ts en iso 5167-2

8/11/2019 TS EN ISO 5167-2

1/54

TRK STANDARDITURKISH STANDARD

TS EN ISO 5167-2Nisan 2006

ICS17.120.10

BORULARDA AKIKAN AKIININ LLMES- SIVILARN - DOLU AKAN DARE KESTLBORULAR ERSNEYERLETRLEN BASIN FARKI CHAZLARI LE -BLM 2: ORFS PLKALARI

Measurement of fluid flow by means of pressure differentialdevices inserted in circular cross-section conduits runningfull - Part 2: Orifice plates

TRK STANDARDLARI ENSTTSNecatibey Caddesi No.112 Bakanlklar/ANKARA

8/11/2019 TS EN ISO 5167-2

2/54

8/11/2019 TS EN ISO 5167-2

3/54

Bugnk teknik ve uygulamaya dayanlarak hazrlanm olan bu standardn, zamanla ortaya kacakgelime ve deiikliklere uydurulmasmmkn olduundan ilgililerin yaynlarizlemelerini ve standardnuygulanmasnda karlatklaraksaklklarEnstitmze iletmelerini rica ederiz.

Bu standardoluturan Hazrlk Grubu yesi deerli uzmanlarn emeklerini; tasarlar zerinde grlerinibildirmek suretiyle yardmc olan bilim, kamu ve zel sektr kurulular ile kiilerin deerli katklarnkranla anarz.

Kalite Sistem Belgesimalt ve hizmet sektrlerinde faaliyet gsteren kurulularn sistemlerini TS EN ISO 9000 KaliteStandardlarna uygun olarak kurmalardurumunda TSE tarafndan verilen belgedir.

Trk Standardlarna Uygunluk Markas(TSE Markas)TSE Markas, zerine veya ambaljna konulduu mallarn veya hizmetin ilgili Trk Standardna uygunolduunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya ktnda Trk Standardlar Enstitsnngarantisi altnda olduunu ifade eder.

TSEKKalite Uygunluk Markas(TSEK Markas)TSEK Markas, zerine veya ambaljna konulduu mallarn veya hizmetin henz Trk Standardolmadndan ilgili milletleraras veya dier lkelerin standardlarna veya Enstit tarafndan kabul edilenteknik zelliklere uygun olduunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya ktnda TrkStandardlarEnstitsnn garantisi altnda olduunu ifade eder.

DKKAT!TS iareti ve yannda yer alan say tek bana iken (TS 4600 gibi), mamuln Trk Standardna uygunretildiine dair reticinin beyann ifade eder. Trk Standardlar Enstits tarafndan herhangi birgaranti sz konusu deildir.

Standardlar ve standardizasyon konusunda daha genibilgi Enstitmzden salanabilir.

TRK STANDARDLARININ YAYIN HAKLARI SAKLIDIR.

8/11/2019 TS EN ISO 5167-2

4/54

8/11/2019 TS EN ISO 5167-2

5/54

ICS 17.120.10 TRK STANDARDI TS EN ISO 5167-2/Nisan 2006

n sz

- Bu standard, CEN tarafndan kabul edilen EN ISO 5167-2:2003 standard esas alnarak, TSE naathtisas Grubunca hazrlanm ve TSE Teknik Kurulunun 20 Nisan 2006 tarihli toplantsnda TrkStandardolarak kabul edilerek yaymna karar verilmitir.

- Bu standardn kabul ile TS 7253:1989 iptal edilmitir.

- EN ISO 5167 standard "Borularda akkan aknn llmesi - Svlar iin - Dolu akan daire kesitliborular ierisine yerletirilen basn fark cihazlar ile bal altnda aada belirtilen blmlerdenolumaktadr:

Blm 1: Genel prensipler ve artlarBlm 2: Orifis plkalarBlm 3: Lleler ve Venturi lleleriBlm 4: Venturi tpleri

- Bu standardda kullanlan bazkelime ve/veya ifadeler patent haklarna konu olabilir. Byle bir patent

hakk

n

n belirlenmesi durumunda TSE sorumlu tutulamaz.

