txostena12-13

8/16/2019 txostena12-13

1/138

8/16/2019 txostena12-13

2/138

I BLOKEA

1.Legeagindua

2.Oinarrizko segurtasun arauak

3.Higienea gar!itasuna" #a!orategian

$.La!orategiko tresneria

%.&rreakti!oen identi'ikazioa. &tiketak

(.Ikas#eari dagozkion istri)uak. Botikina

*.La!orategian #an egiteko arauak eta segurtasun a+o#kuak

,.Hondakinak

I. BLO-&A1.Legeagindua

Segurtasunari eta Osasunbideari buruzko arauen multzoa, berrikuntza-prozesua jarrai batean

dago. Estatu Espainiaren lege-aginteak, EEE-aren (Europako Ekonomi Elkartea) arautegiek, OIT-ren

konbenioek eta gomendioek eta beste Nazioarteko erakunde batzuek , arauen multzoan aldaketak sartzen dituzte.

OIT/LNE (Lanerako Nazioarteko Erakundea) ONU/NBE-ren (Nazio atuen Erakundea)

menpeko erakundea da, berezko nortasun juridikoa duelarik, langaietaz arduratzen da.

EEE-ren lege-arauak beraren partaide guztiak bete be!ar dituzte, !ala ere, oraindik estatu

bakoitzak berari dagozkion lege batzuk mantentzen ditu.

Lan arloan, Segurtasun eta Osasunbideari buruzko agindu orokorra !"#!, $aiatzak "%

aren agindua&:

"gindu !onek Segurtasun eta Osasunbideari buruzko oinarrizko arau orokorrak dauzka. "rlo

anitzetan za!artua dagoelarik, prebentzio-teknika gut#i dauzka.

$%$ artikuluz osaturik dago eta !iru izenburuetan elkartzen dira&

I' izenburua:: 'ertsonen eginkizun eta betebe!arrei buruzkoaII' izenburua: Lantokiko baldintza orokorrak, prebentzio teknikak, mekanismoak eta babes pertsonala

III' izenburua: "rdurak eta zigorrak aztertzen ditu.

uan orobiogoitia institutua

8/16/2019 txostena12-13

3/138

1.1.La!orategiaren eki)aendu orokorra

Oroar gas, ur eta elektrizitatearen instalazio egokiak izan be!ar ditu.

ektrizitatearen insta#azioa

o *ezetasunaren aurkako kableak eta goi mailako tentsioa jasan dezaketen kableak (lur

kone#ioekin).

o +a!ai bakoitzak bi ent#ue izango ditu bata /takoa (europarra)eta bestea $ /takoa

(amerikarra). iak dagokion estalkiekin

o 0orronte ez-jarraia korronte jarrai bilakatzeko transormadorea be!arrezkoa da.

o Elektrizitatea mozteko giltza orokorrak

o +a!aien kone#ioak uraren /kone#ioetatik urrun izan be!ar dute.

Ur/ insta#azioak*ondakin korrosiboen erasoa jasan dezaketen burdin gal1anizatua edo plastikozko !odiak izan

be!ar dute.T#orrotak bertan !uts ponpak kokatzeko prestatuak izan be!ar dute.

Huts insta#azioak*uts ponpak. "!al bada !uts instalazioak egon be!ar dira.

A(IKETAK !: INSTALAZIOAK

$. +arraztu gure laborategia eta jarri ma!aiak, armairuak, berogailuak,gasetarako bitrina, su-

itzalgailua , botikina, arbela, ateak, !arraskak2 (neurtu elementu guztiak eta egin eskalazkomarrazkia)

. arri marraztutako armairuetan orokorrean dagoen materiala.

3. "ztertu espazio-isikoa ( bakoitzari dagoen lekua, libre dagoen lekua, ateak2

4. "ztertu airea eta aireztapena

5. "ztertu ur sarea, gas sarea eta sare elektrikoa.

%. Laborategiak, zer baldintza bete be!ar ditu6

7. Laborategian askatutako gasak ateratzeko aireztapen ona be!ar dugu, baina gas ge!ienakikusezinak dira eta ezinezkoa da aireztapena beti mart#an edukitzea. Nola konpondu genezake

arazo !au6

8. 9r kondukzioak, elektrikoen azpian edo gainean jartzen dira. :ergatik6

;. :er motako alarmak jarriko zenituzke gure laborategian6

$. :ertarako da larrialdietarako dut#a6

uan orobiogoitia institutua 3

8/16/2019 txostena12-13

4/138

2.Oinarrizko Segurtasun Arauak

Segurtasuna eta *igienea laborategiko lanaren istri)u eta arrisku ezezagunak sai!esten

dituzten be!arrezko arauen multzoa da. "rau !auek ikasi ez ezik sistematikoki ere erabili be!ar

dituzue.

La!orategiko segurtasun/arau orokorrak

$. Ebaluaketa bakoitzeko lan taldeak aldaezinak izango dira (arazoak baleude !itzegin atseden

batean irakaslearekin)

. Lan talde bakoitzak bere *a+ai eta tresneriaren ardura izango du. A)urketak zerrenda batean zenbatuko dira

3. 0omenigarria litzake bata zuria erabiltzea, !orrela substantzia kimiko to#ikoak azala ukitzea

galaraziko dugu (soinekoak ere !obeto zaintzeko ere noski).

4. Ile luzea duen ikuslegoa edonola lotzea komenigarria da.

5. Logikoki ezin da ez an (t#ikleak) ezta edan (egarri zaudetenean komunera joateko baimenaeskatu) ezta erre ere.

%. Isurketa eta +ondakinak modu sistematikoan landuko ditugu.

7. -arrasken eta *ozte%giltzen erabilpena egokia izan be!ar du.

8. Laborategitik irten eta bere!ala eskuak garbituko ditugu ura eta #aboiez

3.Higienea La!orategian

3.1.Gar!iketa orokorra

:ikinkeriak laborategi-lanaren ozto)o !andienetarikoa da. ai segurtasunaren aldetik, bai

saiaketaren )rozeduran eta arrakastan ere.

Na!iz eta oso astun, as)ergarri, desatsegin eta leloa badirudi ere, arreta !andia izan be!ar

dugu *a+ai, tresnak eta norbera garbitzen.

8/16/2019 txostena12-13

5/138

3.2.0a+aiaren gar!iketa

+a!aia beti garbi eta le+or izan be!ar du. Saiaketak bukatu ondoren, ma!aia !asieran zegoengisan utzi be!ar dugu.

Erabiltzen ditugun tresnak ( zikin daudenak) beti +arraskan utziko ditugu, bestela garbitu gabe

berriro erabil ditzakegu ez .ida inoiz *e*oriaz&'

Erreaktibo likidoen isurketak , batez ere kontzentrazio !andiko azido eta baseak, kontu !andiz

eta astiro egin be!ar duzue. 'roduktu solidoak lantzerakoan, ma!ai gainera erortzen bazaigu, bere!alagarbitu be!ar dugu (+ondakina inoiz ez dugu itzuliko atorrizko ontzira, substantzia kutsatu

daitekeelako&'

+a!ai gainean, bero dagoen beirazko tresneria ez dugu inoiz utziko, !ondamenak sortu

daitezkeelako= !onetarako eustoina erabiliko dugu.

3.3.Tresnen gar!iketa

Saiaketak burutzeko tresna desberdinak, bai beirazkoak bai metalezkoak, erabiltzen dira.Saiaketa bukatu ondoren zikin dauden tresna !auek garbitu be!ar ditugu berriro erabiltzeko= sarritan

gertatzen da bigarren saiaketaren batek )orrot egitea tresnak zikin zeudelako'

Beirazko tresnak (barrutik) ongi garbiturik dagoen ala ez jakiteko, tresna urez beteko dugu, eta+usterakoan, barne%+or*en ze!ar ur-tantak ongi irristatzen duten ala ez miatuko dugu= !ala badagarbi dago bestela zikin. *ala ere tresna kan)otik garbitzea ez zaigu inoiz a!aztu be!ar , bere

garrantzia baitauka.

r O7 ? *SO4 ? *O)

3,4,5 eta 7 atalak bai +otzean bai beroan egin daitezke. 1' atala ,aldiz, beti !otzean egingo

dugu, disolbatzaile organikoak erregaiak baitira.

Tresna a.oratuak )i)etak, buretak,)robetak,*atrazeak,'''& ez dugu inoiz berotuko'


8/16/2019 txostena12-13

6/138

8/16/2019 txostena12-13

7/138

$.La!orategiko Tresneria

$.1.Beirazko tresneria

$.1.1.Bo#uenak neurtzeko a'oratuak direnez ezin dira !erotu"

$atrazeak Buretak 2i)etak 2robetak

$.1.2.Likidoak #antzeko

&r#eneerrak Haus)eontziak

Saiodiak Beirazko er#ouak


8/16/2019 txostena12-13

8/138

4etri/kut5ak Boti#ak

$.1.3.6isti#azio/tresnak

Hozkai#uak -itasatoak disti#azio/atrazea

$.1.$.In!utuak

6ekantazio/in!utua Arruntak Bu7+nera

$.1.%.Besteak

-rista#izatzai#eak Le+ortzai#eak


8/16/2019 txostena12-13

9/138

6entsietro eskuko a#at5a Teroetroa Tantagai#ua

$.2.0eta#ezkoak

Tri)odeak &ustoinak Uztakaroak"

&s)atu#ak 0at5ardak Int5aurrak

Aiantozko sarea Gradi#a &skui#a Bunsen et5eroa

$.3.-eraikazko tresneriaArrago okoduna ka)su#a" )ortzena#azko

arragoa kriso#a" A#aritza

uan orobiogoitia institutua ;

8/16/2019 txostena12-13

10/138

8/16/2019 txostena12-13

11/138

%.&rreakti!oen identi'ikazioa.&tiketak

Laborategian topa ditzakegun substantzia kimikoen (erreaktibo eta produktu kimikoak ere

deritzo) izaera jakiteko bi modu daude& Substantzia berak duen etiketa eta segurtasun%.itak'

Substantzia arruntenak solido eta likido egoeratan agertzen dira, !ala ere batzuetan gas egoeranere topa ditzakegu. Egoera isikoaren arabera substantziaren ezaugarriak alda daitezke.

Substantziak duen ontzian, bera dagokion etiketa itsatsia dago. Etiketek substantziaren izenaeta ezaugarriak ez ezik, langilearen osasunean sortu ditzakeen kalteak ere azaldu be!ar dituzte.

*orretarako, etiketek, argibide eta baldintza batzuk bete be!ar dituzte.

%.1.&tiketak

akina denez, etiketek substantziaren izaera eta ezaugarriak azaltzen dizkigute EEE-renlegeak betez, !ala ere substantzia- kimikoaren eragilearen (et#e komertziala) arabera (merkatuaren

legeak betez) etiketen argibide ge!iago agertzen da.

Etiketa guztiak !onako argibide !auek betetzen dituzte (euskaraz, oso guti to)a ditzakegu,

*erkatuan ia guztiak gazteleraz eta ingelesez idatzirik daude)&

!' .Substantziaren IU2A4%en izena= !au da izen sistematikoa. atzuetan izen tradizionala ere

jartzen du eta beste batzuetan izen ko*ertziala (egileak jarri diona).

3' Substantziaren kantitatea (bai masan baita bolumenean ere).

5' Substantziaren kontzentrazioa (normalean A masan) eta substantziaren kalitatea. Kalitatea

!onako ikur !auetaz adierazten da (ez ida ge!iegi saltzaileaz, onenak +erBk alemaniarrak dira=euskaldun substantziaz !itz egingo dugu eskaintza onak egiten digutenean).

2'A& "nalisian erabiltzeko. 0alitate onena.

2'('S': 0omertziala ere deritzo, kalitatea ba#uagoa da (beraz merkeagoa da)

2'S' eta 2'(': "rruntenak dira, kalitate ba#ua. Normalean erreakzio kimikoetan erabiltzen dira.

6' Substantziaren dentsitatea

7' 5.Ezaugarri .isiko%ki*ikoak T. ,'''&

1' %.Arrisku irudiak (piktogramak deritzo)

#' 7.Substantziaren lorbidea

uan orobiogoitia institutua $$

8/16/2019 txostena12-13

12/138

8/16/2019 txostena12-13

13/138

%.Korrosiboak & 9kitzerakoan izaki bizidunen mintzak erre, desegin edo

suntsitu dezaketen substantziak dira. *ots& azido eta baseguztiak.

7.Narritagarriak (irritante)& Luzaroan ukitu edo erabili

ondoren mintzetan kalteak sortu ditzaketen substantzia

ez korrosiboak. *ots& li#ibak, amoniakoa.

8'Inguruarekiko kaltegarriak (ekoto#ikoak)& *ots& >D>-ak, izurrite-aurkakosubstantziak (pestizidak)

;. Erradiaktiboak & erradiaktibitateak (α,β,edo γ partikulak igortzen duten

substantziak& erradioa, uranioa,...

