e a calidade do granito galego. Os carpinteiros: desempeñaban diferentes tarefas; uns preparan e colocan a estrutura dos pisos e o teitume das casas, outros constrúen embarcacións de todo tipo (carpinteiros de ribeira) e están tamén os carpinteiros de taller que fabrican os mobles para a casa e as portas e ventás. Os calafates: impregnaban con brea as xunturas dos barcos para que non lles entrase a auga. Os cesteiros: só traballaban certos meses ao ano, eran ambulantes e fabricaban cestos en función das necesidades do momento: para recoller uvas e patacas, para trasladar a comida aos traballadores ou para levar a roupa ao río.

5

Os teceláns: facían camisas e roupa de cama, fundamentalmente de liño. A súa desaparición foi case total. Quedou reducido a ámbitos familiares. Os afiadores e paraugueiros: percorrían a pé os camiños e avisaban da súa chegada cun asubío: ¡Afiador! Afíanse coitelos e navallas...

Un oficio moi importante en Galicia foi o dos zapateiros, que tanto fabricaban como arranxaban zapatos. En Melide, chegaron a contarse vinte talleres de zapateiros que levaban os seus produtos a distintas feiras. Os grampadores e latoeiros arranxaban pezas gastadas polo uso coas ferramentas que levaban nun caixón colgado ao ombro. Os grampadores ocupábanse da louza que estaba rota e os latoeiros botábanlles un remendo ás tarteiras ou tapábanlles os buratos ás potas. No cemiterio de Noia hai enterramentos gremiais en cuxas lápidas aparecen os símbolos destas agrupacións. Por exemplo, unha sepultura na que aparecen unhas tesoiras indica que hai un xastre alí enterrado.

6

FALAMOS 1. Lembra algún destes artesáns? Coménteo en voz alta. 2. Hoxe en día atopamos algúns produtos que se venden como "artesanais". Que quere dicir isto? 3. Sería posible, na sociedade actual, un rexurdimento destes profesionais? LEMOS E ESCRIBIMOS

1. Que son os gremios? 2. Como se transmitían os coñecementos do oficio?

3. Que é unha xerga?

4. Fíxese nestas declaracións dun comentarista deportivo:

"... Hai dous sistemas tácticos utilizables contra o Madrid. O máis común consiste en colocar dous centrais sobre Butragueño e Hugo, un libre e dous laterais para cortar a Michel e a Gordillo. É a táctica empregada, polo xeral, polos equipos conscientes da súa inferioridade. O segundo método trata de manter a propia identidade e preocúpase só da marcaxe por zonas. É o usado polos conxuntos de alto nivel, poucos, da Liga española".

Se o le con atención, reparará en que aparecen palabras que son propias do deporte do que está a falar. Subliñe as que crea que pertenzan á xerga do fútbol.

7

5. No cancioneiro popular aparecen cancións referentes a oficios:

Casa cun oleiro e non che faltarán faenas picos nas enaguas e trampas nas tabernas. A filla da taberneira gasta panos de fío; que llos compra o seu pai da auga que bota no viño. Cando as fiandeiras teñen galbana, bótanlle a culpa ao torno, ou se non á la.

Que queren dicir? Trate de explicar o significado dalgunha delas no seu caderno.

8

GRAMÁTICA: DEMOSTRATIVOS Poña atención na seguinte canción: Esta noite choveu Mañá hai barro, Pobre carreteiro Atáscase o carro. Fíxese na palabra en grosa: esta. Estanos a indicar que a noite non está afastada no tempo, está próxima a nós. A esta palabra chámaselle determinante demostrativo. RECORDE O determinante demostrativo vai xunto ao nome, indicando se está próximo ou afastado ao falante. Se o obxecto está preto do falante, empregamos: este, esta, estes e estas. Veu neste tren. Trouxeron estes regalos. Se o obxecto non está nin preto nin lonxe do falante empregamos: ese, esa, eses e esas. Salpicounos de barro ese coche. Achégame esas tesoiras. Se o obxecto está lonxe do falante empregamos: aquel, aquela, aqueles e aquelas. Recordo aquelas vacacións Volveu aquel home

9

EXERCICIOS 1. Subliñe todos os determinantes demostrativos que atope no texto

seguinte. Esta tarde veremos aquela película de Marlon Brando que tanto lle gustara a ese amigo de Xan. Porémonos cómodos neste sofá e comeremos eses flocos de millo tan deliciosos que fixo a avoa e aqueles doces que nos trouxo Sara. 2. Póñalles determinantes demostrativos aos seguintes nomes.

gremio canteiro multitudes paraugueiros xerga cesteira

3. Escriba tres oracións nas que entren determinantes demostrativos diferentes.

10

ORTOGRAFÍA

Que profesión teñen estas persoas? Fíxese nos nomes que escribiu: toureiro, cura; os dous levan r entre vogais e pronúncianse dun xeito suave. RECORDE -ra -re -ri -ro -ru Cando o r vai no medio de vogais ten un son suave. 1. Complete con r as palabras seguintes. A miña radio é de madei..a. A emiso..a de FM emite bole..os. Esa emiso..a de radio é pi..ata. A dia..io oímos a se..ie. Rosa..io repa..aba a carroza..ía. E..a du..a a ta..efa dia..ia.

11

2. Lea e pronuncie correctamente. Paro, tirado, tarefa, querido, touro, amora, mareo, colorado, diario, loro, marido, colorete, pera, saleiro, careta, bolboreta, mirada, curioso, mérito, coiro. 3. Fíxese nos nomes de oficios: canteiro, cesteiro... Escriba cinco nomes de oficios que leven r suave. LEMOS Lea o seguinte artigo aparecido na edición dixital de BBC Mundo: Un eloxio dos oficios

Miguel Molina Columnista, BBC Mundo

... Eu pensaba no que pasou cos oficios, o ocaso dos farrapeiros, o silencio dos afiadores, a escaseza dos limpabotas, a ausencia de carnaval dos quincalleiros...

Non atopei libros —aínda que debe de haber— que falen sobre a forma en que foron desaparecendo os que prolongaban a vida das cousas antes de que todo fose desbotable. Interrogar o ancho mundo de internet ofréceme trescentas corenta e catro mil respostas a unha pregunta que xa non me atrevo a formular, e non importa.

Por suposto, hai que entender que o chumbeiro coida dunha parte importante da natureza humana: a subministración de auga á temperatura que un requira, un luxo relativamente recente e refinado que lle conservou literalmente a vida.

Pero hai cousas que antes eran imposibles, e fanse para que un as consuma, as tire ao lixo, as repoña. Ninguén repara nada xa. Un imaxina cemiterios de torradores e de ferros de pasar aos que soamente lles falta un fusible ou unha resistencia, televisores e radios cegas e mudas por falta de limpeza, lavadoras e neveiras expostas aos catro ventos, monitores que xa non lles din nada a quen os mira, dinosauros do século vinte e un que, non obstante, estorban.

Coma os chumbeiros, hai outros que por de pronto teñen garantida a existencia mentres haxa alguén que necesite outro que corte e cosa e confeccione, e cociñe ou lave coches á man, como xa pasa outra vez, ou que venda froitas ou flores, ou toque a guitarra nunha praza.

12

FALAMOS

Que comentario lle suxire este artigo de Miguel Molina?

OFICIOS DE HOXE Actualmente, as profesións están fortemente influídas polas novas tecnoloxías, o que ocasiona a aparición doutras novas e a reorientación das xa existentes. Do mesmo xeito, o traballo que antes desenvolvía unha soa persoa é agora obra de varios e, en moitos casos, dunha máquina. Hoxe en día existen traballos que non hai moito foron impensables... Quen podería imaxinar hai uns anos un instalador de mobles modulares, un enólogo, un traballador social, un técnico en hixiene do traballo, un enxeñeiro nuclear ou un instalador de paneis solares? Antes un médico era o profesional que atendía calquera tipo de doenza; hoxe existen tantas especialidades que ás veces nos é difícil saber a quen temos que acudir; hai otorrinolaringólogos, neurólogos, cirurxiáns maxilofaciais, odontólogos, oftalmólogos, cardiólogos, dermatólogos, traumatólogos, reumatólogos, etc. As profesións, en fin, van evolucionar sempre, como o fai a sociedade na que se producen. Non podemos pensar, con absoluta certeza, a que se van dedicar as próximas xeracións.

13

FALAMOS 1. Cre que é bo que as profesións estean tan especializadas? 2. Que futuro terán os traballos que existen no momento actual? ESCRIBIMOS

1. Que quere dicir novas tecnoloxías? 2. Escriba oficios de antes que aínda existen.

3. Con axuda do dicionario, escriba o significado das seguintes profesións:

Enólogo: Biólogo: Agrónomo: Maquetador: Fisioterapeuta: Recepcionista: Psicólogo:

4. Explique o que quere dicir o texto seguinte:

(...) Un obreiro estira o fío da bobina, outro levántao, outro corta a cantidade necesaria; un quinto dedícase a afiar a punta onde estará a cabeza (...). Todo o traballo de facer unha agulla divídese en dezaoito operacións diferentes (...).

14

5. Fíxese na oferta de traballo recollida en La Voz de Galicia (06-11-2005)

A que profesional lle ofrecen traballo?

Ademais do título, que outros coñecementos lle piden? Que significa aptitude para as relacións públicas? Que é remuneración segundo valía? RECORDE O léxico é o conxunto de palabras que ten unha lingua. Non é unha cousa fixa para sempre, senón que se transforma e enriquece segundo as necesidades dos falantes e o medio no que viven.

Importante empresa de moblaxe de cociña selecciona:

DECORADOR PROXECTISTA Requírense coñecementos de informática, de deseño asistido. Aptitude para as relacións públicas. Mínimo un ano de experiencia no sector. Remuneración de acordo coa valía. Interesados/as envíen urxente c/v con foto ao apartado de correos nº 56- Milladoiro- Ames (A Coruña) CP 15895

15

COMO FORMAMOS PALABRAS NOVAS Podémolas formar poñendo diante dunha palabra unhas partículas (prefixos) que modifican o seu sentido. O prefixo super significa por enriba de, máis grande, en exceso.

Por exemplo: "Este disco foi un supervendas o mes pasado" significa que se vendeu moito, máis do que se esperaba. 1. Engada o prefixo super- ás seguintes palabras e escriba o seu significado:

home dotado fino elegante

2. Agora observe as seguintes:

Superprodución Superpoñer Supersónico

Escriba unha frase con cada unha delas.

16

3. Como se chama este personaxe? Por que se lle chama así?

O prefixo hiper- significa tamén "superioridade", "exceso”. Así, hipermercado é un gran centro comercial. AGORA VOSTEDE 4. Que quere dicir que unha persoa é hipercrítica?

5. Por que debe ter coidado a muller da viñeta?

Que significa hipertensa?

Debes coidarte. Es hipertensa.

17

O TRABALLO E OS SECTORES DE PRODUCIÓN A poboación dun país ou rexión pode ser, dende o punto de vista laboral, activa ou inactiva. A poboación activa está formada por todas aquelas persoas con idades entre os 16 e os 65 anos que están capacitadas e dispostas para desempeñar un traballo remunerado. Abrangue tanto os que están a traballar (poboación ocupada) coma os que están en paro (poboación desempregada). Os xubilados, os nenos e aquelas persoas que traballan sen percibir un salario, como os homes e mulleres que se dedican ás tarefas do fogar ou os voluntarios que prestan os seus servizos en distintas organizacións humanitarias, forman a poboación inactiva.