8/11/2019 TS EN ISO 5167-2

6/54


indekiler

1 Kapsam.......................................................................................................................................................12 Atf yaplan standard ve/veya dokmanlar .............................................................................................13 Terimler, tarifleri ve semboller.................................................................................................................1

4 lme ve hesaplama metodunun prensipleri.........................................................................................15 Orifis plkalar ...........................................................................................................................................2

5.1 Tanmlama .......................................................................................................................................... 25.2 Basn lme delikleri ......................................................................................................................... 55.3 Orifis plkalarile ilgili belirsizlikler ve katsaylar................................................................................. 95.4 Basn kayb, ............................................................................................................................... 13

6 Kurulum artlar.......................................................................................................................................146.1 Genel................................................................................................................................................. 146.2 Orifis plkasnn akyukarve akaatarafna yerletirilen eitli boru ekleme elemanlarile

orifis plkasarasnda bulunmasgereken en kk dz boru uzunluklar ...................................... 156.3 Akdzenleyiciler ............................................................................................................................ 206.4 Borunun dairesellii veya silindiriklii................................................................................................ 26

6.5 Orifis plkas

ve ta

y

c

halka konumlar

.......................................................................................... 276.6 Plkalarn ve contalarn sabitlenmesi ............................................................................................... 28

Ek A (Bilgi iin) Baaltm katsaylarve genleme (genileme) faktrleri izelgeleri............................29Ek B (Bilgi iin) Akdzenleyicileri...........................................................................................................41Ek ZA Bu standardda atf yaplan uluslararasstandardlar ve bu standardlara karlk gelen Avrupastandardlar .....................................................................................................................................................46Kaynaklar.........................................................................................................................................................47

8/11/2019 TS EN ISO 5167-2

7/54


1

Borularda akkan aknn llmesi - Svlar iin - Dolu akan dairekesitli borular ierisine yerletirilen basn farkcihazlarile - Blm 2:

Orifis plkalar

1 KapsamBu standard, akkan debisini belirlemek iin dolu akan boru ierisine yerletirilen orifis plkalarnngeometrisini ve kullanma metodunu (kurulum ve alma artlar) kapsar.

Ayrca bu standard, debi hesaplamas iin temel bilgileri salar ve EN ISO 5167-1de verilen gerekler ilebirlikte uygulanr.

Bu standard, flnbasn delikli, ke basn delikli veya D veya D/2 aplarnda delikleri olan orifis plkasnasahip ana cihazlara uygulanabilir. Orifis delikleri ile birlikte kullanlan Venturi llesi veya Venturi tpnnboaz (vena contracta) ve boru delikleri gibi dier basn delikleri bu standardn kapsam dndadr. Bustandard sadece lme kesiti boyunca subsonik (ses hznn altnda) kalan akkana ve akkan akmnn tekfazl kabul edilebildii yerlere uygulanr. Bu standard zamana bal olarak deien akn llmesinde

uygulanmaz. Bu standard ap

50 mmden kk veya 1000 mmden byk veya boru Reynold say

s

5000den kk olan borularda kullanlacak orifis plkalarnkapsamaz.

2 Atf yaplan standard ve/veya dokmanlarBu standardda, tarih belirtilerek veya belirtilmeksizin dier standard ve/veya dokmanlara atf yaplmaktadr.Bu atflar metin ierisinde uygun yerlerde belirtilmi ve aada liste hlinde verilmitir. Tarih belirtilenatflarda daha sonra yaplan tadil veya revizyonlar, atf yaplan bu standardda da tadil veya revizyonyaplmasartile uygulanr. Atf yaplan standard ve/veya dokmann tarihinin belirtilmemesi hlinde en sonbaskskullanlr.

EN, ISO, IECvb. No

Ad(ngilizce)

TS No1) Ad(Trke)

ISO 4006:

1991

Measurement of fluid flow in closed

conduits - Vocabulary and symbols

TS EN 24006* Kapalkanallarda akkan debisinin

llmesi - Terimler ve sembollerEN ISO 5167- 1: 2003

Measurement of fluid flow by meansof pressure differential devicesinserted in circular cross-sectionconduits running full - Part 1:General principles and requirements

TS 7253-1EN ISO 5167-1

Borularda akkan aknn llmesi -Svlar iin - Dolu akan daire kesitliborular ierisine yerletirilen basnfarkcihazlarile - Blm 1: Genelprensipler ve kurallar

3 Terimler, tarifleri ve sembollerBu standardn amac bakmndan ISO 4006 ve EN ISO 5167-1de verilen terimler, tarifler ve sembollerkullanlr.

4 lme ve hesaplama metodunun prensiplerilme metodu, orifis plkasnn dolu akan akkan borusu ierisine yerletirilmesini esas alr. Orifisplkasnn varl, plkann ak yukar (memba) ve ak aa (mansap) ksmlar arasnda statik basnfarkna neden olur. Akn ktlece debisi qmEitlik (1) ile tayin edilir:

12

4m p2d

41

Cq

= (1)

Belirsizlik snrlar, EN ISO 5167-1 Madde 8de verilen yntem kullanlarak hesaplanabilir.