!9' $inbiziarazleak & *ots tabakoa, alko!ola,2...

!!' Teratogenikoak: *aurdunaldian umeari kalteak eragiten diotenak

!3' Transgenikoak & (ez dago etiketarik). ere material genetikoa aldaturik izan duten produktu biziakdira. (!ots soja, ..)

!5' $utagenikoak:+aterial genetikoa aldatu dezaketen substantziak dira, erradiaktiboak izaten dira.

%.1.2.&tiketen La!urdurak

Logika erabiliz beraien esana!iak ulertukoduzue (ia beti gaztelaniaz datoz)

*ots& '.+. = T.D. d& ..grml = A bol

uan orobiogoitia institutua $3

?

8/16/2019 txostena12-13

14/138

%.1.3.Segurtasun/'it5ak

Laborategian di!arduten langileikasleei substantzia kimiko baten ezaugarriak ez ezik substantzia !orrekin dituzten arriskuak , segurtasun a!olkuak eta lan egiteko bidea ere azaltzen duten

tostenak dira. O!izkoa denez, laborategi bertan eta .itategi batean izango dira, eta derrigorrez

segurtasun-it#a !orren data izan be!ar du.

Segurtasun%.ita batek data ez ezik !onako datu !auek ere be!ar ditu&

• Substantziaren izena eta merkatal-arduraduna

• Substantziaren konposizioa eta kontzentrazio

• Ezaugarri isiko-kimikoak

• @agozkion arrisku motak eta nola landu

• Istripuei aurre egiteko larrialdiko sendadurak

• Suak itzaltzeko neurriak

• ilketa arauak. Nola eta non bildu. Substantzien arteko adostasun ezadostasunak

• Isurketen (istripuz) bete be!ar diren arauak

• "rgibide to#ikologiko eta ekologikoak

• Substantziaren egonkortasuna eta erreaktibitatea

•

8/16/2019 txostena12-13

15/138

7.Laborategiko lan eta segurtasun arauak

$. Edozein saiakuntza !asi aurretik gidoia ondo irakurri, !elburua jakin, be!arreko tresneria, muntaia negin eta ezagutu !asieratik arreta berezia be!ar duten uneak .

. 0oniantza ge!iegi edukitzeak eta adigalkor ibiltzeak istripuak sor ditzake.3.

8/16/2019 txostena12-13

16/138

A(IKETAK :LABO(ATEIKO LANE(AKO A(AUAK ETA SEU(TASUN NEU((IAK

$. :ergatik ez dugu erabiliko laborategian eraztun edo urrezko bit#irik6

. :ein urratsa erabili be!ar dira met#eroa pizteko6

3. Nola erabiliko ditugu produktu solidoak6

4. Nola na!astuko ditugu ura eta azidoa6

5. Le!erketa arriskua dagoenean, non egin be!ar da erreakzioa6

%. Nola berotuko ditugu produktu sukoiak6

7. 'roduktu bat !artu aurretik, zer egin be!ar dugu6

8. :er egin daiteke poteetako kutsadura ekiditeko6

;. 'roduktu likidoak nola aldatuko ditugu ontziz6

uan orobiogoitia institutua $%

8/16/2019 txostena12-13

17/138

*.1.Su!stantzien !i#keta

$. Substantziak biltzeko segurtasun % .itetan eta etiketetan oinarrituko gara.. Substantzien ontziek +er*etikoak , galerak ekiditeko, izan be!ar dute.

3. ;otolisia jasaten duten substantziak eta orokorki likidoak , gardenak ez diren ontzietan gordeko

ditugu.4. Likidoek bero iturritik eta eguzkitik urrun egon be!ar dira.

5. Erreakziona dezaketen substantziak urrun bildu be!ar dira (begira I eta II taulak).

%. $etal alkalinoa (sodioa eta potasioa batez ere) irakite-tenperatura !andia duten disolbatzaile

anhidro baten (petrolioa, paraina-olioa,...) bildu be!ar dira.

7. Substantzia arriskutsuak leku erosoetan utzi be!ar dira.

8. Sukoiak eta le+ergailuekin arreta !andituko dugu.I' Taula

+ - - - - +

- + - - - -

- - + - - +

- - - + - -

- - - - + O

+ - + - O +

+ Elkarrekin bildu daitezke.

O Baldintza berezietan elkarrekin bildu daitezke

- elkartezinak

II'taula' Substantzia elkartezinak


8/16/2019 txostena12-13

18/138

Substantzia ki*iko +auek, urrun bildu be+ar ditugu'

-onako zerrenda +onetan o+izko substantziak azaltzen dira'

A*oniakoa: (elkartezina)

"z.luoridrikoa, merkurioa, !alogenoak,

!ipoklorito kaltzikoa

Nitrato a*onikoa&

"zidoak, kloratoak, nitratoak, surea,

sukoiak, hauts metalikoak.

Azido azetikoa:

'ermanganatoa, alko!olak, pero#idoak,*>lO4, *NO3 , o#ido kromikoa, etilenglikol

-idrogeno )eroidoa:

"zetona, alko!olak, anilina, kromoa, burdina, gatz metalikoak, kuprea,sukoiak, nitrometanoa

$etal alkalinoak:

9ra, >O, !alogenoak, >>l4

Azido .luoridrikoa0&:

amoniakoz

I3:

"zetilenoa, amoniakoa

$erkurioa&

"zetilenoa, amoniakoa

Br3, 4l3:

I-renak, bentzenoa, gasolina, , butadieno, *,

>*4, propanoa, butano,!auts metalikoak

Azido nitrikoa:

"z azetiko, *>N, anilina, *S,

sukoiekin, o#. kromikoa

Anilina:

*NO3, *O

Ku)rea:

"zetileno, *OKloratoak &

"zidoak, !auts metalikoak, surea,

gatz amonikoak, sukoi organikoak

Az' )erklorikoa

"lko!olak, papera, an!idrido azetikoa,

egurra, bismutoa eta deribatuak

Zilarra&

"zetilenoa, az. o#alikoa, az. tartarikoa,

gatz amonikoak

;os.oroa&

Surea, konposatu o#igenatuak

2er*anganato )otasikoa:

"z. sulurikoa, bentzalde!ido, etilenglikol,

glizerina

Sodio )eroidoa:

"z azetiko, metanol, ururol, S>,

bentzalde!ido, etanol, an!. "zetikoa

Az' oalikoa:

:ilarra, merkurioa

Zianuroak:

"zidoekin

Oido kro*ikoa:

"z. azetikoa, alko!olak, gasolina, glizerina,

alkanor, sukoiak, nataleno

Likido sukoiak:

"z nitrikoa, !alogenoak, *O, NaO,

o#. kromikoa, N*4 NO3Az' sul.urikoa:

0lorato potasikoa, perklorato potasikoa,

permanganato potasikoa

-idrokarburoak:

>l, r , D, NaO, o#. kromikoa

8.Hondakinak

1.Hondakinen eza!a)ena

*ondakin edo zabor gisan sorturitako laborategiko substantzia kimikoak !ondakin bereziak

dira. *ondakin berezi !auek ezabatzeko, estatu bakoitzak ezartzen dituen arauak jarraitu be!arko

lirateke. "!al den !einean administrazioko dagokion arloarekin elkarren lanean jartzea a!olkatzen da.

2.Hondakinen !i#keta

Laborategiko !ondakinak modu egokian ezabatzeko le!endabizi ontzi a)ro)osetan (tamainazeta eraiketaz) bildu be!arko ditugu.


8/16/2019 txostena12-13

19/138

Ontzi !auek berezitasun batzuk bete be!ar dituzte& !ermetikoki it#igarriak, material egonkorrez

eraikiak eta batzuetan erregaiak izan be!ar dute. Leku aireratuetan gordeko ditugu, a!al bada ilunpetaneta su-iturritik urrun .

>, E eta I ontzietan, !ondakinak poto desberdinetan (a!al bada plastikozkoak) gordeko ditugu.

3.Ontzien !ete!e+ar eta ezaugarriak

ilketa-ontziak substantzien ezaugarrien araberakoak dira. *onezgain arriskutasun-irudiak (piktogramak) jarriko dizkiegu.

Ontzien sailka)ena !onako !au da&

• A%*otako ontziak & -alogenoak ez duten disolbatzaile organikoak eta substantzi organikoen

disoluzioak.

• B%*otatakoak & *alogenoak dituzten disolbatzaile organikoak eta substantzi organikoendisoluzioak.

• 4%*otatakoak & Laborategiko !ondakin solidoak. 'lastikozko poltsetan gorde eta banandua izan

be!ar dute.

•

8/16/2019 txostena12-13

20/138

adaezbada, le!endabizi !ondakin lagin batzuk neutralizatuko ditugu, batzuetan gerta daiteke

neutralizazio-metodoa aproposa ez izatea (substantzien degradazioa dela eta), leku aproposean etaondoren !ondakin guztia landuko dugu.

• Azido organikoen ur%disoluzioak bikarbonato sodikoarekin (ezean !idro#ido sodikoz)

neutralizatuko ditugu. Ostean @ ontzian bildu.

• Azido karboiliko aro*atikoak, aldiz, *>l-z (+) !asupeatuko ditugu.-aus)eaketa 4 ontzian

bildu, likidoa < ontzian'

• Base organikoak eta a*inen disoluzioak " edo ontzietan. O!izkoa denez, usein t#arrak

galerazteko, *>l-z edo *S-z (biak +) neutralizatzen dira.

• Nitrilo eta *erka)tanoak sodio !ipoklorito disoluzioarekin (astinduz, a!al bada gauez, edo

ilunpetan) neutralizatzen dira. Dase organikoa " edo ontzian bilduko dugu= ur asea aldiz @

ontzian.

• Uretan disolbakorrak diren alde+idoak, bisulito sodiko disoluzio kontzentratuaz neutralizatu

ostean " edo ontzietan bilduko ditugu.

• l-z neutralizatuko ditugu. @ ontzian

• atz inorganikoak' Solidoak I ontzian . @isoluzioak @ ontzian.

• $etal astunak dituzten disoluzioak edo solidoak. E ontzian

• Talio gatzak (oso to#ikoak dira) eta dagokien disoluzioak E ontzian. Talio(III) o#idoa berreskuratu

daiteke ur disoluzioei !idro#ido sodikoa ge!ituz. 9r asea E ontzian bildu.

• Seleniodun substantzia inorganikoak . E ontzia. Selenioa berreskuratu daiteke, disolbaturik

dauden gatzak o#idatuz le!endabizi azido nitriko (k) (bitrinan) eta ondoren bisulito sodiko ge!ituz,

selenio !auspeatzen da. 9r asea E ontzietan gordeko dugu.


8/16/2019 txostena12-13

21/138

• Berilio (minbizierazlea) eta dagokien gatzak arreta !aundiz E ontzian.

• Uranio eta torioa lege arauak jarraituz.

• $erkurioaren +ondakin inorganikoak !emizorb (+erBk et#eko erreaktibo berezia) erabiliz. <

ontzian

• Zianuroak substantzia inokuak bilakatu be!ar dira !ipoklorito sodikoz (dzioa) o#idatuz

(ilunpetan). Soberan legoken o#idatzailea sodio tiosulatoz neutralizatuko dugu. :ianuroaren mailaerreaktibo batzuekin neurtu daiteke.

• Azidak iodoarekin erreakzionatuz (sodio tiosulatoaren aurrean) nitrogenoa bilakatzen da.

• 2eroido inorganikoak eta oidatzaileak (bromo, iodoa,e.a...) dagokien substantzia inokuak

bilakatuko ditugu tiosulato sodikoz (dzioa)

• -; eta .luoruro inorganikoen disoluzioak, kaltzio karbonatoz !auspearaziko ditugu.*auspeaketa

I ontzian, 9r ase @ ontzian.

• -alogenuro inorganiko (likidoak) eta !idrolisatu daitezkeen erreaktiboak, bitrinan (leunki) ur eta

jelaz astinduko ditugu, 4 ordu pausagunean utzi eta azkenik NaO*-z neutralizatu. @isoluzioak E

ontzian bilduko ditugu.

• ;os.oroa eta bere deribatuak guztiz errekoiak dira, beraz atmosera inete batean neutralizatu

be!ar dira (bitrinan). $ ml Na>lO (A5) ? 5 ml NaO* (A5) disoluzioa (jela bainu batez !oztuz)

osoroa tantaka ge!ituko diogu. *auspeaketak sukzioz jasoko ditugu I ontzian bilduz. @isoluziooa@ ontzian.

• $etal alkalinoak, dagozkien a*idak eta +idruro *etalikoak urarekin eztanda egiten dute.

eraz konposatu !auek arreta !aundiz (bitrinan, betaurreko eta eskularruz) -propanoleanurperatuko ditugu. Erreakzioa oso e#otermikoa da beraz tenperatura kontrolpean izan be!ar dugu.