A elaboración e comercialización dun produto hoxe en día supón normalmente o traballo de moitas persoas nas distintas partes do proceso. Por exemplo, pescar sardiñas, almacenalas, enlatalas, transportalas e vendelas esixe barcos, almacéns, naves industriais, transportes, postos para vendelas, etc. En todo este proceso interveñen moitas persoas e cada unha delas realiza unha parte do proceso A actividade económica dun país

pode clasificarse en tres sectores. O sector primario abrangue as actividades dedicadas á obtención dos produtos ofrecidos pola natureza. Son a agricultura, a gandaría, a pesca e a explotación dos bosques. O sector secundario transforma eses produtos naturais noutros elaborados. A principal actividade do sector secundario é a industria. Existen varios tipos de industrias:

18

A enerxética: produtora de electricidade, en centrais hidráulicas, térmicas e eólicas. De base: transforman produtos naturais en produtos elaborados para outras industrias. De equipo: utilizan como materia prima os produtos elaborados polas industrias de base; por exemplo, construción naval e do automóbil. De uso e consumo: son as que producen todo aquilo que consumimos: conserveira, téxtil, papeleira, do moble e de cerámica. De construción: é o encargado de construír todo tipo de edificios, estradas, portos, aeroportos, etc. O sector terciario abrangue todas as actividades que prestan algún tipo de servizo, como acontece co ensino, sanidade, transportes, comercio, Administración pública, turismo, etc. FALAMOS 1. Con cal destas afirmacións está vostede de acordo? Explique o porqué. - As mulleres onde teñen que traballar é na casa. - As mulleres teñen dereito a traballar, pero menos ca os homes. - As mulleres teñen o mesmo dereito ca os homes a posuír un traballo. - As mulleres non deben traballar. LEMOS E ESCRIBIMOS 1. Quen forma parte da poboación activa? Indique a resposta correcta:

- Os homes e as mulleres que se dedican ás tarefas do fogar. - Todas as persoas que cobran un salario por traballar ou que buscan traballo. - Os que están moi ocupados todo o día. - Só as persoas que cobran un salario por traballar.

19

POBOACIÓN ACTIVA POR SECTORES DE PRODUCIÓN (de cada 100 persoas)

2. Fíxese na gráfica que temos arriba e conteste: En que sector de produción traballa máis xente?

En cal hai menos xente?

Cantos parados hai por cada 100 persoas?

No sector secundario, cantas persoas traballan? A REVOLUCIÓN LABORAL DAS MULLERES De amas de casa a traballadoras grazas ao sector servizos As estatísticas actuais presentan

numerosa zonas borrosas e, entre elas,

destaca pola súa escuridade a estrutura

de xéneros do mercado de traballo.

Atopar datos fiables sobre a

participación das mulleres no mundo

laboral é tarefa espiñosa que se agrava

no caso galego, polo feito de que

desempeñaron tradicionalmente un

papel activo en labores agrarios moi

poucas veces tidos en conta.

Malia iso, é indiscutible que unha das

maioresdiferenzas entre a

Galicia de hoxe e a de hai un cuarto de

século é a feminización do mercado

laboral.

No ano 1980, a porcentaxe de mulleres

que podían fuxir da condición de amas

de casa non acadaba o 25 por cento. Os

últimos datos dispoñibles indican que

esa porcentaxe se aproxima hoxe á

fronteira do 40 %.

A escalada debeuse á expansión do

sector servizos e, máis particularmente,

a aqueles máis ligados coa calidade de

vida, como a sanidade e a educación.

55

30

9 6

0

10

20

30

40

50

60

Sector terciario Sector secundario Sector primario Parados

20

3. O titular desta noticia di "de amas de casa a traballadoras grazas ao sector servizos". Que quere dicir? En que traballos hai máis mulleres? 4. Fíxese no seguinte proceso. Madeira (sector primario)→ papel (sector secundario)→ periódico (sector terciario) Faga o mesmo cos seguintes produtos e actividades. La, supermercado, cana de azucre, fábrica de zapatos, empresa de transportes, coiro, mina de ferro, tenda de roupa, pastelaría, camión, industria téxtil, fábrica azucreira, zapataría. Sector primario

Sector secundario Sector terciario

La Cana de azucre 5. Indique a que sector da economía pertencen as seguintes profesións. Médico: Agricultor: Traballador de banca: Soldador: Vendedor: Mecánico: Mestre:

21

TÉCNICAS DE COMPOSICIÓN ESCRITA: A CARTA

A carta permítenos comunicarlle por escrito as nosas ideas e pensamentos a unha persoa que non está preto. É dicir, permite que as persoas se comuniquen a pesar da distancia.

A continuación, temos reproducida unha carta que a escritora Rosalía de Castro dirixiu ao seu home, Manuel Murguía: Santiago, 16 de decembro de 1861 O meu querido Manolo: Chegamos aquí onte domingo, ás oito da noite, sen novidade particular, aínda que cheas de aburrimento e de cansazo. Despois de vir a maior parte do camiño como nunha prensa, rompeu o eixe dunha roda, polo cal tivemos que vir dende antes de Lugo a paso de tartaruga. Chegamos á Coruña ás doce da noite, aburridas e desgustadas, porque dende preto de Betanzos ata chegar á Coruña, a nena veu cun cólico, que lle pasou porque Deus o quixo, pois con nada puidemos axudarlle... Mamá, o primeiro e o segundo día, mareouse espantosamente, e eu indispúxenme do estómago, de comer a comida fría, con tal indisposición, que no resto do camiño non comemos outra cousa que un té en Sanchidrián, unha cunca de caldo máis alá de Valladolid, un chocolate en León, outro en Astorga e un café en Lugo. Así chegamos á Coruña, onde non quixemos cear nada, tomamos ao outro día outro café antes de xantar, a pesar do cal nos levaron na condenada Coruña, por durmir e o café, 24 reais... Agora imos a outra cousa. En Santiago fai un frío espantoso ... Xamais vin tanta soidade, tanta tristura, un ceo tan pálido. En cambio, A Coruña estaba fermosísima. Unha temperatura de primavera e un sol brillante... Cheguei aquí con cinco duros; pero xa non teño máis de tres, e non creas que gastei un só marabedí en nada, pois o pasei hoxe cunha economía que penso non sexa mañá tan excesiva, pois case non comín. O diñeiro foise en pagar aos que trouxeron a equipaxe, en comprar varias cousas, porque non había nada na casa, e aínda teño para mañá, ademais dos tres duros, dúas pesetas, e leña, e pan, e carne e algunhas outras pequeneces. Rosalía

22

PARTES DUNHA CARTA Se analizamos a carta que acabamos de ler, podemos distinguir nela diferentes partes. Para estudar a estrutura da carta persoal imos utilizar o seguinte modelo, que nos servirá para fixar con claridade as partes que a compoñen.

a) Encabezamento

b) Motivo da carta

c) Despedida d) Sinatura

Se se fixa nos apartados que temos á esquerda, decatarase de que, en primeiro lugar, escribimos o encabezamento; é dicir, o lugar e a data na que se escribe a carta e o saúdo á persoa á cal vai dirixida. En segundo lugar, o motivo da carta. É a parte fundamental, onde se contan os motivos polos que escribimos. É importante facelo de xeito claro e coidando a orde das ideas para que a mensaxe se entenda ben. En último lugar, aparece a despedida e a sinatura.

Pontevedra, 25 de novembro de 2006 Querida María Luísa: Acércase o Nadal e non quería deixar de escribirche para desexarche moitas felicidades. Estarás contenta de pasar este ano o Nadal en compañía dos teus. En casa xa estamos facendo plans para pasar as do ano próximo aí con vós. Xa sabes que este ano non é posible. Non deixes de escribirme. Saúda os teus pais no meu nome, e, para ti, unha forte aperta, María

23

Ás veces, se unha vez asinada a carta temos que engadir algo que se nos esqueceu, poñémolo como posdata (PD). AGORA VOSTEDE 1. Escríballe no seu caderno unha carta a un amigo invitándoo a que pase as vacacións na súa casa.

24

XOGAMOS COA LINGUAXE: LUDOACRONIMIA Os acrónimos son palabras formadas cunha ou máis letras iniciais dun grupo de palabras. Por exemplo, ONU: Organización de Nacións Unidas. A ludoacronimia será xogar cos acrónimos; se partimos deles e inventamos unha palabra graciosa ou disparatada para cada letra, o resultado será do seguinte tipo: RENFE, que nós sabemos que significa Rede Nacional de Ferrocarrís Españois, poderase transformar en: Ratos enfermos necesitan forzosamente empastes. AGORA VOSTEDE FENOSA: Forzas Eléctricas do Noroeste. Sociedade Anónima. FENOSA: ONU: Organización Nacións Unidas. ONU: OMS: Organización Mundial da Saúde. OMS: SXAE: Sociedade Xeral de Autores e Editores. SXAE: INEM: Instituto Nacional de Emprego. INEM:

25

LECTURA DE IMAXES As imaxes que vemos a continuación son o símbolo de determinadas profesións. Para facer estes símbolos, escolléronse motivos que teñen que ver con estas profesións.

Así se representa a profesión de enxeñeiros de comunicacións, cunha torre que emite ondas acústicas.

Os farmacéuticos utilizan como símbolo a serpe e a copa, ligadas ao culto a Esculapio, deus grego da medicina.

Os aparelladores e arquitectos técnicos representan a súa

profesión utilizando un compás e chumbadas.

Os enxeñeiros de minas simbolizan a súa profesión con ferramentas do seu traballo.

26

27

TRABALLAMOS COS NÚMEROS

No módulo anterior aprendemos a sumar, a restar e a multiplicar.

Agora imos aprender a DIVIDIR.

A división é a operación que utilizamos cando repartimos unha

cantidade en partes iguais.

Os signos da división son e “:”

Os termos da división son os seguintes:

Dividendo (D): cantidade que se reparte.

Divisor (d): entre cantos se reparte.

Cociente (c): o que lle toca a cada un.

Resto (r): cantidade que sobra ao facer a repartición.

Exemplo:

Dividendo 9 4 divisor Resto 1 2 cociente

Isto lese 9 dividido entre 4 é 2 e sobra 1. Significa que se temos 9

cousas (por exemplo, lapis) e as queremos repartir entre 4 (por

exemplo, 4 botes) tocan a 2 (2 lapis en cada bote) e sobra 1 (lapis).

28

1. Realice a repartición correspondente nos seguintes casos. Faga un

debuxo de cada repartición. Fíxese no exemplo:

6 libros en 2 estantes

a) 12 caramelos en 4 pratos. b) 23 bólas en 5 bolsas.

2. Como acabamos de ver, a repartición en partes iguais é unha

división. Identifique os elementos da división dos casos "a" e "b" do

exercicio anterior. Fíxese no exemplo:

Dividendo (o que se reparte) = 6 libros

Divisor (entre cantos se reparte) = 2 estantes

Cociente (o que toca a cada un) = 3 libros en cada estante

Resto (o que sobra) = 0 libros

29

a) Dividendo =

Divisor =

Cociente =

Resto =

b) Dividendo =

Divisor =

Cociente =

Resto =

3. Escriba os casos anteriores en forma de división. Fíxese no exemplo:

6 3 a) b) 0 2

4. Complete a táboa:

Dividendo Divisor Cociente Resto

30 7 2 4

48 8 6 0

5. Se na repartición de beneficios (212 825 €) dunha empresa lle tocan

4 250 € a cada un dos 50 socios e sobran 325 €.

Cal é cociente?

Cal é o resto?

Cal é o divisor?

Cal é o dividendo?

30

Para dividir, é necesario coñecer a táboa de multiplicar e buscar por

tenteo o número que multiplicado polo divisor se achegue máis ao

dividendo.