Ktlece debi, tamamen aritmetik yntem olan Eitlik (1)in sa tarafndaki terimlerin, saysal deerlerininyerine konulmasyla elde edilir.

1)TSE Notu:Atf yaplan standardlarn TS numarasve Trke ad3. ve 4. kolonda verilmitir. * iaretliolanlar bu standardn basldtarihte ngilizce metin olarak yaymlanmolan Trk Standardlardr.

8/11/2019 TS EN ISO 5167-2

8/54


2

Hacimce debisi qvdeeri aada verilen eitlikten hesaplanr:

= mV

qq (2)

Burada; Akkann, belirtilen hacme karlk gelen scaklk ve basntaki younluudur.

Bu standardn daha sonraki maddelerinde verilen ekilde, boaltm katsays C, qmye bal olan ReynoldsaysReye baldr ve iterasyonla elde edilir (iterasyon yntemi ve ilk tahmin seimi ile ilgili yol gstericibilgi iin EN ISO 5167-1 Ek Aya baklmaldr).

Eitliklerde geen d ve D aplar alma artlarndaki ap deerleridir. alma artlar dnda herhangidier artlarda alnan lmeler, lme ilemi esnasnda akkann scaklk ve basncndan deerlerindendolayorifis plkasnn ve borunun muhtemel genileme ve daralmasnedeniyle dzeltilmelidir.

Akkann alma artlarndaki younluk ve viskozitesinin bilinmesi gereklidir. Sktrlabilir akkanlar iinakkann alma artlarndaki izontropik ssnn de bilinmesi gereklidir.

5 Orifis plkalar

Not 1 - eitli tiplerdeki standard orifis plkalar benzer olup, birisi iin verilecek tarif dierleri iin dekullanlabilir. Standard orifis plkastipleri, basn deliklerinin yerleim biimiyle karakterize edilir.

Not 2 -Kullanm snrlar, Madde 5.3.1de verilmitir.

5.1 Tanmlama

5.1.1 GenelStandard orifis plkasnn eksenel dzlem en kesiti ekil 1de grlmektedir.

Aadaki verilen harfler ekil 1de gsterilenlere karlk gelir.

5.1.2 Genel ekil

5.1.2.1 Plkann boru ierisinde kalan ksmdairesel olmalve daire merkezi ile boru merkezi akmaldr.Plkann yzleri daima dz ve birbirlerine paralel olmaldr.

5.1.2.2 Aksi belirtilmedike, plkann boru ierisine yerletirilmi ksm iin aada verilen artlaruygulanmaldr.

5.1.2.3 Basn fark veya dier herhangi bir gerilme bykl nedeniyle orifis plkasnda oluan plstikburkulma ve elastik ekil deitirmelerin Madde 5.1.3.1de tarif edilen dz hattn alma artlarnda % 1den

daha fazla eim meydana getirmeyecek seviyede kalmasiin plka tasarmnda ve kurulumda gerekli zengsterilmelidir.

Not - Daha detaylbilgiler, ISO/TR 9464 Madde 8.1.1.3te verilmitir.

5.1.3 Akyukaryz, A

5.1.3.1Plka, boru ierisine sfr basn fark ile kurulduunda plkann akyukaryz, A dz olmaldr.Montaj metodunun plka eklini bozmadnn gsterilebilmesi artyla, bu dzlk borudan karlan plkadallebilir. Bu artlar altnda, plka yzeyi ile plkann herhangi bir apboyunca (ekil 2) yerletirilen mastararasndaki aklk 0,005(D-d)/2den kk olduu taktirde, yani orifis plkasn lme hattna taklmadanncesi eimi % 0,5ten daha kk olduunda, plkann dz olduu kabul edilebilir. ekil 2de grleceigibi, kritik alanlar orifis deliinin etrafdr. Bu boyut iin belirsizlik gerekleri sentil (feeler gauges) kullanlarak

karlanabilir.

8/11/2019 TS EN ISO 5167-2

9/54


3

Aklamalar

1 Akyukaryz A2 Akaayz B

a Akyn

ekil 1 -Standard orifis plkas

Aklamalar

1 Orifis plkasnn dap2 Boru i ap(D)3 Mastar4 Orifis5 Dzlkten sapma (orifis kenarndan llm)

ekil 2 -Orifis plkasnda dzlkten sapma lmesi

8/11/2019 TS EN ISO 5167-2

10/54


4

5.1.3.2 Orifis plkasakyukaryznn, apDden kk olmayan ve orifis plkasmerkezi ile emerkezlidairesel alandaki przllk deeri, Ra 10-4d artnsalamaldr. Btn durumlarda, orifis plkasnn akyukar yznn przll, kenar keskinlik lmelerini etkilemeyecek ekilde olmaldr. alma artlarierisinde, plka belirlenmi artlar salayamaz ise, en az D ap kadar ksm tekrar cillanmal veyatemizlenmelidir.