(ezin da inoiz !oztu ur , jela edo elur karbonikoarekin). 4 ordu pausagunean utzi ostean pi#kanaka

urez diluituko dugu= azkenik disoluzioa azido sulurikoz (+) neutralizatuko dugu eta " ontzian

gorde.

• $etal garestien !ondakinak berziklatuko ditugu. * ontzian.

• Ur disoluzioak @ ontzian

• Alu*inio alkiloak oso erraz !idrolisatzen dira. Feringa berezia dago. "!al bada jatorrizko potoan

gordeko ditugu D ontzian.

• arbikariak orokorki ez dira eto#ikoak beraz !arraskatik bota ditzakegu, zalantza dugunean @

ontzietan bildu ditzakegu.

• Substantzia naturalak (karbo!idratoak,e.a..) @ ontzian bilduko ditugu. @isolbatzaile organikoekin

(edo beste batzuekin) landu ditugunean " edo ontzietan.

• Kro*atogra.ia !ondakinak. "dsorbatu diren substantzia kaltegarriak modu konple#uan (garbitu,

eluzioa bete. Eluzioa egiteko erabili ditugun disolbatzaileak aurreko urratsetan ikasi dugun bezala

ezabatuko ditugu) neutralizatu be!ar dira. Sorbatzaileak (zutabeak) garbitu ostean plastikozko

uan orobiogoitia institutua $

8/16/2019 txostena12-13

22/138

poltsetan gordeko ditugu I ontzietan. 0romatograiaren oinarriak (aluminioa, beira, plastikoa) 0

ontzian bilduko dugu.


8/16/2019 txostena12-13

23/138

&ranskina R eta S esa#diak

&sa#dia &sana+iaG-$ Le!erkaria egoera le!orrean

G- Le!erkaria rikzioz,kolpez ,suez edota beste energia-mota aurrean

G-3 rikzioz,kolpez ,suez edota beste energia-mota aurrean,le!erkari

bilakatzeko arrisku !andikoa

G-4 0onposatu metaliko le!erkariak osatu ditzake

G-5 erotuz le!erkaria

G-% Le!ertu daiteke (airearen aurrean edo aire ezean)

G-7 Suteak sortarazi dezake

G-8 Sukoiekin elkartuz suak sortarazi dezake

G-; Sukoiekin elkartuz eztandak sortarazi dezake

G-$ Sukoia

G-$$ Sukoi #amarra

G-$ Oso sukoiaG-$3

G-$4 ortizki erreakzionatzen du urarekin

G-$5 9rarekin erreakzionatzen du gas sukoiak askatuz

G-$% Errekariekin konbinatuz eztanda-garria

G-$7 "irearekin sukoia

G-$8 era erabiliz airearekin na!aste eztanda-garriak osatzen ditu

G-$; 'ero#ido le!erkariak osa ditzake

G- 0altegarria arnasketan

G-$ 0altegarria azalarekin ukitzerakoan

G- 0altegarria digestio bidetik

G-3 'ozoia arnasketan

G-4 'ozoia azalarekin ukitzerakoan

G-5 'ozoia digestio bidetik

G-% Oso pozoitsua arnasketan

G-7 Oso pozoitsua azala ukitzerakoan

G-8 Oso pozoitsua digestio bidetik

G-; 9rarekin konbinatuz bapore pozoitsuak askatzen ditu

G-3 Erabiliz oso sukoia

G-3$ "zidoekin elkartuz bapore pozoitsuak askatzen ditu

G-3 "zidoekin elkartuz bapore oso pozoitsuak askatzen ditu

8/16/2019 txostena12-13

24/138

1.Saiaketa&rreakti!oen ezagutza

1.He#!uruaErreaktibo ezberdinak !artzea eta etiketetan agertzen den inormazioa ezagutzea

2.4rozedura

$. *artu erreaktibo ezberdinetako poteak (a!al bada, , kalitate eta egoera ezberdinetakoak).

. IdentiHkatu etiketan agertzen diren datuak eta parekatu legediak eskatzen duenarekin.

3. 'arekatu marka eta kalitate ezberdinetako poteen arteko inormazioa.

4. *ar itzazu kontutan !iru erreakHbo eta egin Ht#a bana non etiketan agertzen diren datuak

adieraziko dituzun. (@atu bilketa).

5. "ukeratu etiketa bat eta kopiatu.

%. *artu et#ean erabiltzen den edozein produtru kimiko baten etiketa eta kopiatu ere.

E: "*":T9 ON@OGIO"0 "TEG"T:EN

3. Ondorioak

AL

8/16/2019 txostena12-13

25/138

II.B#okea 0agnitude 'isiko/kiikoen neurketa

1.Bo#uenen neurketa

2.0asaren neurketa

3.6entsitateen neurketa

$. Beiraren #anketa

%. Ten)eraturaren neurketa

(. Berokuntza

*.9usio/ten)eraturaren neurketa

1.Bo#uenen neurketa

Substantzia baten bolu*ena, betetzen duen es)azioa da. Ten)eraturaren (barne-energia)

menpe dagoelarik, substantziaren egoera .isikoaren arabera asko aldatzen da.

• Solido egoeran, substantziaren bolumen eta orma iraunkorrak dira.

• Likido egoeran, bolu*ena iraunkorra da= .or*a aldiz, berak jasotzen duen ontziarena da.

• as egoeran, bai bolumena baita orma ere, aldakorrak dira. Dorma, gasa jasotzen duenontziak ematen diolarik.

1.1.Likidoen !o#uenen neurketa.

Likidoak lantzen ditugunean, bolu*ena oinarrizko ezaugarria da. *ots& $ litro esne,

litro gasolina edo ml perume erosten ditugu eta ez $ kgr esne ,... eraz likidoak lantzeko

bolu*enak ezagutzea eta neurtzea ezinezkoa da.

olumenak neurtzeko bi *otatako tresnak topa ditzakegu& A.oratuak eta graduatuak .

• A.oratuak & olumen bakarra (enrase ikurra) neurtu dezaketen tresnak dira. ez berotu

inoiz&'*ots&matrazeak , eta pipetak

• raduatuak: olumen anitz neurtu dezaketenak.*ots. 'robetak, buretak eta pipetak.

Tresna graduatuak +onako argibidea dakarte& *ots 'robeta batek 399*l 39=4, !onek

adierazten du probeta !onen edukin ma#imoa >-tan ml dela.

Tresna enrasatzea zera da, likidoa ustu%ustu

enrase%*arrara iristea= tresnak enrasatzeko )i)etak eta tantakotailuak erabiltzen dira.

8/16/2019 txostena12-13

26/138

Bolu*enak irakurtzeko, enrase marka miatzeko !ain zuzen, *eniskoa deritzon likidoaren

gainazalaren kurba ongi (begiak bere parean jarriz) begiratu be!ar dugu.

este tresnak (!ots !auspeontziak, erlenmeMerrak,e.a.), oro!ar, likidoen bolu*enak

neurtzeko ez ditugu erabiliko, likidoak berotzeko edo disoluzioak prestatzeko baizik (ontzi%laguntzaile gisan).

O!izkoa denez !onako tresna !auek landuko ditugu&

4ro!eta

$okodun !odi luze eta graduatuak dira.:e!aztasun t#ikiko tresnak

izanik,bolu*en +andiak neurtzeko erabiltzen dira.O!izkoen edukia $ml-tik 5ml izaten

da, beraien ze!aztasuna edukien arabera aldatuz doa.

4i)eta.

'ipeta beirazko !odi in, luze eta irekia da, bere mutur batean punta edo ertza

dauka. Edukia $ml-tik 5 ml arte izan daiteke.

i motakoak izan daitezke&

• A.oratuak sin)le edo bikoitzak&: olumen bakarra neurtu dezaketenak.

• raduatuak: olumen anitz neurtu ditzakete.

4i)eten era!i#)ena

Ertzetik likidoa #urgatzen da, na!i dugun bolumena eduki arte.este

muturretik ordea, *adari%urgatzailea jartzen da (kontuz , likidoa bertan sartzen bada, madaria

!ondatu daiteke). Oroar likidoen bolu*en ze+atzak ontzi batetik bestera era*ateko erabiltzen

dira.

2i)eta ez duzue inoiz a+oarekin )i)etatzea deritzo& erabiliko'

2i)eta ez dugu inoiz era*ango beteta gure *a+aira: betetzen dugun tokian +ustu

be+arko dugu'

'ipetak erabili ondoren, garbitu be!ar duzue (ura eta #aboiez) eta ondoren beti )i)eten

ukaderan utziko duzue a!oagora (pipeten euskarria ere deritzo).

Bureta

Bureta beirazko !odi in eta irekia da, bere mutur batek ertza ezezik giltz bat ere badauka.

este muturrean ordea, inbututo batez bukatzen da.Edukina ,5,5 eta $ ml izaten da.

Bolu*etriak (balorazioak ) egiteko erabiltzen dira.

+ota anitz topa ditzakegu, baina denak graduatuak dira.

8/16/2019 txostena12-13

27/138

8/16/2019 txostena12-13

28/138

&r#eneerra

Le)o estudun beirazko ontziak dira. *auspeontzien it#uraz gain ia

erabilpen berberak dituzte. ErlenmeMerrak ti)ristinak galerazteko

erabiltzen dira, bai erreakzio ki*ikoetan bai berotze%)rozesuetan ere.

Balorazio prozesuetan buretapean jartzen dira.

1.2.So#idoen !o#uenaren neurketa.

O!izkoa zera da, ura duen probeta batean, solido sartu eta bere bolumena

uraren bolu*enaren ge+ikuntzarekin berdintzea.

Solidoa erregularra bada (poliedro perektua, dagokion .or*ularekin

aurkitu dezakegu, !ots esera2

2.0asaren neurketa

8/16/2019 txostena12-13

29/138

2.2.Ba#antza otak

+asaren neurriaren arabera sailkatzen dira.. Ezagunenak ondokoak dira&

8/16/2019 txostena12-13

30/138

Bau*e%graduak eragiketen bitartez ( dentsimetroaren arabera) grml bilakatzen dira&

• Likidoa ura baino dentsitate !andiagokoa denean&n

d −

=

$3%

$4%

• Likidoa ura baino denstitate ba#uagokoa denean & nd

+

=

$3%

$4%

dgr/>>& eta n:=Bau*e izanik

Oroar unitate aldaketak eginak daude eta taula batzuk begiratuz egingo dugu.

2.Oinarrizko agnitudeak neurtuz: +asa eta bolumena aurkituz, zatiketa egin.

• !99 *l%tako *atrazea erabiliz: Le!endabizi matrazea !utsik pisatzen da, ondoren likidoz

betetzen dugu (ongi enrasaturik) eta berriro masatu. +asen aldaketa likidoaren masa izanik,

bolumenarengatik zatituz dentsitatea aurkituko dugu.

3.2.So#ido !aten dentsitatearen neurketa

Solidoaren *asa balantzarekin neurtzea (arauak jarraituz) erraza da.Bolu*ena neurtzeko, Arki*edes-en oinarritzen gara& !au da solido likido baten barnean

sartzen badugu, likidoaren bolumenaren aldaketa eta solidoaren bolumena berdinak izan be!ar dira.

"zkenikv

md = egingo dugu

3.3. Gas !aten dentsidadearen neurketa

@akizunez edozein likido berotu ostean gas bilakatzen da.

8/16/2019 txostena12-13

31/138

2.SaiaketaLikidoen dentsitateen ka#ku#oa

1.He#!uruaSaiaketa !onen bitartez,likidoen dentsitateak aurkitu ezezik, dagozkion oinarrizko

magnitudeak ere neurtuko ditugu. eraz !iru magnitude ezberdin landuko ditugu. (era bereansaiaketei dagozkien t#ostenen prozedurak ikasiko ditugu, eta teorian ikasitako arauak lantzen !asiko

gara)

2.Oinarri teorikoaakina denez, substantzia baten dentsitatea, bere masa eta bolumenaren arteko erlazioa da.

d m

3.4rozedura

@entsitatea bi modutan neurtu dezakegu&

• Oinarrizko agnitudeak neurtuz eta er#azioa eginez

Le!endabizi $ ml-tako matraze aoratua (!utsik) masatzen dugu.Likidoz (talde bakoitzak

dagokiona) bete ondoren (tantakotailuz edo pipetaz enrasatuz) berriro masatzen dugu, likidoaren

masa aurkituz= likidoaren bolumena ezaguna denez dentsitatea aurkituko dugu.

• 4iknoetroz'iknometroa erabiliz (balantza analitikoan) aurreko eragiketa errepikatuko dugu.

• 6entsietroz'robetan likidoa jarriz, denstimetroa sartuz dentsitatea irakurtzen dugu, unitateak aldatuz ,

likidoaren dentsitatea grBB aurkituko dugu.