Imos ver un exemplo:

Para dividir 45 entre 7, seguiremos estes pasos:

1.º Buscamos o número que multiplicado por 7 se aproxime a 45,

pero sen superalo.

45 7 7 × 5 = 35 7 × 6 = 42 7 × 7 = 49

2.º Escribimos 6 no cociente e restámoslle a 45 o produto obtido.

45 7

7 × 6 = 42 − 42 6 Tocan a 6 Sobran 3 3

3.º Para comprobar se a división está ben feita, multiplicamos o

divisor (d) polo cociente (c) e sumámoslle o resto (r). O

resultado debe coincidir co dividendo (D).

D =d × c + r

31

6. A agricultura, a gandaría e a pesca pertencen ao sector primario de

produción. Se un barco trae 78 quilos de polbo e os pescadores o

repartiron en 8 caixas. Cantos quilos de polbo colocan en cada caixa?

Cantos quilos de polbo deixan sen colocar?

7. A produción industrial é o sector secundario de produción. Dunha

fábrica de coches van saír 5 camións para 5 cidades distintas. Se se

queren distribuír 38 vehículos, cantos automóbiles van en cada

camión? Cantos sobran?

8. O sector servizos constitúe o terceiro sector de produción. A un hotel

chegan varios clientes ao mesmo tempo e traen 14 maletas entre

todos. O hotel conta con dous mozos e estes dispoñen dun carriño

cada un para levar as maletas. Cantas maletas colocan os mozos en

cada carriño? Cantas sobran?

32

9. Realice as seguintes divisións:

a) 38 : 6

b) 19 : 2

c) 28 : 3

d) 52 : 9

e) 39 : 5

f) 61 : 8

10. Comprobe que as divisións anteriores están ben feitas. Recorde que

D = d x c + r.

a)

b)

c)

d)

e)

f)

33

As liñas poden ser

CURVAS ou RECTAS.

Cando as rectas teñen un punto en común chámanse SECANTES.

Se non teñen ningún punto en común chámanse PARALELAS. As

rectas paralelas non se cortan nunca.

11. Que rúas deste plano son paralelas?

12. Como son entre si as rectas A e B? Cantos puntos en común teñen?

Sinálaos. E as rectas C e D?

A B

C

D

34

Dúas rectas secantes dividen o plano en catro partes. Cada parte é

un ÁNGULO.

Nun ángulo podemos distinguir dúas partes:

Lados: son os bordos do ángulo.

Vértice: é o punto onde se cortan os lados.

Polo tanto, un ángulo vén determinado por dous lados e un vértice.

13. Cantos ángulos teñen as seguintes figuras?

_____ ángulos _____ ángulos _____ ángulos _____ ángulos

14. Complete.

Ángulo 1

Ángulo 2

Ángulo 3 Ángulo 4

Vértice

Lado

Lado

35

Os ángulos clasifícanse en función da súa abertura.

Cando dúas rectas se cortan formando catro ángulos iguais, cada

ángulo é un ángulo RECTO.

Recto

Os ángulos con aberturas menores que o ángulo recto son ángulos

ÁGUDOS. Se os ángulos teñen aberturas maiores que o ángulo

recto serán ángulos OBTUSOS.

Agudo Obtuso

15. Como son os ángulos da figura?

1 2

3 4

16. Debuxe unha figura con cinco ángulos: un recto, un agudo e tres

obtusos.

36

Os fabricantes non poden establecer un prezo calquera para

o produto que fabrican, xa que o prezo debe ser competitivo. O

prezo depende dos custos de produción e do beneficio da

empresa. O beneficio é a diferenza entre o prezo de venda e os

gastos xerais.

17. Unha pequena empresa ten os seguintes gastos:

Gastos de persoal: 5 000 €

Gastos de aluguer: 1 150 €

Gastos de materia prima: 4 270 €

A empresa logrou vender 510 artigos a 25 € cada un. Conteste:

a) A que cantidade ascenden os gastos xerais?

b) Que cantidade ingresou a empresa coas vendas?

c) Que beneficio lle queda á empresa?

18. Ana ten dúas ofertas de emprego. Na primeira vai cobrar 1 100 € ao

mes, pero terá que ir en bus, polo que gastará 120 € cada mes. Na

segunda vai cobrar 1 000 € e poderá ir andando ao traballo. Que

traballo lle compensará máis?

37

SEMANA 2

O traballo doméstico

38

39

O TRABALLO DOMÉSTICO Ninguén dubida da importancia do traballo doméstico, sen el a familia non se desenvolvería convenientemente, non se coidarían os hábitos de alimentación e hixiene, non se atenderían as persoas maiores dependentes, nin se tería conta da casa, da vivenda familiar. A muller desempeñou sempre ese traballo. Hoxe en día é ela a que emprega máis de catro horas da súa xornada diaria na realización dos traballos de casa. Os homes dedícanlle só unha hora do seu tempo. Todos sabemos o incómodo que é realizar estas tarefas: hai que repetir sempre e obrigatoriamente as mesmas accións, facer cousas que se desfán ao pouco tempo de estar acabadas. As tarefas domésticas son moitas veces todo o contrario dunha actividade satisfactoria e que nos enriqueza persoalmente.

FALAMOS Que pensa do traballo que se fai na casa? Son certas as afirmacións que se din no texto? Que significa o dito "muller casada, perna quebrada"?

40

LEMOS E ESCRIBIMOS 1. Explique o que pode significar o seguinte anuncio: ______________________________________________________ ______________________________________________________ ______________________________________________________ ______________________________________________________ 2. Imaxine que é vostede quen pon o anuncio. As solicitantes preguntaranlle canto soldo van recibir e o horario que van ter. Que lles contestará vostede? ____________________________________________________________ ________________________________________________________________________________________________________________________ 3. Cre que alguén quedaría con ese posto de traballo? Por que? ____________________________________________________________ ____________________________________________________________

OFERTA DE EMPREGO Solicítase ama de casa Para o posto requírese que saiba realizar as seguintes funcións: acompañante, conselleira, directora, administradora, axente de compras, mestra, enfermeira, cociñeira, experta en nutrición, decoradora, limpadora, coidadora de nenos e de anciáns, psicóloga e organizadora de xogos.

41

4. Agora, lea con atención o seguinte poema: Mentres ti Mentres ti Chegas á casa, Abres unha cervexa Observas a televisión Mentres ti Te acomodas na túa cadeira de brazos de sempre Comentas o duro que se pasa na oficina Ocultas as veces que lle propuxeches á Secretaria unha cita As veces que cos teus compañeiros no café Lles dixeches flores ás mulleres Mentres ti Decides a cal bar irás hoxe Ou te somerxes no comercial e esperas a cea Ela Trata de esquecer as flores de mal gusto Que soportou camiño ao traballo As proposicións do xefe e as dos clientes Ela trata de preparar a cea Arranxar a casa Sorrirlles aos nenos E pretender que as túas escapadas son un xogo pasaxeiro E que a pesar de todo ela é unha Señora feliz. Bessy Reina: "Terranium" * comercial: refírese aos anuncios da televisión; en moitos países chámanse comerciais. QUEN É A AUTORA Bessy Reina, nacida en Cidade de Panamá en 1942, é unha poeta que publica en revistas de vangarda e en suplementos literarios do seu país. A súa obra é moi crítica, sobre todo nos temas que se refiren á muller.

42

5. A autora fálanos dos distintos comportamentos do home e da muller na sociedade. Apunte nunha columna as accións que realiza el e noutra as que realiza ela: Exemplo: EL ELA Abre unha cervexa Arranxa a casa ………………………….... ..…………………………... …………………………... ..…………………………… …………………………… ……………………………. …………………………... …………………………….. 6. Trate de imaxinar como son o home e a muller do poema e o traballo que teñen. Escríbao no seu caderno. LÉXICO

Fíxese nas seguintes imaxes: Que lle pasou a este tren? _______________________

Como están os cordóns destes zapatos? ___________________________

43

As dúas palabras que acabamos de escribir: descarrilou e desatados empezan polo prefixo des-, que significa ao revés, ao contrario. Descarrilou quere dicir que o tren saíu do carril, da vía. Un cordón desatado quere dicir que non está atado, que está solto. 7. Desfacer, desabotoar, desaxustar, desabrochar Que teñen de común? 8. Que significa desabotoar? 9. E desabrigar? ______________________________________________________ 10. Ordene alfabeticamente as seguintes palabras. Fíxese en que as tres primeiras letras son iguais; polo tanto, para non se equivocar ha de observar a cuarta letra. Desobediente, desenterrar, desatar, descravar, descolgar, destapar. ________________ __________________ ________________ _________________ _________________ _________________ 11. Busque no dicionario o significado de desconfiar e desalgar. Desconfiar: ____________________________________________ Desalgar: _______________________________________________

44

DE NOVO UNHA CARTA

Sociedade Española de Enfermería Intensiva e Unidades Coronarias Secretaría da SEEIUCC R/Vicente Caballero 17 28007 MADRID España- Spain

Este é o fragmento dunha carta literaria escrita polo escritor Xabier P. Docampo, incluída no seu fermoso libro “Catro cartas”: “Querido fillo: Cantas veces as cartas comezan con desculpas por non telas escrito antes! Esta, tamén. Hai moitos anos que cha debo. É a carta que levo escribindo toda a vida. Mesmo antes de saber que nacerías, cando para min eras só un soño de xuventude. Xa era hora! Sei que a miña vida durará tanto como eu perdure no teu recordo. Alí estarei con facianas e actitudes moi diversas, e momentos, e ... Serei, ao final, un recordo cheo de imaxes. Pero seguramente a que máis se repetirá será aquela na que me ves cun libro nas mans. Estamos lendo xuntos. Xa sei, meu fillo, ás veces poñíame moi pesado. Como aquel día en que che lía unha serie de contos que estaba escribindo. Tiñas catro ou cinco anos e, farto da tortura á que te estaba sometendo, fuxiches buscando a túa nai: “Mamá, mamá -berrabas- que papá quere lerme outro conto e eu non quero!”. Aquela mesma noite pedíchesme que che contara un conto.”

45

TÉCNICAS DE COMPOSICIÓN ESCRITA: A CARTA FAMILIAR Chamámoslles así ás cartas que lles escribimos a amigos, parentes ou coñecidos, co fin de establecer unha comunicación persoal con eles. Fíxese na carta que reproducimos a continuación e observe o grao de sinxeleza da linguaxe que se emprega: Ávila, 14 de outubro Querida amiga Elena: Non sei se te acordarás de min. Por iso explícoche onde e cando nos coñecemos. Son Emilio, aquel rapaz de Ávila que Adela e Carmen che presentaron na festa de Noitevella. Contei aquel chiste dos cinco cafés para a serra que a ti tanto te divertiu (ou, polo menos, iso me pareceu). Dáme un pouco de corte escribirche así, sen máis, pero necesitaba comunicarme contigo. Por iso, animeime e púxenme a facelo, aínda sen saber como vas reaccionar. Non sei se te decataches de que son un pouco tímido, así que pensei que unha carta sería o mellor para dicirche que me interesaches un montón, que es a rapaza máis divertida da festa e, por suposto, a máis fermosa. Xa sei que vivimos bastante lonxe, pero os meus pais, por cuestións familiares, viaxan moito a Toledo. Gustaríame volverte ver e así charlar contigo, pasear, bailar... Díxenche que me gustaba todo iso, ademais do baloncesto, que é para min o máximo. Se che apetece continuar esta amizade, escríbeme. Estarei desexando recibir noticias túas. Un bico. O teu amigo, Emilio Como podería comprobar, a carta comeza cunha presentación que inclúe un encabezamento, no que vai a data e o lugar dende onde se escribe e, neste caso, os sinais de identidade do autor. En segundo lugar, vai o desenvolvemento ou o corpo da carta. Na carta que Emilio lle escribe a Elena cóntalle os motivos que o levaron a escribirlle.

