UNIDADE 5

A ARTE ISLÁMICA

Borja Campos Seijo Borja Campos Seijo I.E.S García Barbón (Verín)I.E.S García Barbón (Verín)

1. CARACTERÍSTICAS XERAIS

Islam = relixión aparecida na 1ª metade do século VII en Arabia.

Bases: monoteismo e submisión (Islam) a Deus.

Islam imperio con cultura que se espalla dende a P. Ibérica ata a India, caracterizada pola súa capacidade para reunir costumes e tradicións culturais dos paises sometidos (orientais, clásicos, …), nunha mestura orixinal = cultura islámica.

Arte islámica paradoxa = elementos artísticos moi diferentes e asimilados de outras culturas, pero cun selo orixinalmente islámico (decoración).

Decoración repetitiva que cubre a estructura constructiva dos edificios decoración luxosa e desmaterializadora, que exclúe a figura humana aniconismo (ausencia de figuras animadas) de orixe xudeu que a arte islámica combina con outro trazo oriental, horror vacui (horror ao baleiro) recobre superficies con motivos vexetais, xeométricos ou caligráficos (fórmulas coránicas) = decoración típicamente islámica.

2. AL-ANDALUS E ARTE OMEIA: A MESQUITA.

Conquista islámica da Península no século VIII rápida por derrubamento monarquía hispanogoda. Excluindo o norte montañoso, toda a Península baixo dominio musulmán = al-Andalus.

Mediados S. VIII inicio Emirato Omeia Cordobés, fundado por sobrevivinte matanza dos omeias en Damasco pola revolución abbasí ( Califato abassí de Bagdad).

Tras Emirato (ss VIII-X) proclamación Califato de Córdoba (S. X) = máximo esplendor cultural e artístico de al-Andalus (ampliación Mesquita Córdoba e construción pazo Medina Azahara).

Fragmentación Califato no S. XI múltiples estados (reinos de taifas) febles fronte reinos cristiáns norteños e imperios do norte de África (almorávides e almohades). Almohade = Xiralda de Sevilla (alminar mésquita).

Final al-Andalus por conquista cristiá no S. XIII pervivencia reino nazarí de Granada ate final S XV (Reis Católicos) Alhambra.

A mesquita = edificio relixioso islámico. Distinto a igrexa, xa que no Islam carece de sacerdocio e sacramentos mesquita = lugar de oración (un dos cinco preceptos). Nun principio na praza, co tempo necesidade de edificio propio (mesquita).

Partes da mesquita:

patio: con fonte para purificarse antes de oración.

alminar: torre no patio, dende onde se convoca á oración.

haram: sala cuberta destinada ao rezo.

qibla: muro orientado á Meca, onde se dirixe a oración.

mihrab: pequeño ábside na qibla de carácter sacro e función discutida (recordo Mahoma ou eco para escoitar ao iman).

maqsura: zona acotada ante mihrab para altos dignatarios.

Pola súa función = só lugar de oración mesquita = espacio indiferenciado e monótono (agás direccionalidade da qibla) prolongable en calquera dirección facilidade de ampliación.

3. ARTE NAZARÍ DE GRANADA (S XIII-XV)

Arte nazarí recolle e supera os precedentes anteriores da arte hispano-musulmana. De grandes espacios e estancias a arquitectura de pequenos ámbitos íntimos, separadas con muros decorativos e pantallas de columnas.Integración edificio e natureza numerosos xardíns con fontes sensación de paz e acougo.Elementos constructivos: arcos de ferradura pouco pronunciados, columnas estilizadas, capiteis cúbicos.Domina a abstracción e xeometrización superficies planas e abstractas con decoración de cerámica, xeso e madeira. Abondan temas xeométricos (retículas, polígonos) e caligráficos.Decoración xenuina nazarí = mocárabe = estalactita de xeso ou madeira de calquera forma que recubre bóvedas, cúpulas, arcos.Paradoxa arte nazarí = materiais pobres e sinxelos (madeira, xeso) obxeto artístico precioso.

20. MESQUITA DE CÓRDOBA

Mézquita musulmá sobre igrexa anterior.

Córdoba. Inicio en 788 por Abd-al-Raham I, ampliada en Ss XI e X.

Arquitectura islámica.

Tipoloxía: mezquita hipóstila.

Partes: sahn (patio) porticado con alminar, haram de 19 naves con qibla, mihrab e maqsurah.

Cuberta a 2 augas.

Materiais: paramentos de pedra, con ladrillo, mármore, mosaico.

Abd-al-Raham I, fundador do Estado Omeia cordobés, tira a vella Igrexa de S.Vicente para levantar a primitiva mesquita cordobesa na 2ª ½ S.VIII ampliacións baixo Abd-al-Raham II, Abd-al-Raham III, al-Hakam II e al-Mansur.

Orixinalidade da Mesquita = estructura constructiva haram (19 naves) = sala hipóstila: teito de madeira a 2 augas sobre arcos de medio punto apoiados en columnas tardorromanas de mármore.

Sen embargo problema: estas columnas non tiñan suficiente elevación solución sobre columnas colócanse piares cunha segunda arcada (función de tirantes) de ferradura estabilidade do edificio e valor estético = alternancia cromática de dovelas dos arcos rítmica repetición nunha inmensa sala hipóstila.

Maqsurah e mihrab decorados con mosaicos de orixe bizantina intenso recargamento nos arcos lobulados entrecruzados e nas cúpulas de nervios cruzados e gallonadas con decoración polícroma.

Portada mihrab composta de dovelas con mosaicos de distintas cores, alfiz con decoración caligráfica e arcos polilobulados cegos; cede paso a interior cupulado.

21. ALHAMBRA DE GRANADA

Cidadela, alcazaba e conxunto palacial.

Granada. Época nazarí Ss XIII/XV.

Arquitectura civil islámica. Tipoloxía palacial.

Materiais: argamasa, ladrillo e pedra.

Decoración de mármore, azulexo, estuco e xeso.

Cúpulas con mocárabes.

A arquitectura nazarí redúcese case a un único monumento: Alhambra (castelo vermello) = recinto fortificado de forma irregular emprazado nun outeiro defensivo.

Inicio no S. XIII pero as parte máis representativas son do XIV (sultáns Yusuf I e Muhammad V). De fortaleza inicial pásase a pazo ou conxunto deles = cidade amurallada, protexida por torres.

O conxunto de pazos e vivendas reais organízanse en torno a patios (Arraiáns e Leóns) que enlazan entre sí de unha maneira libre. Partes:

Mexuar: tribunal de xustiza real.

Palacio de Comares: con patio dos Arraiáns, torre de Comares e Sala dos Embaixadores (funcións cortesás).

Baño e xardín de Daraxa: posible harén.

Palacio dos Leóns: co célebre patio dos Leóns (residencia privada da dinastía real).

Ambiente irreal de paraíso, onde conflúen natureza, auga e vivenda en espacios indefinidos e fantásticos, con columnas fráxiles e esveltas, superficies evanescentes, teitos ingrávidos e brillantes, paramentos desmaterializados, por unha decoración desbordante, simbólica e poética.