$.Tresneria

0ateria#ak

$ml-ko matraze aoratua balantza elektronikoa b. analitikoa

probeta tantakotailua piknometroa

inbutua dentsimetroa

Su!stantzia kiikoak

ura olio esnea ozpina ardoa koka kola

%.&aitzak

(.Ondorioak

8/16/2019 txostena12-13

32/138

3.SaiaketaSo#ido dentsitatearen ka#ku#oa

1.He#!urua

Solido baten dentsitatearen kalkuloa eta substantziaren magnitude aldaezina dela rogatzea.

2.Oinarrizko teorikoak

akina denez, substantzia baten dentsitatea, bere masa eta bolumenaren arteko erlazioa da.

3.4rozedura

$. Le!endabizi substantzia masatzen dugu (balantza elektronikoarekin )eta ondoren probetaren

laguntzaz solido !onen bolumena aurkituko dugu. ien erlazioa eginez dentsitatea.

. "urkituko zenbait solidoen dentsitatea.

3. *ar itzazue t#anponak eta bete itzazue !onako taula !au&

Tan)on ko)urua *asa gr& Bolu*ena*l& >&

4

%

8

$

masak balantzaz eta bolumenak probetaz neurtu

Irudikatu masa bolumenaren aurrean (m(gr) 1s bol(ml). Irudia zuzena ateratzen bada, aurkitu

ezazu malda (idatzi unitateak). :ein da maldari dagokion magnitudea6

$.Tresneria

zamak balantza elektronikoa !amar t#anpoi probeta

%.&aitzak

(.Ondorioak

8/16/2019 txostena12-13

33/138

$.SaiaketaGas !aten dentsitatearen ka#ku#oa

1.He#!urua

Sortutako gas baten dentsitatearen kalkulatzea eta substantziaren propietate adierazgarria dPla

rogatzea.

2.Oinarri teorikoa

akina denez, substantzia baten dentsitatea, bere masa eta bolumenaren arteko eriazioa da.

3.4rozedura

I .Le!endabizi urez daukan erlenmeMerra eta pilula eerbeszentea masatzen ditugu (na!astu gabe)

eta ondoren erlenmeMera pilula bota eta tapoia jarriz !odi graduatuaren laguntzaz askatzen den

gasaren bolumena batuko dugu.. +asa-galeraren eta bolumenaren erlazioa eginez dentsitatealortuko dugu..

.

8/16/2019 txostena12-13

34/138

$.Ten)eratura

8/16/2019 txostena12-13

35/138

Berogailuak, berotze%ontzia baldintzatzen du. *ots& +ula labean !auspeontzia sartzen

badugu eztanda egingo luke,...

erokuntza bi *odu desberdinez egin daiteke

1. Beroketa zuzenaerogailua eta berotu na!i dugun ontziaren artean uki*en zuzena dagoenean. eroa,

berogailutik ontziaren !ormak ze!arkatuz, zuzenean substantzia kimikoari iristen zaio.

*onako trena !auek erabiliz egiten da&

• Berogailu elektrikoak: Labeak, le!orgailuak, burusiak

• asezko berogailuak & unsen met#eroak, soldagailuak

• Ur%lurrungailuak:Tresneri bereziak be!ar dituzte.

2. Beroketa ez/zuzena ze+arkako !eroketa"erogailua eta berotu na!i dugun ontziaren artean , beste substantzia (solido edo likido

egoeran& ura,area,olioa) daukagunean. Sunstantzi !au berotu ostean, beroa gure ontzira iristen da.Ia

beti bainuak izaten dira.

%.1. Berogai#uak

%.1.1.Berogai#u e#ektrikoak

erogailu elektrikoak, bero%iturritzat energia elektrikoa erabiltzen duten tresnak dira.

Tresneri !auek ez dute sortzen ez kerik, ez garrik ezta gas )ozointsuak ere. eraz segurtasun

aldetik oso egokiak dira (suteen arriskuak gut#itzen dituzte). Sukoiak beti tresneri elektrikoez

berotuko ditugu.

*onako tresna !auek erabiliko ditugu&

0u'#a/#a!ea

Tresna !onekin 5-3> lortu dezakegu. Labea

erabiltzeko )ortzelanazko tresneria (arragoak eta krisolak)

be!arrezkoa dira.

4#aka !eroeai#eak

Et#eetako Q su elektrikoaR edo bitrozeramikaR-ren it#ura eta erabilpen berbera dute.

.

8/16/2019 txostena12-13

36/138

BainuakZe+arkako beroketa (begira erabilpena) da. ainuak, suaren (gasa erabiliz) bitartez ere

eragiten dira.

Ten)eratura ze+atz eta aldaezina lortzeko erbiltzen dira. Bainu%*ota arabera, tenperatura

desberdinak lortuko ditugu&

(ura$>= olioa (olioaren arabera) 3>= area4>= disoluzioak....)

%.1.2.Gas !erogai#uak

lortu ditzakegu) dira.

eroketa zuzenean egin daiteke (adibidez saiodiak) edo ze+arka (tripode eta amiantozko

sareaz).

+et#eroak bi sarrera ditu& gasarena eta airearena, biak landuz na!i dugun konbustioa lor

dezakegu.

as%sarrera

as%giltzaAirearen sarrera

$eteroaren tutuao del

*e>+ero

-takoa izan daiteke.

9rdin ilun gardena.

8/16/2019 txostena12-13

37/138

(.Beiraren #anketa

eira, bere ezaugarriagatik , laborategian ge+ien erabiltzen den materiala da.ere ezaugarri

nabarienak !onako !auek dira&

• $erke, gardena eta garbia (bai garbiketa aldetik bai itsasketa aldetik ere).

• Inertea da (ez du ia inoiz erreakzionatzen, bakar bakarrik azido luoridrikoarekin).• Oso *oldakorra da (erraz ebaki, moldeatu, okertu, ertzak borobildu,.... daiteke) eta !ainbat

muntai egiteko erabili dezakegu.

eirazko bi +odi lotzeko, ta)oiak (kort#ozkoak edo gomazkoaz) edo go*azko +odiak

erabiltzen dira. &ontuz segurtasun arauekin

::::O+arra1 Beira oso ote# +ozten da; eta !ero a#a +otz dagoen ezin da

na!aritu; !eraz ziurta zaitez +otz dagoe#a ko#)e aurretik.

eirarekin !onako lanbide !auek beteko ditugu (egin saiaketak eta dagozkien t#ostenak)&

Beirazko +odien ozketa

• +oztu be!ar den lekuan +iruki%li*az arrastoa trabeska

egin (!odia ma!ai gainean kokatuz eta tinkoz kolpez)

• *odia bi eskuz tinko !artuz, atza*arrez (arrastoaren

aurkako aldetik) kan)orantz indarra eginez (be!arbada

eskularruz edo tra)oz lagundu zaitezke (ebakiak

galarazteko) ). eira bere!ala moztuko da. Kontuz

ertzekin'•

-agakak direnean (!odi sendo, betea) arrastoa sakonago egin

ondoren eragiketa berdina da.

Haga5ken eta +odien ertzen !oro!i#keta

eirazko !odia moztu ondoren, muturreko ertzekin

istri)urik ez gertatzeko, borobildu be!ar ditugu. *orretarako, !odien

muturra (beti biratuz) unsen-met#eroaren garrean sartzen dugu,

muturra bigundu arte. e!ar denean, !odien muturrak it#iko ditugu.

-ontuz erre ga!e

8/16/2019 txostena12-13

38/138

Hodien #uza)ena. Hodi ka)i#arrak

• *odia bi eskuz kolpe ondoren (kontuz segurtasunarekin), (etengabe biratuz) ongi berotzen

dugu (!obe t#imeletarekin).

• eira bigundu denean (suak kolorea aldatzen du, laranja bi!urtuz), sutik ateratzen da

• Eskuekin (kanporantz) indartsu teinkatzen da, na!i dugun diametro me!ea lortu arte.

• *odia eskuetan mantenduz !oztutzen lagatzen da.

• *oztu ondoren ka)ilarra edo )i)eta (tantakotailua) lortzen dugu, !onako modu !onetan&

Tantakotai#ua: Luzatutako !odiaren erditik moztuz

-a)i#arra: Luzatutako bi muturretik moztu ondoren, mutur bat suarekin it#iko dugu.

8/16/2019 txostena12-13

39/138

%.Saiaketa !eiraren #anketa

1.He#!urua

eira lantzea, oinarrizko tresneriak lortuz.

2. 0ateria#a eta treneria'apera Lima Trapua baldosa

+et#eroa eraz-tutua Segurtasun betaurrekoak

3. 4rozedura

$. $oztu beira& kokatu papera ma!ai gainean, jarri !an moztu be!ar duzun beira eta

egin trabesko mozketa lima triangeluar batez edo beirarako labain batez. e!in mozketa

eginda, erabili trapu bat tutua ebatzeko esku biekin& erpurua mozketaren azpian eta gainerako!atzamarrak tutuaren goiko partean. Saiatu tutua okertzen apurtu a!al izateko.

. Ertzak borobildu: moztu berri den tutu edo barilaren ertzak oso zorrotz egongo dira,

arriskuak dira, erabiltzeko zailak. *orregatHk komeni da ertzak neutralizatzea. Ertzak

borobiltzeko, na!ikoa da garretan sartzea zenbait segundutan.

3. Beira okertu& tutuaren gune na!iko zabala berotu be!ar da bueltak ematearekin batera. eiragorri jarriko denean atera sugarretatik eta eman na!i duzun orma.

4. Beira luzatu& berotu aurrekoan bezala 3 zm-ko beira-tutua erdikaldetik eta gorri dagoenean

atera sugarretatik eta bi muturretatik ebatuz luzatu na!i duzun arte.

5. Beira )utz egin& erabiliko duzun beira-tutuaren mutur bat it#i be!ar duzue. arraian putz

egin na!i duzuen zonaldea berotzen da eta bigun jartzean putz egiten da irekita dagoen muturretik

na!i dugun orma eman arte.

%. Ondorioak

GALDERAK:

$) eira benetazko solidoa da6) Eroale ona da6 :ergatik63) :ein kolore !artzen dute sugarrek beira berotzean6 :ergatik64) eira, bero dagoenean, ur !otzean sartzen badugu, zer gertatzen da6 :ergatik65) Non eman be!ar zaio orma beirari, sugarren barnean edo kanpoan6 :ergatikU

%) atzutan ukondoak egitean orma arraroak sortzen dira. Irudikatu eta azaldu zer gertatu den.

8/16/2019 txostena12-13

40/138

8/16/2019 txostena12-13

41/138

(.Saiaketa9usio/ten)eraturaren ka#ku#oa

1.He#!urua

Solido desberdinen usio-tenperaturaren kalkuloa. ainuen erabilpena

2.Oinarri teorikoa

Egoera isikoaren aldaketa betetzen den bitartean tenperatura ez da aldatzen na!iz eta

kanpotik beroa eman.

3.4rozedura

$) arri !auspe ontzi batean gut#i gora be!era 3

) Sartu siku eta !autseztaturik dagoen lagina (sodio tiosulato, sodio

karbonato sodio azetato2) saiodi batean gut#i gora be!era Bm-raino eta jarri termometroa saiodiaren barnean ardura !andiz zeren

eta, termometroaren bulboa substantziaz guztiz estalita egon be!ar

da.

3) Sartu saiodia !auspe ontzian substantzia osoa uretan murgildurik

egon arte, saiodiak ez du ukitu be!ar !ondoa

4) Egizu irudiko muntaia& +aus)eontzia jarriko dugu (bainu +arian), .

Euskarri batean, mat#ardaz termometroa (zeloz itsatsirik dauka

kapilarra) uretan sartuz, egoera-isikoaren aldaketa it#arongo dugu ).

5) 'iztu met#eroa eta berotu ura erdi minuturo neurtu be!ar duzu

tenperatura, apuntatu bere balioa eta baita tenperatura !orretan

laginaren it#ura ere. *asieran beroketa arina izan daiteke, bainasolidoaren usio tenperatura !eltzean (gut#i gora be!era $ >

altatuko denean) komenigarria da astiro berotzea minuturo -3>

igoaraziz tenperatura !onela !obeto antzeman daiteke usioa.

%) ildu datuak taula batean, T(>) 1s (minutuak) kontsideratuz

Saiaketa bakoitza gut#ienez bi aldiz egin be!ar dugu. *orretarako ka)ilarrak be!ar ditugu

(mutur bat it#ita izan be!ar dute) eta substantzia kimikoa +auts gizan (t#ikitu espatulaz).

$.Tresneria/su!stantzia kiikoak

kapilarrak termometroa !auspeontzia euskarria mat#arda

amiantozko sarea tripodea met#eroa zeloa beirako

erlojua

espatula substantzia kimikoak(Natalina, kloruro errikoa, aspirina, tiosulato

sodikoa)

%.&aitzak

(.Ondorioak

8/16/2019 txostena12-13

42/138

*.Saiaketa Likidoen #ikatasuna !iskositatea"

1.He#!urua

Likidoen likatasuna deinitzea, ezagutzea, eta neurtzea.