46

En terceiro lugar, aparece o final. Aquí Emilio despídese co desexo de que ela lle conteste. Ás veces, se esquecemos algo e o consideramos importante engadimos unha posdata (PD). 1. Escriba no seu caderno unha desas cartas que sempre lle debemos, e que nunca atopamos o momento de redactar, a algún amigo ou amiga. Recorde as partes que vimos.

47

O TRABALLO FÓRA DA CASA Nos nosos días, a muller incorporouse ao mercado laboral, pero non sen dificultades. O mercado de traballo esíxelle maior formación que aos homes para entrar e permanecer nel. As dificultades vémolas en todas as partes: poucos cargos públicos son ocupados por mulleres. En moitos casos non reciben o mesmo soldo e desempeñan o mesmo traballo ca os homes... Como dicía Charlotte Whitton, primeira alcaldesa de Ottawa (Canadá): "Fagan o que fagan, as mulleres deben facelo o dobre de ben ca os homes para obter a metade do recoñecemento que eles reciben. Afortunadamente, iso non é difícil para elas".

FALAMOS Cre que no mercado laboral se valora menos a muller? Por que? As mulleres están a acceder a postos políticos importantes. Que opina a sociedade dunha muller no goberno do país? Está de acordo coas afirmacións de Charlotte Whitton?

48

LEMOS E ESCRIBIMOS 1. Escriba tres traballos aos que a muller puido acceder recentemente. ___________________________________________________________ 2. Fíxese nos datos que aparecen a continuación: NIVEL DE EMPREGO POLO ESTADO CIVIL E SEXO. TERCEIRO TRIMESTRE DE 2005 Solteiros Casados Viúvos Separados 73% 68% 13% 76% Solteiras Casadas Viúvas Separadas 63% 44% 8% 72% Fonte: Enquisa da poboación activa, III trimestre de 2005. INE Que estado civil teñen a maior parte dos homes que traballan? ____________________ Por que cre que isto é así? __________ _______________________________________________________ 3. Por que o número de mulleres casadas que traballan é moito menor que o de homes casados? ____________________________________________________________ ___________________________________________________________ 4. Por que cre que hai tan poucos viúvos e viúvas traballando? ___________________________________________________________ ____________________________________________________________ 5. Traia á clase debuxos e fotografías que recortara de xornais e revistas nos que se vexan reflectidas as distintas funcións dos homes e das mulleres. En grupos de tres ou catro, escollan as máis representativas e péguenas nunha cartolina. Escriban debaixo de cada recorte o que vexan nas imaxes.

49

ORTOGRAFÍA

Este burro é manso Fíxese na frase que aparece ao lado da fotografía. Agora cópiea vostede na liña que ten a continuación: ______________________________________________________ Pronuncie agora a palabra burro. Como soa?, suave ou forte? _____________ Cantos erres lle puxemos? _______________ Observe agora as seguintes palabras: Ferreiro, carro, guerra Escribímolas con dous erres porque teñen son forte e, ademais, van entre vogais. Non pasa o mesmo cando o r ten son forte e vai detrás dunha consoante; neste caso, escribimos un r só: Por exemplo, Henrique. Como soa o r? ________________ Que letra leva antes? _______________________

50

Como é consonante, escribiremos Henrique cun r só. RECORDE

Cando o r ten son forte en medio de palabra escribiremos dous erres se as letras que a acompañan son dúas vogais. Por exemplo: catarro. Pero se a letra que vai ao lado non é unha vogal, poremos un r só. Por exemplo: honra, enraizar.

1. Complete cun r ou con rr as palabras seguintes: A... edor aba...ota Cacha...o ca....o So.. iso en... iquecer Ma... ón va...er Chu... o cu... ar En... oscar perco... er 2. Nas frases que hai a continuación aparecen palabras ás que lles falta r ou rr. Compléteas: Compramos un vídeo en Ando... a. Mañá non virá o meu primo Hen...ique. Pedro non se deixou aga... ar. Teño un amigo que se chama Is...ael. Aquel avión prepárase para ate... ar. Co... emos a... edor da praia. O veciño de abaixo chámase Con...ado.. Vai de... amar a auga do vaso. 3. Pronuncie correctamente: Subterráneo, xerro, Henrique, enterrar, garrafa, israelita, enreixado, garrafón, parricida, terráqueo, enredar, garrote, torre.

51

GRAMÁTICA: OS DEMOSTRATIVOS 1. Observe o que se di neste diálogo.

- Dende logo, isto non ten nome. - Pero, de que falades? - Do que lle fixo Pepe á súa muller. - Ai, iso si que é unha faena... - Pero non é a primeira vez. Lembra o que pasou o ano pasado. - Aquilo si que foi un escándalo!

2. As palabras isto, iso e aquilo son demostrativos. Neste caso, non acompañan a un nome. Fíxese neste cadro cos demostrativos:

SINGULAR PLURAL MASCULINO FEMININO MASCULINO FEMININO

NEUTRO

este esta estes estas isto ese esa eses esas iso aquel aquela aqueles aquelas aquilo 3. Fíxese na diferenza: Estes homes gañaron. Gañaron aqueles. Na primeira frase, o demostrativo estes acompaña o substantivo home. Na segunda frase aqueles non acompaña a ninguén, é un pronome.

52

EXERCICIOS 1. Escriba nunha columna todas as palabras subliñadas que sexan determinantes demostrativos e noutra todas as que sexan pronomes. Este camiño é ancho; por aquel camiñábase moito peor. Nesa fonte paramos a beber moitas veces. Non me gustou nada aquilo que lles dixeches, creo que estes se ofenderon. Volverei por estes lugares outra vez. Eses non virán comigo. DETERMINANTES PRONOMES 2. Complete as frases que ten a continuación co demostrativo axeitado. …………. cabalos gañaron a carreira. Non coñezo de nada ........... rapazas. .............. non mo volve facer. Tróuxenche........... libros que deixaches na casa. Eu non creo que ............. sexa verdade. Saín con.............. rapaz que coñecemos no cinema. Colle.............. papel e tírao á papeleira. O que pasou non ten nome. ............. non se lle fai a ninguén.

53

É TAREFA DE TODOS A capacidade da muller como traballadora está máis que demostrada, pois moitas delas, ademais de exercer unha profesión remunerada, teñen que seguir desempeñando o seu papel de ama de casa. Ao chegar do traballo espérana a cociña, a limpeza, o ferro, atender os fillos, o marido, os pais... Non sempre se recoñece este esforzo, nin sequera polos que se benefician del. Esta situación é tan inxusta que produciu un estado de opinión, compartido cada vez por máis homes, que define o traballo caseiro como algo que é responsabilidade de todos os que viven no fogar e que debe ser compartido por todos. Traballar na casa é unha necesidade e un deber de todos. Ninguén axuda a ninguén, cada un colabora no desenvolvemento conxunto da familia. Este xeito de ver o doméstico como algo común a toda a familia debe ser transmitido aos máis pequenos e hase de tratar, dende o principio, de que non atribúan a tarefa doméstica a unha persoa determinada. FALAMOS Cre que nos últimos anos mellorou algo a situación no fogar? De que xeito? Cre que a muller "gañou algo" indo traballar fóra da casa? Por que?

54

LEMOS E ESCRIBIMOS 1. Por que cre que os homes non se ocuparon nunca das tarefas da casa? ___________________________________________________________ ___________________________________________________________ 2. Como podemos conseguir que os nosos fillos vexan a tarefa da casa como algo común? ____________________________________________________________ ____________________________________________________________ 3. Que significa a seguinte frase: "María, fíxenche a compra"? ___________________________________________________________ ___________________________________________________________ 4. Por que cre que á muller lle custa máis atopar traballo que ao home? ___________________________________________________________ ____________________________________________________________

55

XOGAMOS COA LINGUAXE: ANAGRAMAS Cambiando a orde das letras dunha palabra podemos obter outra palabra con sentido. Fíxese: A partir da palabra AMOR, xogando coa colocación das letras podemos obter ROMA, RAMO, AMOR. A partir das letras da palabra GATO, podemos obter TOGA (traxe dos avogados) ou GOTA . Agora vostede: 1. Que palabra sae de SABOR? 2. Do nomee propio ÓSCAR saen tamén dúas combinacións diferentes. Escriba agora os anagramas de Óscar. 3. Una con liñas as palabras da columna da dereita que sexan anagramas das da esquerda. Libras Tanxerina Arxentina Mónica Camelia Brasil Camión Micaela

56

LÉXICO Cando a un nome ou a un adxectivo se lle pon o prefixo ex- diante significa que ese nome ou ese adxectivo deixaron de ser o que representaban nun principio. Por exemplo: ex-marido, quere dicir que deixou de ser marido. Ex-presidente, quere dicir que na actualidade xa non o é. Case sempre se une mediante guión á palabra primitiva. 1. Lea en voz alta as seguintes frases e trate de explicar o que queren dicir: Visitou o noso país o ex-presidente da República Francesa. Na concentración había ex-combatentes, alféreces e sarxentos provisionais. Aquel é o fillo do ex-senador Romero. Viuno saíndo coa súa ex-muller. O ex-futbolista saíu en todas as portadas dos xornais. 2. Escriba tres frases no seu caderno nas que aparezan palabras que leven ex- diante. 3. Escriba a palabra correcta: Cando unha persoa deixou o vicio da bebida chámaselle....................... Cando deixou o vicio do tabaco chámaselle............................ Cando unha persoa abandona o mundo da canción chámaselle........................... Cando un sacerdote deixa de selo chámaselle............................ Cando un profesional deixa de boxear chámaselle......................

57

LECTURA DE IMAXES

Este é un folleto publicado polo goberno de Navarra para promover a igualdade nas tarefas de homes e mulleres durante as festas de San Fermín. Léao e coménteo cos compañeiros e compañeiras. Aquí ten outros materiais sobre a igualdade. Obsérveos con detemento.

58

59

TRABALLAMOS COS NÚMEROS

Imos aprender a facer divisións máis complexas.

Cando dividimos por un número con decenas, centenas ou millares

hai que facer a división cifra a cifra.

Exemplo:

1. Como 3 é menor ca 6 collemos dúas cifras (34), empezamos

a coller dende a dereita. Buscamos o número que multiplicando por

6 máis se aproxime a 34 sen pasarse. Neste caso, é o 5, que se

porá no cociente. Restamos o resultado de 6× 5 (30) a 34, dá 4.

3 4 5 6 6×5=30 − 3 0 5 4

2. Baixamos o 5 e colocámolo ao lado do 4, co que queda 45.

Buscamos o número que multiplicado por 6 máis se aproxime a 45

sen pasarse. Neste caso, é o 7, que se porá no cociente ao lado do

5; polo tanto, o cociente é 57. Restamos o resultado de 6× 7 (42) a

45 e obtemos o resto (3).

3 4 5 [ 6 6×5=30 − 3 0 57 4 5 6×7=42 − 4 2 3 3. Comprobamos o resultado: 57 × 6 + 3 = 345

60

A muller, ao incorporarse ao mundo do traballo remunerado,

engádelle á súa xornada laboral o traballo no fogar, co que aumenta

o número total de horas traballadas.

Muller con traballo

remunerado

Home con traballo

remunerado

Limpeza vivenda 1 hora 24 min. 6 min.

Coidado nenos 1 hora 24 min.