2.Oinarri teorikoa

Likatasuna

& (likina, likarra,biskositatea) substantzia baten oinarrizko ezaugarria izanik,

likido baten *olekulen arteko *arruskadura%indarra neurtzen duen magnitudea da. +olekulak

!igitzerakoan, elkarren artean irristatzen dira, !au da, goiko geruzak be+eko geruzei ozto)oa

artzen diete +igitzeko'

Likatasuna *arruskadura%indarra izanik, !onako .aktore !auen menpe dago&

• 9kipen-gainazalaren tamainaz

• Substantzien izaeraz• Tenperaturaz

• Daktore mikroskopioak (barne egitura), !au da substantzia bakoitzaren likatasun-

koeizienteaz (mailaz).

$ dina.seg

Likatasun-koeizientearen unitatea poisea da (

) $ poise------------------

zm

Likatasuna , o!izkoa denez , biskosi*etroa deritzon tresnarekin neurtzen da.

8/16/2019 txostena12-13

43/138

8/16/2019 txostena12-13

44/138

III.BLO-&AOHI=-O &RAGI-&TA-

1. Iragazpenak

2. Kristalizazioak

3. Disoluzioak

$. Lehorketa

%. Distilazioak

(. Dekantazioak

*. Erauzketa

8.-iska#keta. Errausketa

,.=entri'ugazioa

1. Iragaz)ena

Likidoa eta solidoz osatutako sistema +eterogeneoa banatzeko erabiltzen den, metodo

isikoa da. (sarritan dekantazio ez da na!ikoa)

Sistema !eterogeneoa modu anitzetan lortu daiteke. *ots& solidoa disolbaezina delako,

disoluzioa gain%asetua dagolelako, erreakzio kimiko baten ze!ar +aus)eakina sortu delako,.....

Sistema !eterogeneoa banatzeko, *intz iragazkor eta porotsu (ia beti iragaz-papera)

batengatik )asarazten da. Likidoen partikulak mintza ze!arka dezakete, solidoen partikulak aldiz,

bertan geratzan dira trabaturik.

eraz solidoa *intz iragazkorrean geratuko da. Likidoa, ostera ontzi batean jasoko dugu

(o!izkoa denez ontzi laguntzailea erlenmeMerra izaten da). Lortzen dugun likidoari iragazia deritzo

eta mintz iragazkorrean geratu den solidoari +ondakin solidoa'

8/16/2019 txostena12-13

45/138

atzuetan, iragaziarekin lan egin na!i dugu eta beste batzuetan !ondakin solidoarekin=

beraz lan-baldintzen arabera, iragaziaren edo +ondakinaren kalitatea obetu be+ar dugu.*orretarako iragaz%*intzaren kalitatea obetu dezakegu (iragazia garbiago edo puruago lortuko

dugu= iragazi u+erra (gardena ez dena) berriro iragaziz) edo !ondakina garbituko dugu (iragazten

di!ardugunean, ur-distilatuen t#urrustadak ge!ituz).

Iragazpena egiteko solidoen ta*aina kontuan izan be!ar dugu, berak mugatzen baitu

erabiliko dugun iragaz paperaren tamaina (,5 µm-tik 5µ m diametroko poroak eduki ditzakete).

'aperaren zuloen tamaina !andituz, iragazpena azkarragoa izaten da, baina iragazpenaren kalitatea

jeisten da.

Iragazpena egiteko, iragaz mintza gisan ia beti iragaz'papera erabiltzen

da eta inbutu gisan Buhner'inbutua, inbutu arruntak edo ena'inbutua

(gut#itan).

Bu>+ner%a

*onako iragazpen metodo !auek daude&

1.1. Gra!itatezko iragaz)ena iragaz)en arrunta edo sin)#ea"

Le+endabizi iragaz%)a)era )restatu be!ar da. *orretarako gureizekin paper zatia moztu

ostean (!auspeakin solidoak (inoiz ez likidoak) mugatzen digu be!ar dugun paperaren neurriak)tolostu be!ar dugu. Tolesdurak bi motakoak izan daitezke&

• Tolesdur lauak: 'apera erditik tolestu ondoren, elkartzurik berriro tolesten da, lau +iruki

lortuz. *irukiak irekiz (alde batetik !iruki bat !artuz, bestean !iru !iruki dauzkagu) konoa

lortzen da. 0onoa inbutuan jarri ondoren, ur distilatua ge!ituz, inbutura itsatsiko dugu.

8/16/2019 txostena12-13

46/138

• Tolesdur anitzak: 'apera moztu ondoren tolosdur anitz eginez lortzen dugu. 'apera guztiz

irekiko dugu. Tolesdur !auekin iragazpena azkarragoa izaten da.

'apera inbutuan jarri ondoren, iragazpenari dagokion *untaia eratzen da&

• Euskarri batean eta arodun%*atarda erabiliz, inbutua zintzilikatzen dugu.

• Inbutu)ean erlenmeMerra jarri ondoren (inbutuaren lepoak ontzien !ormak ikutu be!ar du,

inoiz ez likidoa ezta ontziaren !ondoa ere) iragaz)enari ()ikanaka (irabiatu gabe)

!agaska baten laguntzaz, inbutuak gainezka egin barik) ekingo diogu. (be!arrezkoa denean

!ondakina garbituko dugu, edo inbutua aldatu).

1.2.Iragaz)ena +utsean +uts/iragz)ena"

+etodo !onetan tresneri bereziarekin arituko gara& ErlenmeMer bereziak

(kitasatoak:), inbutu bereziak (Bu>+nerrak ), +uts%tron)ak eta ur%turrua.

4rozedura

• Iragaz papera (tolostu barik) uB!nerraren zulo guztiak estali be!ar ditu,

beraz uB!nerraren diametroa izan be!ar du.

8/16/2019 txostena12-13

47/138

• Iragaz-papera buB!ner-ean kokatu ostean, buB!nera kitasatoan sartzen dugu

• 0itasatoa eustoin bati lotu ostean, goma baten bitartez

!uts-ponparekin lotzen dugu.

• Ur%turrua irekiz, ura +uts%)on)a ze!arkatuz !utsa

sortzen du (airea berantz jaurtitzen duelako).

• Iragazketari ekingo diogu: *uts-ponpa kitasatoari

loturik dagoenez, bere barnean !utsa sortuko, orduan

inbutuko likidoa bortizki eroriko da, (aireak kitasatoan

sartu na!i duelako) eta iragazpena azkarrago izango da.

O!arra& Iragazpena +asterakoan, +uts tikiaz

baliatuko gara, iragazketa aurrera doala +utsea +andituko dugu. Iragazpena bukatu ondoren,

le!endabizi (t#urrua irekita dagoelarik) kitasatoa eta )on)aren arteko go*azko +odia kendukodugu, bestela ura kitasatoan sartuko da.

1.3.Iragaz)ena ena )#aka )orotsua era!i#iz.

ena plaka porotsuak gero eta ge!iago erabiltzen diren inbutuak dira. 'orotasuna tik 5ra doa,

zenbaki altuenari porotasun estuagoa dagokiolarik.

Erresistentzia kimiko !andiko beira-!auts trinkoko mintzak dira. +intza iragazi inbutu batean

sartuta dago. Erabili ondoren, azkar ondo garbitu be!ar dira.

8/16/2019 txostena12-13

48/138

(beraz disoluzioa asetzen dugu) lortzen dugu (begira disoluzioen kontzentrazio 1s tenperatura

graikak), edo substantzia )uro bati dagozkion likido eta lurrin egoerak !oztutzerakoan lortzen

dira (!ots ura /$>-ra !oztutzen). atzuetan kristalizazioa disoluzioaren ur guztia lurruntzen

(!orrela ere asetu daiteke) lortzen da, disolbaturik zegoen substantzia berreskuratuko dugu solido

gisan (kristalaren kalitatea eisten da).

0ristalizazioaren ezker, substantzia solidoak )uri.ika (disolbatu, iragazi eta disoluzioa

!oztutzen) edo banandu ditzakeguz (aurreko metodoa lantzen).

@isoluzioan substantzia anitz disolbaturik daudenean, kristalizazio%.rakzionatua

(zatikatua) lantzen da. *au da )oliki +oztuz (batzuetan tenperatura inkatuz, bainuen ezker) le!en

substantzia kristalizatzen dugu, ondoren tenperatura berriro jeitsi bigarren substantzia kristalizatu

arte,.....

@isoluziei kristal%iturriak deritzo.

atzuetan kristalizazioa, tresna berezi batzuekin egiten da, tresna !auei kristalizatzaileak deritzo, bertan disoluzioaren disolbatzailea pi#kanaka lurruntzen da, kristalak lortuz.

2.1. Sarrera

@emagun itsasoko ura daukagula , na!aste !omogeneoa da, baina banandu na!i dugu !ots&

gatza alde batetik eta bestetik ura eduki na!i dugu.Nola egingo zenuke6

Sarritan !onako !au erantzuten duzue& berotuz, !orrela ura lurrinduko da eta gatza soilik

geratuko zaigu.

A.1.Azter dezagun #urrintze/)rozesua; ur kantitate !erdinak +ots #itro #aurdenur" !i ontzi !erdinetan A eta B ontziak" kon)aratuz.

• " ontzian litro laurden ur jartzen dugu, eta sargori den udako egun baten eguzkitan jartzen

dugu. ontzia aldiz balkoian lagatzen dugu neguko goiz !otz batean.

o " eta ontzietan lurrinduko den ur kantitatea berdina da.

o " ontzian ur ge!iago lurrinduko da

o " ontzian -n baino ur gut#iago lurrinduko

Beraz no#a okatuko dozu #a!orategian #urrinketa arinago izan dezan>

...............................................................................

A.2.Azter dezagun #urrintze/)rozesua; ur kantitate !erdinak +ots #itro #aurden

ur" !i ontzietan des!erdinetan A eta B ontziak" A eda#ontzi nora#a eta B )#ater

sakona kon)aratuz.

• Egun berean eta leku berean (beraz egoera berdinetan) " eta ontziak luzaroan utziko

ditugu bere kabuz ura lurrindu dezan.Erantzun.

o " eta ontziak denbora berdina be!arko dute guztiz le!ortzeko.

o " ontzia ontzia baino arinago le!ortuko da

o ontzia arinago le!ortuko da.

8/16/2019 txostena12-13

49/138

Beraz no#a okatuko dozu #a!orategian #urrinketa arinago izan dezan>

..............................................................................

2.2.Beroketa

*orretarako egin ditugun burutaziok erabiliko ditugu. anaketa egiteko modu egoki bat zeraizan daiteke& na+astea +aus)eontzi edota erlen*eCer batean jarri (zein da egokiago lurrinketa

egiteko6) berotu suarekin ur guztia lurrindu arte eta kitto, !onelako zerbait proposatzen duzu&.

0ontu !andiz ibili ur gut#i geratzen denean, zipristinak askatzen dira eta.

anaketa lortzen dugu baina ura lurrin gisan dugunez ezin dugu erabili, beraz galtzen dugu

eta lortzen dugun solidoaren itura oso baldarra da, ez dugu lortu kristalizaziorik.

2.3 -rista#izazioai aukera ditugu&

• Na!astea kristalizatzailean (zenbat eta gainazal !andiago izan !obe) utzi, eta egun batzuk

it#aron .• Le!endabizi,berotuz,ur kantitatea gut#itu (le!en !auspeakinak lortu arte) eta ondoren

na!astea (!otzitu ondoren ) kristalizatzailean utzi.(arinago da baina kristal okerragoak

lortuko ditugu.

• Oso kristal !andiak lortzerik na!i denean, aurreko kristalei na!aste ge!iago ge!ituko diegu.

8/16/2019 txostena12-13

50/138

,.Saiaketa -o!re su#'atoaren krista#izazioa etodo !i era!i#iz

1.0&TO6OA

1.He#!urua"setuta dagoen kobre (II) sulatozko disoluzio batetik abiatuz, kobre (II)sulataren kristalak lortuko

ditugu giro tenperatuan, ur guztia lurrundu ostean.

2.0ateria#a eta erreakti!oak

'rezipitatu ontzia +et#eroa Eustoina, uztaia,

mat#ardak,saret#oa

Irabigailu magnetikoa 0ristalizatzailea Inbutua, iragaz papera

KobreII& sul.atoa

3.4rozedura

- 0obre(Il) sulatozko ur-disoluzio gainasetua prestatu.- Iragazi. 'rezipitatu ontzian ur-disoluzio asetua lortuko dugu.

- @isoluzioa berotu, disoluzioaren bolumena, gut#i gorabe!era, erdira jaitsi arte. 9tzi !ozten.

- 0ristalizatzailera bota. Egun batzuk Hgaro ondoren kristalak lortuko dira. Nolakoak

dira lortutako kristalakD

2.0&TO6OA

1.He#!urua0obre(II)sulatoa lortuko dugu erreakzio kimiko baten bidez, eta ondoren kristalizatuko dugu.


'rezipitatu ontzia +et#eroa Eustoina, uztaia,

mat#ardak,saret#oa

Irabigailu magnetikoa 0ristalizatzailea Inbutua, iragaz papera

KobreII&Oido, 4uO Azido sul.uriko -3SO6& 3$

3.4rozedura

- 5 ml-ko prezipitatu ontzi batean ml azido suluriko + jarri.

-

8/16/2019 txostena12-13

51/138

1?.Saiaketa Su'rearen krista#izazioa

1.He#!uruaSureak it#ura ezberdineko kristalak era ditzake, kristalizazioaren baldintzen arabera& erronbikoa

(;%V>), monoklinikoa (;5V>-tik $$; V>) eta plastioa ($$; V>)

2.0ateria#a eta tresneriaSaiodiak +et#eroa 'rezipitatu ontzia Iragaz-papera

Su.rea

3.4rozedura ,oso garbi egon behar da materiala-.

a) !u%re erronbikoa

- 'isatu g sure eta saiodi batean sartu.

- erotu poliki-poliki, urtu arte, eta ur !otza duen prezipitatu ontzira isuri.

- e!atu eratzen diren kristalak(lupa erabHli)

b) !u%re monoklinikoa


- erotu poliki-poliki, urtu arte, eta iragaz-papera duen inbutu batera bota.

- Eztali paperaz eta utzi !ozten astiro.

- Ireki papera eta begira eratu diren kristalak (lupa erabili)

c) !u%re plastikoa


- erotu saiodia sure urtu arte. arraitu berotzen. Surea gero eta likatsuago eta ilunago

bi!urtzen doa, baira azkenean jariakorrago eta argiago bi!urtzen da.

- 9r !otza duen prezipitatu ontzira. bota, baina bizkor.

- e!atu eratzen dena.

alderak

$.- "dierazi nolakoak diren (it#ura, tamanua, kolorea...) lortutako kristalak. +arraz iHzazu.

.- :er aktoreen menpe dago kristal mota desberdinen lorpena6

3.- :er da polimorHsmoa6 arri adibHdeak.

8/16/2019 txostena12-13

52/138

11.Saiaketa -rooIII" eta )otasiozko a#un!rearen eraketa eta

krista#izazioa

1.He#!urua0romo(III) eta potasiozko alunbre dodeka!idratatua 'ortu eta kristalizatuko dugu

2.0ateria#a eta tresneriaErlenmeMerra +et#eroa Eustoina, uztaia,

mat#ardak,saret#oa

'ipetak 0ristalizatzailea Inbutua, iragaz papera

2otasio dikro*atoa K 34r3O# Etanola Az'sul.urikoa -3SO6 &3$

3. 4rozedura

- 'isalu $ g potasio dikromato erlenmeMer batean eta disolbatu 5 ml ura ge!ituz.

-

8/16/2019 txostena12-13

53/138

12.Saiaketa Iodoaren krista#izazioa

1.He#!urua'raktika !onetan iodoaren kristalak lortuko dira, sublimazioaren bidez

2.0ateria#a eta tresneria

'rezipitatu ontzia Erloju-beira +et#eroa Eustoina, giltzaurra, uztaia,

saret#oa

Iodoa I3 Sodio kloruroa Na4l

3. 4rozedura

- $ g iodo eta $ g sodio koruro ondo le!ortuHa dagoen prezipiHatu onHzian jarri

- erotzeko muntaHa egin eta prezipiHatu ontzia saret#oaren gainean jarri.

- 'rezipitatu ontzia erloju-beira batekin estali eta ura bota gainera.

- 'oliki-poliki ontzia berotu.lodoaren lurrHnek ontzia betetzen dute. :er ikusten duzu6

- Iodoaren lurrHnek erloju-beira !otza ikutzen dutenean iodoa kristalizaHzen !asHen da azpian.*onela iodoaren kristal puruak lortzen dira.

$. Ondorioak

alderak:

$.- :er da sublimazioa6

!"- :ein koloretakoa da iodoa solido egoeran6 Eta gas egoeran6

3.- @isolbatzen da iodoa uretan6 Eta alko!oletan6

4.- Nolakoak dira iodoaren kristalak6

5.- :er gelditzen da prezipiatu ontzian6

8/16/2019 txostena12-13

54/138

13.SaiaketaAonio eta ko!reII"/zko gatz !ikoitz !aten eraketa eta

krista#izazioa

1.He#!urua'raktika !onetan amonio eta kobre(II) sulato !e#a!idratatua eratu eta kristalizatuko dugu.


ErlenmeMerra pipetak +et#eroa Eustoina, giltzaurra, uztaia,

saret#oa

0ristalizatzailea

A*onio +idroido N-6O- 6$ Az'Sul.urikoa-3SO6& 6$

KobreII&sul.ato )enta+idratatua

3. )rozedura

- ErlenmeMerrean % ml amonio !idro#ido jarri.

-

8/16/2019 txostena12-13

55/138

4.6iso#uzioak

3.1.Sarreraeno ur purua lortu dugu,*O purua !ain zuzen, zertarako6 agian edateko6 nekazaritzan

erabiltzeko6

A.1.Iturriko ura ur go5otzat eta itsas ura ur gazitzat onartzen dogu.

=ergatik ote>

A.2.Inoiz dastatu dozuz a#koak> gaziak a#a go5oak dira>

:orit#arrez inoiz norbaitek ospitalean ebakuntza izan badu, bertan suero .isiologikoa

deritzona jarriko zioten. Sueroa ur gazia, !au da ura eta gatza na!asturik, besterik ez da, baina ez

edozein kantitatez, baizik eta ze!atz-me!atz gure gorputza duen edukin berbera.(gogora edari

isotonikoak)

Suero isiologikoa zera jartzen du& + gramo gatz (a-l) ur litro bakoitzeko. Suero

isiologikoa odol'sueroarekiko (odolari plaketak,!ematia eta leukozitoak kenduz geratzen den

likidoa) isotonikoa da, !au da gatzez edukin berbera dauka.

A.3. =er da diso#uzio !at>

A.$.Suero 'isio#ogikoan ura eta gatzaren kantitateak kon)aratuz; norena

da +andiagoa>

A.%.Os)ita#ean 3??#/tako )o#tsak artzen da!ez. =en!at gatz izan !e+ar

dute )o#tsa !akoitzeko> No#a )restatuko zenuke

3.2.6iso#uzio )rozesua

@einizioz disoluzioa zera da na+aste +o*ogeneoa, beraz bi substantzia elkartuz

disoluzio prestatuta daukagu.

+ikroskopikoki !onako !au gertatuko litzake

8/16/2019 txostena12-13

56/138

@isoluzioaren osagaiak edozein egoera .isikoetan izan daitezke, emon !onako adibide

!auek&

• Substantzia biak gasak direnean: egoera isikoaFFFFFFFF''

• Substantzia bat gasa eta bestea likidoa: ''''''''''''''''''''''''''''''''''

• Substantzia bat likidoa eta bestea solidoa: FFFFFFFF'

• Substantzia biak likidoak: FFFFFFFFFFFFF

Substantzia baten kantitatea bestea baino handiagoa izaten da, kantitate tikerra dugun

substantziari solutoa deritzogu, besteari disolbatzailea (edo disolbente), biak batera disoluzioa

osatzen dutelarik. Orokorrean solutoa disoluzioaren zati garrantzitsuena izaten da eta berak

ematen dio izena disoluzioari. Laborategian disolbatzailea beti ur distilatua izango da.

A'!' -onako disoluzio +auetatik esan zein den solutoa, zein disolbatzailea eta zein litzake

disoluzioaren izena

• $ gramo Na>l eta 3 gramo 0 S ...................

• $ ml ur eta 5 ml alko!ol etiliko................

• 3 gramo ur eta $ gramo *SO4 ................

Laborategian solido%likido eta likido%likido disoluzioak prestatuko ditugu.

eraz disoluzioa siste*a +o*ogeneoa da, non (bi gut#ienez& substantzia ki*iko elkartuz,

lortzen dugun siste*a guztiz +o*ogeneoa da= bai ituraz baita ezaugarriz ere.

*ots& gozariko kaesnea, kola kao-a, et#eetako botikak,...

*ots& Azido kloridrikoaren disoluzioa )restatu na+i dugu.... Orduan guk badakigu

solutoa *>l dela eta disolbatzailea ur distilatua.

3.3. -ontzentrazioa.Unitateak

A.1.Banatu +onako #an +au !inakaa)$ml dzio $,5 gramo Na>l-gaz b)5 ml dzio 4 gr gatzagaz

B) $ml dzio 3 gramo gatzagaz d)5 ml dzio $5 gramo gatzagaz

Tresneria eta Su!stantziak*auspeontzi ur distilatuaEspatula Na>l

8/16/2019 txostena12-13

57/138

eirazko erlojua

+atraze-aoratua

alantza

eirazko ziria (!agazka)

inbutua

A.2.Aurreko diso#uzioetatik; non daukagu gatz ge+iago> &ta dastatuko !agenitu

zein #itzake gaziena>

"ztertu dugunez, soluto kantitatea azaltzea ez da na+ikoa , disoluzioen solutoa

kantitatea proportzioan adierazi be!ar dugu. *oni disoluzioaren kontzentrazioa deritza.

0ontzentrazioa bi modutan adierazi daiteke&

• "

$ ml disoluzioan solutoaren ml kopurua adierazten digu.Normalean soluto aeta

disolbatzailea , biak , likidoak direnean erailtzen da.

$--A #dzioml

solutoml bol = g#

litro bat disoluzioan soluto gramo kopurua adirazten digu.dziol

g soluto

l g

−

−=

0o#aritatea 0"

@isoluzioaren litro batean solutoaren mol kopurua adierazten digu.

dziol

mol soluto $

−

−

= $r

g soluton

−

=

8/16/2019 txostena12-13

58/138

&dukina i#ekoetan

• *asan& $ gramu ($kgr) disoluzion, solutoaren gramu kopurua adierazten du.

Wkgdzio

g soluto −

• bolu*enean : (gl-kin bat dator)$ ml ($litro) disoluzion, solutoaren gramu kopurua

adierazten du.

Wdziol

g soluto

−

−

&dukina i#oietan ))"

Litro bat disoluzioan solutoaren *iligra*uak adierazten digu= batzuetan masan erabili

daiteke. 9nitate !au analitikan oso erabilia da, eta substantziaren pozoitasunaren adierazlea da.

9rakzio o#arrak s eta d

Hs: Solutoaren .rakzio *olarra' Solutoaren mol kopuruaren eta disoluzioaren mol

kopuruaren arteko erlazioa da.

Hd:

8/16/2019 txostena12-13

59/138

::Nora#itatea ez dugu #anduko

Normalean laborategian gehien landuko den unitatea # (molaritatea da)

O+arra 1 6entsitateekin sarritan kora)i#atzen gara. &z da gauza !era so#utoaren

dentsitatea; diso#!atzai#earena eta diso#uzioarena.

A'!'Kloruro sodikoaren d@ 6 gr/*l& 39 gra*u dauzkagu eta 399 *l ur distilatua d@! gr/>>&

ge+itzen diogu, irabiatu disoluzioa lortu arte'E*an:

a) @isoluzioaren izena, dagokion masa eta bolumena aipatuz

b) disoluzioaren dentsitatea, roga& ddzio ≠ dsol ddle

B) "urreko disoluzioari 5 ml ur ge!itzen badiot, disoluzioaren ezaugarri (m, 1, d) berriak.

A'3'-idroido sodikoaren $r@69u& 39 g%i, ur distilatua ge+itzen diogu 379 *l disoluzio lortu

arte'E*an:

a)disoluzioaren izena , dagokion + eta gL unitateak.

b)suposatuz NaO*-ren dentsitatea 8 gml dela , aurkitu zer bolumen (eta g) ur erabili dugun

disoluzioa prestatzeko . :ein da disoluzioaren dentsitatea6

B)disoluzioaren rakzio molarrak.

3.$.6iso#uzioen )restakuntza

So#utua so#idoa deneanOroar 5.$. ikuspuntuan landutako urratsak jarraituko ditugu, baina le!endabizi teorikoki

be+ar dugun soluto kantitatea aurkitu be!ar dugu.

*ots& prestatu be!ar dugu 379 *l NaO-& 3$' NaO- solutoa& solidoa da'

Baina zenbat a(O) pisatu behar dut 6

*orretarako prestatu be!ar dugun disoluzioan oinarritzen gara, kalkuloak eginez&

379 *l NaO-& 3$' Nondziol

mol soluto $

−

−= datuak ordezkatuz&

l

#

)5,-) = edo n& @9,7 *ol NaO-

8/16/2019 txostena12-13

60/138

$r

g soluton

−= izanik , ordezkatuz&

4-5,-

g soluto −= = soluto g@39 g NaO-

Oharra #r01g/mol substantziaren etiketan jartzen du.