Alimentación 1 hora 6 min. 18 min.

Compra 30 min. 12 min.

Roupa, calzado 30 min. 6 min.

Reparación vivenda 6 min. 12 min.

Costura 18 min. 0

Xestións 6 min. 12 min.

Contabilidade 6 min. 6 min.

Condución vehículo 6 min. 24 min.

Coidado vehículo 0 12 min.

2. Calcule o tempo total que lles dedica unha muller ás tarefas do fogar.

Calcule o tempo total que lles dedica un home ás tarefas do fogar. Cal é

a diferenza de tempo dedicado entre ambos os dous?

61

3. Calcule o tempo total que entre os dous lle dedican ao traballo

doméstico. Se na parella se distribúen as tarefas a partes iguais, canto

tempo tería que dedicarlle cada un ás tarefas do fogar?

4. A cal das tarefas lle dedica máis tempo a muller? Canto tempo lle

dedica o home? Canto tempo tería que dedicarlle se repartisen o traballo

entre os dous a partes iguais?

Imos facelo aínda máis difícil: divisor con dúas cifras. Fíxese nos

pasos que se dan para resolver o exemplo. Imos dividir 17 018

entre 42.

62

1. Tomamos tantas cifras do dividendo como cifras ten o divisor

(recorde, dende a esquerda). Se, coma no noso caso, as

cifras tomadas forman un número menor que o divisor (17<

42) tomaremos unha máis (170).

2. Buscamos un número que multiplicado por 42 se aproxime a

170, sen pasarse. Neste caso, é o 4: 42 × 4 = 168, 168 < 170.

Colocamos o número obtido (4) no cociente e o resultado da

multiplicación (168) restámosllo a 170, e obtemos 2.

1 7 0 1 8 42 − 1 6 8 4 2

3. Baixamos a cifra seguinte (1) e colocámola á dereita do 2, e

obtemos un 21. Cando, coma neste caso, o número obtido é

menor que o divisor (21< 42) pon un cero no cociente (queda

40 no cociente) e baixa a cifra seguinte (8).

1 7 0 1 8 42 − 1 6 8 40 2 1 8

4. Buscamos a cifra que multiplicada por 42 máis se aproxime a

218, sen pasarse. É o 5: 42 × 5 = 210, 210 < 218. Poñemos o

5 no cociente, ao lado de 40, e obtemos como resultado 405.

Restamos 210 a 218 e obtemos 8 de resto.

63

1 7 0 1 8 42 − 1 6 8 405 2 1 8 − 2 1 0 8

5. Comprobamos o resultado: 405 × 42 + 8 = 17 018

6. a) Se no último ano se lles realizaron 46 492 contratos a mulleres,

arredor de cantas mulleres se beneficiaron cada mes dos devanditos

contratos? (Teña en conta que un ano ten 12 meses).

b) Se no último ano se realizaron 116 233 contratos en total, cantos

contratos se lles fixeron aos homes?

c) Arredor de cantos homes se beneficiaron ao mes dos devanditos

contratos?

7. Realice as seguintes divisións:

a) 4 3 5 8 3 2 b) 2 1 5 0 2 5 c) 1 6 5 6 1 8

64

Observe o resto das divisións anteriores. Cando o resto é cero

dicimos que a división é EXACTA e cando é distinto de cero a

división é INEXACTA.

8. Clasifique as divisións do exercicio 7 en exactas e inexactas.

9. Nunha empresa necesítanse embalar para a súa distribución 17 550

parafusos en caixas de 75 parafusos cada unha. Cantas caixas sairán

para a súa distribución?

Fíxese no seguinte anuncio de prensa:

O anuncio está enmarcado por rectángulos.

Empresa nacional selecciona, por ampliación do seu cadro de persoal, nas súas oficinas da Coruña e Santiago:

6 mozos ou mozas Ofrécese: Soldo + comisións. Contrato laboral. Alta na Seguridade Social. Formación a cargo da empresa. Bo ambiente de traballo. Requírese: Idade entre 18 e 25 anos. Xornada completa. Boa presenza e don de xentes. Interesados: enviar CV a: rrhh@grupoceltium.com Ou chamar ao teléfono 981 21 70 25

65

O rectángulo é unha figura xeométrica pechada formada por catro

lados e catro ángulos rectos. Os lados son iguais e paralelos dous a

dous.

A e B son lados iguais e paralelos.

C e D son lados iguais e paralelos.

10. Observe as figuras seguintes, explique que habería que corrixir para que

fosen rectángulos. Fíxese no exemplo.

Os ángulos non son rectos

_____________________________________________

_____________________________________________

A

C

D

B

Ángulo recto

66

11. Sinale, polo menos, catro rectángulos no debuxo.

O rectángulo é un CUADRILÁTERO porque ten catro lados.

Os cuadriláteros poden ter os lados paralelos ou non. No primeiro

caso, falamos de cuadriláteros paralelogramos; no segundo caso,

falamos de cuadriláteros non paralelogramos.

12. Que tipo de cuadrilátero é un rectángulo?

13. Escriba con palabras os seguintes números:

137 584 ________________________________________________

98 063 _________________________________________________

2 005 641_______________________________________________

67

85 600 _________________________________________________

14. Descompoña os números seguintes en centenas de millar (CM), decenas

de millar (DM), unidades de millar (UM), centenas (C), decenas (D) e

unidades (U). Fíxese no exemplo:

Número U D C UM DM CM

12 748 8 4 7 2 1 0

350 916

64 531

8 134

103 206

15. Escriba con cifras e con palabras o número que representa cada letra.

A → ___________________________________________________

B → ___________________________________________________

C → ___________________________________________________

D → ___________________________________________________

10 000 15 000 20 000 25 000

A B C D

68

SEMANA 3

Etiquetaxe de produtos

69

ETIQUETAXE DE PRODUTOS: UN POUCO DE HISTORIA

O home preocupouse dende sempre pola conservación dos alimentos. A cocción foi o comezo dun longo camiño, continuado polo engadido de sal, cinzas, vinagre, manteiga, aceite, mel... Cada cultura utilizou un sistema diferente para facer durar os alimentos; os métodos máis empregados foron os afumados e o desecado dos produtos. Hoxe en día, as técnicas de conservación avanzaron moito. As conservas por calor, inventadas no século XIX, deron paso á moderna industria conserveira, perfeccionada polo uso da autoclave e pola pasteurización.

Os envases fixéronse máis resistentes. Ás veces van recubertos por unha fina película de laca que os fai máis duradeiros. Deste xeito, podemos consumir numerosos alimentos fóra de tempada e conseguilos máis baratos fóra da súa época de produción.

Os produtos que se conservan adoitan ser, fundamentalmente, os agrícolas, os do mar e, con menos frecuencia, a carne e os seus derivados. Nos últimos tempos, lanzáronse ao mercado numerosos alimentos xa cociñados, preparados para quentar e consumir. Outro tipo de conserva que se utiliza cada vez máis é o conxelado, que esixe unha continuidade na cadea de frío. Se esta falla, o produto pérdese. Outras maneiras de conservar son: a deshidratación, o secado, engadindo xarope, con produtos químicos, etc.

70

FALAMOS 1. Seguramente aplicou vostede ou viulle aplicar a alguén do seu ámbito algunha técnica de conservación de alimentos. Conte de que xeito se fixo. 2. A pasteurización consiste en elevar a temperatura do líquido que se quere conservar a unha temperatura determinada e mantelo así durante un tempo. Coñece algún produto ao que se lle aplique este método? 3. O inventor da lata de conservas foi un cervexeiro francés que utilizou xerras hermeticamente pechadas e quentadas para eliminar as bacterias; o seu método foi perfeccionado en 1812 por unha empresa inglesa que substituíu as xerras por latas metálicas. Por que cre que é necesario enlatar os produtos?

LEMOS E ESCRIBIMOS

1. Escriba se son verdadeiras (V) ou falsas (F) as afirmacións que ten a continuación.

O leite non recibe ningún tratamento de conservación.................. O iogur debe conservarse na neveira............... O xamón cocido consérvase moito tempo.............. A carne sálgase para que dure.............. O peixe pódese enlatar na casa.............. Envasar ao baleiro quere dicir sacar o aire............... Un exemplo de conserva de froita é o melocotón en xarope............. A hixiene é fundamental para manipular os alimentos................ As conservas de lata non se estragan.............. O vinagre axuda a conservar........ A maionesa de bote dura menos que a feita na casa.............

71

2. Unha persoa fai a compra e trae os seguintes produtos: Un cartón de leite Unha barra de pan Un mangado de acelgas Un bote de tomate Unha lata de pementos Unha pescada do pincho Olivas recheas Allos Salchichón Pan tostado Iogures Salmón afumado

Coloque nunha columna os produtos frescos e noutra os que estean en conserva.

NATURAIS EN CONSERVA __________________ _____________________ _________________ _____________________ _________________ _____________________ _________________ _____________________ _________________ _____________________ _________________ _____________________

3. Lea o seguinte texto:

"Os homes das cavernas xa coñecían a salgadura, o afumado ou o uso do xeo para a conservación dos alimentos. Os exipcios exportaban peixe afumado. As travesías do océano cara ás Américas facíanse con froitos secos, sementes e salgaduras. Tamén se sabía que as froitas e algúns vexetais podían ser conservados en azucre e certos legumes e froitos toleraban o

72

vinagre. Pero todos estes procedementos conservaban os alimentos por pouco tempo e con escasas garantías. Todo cambiou a finais do século XVIII. Napoleón, ao que se lle atribúe a frase "gañarán os exércitos mellor alimentados", conquistara practicamente toda Europa cando o seu exército pasou unha terrible fame durante a campaña de Rusia. O emperador ofreceu entón unha recompensa a quen lle presentase "un método para manter os alimentos longo tempo e en bo estado". Nicolás Appert, un modesto investigador francés, descubriu que se podían conservar alimentos por calor en recipientes hermeticamente pechados: gañou a famosa recompensa de 12 000 francos en 1810".

Agora, conteste as seguintes preguntas. a) Escriba o nome de tres técnicas que se utilizaban na antigüidade para a conservación dos alimentos:

_______________________________________________________ _______________________________________________________

b) Como resolveu Nicolas Appert o problema que tiña Napoleón? _______________________________________________________ _______________________________________________________ _______________________________________________________

c) Cre que foi importante o seu descubrimento? Por que? _______________________________________________________ _______________________________________________________

4. A deshidratación é outro dos métodos empregados para conservar. Busque o significado desta palabra no dicionario:

Deshidratación: _______________________________________________________

73

_______________________________________________________

5. O fideo é un exemplo de alimento deshidratado. Escriba vostede o nome dalgún outro alimento destas características.

_______________________________________________________

6. O sal é un conservante natural. Escriba o nome doutros dous conservantes naturais.

_______________________________________________________

LÉXICO

Fíxese nas seguintes palabras: Modelar, atopar, enviar.

Imos recordar o seu significado: Modelar: formar algo en cera, barro ou outro material brando.

Na fotografía de arriba vemos unhas mans dispostas a modelar. Agora observe esta outra:

74

É un cuarto de baño que van remodelar. Que significa? Que lle van dar nova forma, que o van arranxar. Fíxese: o prefixo re- significa repetición, volver facer algo. Á palabra enviar póñolle re- diante e obtemos reenviar, que significa volver enviar.

Cando dúas persoas se reatopan significa que xa se viran antes e que volveron atoparse.

AGORA VOSTEDE

1. Escriba o significado de reinserir, retocar, rexuvenecer.

Reinserir: __________________________________________________

Retocar: ____________________________________________________

Rexuvenecer: ________________________________________________

2. Forme novas palabras engadíndolles o prefixo re- ás seguintes:

Chamar, inverter, fregar, estrear, elixir, distribuír.