Beraz guk badakigu 39 g NaO- be+ar ditudala eta )rozedura arraituz dizoluzio

)restatuko dut'

Baina:................................ ontzian zera jartzen du& )urutasuna *asan G"9 dela (beraz

$ gramo sustantziatik bakarrik ; gramo NaO* dira beste $ gramo berdin zaigu).

8/16/2019 txostena12-13

61/138

Beraz guk badakigu !8,37 g -4l be+ar ditudala

Baina:................................ ontzian zera jartzen du& )urutasuna *asan G19 dela (beraz

$ gramo sustantziatik bakarrik % gramo *>l dira beste 4 gramo berdin zaigu).

l be!ar ditugu. Nola jokatuko genuke6

$g-tik------------------% g *>l dira

F g !artuz------------- $8,5 g *>l edukiko ditut.

H@59,63 g -4l ez )uru +artu be+ar ditut botilatik !8,37g -4l )uru izateko

Baina:................................ solutoa likidoa da, beraz be!ar ditudan 3,4 g !oriek ezin

ditugu pisatu . Ontzia aztertuz zera jartzen d $,3gml

v

md =

#

g ml g

4),3-E3,$ = ml

ml g

g # 4,)3

E3,$

4),3-==

eraz ontzitik 3,4 ml !artu be!ar ditu (!orrela ditut 3,4 g *>l ezpuru eta !orrela ditut

$8,5 g *>L puruak)

Nola !artuko zenituzke 3,4ml ontzitik6 (gogora likidoen bolumenak)

6iso#uzioa )restatzeko

• Soluto solidoekin bezala , be!ar dugun matraze aoratua eta !auspeontzi bat !artuko

ditugu. *auspeontzia be!ar dugun bolumenaren erdia ur-distilatua ipiniko dugu

• este !auspeontzi baten botilatik soluto ezpuruaren be!ar dudan

kantitatea (gut#i gorabe!ar) ipiniko dugu

• e!ar dudan kantitate ze!atza (na!i dugun moduan , normalean pipetarekin edo oso

bolumen !andia bada probetarekin) !artuko dugu.

8/16/2019 txostena12-13

62/138

• 9ra duen !auspeontziora be!ar dugun bolumen ze!atza ge!ituko diogu arreta !andiz,

(kontuz batzuetan disolbatze prozesua e#otermikoa da).

• Sasi disoluzioa matraza aoratuan sartuko dugu (inbutuaren laguntzaz)

• 9r distilatua ge!ituko dugu enrasatu arte.

3.%.6i#uzioen )restaketa

@iluzioa zertan datza disoluzio bati ura ge+itzea. *orrela disoluzio berriaren

kontzentrazioa disoluzio iturriarena baino bauagoa da (gogora............koka kola ge!iago

ge!itzerakoan), !orregatik diluzioa deritza.

A'!'Adibidez guk !99*l disoluzio NaO- daukagu eta gure disoluzioari 79 *l ur distilatu

ge+itzen diogu'

• :enbat mol soluto (NaO*) dauzkagu disoluzio iturrian6

• :ein izango da diluzioaren bolumena6

• :enbat mol soluto dauzkagu diluzioan6

• :ein da diluzioaren kontzentrazioa6

*onako ondorio +onetara iritsi gaitezke&

• Solutoaren molak diluzioan eta disoluzioan berdinak dira (bakarrik ura,disolbatzailea ge!itu

diogulako)

• @iluzioaren bolumena ( deritza) disoluzioaren bolumenaren ($ deritza) eta ge!itzen

dugun uraren batura da (F ml ur) % & & += $)

• @iluzioaren kontzentrazioa , disoluzio iturriarena baino ba#uagoa da, eta bi modutan aurkitu

daiteke&

http://void%280%29/

8/16/2019 txostena12-13

63/138

o Dormula erabiliz)

)&

molsoluto $ =

o Edota (molak berdinduz) $$)) .& $ & $ = erabiliz'

6i#uzioen )restakuntza

• 2restatu na+i dugun disoluzioaren ezaugarriak landuz be!ar dudan solutoaren kantitatea

(molak edo gramoak) aurkituko ditugu.

*ots & $ml Na(O*) ,5+ prestatu na!i ditugu. (beraz ,5mol NaO* be!ar ditut)

• Solutoaren iturria aurretik prestatuta daukagun disoluzioa da (!ots guk litro NaO* +

ditugu.), !emendik nik be!ar dudan soluto kantitatea (!au da ,5mol ) !artu be!ar ditut.

Nola66

8/16/2019 txostena12-13

64/138

•

•

:: Azidoei !atez ere su#'urikoari; ez diegu inoiz ge+ituko ura; eragiketa

oso e5oterikoa de#ako. Beraz azidoei dagozkien diso#uzioak )restatzeko

+onako odu +onetan ariko gara1

Be+ar dugun diso#uzio/!o#uenaren 23 ur disti#atu +artzen dugu

+aus)eontzi !atean eta azidoa ge+ituko diogu )i5kanaka ez a+aztu ura eta azidoaren !o#uenak ge+itzen dire#a". 6iso#uzioa +oztuzten denean;

atrazean arriko dugu kontu +andiz" eta enrasatu ondoren;

+oogeneizatuko dug u.

http://void%280%29/

8/16/2019 txostena12-13

65/138

1$.Saiaketa 6iso#uzioak

1.He#!urua

Saiaketa !auen bitartez, disoluzioak aztertu eta sakonduko ditugu. *elburu nagusitzatdisoluzioen kontzentrazio%unitateak ulertzea eta lantzea da. Era berean disoluzio-mota

desberdinen prestakuntza ikasi eta landuko dugu.

2.?inarri teorikoak

(egiratu aurrean landutako teoria)

3. )rozedura

Talde bakoitzak dagozkien disoluzioak prestatuko dituzue, parentesi artean solutuaren

egoera isikoa azaltzen da, beraz kasu bakoitzean dagokion lan-metodoa erabiliko duzue.

I. Ta#dea

a6(%0 ml Na'l,s- 0$% 100 ml Kn0!,s- 0$% (%0 ml Na",s- 0$%

b-(%0 ml (50! ,dzio- 0$% 1""ml Kn"!,dzio-0$l (%0 ml '4'"" 0$%

II. 8aldea

a-(%0 ml Na",s- (%0 ml 'l,l- ( (%0 ml 'l ,dzio- 0$% b- 100 ml N4,l- 1 (%0 ml (5"! 1 (%0 ml Kn"!,dzio-0$1

III.8aldea

a6(%0 ml Na'l,s- 0$% 100 ml Kn0!,s- 0$% (%0 ml Na",s- 0$%b- 100 ml N4,l- 1 (%0 ml (5"! 1 (%0 ml Kn"!,dzio-0$1

8/16/2019 txostena12-13

66/138

3.(.6iso#!agarritasuna

@isolbatzaileari (urari) edozein soluto kantitate ezin zaio ge!itu, zeren eta une batetik

aurrera disolbatzaileak soluto gehiago ezin du disolbatu. Ontziaren ondoan hauspeakina

(solido) agertzen denean disoluzioa gain'asetuta dagoela adierazten du.. @isoluziogainasetua iraziko bagenu, lortuko dugun disoluzio !omogeneoa asetuta dago, !au da soluto

apurbat ge!iago botako bagenu ez zen disolbatuko.

"setasuna dela eta gatz baten solubilitatea lantzen da, !ots disolbatzailearen 511

gramoetan zenbat gramo gatz disolbatu daitezkeen.

A'!'As*a ezazu saiakuntzaren bat gatz baten solubilitatea aurkitzeko'Zer tresneria

be+arko dozuD

A'3'Sarritan esaten da solubilitatea beroarekin aldatzen dela, egia oteD As*a ezazu

saiaketa bat +au .rogatzeko'

Saiaketa -NO3; DuSO$ eta NaD#/ren so#u!i#itatea

• Neurtu $ml ur distilatu ($g ) eta ipini !auspeontzi batean. (aukeran $ml ur )

•

8/16/2019 txostena12-13

67/138

1%.Saiaketa -on)osatu !aten diso#!agarritasunaren ka#ku#ua

1.He#!uruaSubstantzien disolbagarritasuna tenperatu ezberdinetan kalkulatzea eta disolbagarritasuna-

tenperatura graikoa lortzea

2.Oinarri teorikoa@isoluzioa, osagai bi edo ge!iagoko na!aste !omogeneoa da. ere konposizioa eta

propietateak aldakorrak izan daitezke. *au da, azukre-ur disoluzioak azukrea (solutua) ur

(disolbatzaile) kantitate ezberdinetan disobatuz presta daiteke.

@isobatzaile kantitate ze!atz bati gero eta solutu ge!iago eransten badiogu, solutu kantitate

batetik aurrera ez da disobatzen. @isoluzioa ase dagoela esaten da. Eta disolbagarritasuna edo

aolugarritasuna (s) !urrengo eran deinitzen da& Q@isolbatzaile jakin baten disoluzio asean

dagoen solutu kontzentrazioak, solutuak disolbatzaile !orretan, eta dagoen tenperaturan,

daukan disolbagarritasuna edo solubilitatea adierazten duR.

Normalean ura izaten da disolbatzailea eta disolbagarritasuna (s) Q$ gr uretan disolbatzen

den substantzia an!idroaren gramo kopuruaren baliokidea daR..

Erabiltzen den beste unitatea solutuaren masa(g)disolbatzailearen bolumena (l) da& (gl)

Substantzia baten disolbagarritasuna tenperaturaren araberakoa da eta, orokorrean, tenperatura

gero eta altuagoa bada, dolubilitatea ere.

3.4rozedura

$) 'restatu !asupeakin ontzi baten bidez ur-bainua eta

berotu.

) 'isatu saiodia (garbi eta le!or egon be!ar du)

3) arri saiodi batean 8 edo ; gr potasio nitrato eta % ml ur

destilatu jarraian sartu termometroa saiodian eta guzti

!ori !auspe ontzi batean, zeinaren 3 urez beterik egongo diren.

4) erotu !auspe ontzia 0NO3 guztia disolbatu arte.

5) "lt#atu saiodia ur bainutik kanpo geratu arte eta,

kristalak !asten direnean (disoluzio asea) ."puntatu

tenperatura.

%)

8/16/2019 txostena12-13

68/138

1(.Saiaketa =i#arrezko is)i#uaren eraketa

1.He#!urua

:ilar izpiluaren eraketa saiodi baten !ormetan zilar metalikoa jalkHtzen delako

gertatzen da. Erreakzio kimiko !onetan, disoluzioan !asieran dauden "g? ioiak "g metaliko

bi!urtzen dira (beroa eta inguru basikoa be!ar direlarik).


Saiodia 5 ml-ko erlenmeMerra Eustoina, saret#oa,

uztaia

+et#eroa 'asteur pipetak

Zilarnitratoa, AgN95, Ol $ A*onio +idroidoa, N-6O-, !:6

Sodio +idroidoa, NaO-, ! $ lukosa, G!9

3.4rozedura

Ondo garbituta dagoen saiodi bat !artu.

8/16/2019 txostena12-13

69/138

1*.Saiaketa As)irinaren #or)ena1.He#!urua

"spirina (azido azeHilsalizilikoa) ge!ien erabiltzen den analgesikoa da, eta

!urrengo erreakzioaren bHdez lortzen da&

"zido salizilikoa ? "n!Hdrido azetikoa → "zido azetilsaHizilikoa ? "zido azetikoa


ErlenmeMer 'ipeta, udarea alantza 0itasatosuB!ner inbutua Iragaz-papera Le!orgailua

Azido salizilikoa An+Jdrido azetikoa Azido sul.uriko >&

3.4rozedura ErlenmeMer batean 3 g azido saliziliko pisatu

-raino igoko da, azido saliziliko guztia disolbatzen

delarik. (erreakzioa e#otermikoa da)

*oztu erlenmeMerra izotzarekin (izotzik ez badago, erlenmeMerra iturriko uraren azpianipini) eta 5 ml ur destilatu ge!itu. *onela azido azetilsalHizilikoa !auspeatzen !asiko

da. *auspeatzeari laguntzeko !atz egin ontziaren barruko paretak !agat#oa erabiliz.

Iragazi !utsean, uB!ner inbutua erabiliz.

9r destilatuarekin garbitu ondo erlenmeMerra eta !auspeakina (azido azetikoaren aztamak

kentzeko)

+at#arda metalikoak erabiliz, !artu iragaz-papera eta lHe!orgailuan sartu

le!ortzeko. ("spirina tauletak egiteko aglomerante inertea ge!itzen zaio,

normalean almidoia)

$.Ondorioak

alderak:$.- :eintzuk dira aspirinak gorputzean beteriko eragHnak6

.- *utspean egindako iragazketa amaitu ondoren, zein da komenigarriagoa& ur-ponpako goma

kentzea ala iturria i#tea6

3.- :ergatik garbitu be!ar da !ain ondo lortzen den azido azetilsaHizilikoa6

8/16/2019 txostena12-13

70/138

18.Saiaketa As)irinaren azterketa1.He#!urua

"spirinaren identiikazioa ezagutzea, erabili ditugun zenbai teknika landuz

2.Oinarri teorikoa

"spirina medikuntzan asko erabiltzen den substantzia bat da=. "nalgesikoa eta antipiretiko da eta

gainera odolan propietate antigatzatzaileak ditu..*au dela eta inartuak jasan dituzten pertsonei ematen

zaie medikazioaren barruan.