_____________________________________________________

75

_____________________________________________________

3. Escriba o significado das palabras que escribiu. _________________ _________________ _________________ _________________ _________________ _________________

4. Escriba unhas liñas no seu caderno contando a historia dun veciño da súa casa que foi reelixido presidente da comunidade.

ORTOGRAFÍA Escríbese un r ao principio dunha palabra que comece con ese son.

Por exemplo: rato, Ramiro, Roque, riada, remendo.

EXERCICIOS

1. Póñalles r ás palabras seguintes:

...ede, ...oto, ...osquilleira, ...epetición, ...isa, ...amón, ...egra,

...osa, ...azonar, ...ótulo, ...ozadura, ...emolacha, ...etal, ...esultado,

...izado, ...equeixo, ...epugnante, ...idículo.

76

2. Atope oito palabras que empecen por r na seguinte sopa de letras:

Escríbaas a continuación:

___________ , ______________ , _____________ , ____________, ___________ , _____________ , ______________ , ____________

3. Fíxese na seguinte frase:

Ramón rouba reloxos redondos.

Todas as palabras empezan por r.

Escriba agora vostede unha frase con palabras que comecen todas por r. Se non se lle ocorren, vaia ao dicionario.

_______________________________________________________

QUE É? Rabo ten, pero non é con b, que é?

R I S C O P O B O O S L N A D A R N M B M I R A S O L E L E M T L I N O U A Z O X A R C A X Ñ A B E S A E K A I J L H E J S R S M R E C O R T E I A E C A V F I I P S H S B E N N S

77

78

DEBEMOS SABER

As conservas ocupan un lugar fundamental no consumo do mundo actual. As enormes cantidades de alimentos que se producen no mundo só poden ser aproveitadas pola industria conserveira. Cando mercamos, debemos fixarnos no estado do envase e na etiqueta. O envase é o recipiente no que se pon un alimento ou calquera outro produto para a súa conservación. Os alimentos poden envasarse en: botellas, latas, tarros, botes, cartóns, bolsas, etc. Hai que rexeitar os produtos que estean en envases en mal estado: latas oxidadas, deformadas, bolsas rotas ou abertas, latas ou botellas sucias, etc. Se un envase está en bo estado, pero ao abrilo o produto alimenticio está estragado, debemos devolvelo. Existe unha Lei xeral para a defensa de consumidores e usuarios. Esta lei deféndenos dos posibles abusos, riscos e inseguridades en materia de consumo. A defensa do consumidor é tarefa que lle corresponde ao Estado. Pero non pode reducirse ao Estado. Pouca ou ningunha utilidade terá a lei se non defendemos os nosos dereitos. Para defender mellor os nosos dereitos, temos que estar informados. Estas esixencias estendémolas a todos os produtos de consumo, pois debemos aprender a ser esixentes ante calquera cousa que adquiramos, xa sexa unha lata de tomate ou unha chaqueta. FALAMOS

1. Cre que coñecemos os nosos dereitos como consumidores?

Estamos o suficientemente informados do que debemos esixir ao adquirir un produto?

2. Sabemos que temos que facer en caso de que non se atendan as

nosas queixas? 3. Tivo algún problema nalgunha tenda con algún envase

deteriorado? Atenderon a súa reclamación?

79

LEMOS E ESCRIBIMOS 1. Escriba o nome de tres produtos envasados que, polo seu mal estado, vostede non compraría:

_____________________________________________________

_____________________________________________________ 2. Que faría se, ao abrir unha lata, nota que está estragada?

_____________________________________________________ _____________________________________________________ 3. Escriba V ou F segundo sexa verdadeira ou falsa cada unha das seguintes afirmacións: Os produtos envasados sempre están en bo estado _______

Non importa que a bolsa estea rota se o produto está en bo estado __

Debemos rexeitar as latas ou botes estragados _______

Se o envase está oxidado, pero é barato, debemos compralo________

Non importa que non se vexa ben a información na etiqueta ________ Despois de abrir un envase debemos gardalo no frigorífico ______ Unha vez desconxelado un produto pódese volver conxelar _______ Os produtos de pastelaría deberán estar expostas en vitrinas refrixeradas ______________

4. Lea a seguinte norma:

A desconxelación de calquera alimento para o seu consumo sempre debe facerse en frigorífico con suficiente antelación.

80

Esta norma xeral é especialmente válida para o peixe. Para desconxelar un peixe, o ideal é metelo na parte baixa do frigorífico o día anterior.

Ás veces, cando necesitamos desconxelar inmediatamente, utilizamos o microondas.

Cre que a desconxelación se realiza do mesmo xeito? Por que? _______________________________________________________

_______________________________________________________

5. Diga cal das dúas afirmacións seguintes lle parece máis correcta. Márquea cunha cruz.

As latas de sardiñas deben gardarse en lugar fresco e seco. As latas de sardiñas deben gardarse na neveira.

As anchoas deben gardarse en lugar fresco e seco. As anchoas deben gardarse na neveira.

Os peixes salgados coma o bacallau deben gardarse en sitios secos. Os peixes salgados coma o bacallau deben gardarse na neveira.

81

GRAMÁTICA: OS DEMOSTRATIVOS RECORDE: as palabras este, esta, estes, estas; ese, esa, eses, esas; aquel, aquela, aqueles, aquelas; isto, iso, aquilo son demostrativos. Por exemplo: Comprei estes zapatos. Non me gustaron aqueles. Fíxese agora neste texto: “Naquela época as profesións eran moi poucas. Nas aldeas desta comarca os homes e mulleres eran labregos. Uns poucos conseguían vivir doutras profesións: carpinteiros, ferreiros, canteiros... Algúns deles, ao tempo que traballaban no seu obradoiro, tiñan terras e mesmo vacas que coidar. Dese xeito, todos sabían dos traballos da terra e todos podían falar das mesmas cousas.” No texto aparecen algunhas palabras en cursiva: naquela, desta, dese.. Esas palabras son demostrativos, pero van unidos a outras palabras (de, en...): Naquela: en + aquela Desta: de + esta Dese: de + ese Estas palabras chámanse contraccións e fórmanse mediante a unión do demostrativo con algunha preposición (de, en). As contraccións máis comúns cos demostrativos son: Coa preposición de: Deste, desta, destes, destas, disto. Dese, desa, deses, desas, diso.

82

Daquel, daquela, daqueles, daquelas, daquilo. Coa preposición en: Neste, nesta, nestes, nestas, nisto. Nese, nesa, neses, nesas, niso. Naquel, naquela, naqueles, naquelas, naquilo. EXERCICIOS 1. Complete este cadro de contraccións de demostrativos. Este Esta Estes Estas Isto De En Ese Esa Eses Esas Iso De En Aquel Aquela Aqueles Aquelas Aquilo De En

2. Complete estas frases con contraccións de demostrativos. ___________ situación é imposible facer máis gastos. Vivía nunha casa __________ parroquia. Xogaban ao fútbol __________ campos. Tivemos noticias ____________ curmáns teus. 3. Subliñe neste texto de Paco Martín as contraccións de demostrativos que aparezan: Hai disto unha chea de anos, tantos que nin os tataravós dos máis vellos da comarca chegarán a saber nunca dalgún seu devanceiro que tivese noticia do tempo no que se desenvolveu a historia que agora imos contar: Daquela á Terra Cha aínda non se lle chamaba por ese nome porque a vida das xentes transcorría nun espazo tan cativo que non permitía o coñecemento cabal dos límites dunha comarca e, ademais, tampouco non había naquela época poetas que puidesen deixar por escrito o fondo sentimento que a terra de cada un fai medrar na alma dos seus fillos.

83

TÉCNICAS DE COMPOSICIÓN ESCRITA: A CARTA COMERCIAL

É a que se usa en negocios e actividades profesionais, tales como: comprar, cobrar, reclamar, invitar, vender, recibir, etc. A carta comercial, ademais das partes que ten a carta familiar (presentación, corpo e despedida), inclúe tres elementos máis: cabeceira, destinatario e nome completo do autor, especificando o cargo que ten.

Cabeceira: nome e enderezo da persoa que escribe ou da empresa que representa.

Destinatario: nome e apelido, cargo e enderezo completo da persoa ou da empresa a quen vai dirixida a carta.

Nome completo do autor: debaixo da sinatura ou rúbrica, nome e apelidos do que escribe, co cargo que ocupa.

Exemplo:

Fíxese na carta que aparece a continuación. Trátase dunha empresa de limpezas que se acaba de crear e que lles manda cartas a distintos destinatarios para darse a coñecer.

Francisco Sánchez Andrade Xerente xeral

84

CONTRATAS BLIMSER Pedro Barreiro Chans Rúa do Concello 33 VILALBA TFNO. 982 334456 Vilalba, 15 de marzo de 2006 Poñémonos en contacto con Vostede para informarlle que acabamos de crear na comarca unha empresa de limpeza, que é quen de realizar todo tipo de servizos nese campo. A nosa empresa realiza todos os seus traballos completamente legalizados: alta na seguridade social, certificados correspondentes, etc. Utilizamos na realización das nosas tarefas útiles e produtos homologados. O noso horario é flexible e podemos adaptarnos ás necesidades específicas dos nosos clientes.Realizamos servizos diarios, semanais, mensuais, incluídos os días festivos, os 365 días do ano. Ofrecemos:

- Limpeza de edificios,vivendas, locais e comunidades de veciños.

- Servizo de limpeza para os negocios de hostalería. - Limpeza de rúas, xardíns e prazas. - Tratamento de pavimentos, selados en formigón. - Limpeza de cristais e escaparates.

Para calquera consulta ou aclaración, non dubide en poñerse en contacto con nós.Presupostos sen compromiso. Atentamente, Observe o tipo de linguaxe empregada: mentres nas cartas familiares se emprega unha linguaxe informal, nas comerciais adoita ser máis formal, aínda que o lector debe comprender doadamente a mensaxe.

85

Para que a carta chegue ao seu destino, o sobre debe conter todos os datos e selos postais necesarios. EXERCICIOS 1. Conteste verdadeiro (V) ou falso (F):

a) As cartas comerciais escríbense para mandárllelas aos familiares _____ b) A cabeceira contén os datos da empresa que envía a carta_______ c) As cartas comerciais asínanse normalmente con nome e

apelidos__ d) Nas cartas comerciais fálase da familia ______ e) Nas cartas comerciais débese poñer o cargo que ocupa ______ f) Deben facerse cunha linguaxe complicada _____

2. Imaxine que lle puxeron unha multa por circular a máis velocidade da permitida no sinal que aparece xunto á fotografía que lle fixeron. Vostede cre que é inxusta porque o sinal limita a velocidade por unhas obras que xa non existen. Escríballe unha carta ao director provincial de Tráfico explicándolle o que pasou. Escríbaa no seu caderno)

86

A ETIQUETA INFÓRMANOS A etiqueta é como o DNI do produto. Proporciónalle información ao consumidor, á empresa e á administración pública. Todos os produtos que se venden no comercio deben ter unha etiqueta. Que debe figurar na etiqueta e como? Nome do produto: debe quedar moi claro o que é para distinguilo doutros similares. Debe, tamén, especificarse a súa calidade, se procede. Debe nomearse o tratamento recibido pola conserva: afumado, liofilizado… Os ingredientes: debe darse unha relación de ingredientes. Deben sinalarse os aditivos que contén. Os países da Unión Europea utilizan a letra "E" seguida dun número de tres ou catro cifras; diante levan a palabra conservante, colorante, antioxidante..., para informar da clase de aditivo que contén. Cantidade que hai no envase: hai que facer constar as unidades de volume (litros, centílitros ou mililitros) para produtos líquidos e as unidades de masa (gramos ou quilogramos) para o demais. Datas de consumo: a data pode figurar de tres formas: A duración mínima vén expresada por "Consumir preferentemente antes do...", se a data inclúe a indicación do día. "Consumir preferentemente antes da fin de...", cando só se inclúe o ano. Citando mes e ano. Nos produtos moi perecedoiros figura a frase "Data de caducidade" e non a de “Consumo preferente”. Conservación: indicaranse as condicións de conservación como "Mantéñanse en frío" que o comprador haberá de respectar. Modo de emprego: cando sexa necesario para facer un uso axeitado do produto.

87

Identificación da empresa: darase o nome e a razón social do fabricante, envasador ou vendedor, dirase se están establecidos na Unión Europea e, en todos os casos, engadirase o seu domicilio. Lote de fabricación: por lote entendemos o conxunto de unidades dun produto fabricadas nas mesmas circunstancias. A mención do número do lote permite localizar o produto e retiralo se se detecta algún risco para a saúde. Gran parte do dito para as conservas é aplicable á etiquetaxe de calquera produto de consumo; así veremos cal debe ser a súa utilización correcta, cales deben ser os seus compoñentes, que empresa o fixo...

FALAMOS

1. Cre que se len habitualmente as etiquetas dos produtos? Por que? 2. Cre que a poboación está desinformada sobre estes aspectos? 3. Que dato ou información é a que coñecemos mellor dos produtos?

88

LEMOS E ESCRIBIMOS A continuación, ten unha etiqueta. Léaa con atención. Coa axuda que lle proporcionamos conteste as preguntas seguintes.

12 Ovos frescos Ovos de galiñas criadas en gaiolas CATEGORÍA A/ MEDIANOS Entre 53 e 63 gramos CONSÚMASE PREFERENTEMENTE ANTES DO 11/12

Centro de embalaxe ES14 34438 Ovos S.A. Carreiro s/n Laracha- A Coruña España Aconsellamos manter refrixerados estes ovos despois da súa compra. 1. Como se chama o produto?

_______________________________________________________ 2. Que grao de calidade ten?

______________________________________________________

89

3. Que peso ou canto produto contén? ______________________________________________________

4. Condicións nas que se obtén este produto.

______________________________________________________

5. A que lote de fabricación pertence?

_______________________________________________________

6. Cal é o nome da empresa?

_______________________________________________________

7. Cal é a súa data de caducidade?

_______________________________________________________

8. Ofrece algunha información máis?

_______________________________________________________

90

TÉCNICAS DE COMPOSICIÓN ESCRITA: INSTRUCIÓNS PRÁCTICAS

UNHA RECEITA DE COCIÑA

Croquetas de atún

Ingredientes: • Manteiga, 1 cullerada • Cebola picada, 2 culleradas • Fariña, 1/2 cunca • Leite, 1,1/2 cunca • Noz moscada, • Perexil, 3 culleradas • Atún, 1 lata • Ovos batidos, 2 unidades • Pan esmiuzado, 1 cunca • Aceite vexetal, 1 cunca • Pementa, • Sal, ao gusto

Elaboración Bótase a manteiga nunha cazola posta ao lume e sofrítese a cebola.Cando estea dourada, agréganse a fariña, o leite, a noz moscada e osal. Deben engadirse pouco a pouco e removendo constantemente paraque a pasta resultante quede tersa e espesa. Déixase arrefriar a masae, cando estea preparada, introdúcese no vaso do batedor para batelauns segundos a velocidade baixa.

Entón engádeselle o atún e o perexil á mestura pouco a pouco, mentres se pon o batedor a velocidade alta polo menos durante medio minutomáis. Unha vez consigamos a pasta final, podemos empezar a formar ascroquetas. Para iso, envolverémolas en ovo batido e despois en panrelado. Para fritilas, poñer o aceite ben quente e servilas cunha ensaladade verduras.

91

Para ensinar como se fai calquera cousa, debemos enumerar os pasos e explicalos de forma clara e ordenada.

Acabamos de ler unha receita de cociña na que se detallan, en primeiro lugar, os ingredientes que a compoñen e, en segundo lugar, o modo de facela.

Lea detidamente o seguinte texto sobre Como elixir un libro de cociña: Teremos en conta, en primeiro lugar, que sexa un libro variado ou que trate sobre comidas que esteamos a buscar. En segundo lugar, fixarémonos en que estea escrito de forma clara e sinxela. A continuación, que os ingredientes das receitas sexan coñecidos ou, polo menos, que poidamos atopalos doadamente. Seguidamente, que as comidas sexan doadas de facer. En quinto lugar, é aconsellable que o libro dedique unha parte á preparación de menús axeitados. Por último, que non sexa demasiado caro.

AGORA VOSTEDE 1. Fíxese nas palabras en cursiva; indícannos a orde dos diferentes pasos. Anóteas a continuación.

__________________________ __________________________ __________________________ ___________________________ ___________________________ ___________________________

2. Escriba unha receita de cociña (se é unha comida galega, mellor), completando os seguintes apartados.

92

Nome da comida: Ingredientes:

Modo de facela:

93

XOGAMOS COA LINGUAXE: GREGUERÍAS Observe a seguinte expresión: As cunchas da praia son os restos dos arroces que come Neptuno. É unha greguería do escritor Ramón Gómez de la Serna. Son breves composicións nas que aparecen interpretacións enxeñosas e humorísticas sobre aspectos da vida corrente. Fíxese nestas dúas greguerías. As pirámides son as xibas do deserto. A sidra querería ser champaña, pero non pode porque non viaxou polo estranxeiro.

AGORA VOSTEDE 1. Na columna da esquerda dámoslle comezos de greguerías e na columna da dereita as terminacións. Trate de completalas nas liñas que aparecen debaixo.

Abrir un paraugas... parece que o barco soa o nariz O libro... é un zapato descravado

As pasas... é como disparar contra a chuvia Os bocexos... está cheo de despedidas

O crocodilo... son uvas octoxenarias O tango é un paxaro con máis de cen ás para voar Ao oír a sirena... son "os" que foxen

_______________________________________________________ _______________________________________________________

_______________________________________________________ _______________________________________________________ _______________________________________________________

94

_______________________________________________________ _______________________________________________________ _______________________________________________________

2. Trate de facer greguerías escribindo definicións humorísticas dalgúns números. Por exemplo: Os ceros son os ovos dos que saíron as demais cifras.

O 8 é ___________________________________________________ O 6 é ____________________________________________________

95

LECTURA DE IMAXES: ETIQUETAS DE PRODUTOS

Datos nutricionais Tamaño da porción 1 cunca (228 g)

Porcións no paquete: 2 Cantidade por ración Calorías 250 Calorías de graxa 110 % Valor diario

Graxa total 12 g 18% Graxa saturada 3g 15% Ácido graxo Trans 1,5g Colesterol 30 mg 10% Sodio 470 mg 20% Carbohidrato total 31 g 10% Fibra dietética 0g 0% Azúcares 5g Proteínas 5g Vitamina A 4% Vitamina C 2% Calcio 20% Ferro 4%

Fíxese nestas etiquetas. Comente cos seus compañeiros de clase.

Ideal para unha alimentación sa e sen excesos de graxas

Ingredientes: Leite semidesnatado e vitaminas

A+D+E: INFORMACIÓN NUTRICIONAL

VALOR MEDIO POR 100 ml. VALOR ENERXÉTICO…..44 kcal PROTEÍNAS……………….3,05 g

HIDRATOS DE CARBONO..4,45 g GRAXAS………………….. 1,55 g

CALCIO…………… 123 mg (15%cdr) VITAMINA A …………120 mg (15%CDR) VITAMINA D ………O,75 mg (15% CDR) VITAMINA E …………..1,50 mg (15%cdr) *(CDR): Cantidade diaria recomendada.

E-15.93/L CEE E-15.68/LE CEE Leite con vitaminas A+D+E

96

1. Cal destas etiquetas non é dun alimento? 2. Na primeira etiqueta, infórmasenos dalgún ou dalgúns aditivos?

3. Que información especial nos dan a primeira e a segunda

etiqueta?

4. A etiqueta última, é dun produto moi perecedoiro? Por que?

97

98

TRABALLAMOS COS NÚMEROS 1. Realice as seguintes divisións.

13278 24 64680 42 705025 75

2. Nunha festa infantil hai 16 nenos e nenas. Comprou unha bolsa de 128

caramelos. Cantos caramelos lle tocan a cada un?

3. Na etiqueta dun paquete pódese ler o seguinte:

Canto custa cada motor?

Artigo: 85 motores (3 V, 14000 rpm) PVP: 255 €

99

Para dividir entre máis de dúas cifras, debemos seguir o mesmo

mecanismo ca en casos anteriores. Imos ver un exemplo,

dividiremos 55780 entre 324.

1. Separamos tantas cifras como ten o dividendo (tres cifras),

dende a esquerda (557). Buscamos o número que, multiplicado

por 324, máis se aproxime a 557, sen pasarse. "Entra" a 1,

(324× 1 = 324 < 557, 324 × 2 = 648 > 557). Restamos 324 a 557.

5 5 7 8 0 3 2 4 − 3 2 4 2 3 3

2. "Baixamos" a cifra seguinte (8), quédanos 2338. Buscamos o

número que multiplicado por 324 máis se aproxime a 2338, sen

pasarse. "Entra" a 7 (324 × 7 = 2268 < 2338, 324 × 8 = 2592,

2592 > 2338). Restamos 2268 a 2338.

5 5 7 8 0 3 2 4 − 3 2 4 2 3 3 8 − 2 2 6 8 0 0 7 0

3. "Baixamos a cifra seguinte (0), queda 700. O número que

multiplicado por 324 máis se aproxima a 700 sen pasarse é o

2, (324 2× =648< 700).

5 5 7 8 0 3 2 4 − 3 2 4 172 2 3 3 8 − 2 2 6 8 0 0 7 0 0 − 6 4 8 52

17

1

100

4. Comprobe que a división do exemplo está ben feita.

5. Realice as seguintes divisións.

a) 46082 : 315 b) 43710 : 705 c) 10584 : 294

6. Comprobe que as divisións anteriores están ben feitas.

7. Clasifique as divisións do exercicio 5 en divisións exactas e divisións

inexactas.

101

8. Na etiqueta dun paquete de cereais de 500 g di que contén 12 porcións.

Cantos gramos de cereais ten cada porción?

9. Un paquete de galletas contén 120 galletas. En todos os paquetes de

alimentos vén sempre a data de caducidade. As

galletas caducan en dous meses. Cantas galletas

tomaremos ao día para rematar as galletas antes de

que caduquen?

10. a) Nunha industria vanse empaquetar para a súa distribución 22500000

gramos de fideo. Os paquetes van ser de 500 gramos. Cantos paquetes se

obteñen?

b) En cada paquete empréganse 80 cm de plástico. Cantos

centímetros de plástico se empregan en total?

c) Os paquetes embálanse en caixas. En cada caixa entran 24

paquetes. Cantas caixas saen da industria?

102

O rectángulo seguinte ten dúas dimensións: o ancho e o alto.

A SUPERFICIE do rectángulo calcúlase multiplicando o ancho do

rectángulo polo seu alto.

Superficie = ancho× alto

Recorde que a lonxitude do ancho e do alto se mide en milímetros,

centímetros, decímetros, metros… E a superficie medirase en

milímetros cadrados, centímetros cadrados, decímetros cadrados,

metros cadrados…respectivamente.