0imikoki aspirina azido azetil-saliziklikoa da eta !idroHisia izena duen erreakzio baten bidBz

deskonposatu daiteke eta azido salizilikoa eta azido azetikoa eman.

"zido azetiilsalizilikoa ? ura ⇒ "zido salizilikoa ? azido azetikoa


erlenmeMerra met#eroa kristalizadorea

inbutua iragaz papera

As)irina ;e4l5 ko disoluzioa G!9& Azido klor+idriko kontz'

$.4rozedura

• *ar ezazu 5 mi. ErlenmeMBr batean eta bota aspirina Bta azido klor!idriko tanta batzuk eta saiazaitez aspirina disolbatzen.

• erotu ezazu disoluzioa erabat gardena gelditu arte eta kontzentra ezazu disoluzioa.• Iragaz ezazu disoluzioaUU tolesdurak dituen iragaz paper batez eta pasa ezazu disoluzioa

kristalizadorea. 9tzi ezazu !urrengo egunerako.• aso azido salizilikozko kristalak, disolbatu itzazu batzuk uretan eta ge!itu ondoren De>l3-ko

disoluzioa.• "spirina e#istentzia konprobatzBko De ?3 ioiak botako ditugu eta aspirinatik lortutako azido

saiizilikoa badago erreakzionatuko du ioi !auekin kolorazio morea emanez.

• 'rozedura !au to#ikologian erabiitzen da aspirinaz emandako to#ikazioen azterketak egiteko.

E*aitzak eta galderak

$. :er da antipiretiko bat6 Eta "nalgesiko bat6

. :eri esaten zaio !idrolisia6

3. De>l3Xko disoluzioaren kontzentrazioa A$-koa, zer esan na!i du !orrek6 :elan prestatzenda6

8/16/2019 txostena12-13

71/138

!. Le+orketa

Le+orketa%teknika, solido batek duen +ezetasuna (ura) edo beste edozein likido

baten ezaba)ena da.

Ia beti substantziaren analisi kuantitatiboa (solidoak ea ura duen eta bere proportzioa jakitea) egiterakoan lantzen den teknika da. *orretarako solidoaren lagin batzuk landuko

ditugu eta lortzen diren e*aitzak estra)olatzen zabaltzen& dira'

Le!orketaren +elburu nagusiak !onako !auek dira&

• Solidoaren +ezetasuna .inkatzea& *ots buztinak, ikatza, landareen !ostoak, ..

• O3= Na*>O3.$*O= Na*>O3.5*O

• -aus)ekinen le+orketak . *auspekin puruak lortzeko, garbitu eta iragazi ezezik,

le!ortu ere (!auspekiek eduki ditzaketen ur edo substantzia !egazkorrak ezabatuz)

be!ar ditugu.

*orretarako solidoa (masatu ondoren) le+orgailuan sartuko dugu denbora eta

tenperatura inko batzuetan. eroketa tenperatura oso garaietan betetzen denean,

portzelanazko tresneriak (krisolak,...) erabiliko ditugu, bestela beirazko erloju arruntetan egin

daiteke. @enbora igaro ondoren, lagina le!orgailutik aterako dugu eta !oztu ondoen berriro

pisatu. 'rozesua !iru edo lau aldiz errepikatzen da, .laginaren masa iraunkorra (beraz ur guztia

ezabutu diogu) izan arte.

atzuetan (denboraren arazoak ez daudenean batez ere) beirazko le+orgailuak erabil

ditzakeguz (!ezetasuna galerazteko des!idratanteak diren substantziak jartzen dira). ertan

likidoa giro%ten)eraturan pi#kanaka lurruntzen da.

8/16/2019 txostena12-13

72/138

1,. Saiaketa su!stantzia ionikoen +idratazio/ai#a1. He#!urua

8/16/2019 txostena12-13

73/138

eraz, jarraitu be!arreko )rozedura&

Ondorioak eta &aitzak

$. 0alkulatu gatz bakoitzaren !idratazio maila, ondoko ormula erabiliz&

.

. 0alkulatu gatz molekula bakoitzeko zenbat ur molekula dauden

8/16/2019 txostena12-13

74/138

2?. Saiaketa Lagin ez!erdinak #e+ortu eta duten +ezetasuna eta

ur kantitatea ka#ku#atu1.He#!urua

Lagin ezberdinen le!orketa egin eta !ezetasun maila kalkulatu.

2.0ateria#a eta erreakti!oakalantza erogailua Le!orgailua +etalezko mat#ardak 0apsulak arragoak

Lurra, +osto berdeak, letuga, galletakF$gS96' n-3O

3. 4rozedura

a)Lagin solidoen le+orketa

- $ g lur !eze pisatu eta berogailuan sartu $ >- $$ >-tara.

- 3 minutu igaro ondoren atera, le!orgailuan !oztu eta pisatu .

- erriro berogailuan sartu beste '( minutuz, !oztu eta pisatu

- Errepikatu prozesua pisaketa konstantea lortu arte.

b& -tara

- i ordu igaro ondoren atera, le!orgailuan sartu eta pisatu.

- erriro berogailuan sartu beste $5 minututan, !oztu eta pisatu.


>& -aus)eakinen le+orketa

- De(O*)3 !auspeakina emango duen 5 ml-ko na!astea prestatu (Hragazketa gaia)

- Iragazi eta !auspeakina garbitu.

- erogailuan sartu $5 >-tara 3 minutuz.

- Le!orgailuan !oztu ondoren pisatu.


*rozesu guz+i hcmetan komenigarria da ,ehenago kapsula edo arragoa hulsik pisazea

berogailuan sartzea eta hoztu ondoren pisatzea berriro hutsik" .ergatik

$. -a#ku#uak

a) Laginaren !ezetasun maila

b)

8/16/2019 txostena12-13

75/138

%. 6isti#azioak

Osagai anitz dituen sistema +o*ogeneo likidoa (!au da disoluzio likidoa), dagozkien

osagaietan banatzeko erabiltzen den metodoa da.

+etodo !onetaz disoluzioaren osagai guztiak (bai solutoak, bai disolbatzaileak)likidoak direla suposatzen dugu. este disoluzioak (solido-solido eta disolbatzaileak

likidoez.lortu direnak) beste banatze%*etodoez (kristalizazioa, lurrinketa....) baliatuko gara.

Egia esanda, distilazioak solido eta likidoen arteko na!aste !omogeneoak banatzeko

ere erabil daitezke. "zken inean natura berak itsasoko urarekin distilazio naturala osatzen du.

8/16/2019 txostena12-13

76/138

• +atrazea *atardaz euskarrira lotzerakoan, beti albo-irteera baino goragotik lotuko

dugu, bestela mat#ardak beroa #urgatuko du.

• -ozkailuen (na!i duzuna erabili) uren sarrerak beti kontrajarraia izan be!ar du= !au

da ura az)iko a+otik sartu da eta goiko a+otik atera be!ar da. (bestela presio

aldaketa !andiegiak sortzen dira eta !ozkailua apurtu daiteke).

• @isoluzioaren likidoak sukoiak direnean, bero-iturriak bainuak edo burusiak izan

be!ar dute.

• +untaia egiteko tresna guztiak , a!al den neurrian, +er*etikoki (!obe beirazko

tresneria erabiltzea, bestela tapoi edo gomazko !odiak ) lotuko dira

•

@istilazioa bukatzear dagoenean, le+endabizi

bero%iturria itzaliko dugu, a!al bada distilazio-matrazetik urrunduz, !ozkailua piztuta

jarraitu be!ar du (barruko lurrinak guztiz desagertu arte).

• Oroar !ozkailu sistema itzaliko eta jasoko dugun azken trenza da.

8/16/2019 txostena12-13

77/138

%.2. 6isti#azio zatikatua.

@istilazio mota !au , disoluzioaren bi likidoak antzerako irakite%ten)eratura

dituztenean erabiltzen da. +atraze-borobila erabiltzen dugu eta bere a+oan distilazio%

zutabea edo betegarri zutabeak (ia beti igreu#-zutabeak) sartzen dira.

@istilazio zutabeetan,

matrazetik gorantz di!oan lurrina

)later bakoitzean (!otza dagoelako)

kondensatzen da eta berriro lurrintzen

(atzetik lurrin beroa datorrelako) da.

'rozesua etengabe ematen denez,

goiko platerrera +egazkorragoa den

substantzia iritsiko da le+enago eta

zutabearen albo irteeratik ateraz,!ozkailuan kondentsatuko

da,erlameMerrean jasoz likido gisan

%.3.6isti#azioa #urrin korrontean

+etodo !au, uretan disolbaezinak diren susbtantzia +egazkorrak , ez +egazkorretik

banatzeko erabiltzen da. Solido kantitate !andi baten, proportzio t#ikian dagoen substantzia banatzeko erabiltzen da. Ia beti substantzia (bitaminak, ....) !auek irekite aurretik

deskonposatzen dira, beraz distilazio-prozesu berri bati ekingo diogu substantzia banatzeko

baina deskonposatu gabe.

8/16/2019 txostena12-13

78/138

"zken distilazioaren oinarri bera dauka. 0asu !onetan +utsa eginez, matrazearen

barne%)resioa jeisten da eta ondoren

substantzia le!enago irakiten !asiko da.

-utsa egiten denez, tresnerien

lokarri guztiak )resio aldaketak

)airatzeko & oso egokiak izan be+ar dute

8/16/2019 txostena12-13

79/138

21.Saiaketa 6isti#azio soi#a edo arrunta

1.He#!urua'raktika !onetan ura?azetona na!astearen distilazioa egingo da, le!enengo soila eta gero

zatikatua.


@istilazio-matrazea *ozkailua iltzailea ErlenmeMerra

+et#eroa Termometroa

Azetonaura na+astea

3. 4rozedura

6isti#azio arrunta- @istilazio arruntaren muntaia egin.

- Na!astu 5 ml azetona eta 5 ml ur eta sartu distilazio matrazean. baino t#iktagoa denean

b) distilatzen dena %5 >-tik ;5 >-raino

B) distilatzen dena ;5 >-tik aurrera.

-"matatu met#eroa, baina oraindik ez it#i iturria.- igarren rakzioaren distilazioa berriro egin eta jaso, baita ere !iru zatitan.

- "zetonaren kantitate totala, aurreko bi kasuetan ;5 >-ko baino tenperatura ba#uagoetan

ditilatzen denaren batura dela onartzen da.

6isti#azio zatikatua- @istilazio zatikatuaren muntaia egin.

- Errepikatu le!en egin den na!astearen distilazioa

$.-a#ku#uak

%. Ondorioak

Ga#derak $.- :ergatik ge!itzen zaizkHo plater porotsua edo beirazko bolat#oak matrazean dagoen likidoan6

.- IrudikaHu tenperatura-denbora graHkoa

3.- :ein tenperaturatan irten da azetona6 :ein da bere irakite-tenperatura6 :enbat ml lortu

dituzu6

4.- Tenperatura berriro igotzen basten denean bukatutzaH ematen da disHiiazioa. :ergatik6

5.- :eintzuk dira distZazioaren !iru rakzioak6

%.- TeknHka bietatik, zein da !obea6 @istilazio-mota bakoitzeko etekina bilatu

8/16/2019 txostena12-13

80/138

22.Saiaketa 6isti#azio zatikatua1.He#!urua

Itsasoko uraren osagaiak banatuko ditugu eta gatza eta ur distilatua lortuko dugu.


@istilazio-matrazea *ozkailua urusia ErlenmeMerra

+et#eroa Termometroa *uts-ponpa

Itsasoko ura

3. 4rozedura

- @istHlazioa !utsean egiteko muntaia prestatu

- @istilazio matrazean $ ml Htsasoko ura sartu eta beirazko bolat#o batzuk ge!itu

- Lotura guztiak ondo daudela begiratu eta !ozkailua mart#an jarri.

- erotzen !asi astiro-astiro baina etengabe.

- Tenperatura minuturo Hrakurri

- 9ra Iurruntzen !asten denean !uts-ponpa mart#an jarri eta une !orretako tenperatura Hrakurri

- +atrazeko likidoa amaitu baino arinago bero iturria amatatu, baina oraindik !ozkailua ezdeskonektatu.

- Sistema ireki ondoren, arreta !andiz, !uts-ponpa it#i.$. ondorioak

alderak:

$.- Irudikatu tenperatura-denbora graikoa

.- :er da li ki do baten lurrin-presioa6

txostena12-13

Documents