11. Calcule a superficie da seguinte etiqueta (mida antes o longo e o ancho):

alto

ancho

100% algodón/ cotone/

algodão/baumwolle/ cotton

TALLE M

103

12. Mida o ancho e o alto dos seguintes rectángulos, calcule a súa superficie e

ordéneos de maior a menor pola súa superficie.

a) b) c)

_________ > _________ > _________

13. Sábese que a parcela representada no debuxo seguinte ten 3420 m2 de

superficie.

a) Calcule a superficie do terreo que non está axardinada.

b) Calcule a superficie dedicada ao xardín.

42 m

55 m

104

14. A seguinte etiqueta ten unha forma que podemos dividir en varios

rectángulos. Sináleos sobre a etiqueta.

Calcule a superficie total sumando as superficies dos rectángulos que

debuxou sobre a etiqueta.

Os rectángulos teñen catro lados, iguais dous a dous.

O PERÍMETRO do rectángulo calcúlase sumando a lonxitude dos

catro lados.

Perímetro = X +X + Y + Y

O perímetro pódese medir en milímetros, centímetros, decímetros,

metros…

INGREDIEES: Millo (91%), azucre, sal, malta de cebada, emulxente, vitaminas (PP, E, B5, B6, B2 e B1. Pode conter trazas de froitos

X

Y

X

Y

105

15. Mida os lados dos seguintes rectángulos e calcule o seu perímetro:

a) b) c)

Calcule, agora, a superficie de cada un deles.

Ordene de maior a menor o tamaño dos rectángulos, en función

da superficie e en función do seu perímetro.

SUPERFICIE: _________ > _________ > _________

PERÍMETRO: _________ > _________ > _________

16. Quérese facer o peche dun terreo rectangular de 120 m de ancho e 35 m de

longo. Debúxea.

a) Cantos metros de arame serán necesarios?

b) Cal é a superficie do terreo?

106

UNIDADE 1

REVISIÓN

107

TRABALLOS E PROFESIÓNS RECORDE

1. Na sociedade tradicional existían diversos oficios que elaboraban os obxectos necesarios para a vida cotiá: carpinteiros, cesteiros, latoeiros, carpinteiros, xastres, zapateiros, etc. 2. Os artesáns agrupábanse en gremios. Estes gremios servían para protexerse e, ademais, organizaban a formación dos aprendices. Algúns deses gremios tiñan modos de falar propios, chamados xergas. Unha xerga moi curiosa era a dos canteiros, que evitaba que persoas que non pertencían ao gremio puidesen copiar as técnicas e procedementos que eles utilizaban. 3. Na actualidade, podemos observar modos propios de falar e de escribir de diferentes profesións, cando lemos, por exemplo, a crónica dun partido de fútbol. 1. Subliñe neste texto todas as palabras que leven a letra r. Os artesáns agrupábanse en gremios. Estes gremios servían para protexerse, pero tamén organizaban a formación dos aprendices. Algúns deses gremios tiñan modos de falar propios, chamados xergas. Unha xerga moi curiosa era a dos canteiros, que evitaba que persoas que non pertencían ao gremio puidesen copiar as técnicas e os procedementos que eles utilizaban. 2. Escriba agora soamente as que leven a letra r entre dúas vogais. Por exemplo, para. Léaas despois.

108

RECORDE - Cando a letra r (sinxela) vai entre vogais sempre representa un son suave: para, pero, cero. Para representar o son forte entre vogais, usamos o rr (dobre): parra, carro, outeiro. - En inicio de palabra, só podemos utilizar o r sinxelo e sempre representa o son forte: rato, remo, rico, roda, ruminante. - Cando vai xunto a outra consoante, dentro dunha palabra, sempre usamos r (sinxelo): Henrique, enredar, cortar, perdoar.

1. Complete con r as palabras incompletas do seguinte texto.

Pero hai cousas que antes e__an imposibles, e fanse pa__a que un as consuma, as ti__e ao lixo, as __epoña. Ninguén __epara nada xa. Un imaxina cemite__ios de torrado__as e de ferros de pasar aos que soamente lles falta un fusible ou unha __esistencia, televiso__es e __adios cegos e mudos por falta de limpeza, lavado__as e nevei__as expostas aos catro ventos, monito__es que xa non lle din nada a quen os mi__a, dinosau__os do século vinte.

2. Na actualidade, debido ao gran desenvolvemento industrial e das novas tecnoloxías, apareceron profesións novas. Escriba o significados destas palabras: Cirurxián maxilofacial: Enólogo: Dermatólogo: Recepcionista: 3. Escriba o nome que corresponde a estas tarefas ou profesións: - Persoa que ten por profesión labrar as pedras: - Persoa que elaboraba obxectos de folla de lata:

109

- Persoa que elabora obxectos de barro RECORDE Para formar palabras novas podemos poñer prefixos diante de palabras xa existentes. Por exemplo, de mercado podemos obter supermercado, hipermercado. Algúns prefixos moi usuais son hiper-, super-, pre-, ante-, des-, etc. 1. Subliñe, das seguintes palabras, as que teñen prefixo: Estivemos no hipermercado da estrada nacional. Fixemos a compra e aproveitamos algunhas superofertas. Nos multicines poñían a película Superman II. Os nenos desfixéronse en eloxios das aventuras que conta. Gustoulles moito. 2. Escriba cinco palabras que teñan prefixo. 3. Escriba a palabra que corresponde a cada unha destas definicións. Todas elas levan un prefixo. Falta de acordo entre as persoas: Que é distinto ou que non é igual: Que non se pode controlar: Que non cre en Deus: Poñer unha cousa enriba doutra:

110

RECORDE A poboación activa está formada polas persoas de entre 16 e 65 anos que están capacitadas e dispostas para desempeñar un traballo. Abrangue os que están traballando (poboación ocupada) e os que están en paro (poboación desempregada). O resto da poboación (nenos, estudantes, xubilados, amas de casa...) forman a poboación inactiva.

As actividades económicas agrúpanse en sectores. O sector primario inclúe a agricultura, a gandaría e a pesca. O sector secundario inclúe todas as actividades industriais. O sector terciario abrangue o comercio, os transportes, a sanidade, o turismo, etc. As mulleres desempeñaron tradicionalmente o traballo doméstico. É un traballo ingrato, imprescindible para a sociedade e que non recibe ningún recoñecemento, nin dá dereito, por exemplo, ao paro ou á xubilación. Nos últimos anos, a muller incorporouse ao traballo fóra da casa. En moitos casos, recibe un salario inferior por realizar o mesmo traballo que os homes e, ademais, ten que conciliar ese traballo coas súas responsabilidades de ama de casa. Moitos homes están a cambiar a súa mentalidade e adoptan unha actitude diferente ante o traballo da casa: colaboran coa muller ou, o que é máis xusto, comparten con ela a responsabilidade da educación e do coidado dos nenos, da limpeza, da alimentación e o resto das tarefas.

111

A CONSERVACIÓN DOS ALIMENTOS RECORDE 1. Dende os tempos máis remotos, o home tivo a necesidade de conservar os alimentos. Algúns procedementos moi antigos son o desecado, o afumado e a salgadura. 2. Nos últimos tempos desenvolvéronse outros procedementos: conserva, conxelación... As conservas en lata e en botes de vidro permiten manter en boas condicións os alimentos durante moito tempo: peixes, verduras, carne, guisos...

3. A pasteurización é un procedemento que consiste en elevar a temperatura dun líquido ata un punto determinado e mantelo así durante algún tempo. Isto permite conservar durante longos períodos alimentos como o leite.

112

EXERCICIOS

1. En que consiste a pasteurización? 2. En que consiste a deshidratación? (Uns fideos, por exemplo, son un

alimento deshidratado). 3. Poña ao lado de cada alimento o procedemento de conservación que

se utilizou: - Leite dentro dun cartón (brik): _______________________ - Bonito dentro dunha lata:_____________________________ - Xamón curado: _____________________________________ - Unha folla de bacallau: _______________________________

RECORDE

A principio de palabra sempre se escribe r sinxelo: Ramón, retina, río, rosa, rusa.

EXERCICIOS 1. Complete as palabras deste texto: O envase é o __ecipiente no que se pon un alimento para a súa conse__vación. Os alimentos poden conservarse en latas, ta___os, etc. Hai que rexeita__ os produtos que estean en envases __otos ou en mal estado. Se un envase está en bo estado, pero ao abrilo o p__oduto alimenticio está estragado, debemos __exeitalo e devolvelo.

113

2. Escriba ao lado de cada definición a palabra que lle corresponde:

- Corrente de auga que desemboca no mar ou nun lago: ________ - Rexión de España cuxa capital é Logroño: ______________

- Son inarticulado e confuso:________________________

- Parte das plantas que crece en sentido contrario ao tallo:_______

RECORDE 1. As conservas ocupan un lugar fundamental no consumo do mundo actual. A conserva permite utilizar as grandes cantidades de alimentos que se producen no mundo e que doutro xeito se estragarían. 2. A etiqueta das conservas e demais produtos proporciónannos información moi valiosa: nome do produto; ingredientes; conservantes e colorantes; cantidade de produto que inclúe; conservación e data de consumo. 3. Cando o produto é moi perecedoiro (por exemplo, iogures), figurará a frase "Data de caducidade". Cando non é moi perecedoiro (por exemplo, a pasta non fresca) figura a frase "Consumir preferentemente antes de...". 4. A desconxelación de calquera alimento debe facerse en frigorífico coa suficiente antelación. EXERCICIOS 1. Subliñe os demostrativos deste texto: Cando reciba vostede esta carta, xa estarei lonxe deste país. Pasei nel uns meses inesquecibles, pero aqueles feitos que comentamos a tarde última que nos vimos inclináronme a tomar esta decisión. Eses asuntos que trae vostede entre mans son inconvenientes e perigosos.

114

TRABALLAMOS COS NÚMEROS

1. Realice as seguintes divisións.

a) 102 : 24

b) 30765 : 15

c) 37696 : 124

d) 18086 : 205

2. Comprobe que as divisións anteriores están ben feitas.

3. Que divisións do exercicio 1 son exactas?

4. Tres amigos recolleron cogomelos no bosque (en total, 243 cogomelos) e

vanos repartir nos seus tres cestos. Cantos cogomelos se colocarán en cada

cesto?

115

17. Complete a táboa.

Dividendo Divisor Cociente Resto Exacta?

18 6 0 3

428 28 15 8

1452 12 121 0

505 22 65 22 21

18. Nunha empresa hai 24 372 euros de beneficios para repartir entre 6 socios.

Canto lle toca a cada un?

19. Transforme as seguintes multiplicacións en divisións, coma no exemplo:

7 × 4 = 28

28 : 7 = 4

28 : 4 = 7

116

9 × 6 = 54 8 × 4 = 32 5 × 7 = 35 3 × 8 = 24

20. Descubra entre que números dunha cifra pode dividir 36 de forma que a

división sexa exacta.

21. Observe as figuras, sinale os ángulos e anote en cada un se é agudo, recto

ou obtuso.

117

22. Debuxe unha liña vermella paralela á dada e unha liña azul perpendicular á

dada.

23. Explique por que as seguintes figuras non son rectángulas.

24. Debuxe catro obxectos cotiáns que teñan forman rectangular.

25. Mida os lados do seguinte rectángulo e calcule a súa área e o seu perímetro.

118

26. Trace as diagonais dos seguintes rectángulos.

A B C

27. Mida os lados dos rectángulos anteriores e ordéneos de maior a menor

segundo o seu perímetro e a súa área.