5.1.3.3 Orifis plkasnn akyukar yznn akdorultusunda kurulduunu gstermek iin orifis plkasyerletirildiinde bile, grlebilen uygun yere, belirtici bir iaretin konulmasfaydaldr.

5.1.4 Akaayz B

5.1.4.1Akaayz B, dz ve akyukaryzne paralel olmaldr (Madde 5.1.5.4).

5.1.4.2 Orifis plkasnn her iki yznn de ayn yzey kalitesinde imal edilmesi daha kolay ise de, akaayzn, akyukaryz kadar yksek yzey kalitesinde temin edilmesine gerek yoktur (Kaynak [1] veMadde 5.1.9).

5.1.4.3Akaayzn dzlne ve yzey durumuna, gzle yaplan muayene ile karar verilebilir.

5.1.5 E ve e kalnlklar

5.1.5.1Orifis kalnle 0,005D ile 0,02D arasnda olmaldr.

5.1.5.2 Orifisin herhangi bir noktasnda llen e deerleri arasndaki fark, 0,001Dden daha bykolmamaldr.

5.1.5.3 Plkann kalnlE, e ile 0,05D arasnda olmaldr.

Bununla birlikte, 50 mm D 64 mm olmasartyla, Enin 3,2 mmye kadar kalnlkta olmaskabul edilebilir.

E kalnlaynzamanda, Madde 5.1.2.3teki artlarda salamaldr.

5.1.5.4 D 200 mm ise, plkann herhangi bir noktasnda llen E deerleri arasndaki fark, 0,001Ddendaha byk olmamaldr. D

8/11/2019 TS EN ISO 5167-2

11/54


5

5.1.7.3Ak yukar kenar, orifis deliine dik olmaldr. Orifis delii ile orifis plkasnn ak yukar yzarasndaki a90 0,3olduunda dik kabul edilir. Orifis delii orifis plkasnn G ile H kenarlararasndakialandr.

5.1.7.4Akaakenarlar H ve I, ayrlmakm blgesi iindedir, bu nedenle H ve I kenarlarnn nitelii ileilgili artlar G kenariin aranlan artlardan daha esnektir. Bu durumda kk kusurlar (rnein tek bir kertik)

kabul edilebilir.

5.1.8 Orifis apd

5.1.8.1Orifisin apd, btn durumlarda en az 12,5 mm olmaldr. ap oran= d/D, daima en az 0,10 veen fazla 0, 75 olmaldr.

Bu snrlar ierisinde olmak zere deeri kullanctarafndan seilebilir.

5.1.8.2 Orifisin d ap, aralarndaki a yaklak olarak birbirine eit olan en az drt ap lmesininortalamasolarak alnmaldr. lmelerde, kenar ve orifis deliinin hasar grmemesi iin zen gsterilmelidir.

5.1.8.3Orifis, silindirik olmal

d

r.Her hangi ap deeri, ortalamadan % 0,05ten daha fazla sapma gstermemelidir. llen herhangi apuzunluklar arasndaki farkn, bu ap lleri kullanlarak hesaplanan ortalamaya gre yzdesi verilen budeere uygun ise, verilen bu artn saland kabul edilir. Her durumda orifis delii silindirik ksmnnprzll, kenar keskinlik lmelerini etkilemeyecek ekilde olmaldr.

5.1.9 Simetrik plkalar

5.1.9.1Orifis plkasiki ynl akmlarlmek iin kullanldnda, aadaki gerekler salanmaldr:

a) Plka pahlolmamaldr,b) Plkann her iki yz, Madde 5.1.3te akyukaryz iin verilen zelliklere sahip olmaldr,

c) Plkann E kalnl Madde 5.1.5te belirtilen orifis kalnl eye eit olmal; bu durumda, plkannarplmasnnlemek iin basn farknn snrlanmasgerekli olabilir (Madde 5.1.2.3),d) Orifisin her iki kenar, akyukarkenariin Madde 5.1.7de belirtilen zelliklere uygun olmaldr.

5.1.9.2 Bununla birlikte, D ve D/2 aplarndaki basn lme delikli orifis plkalar iin (Madde 5.2) akyukarve akaaynnde iki basn lme delii almalve bunlar akynne gre kullanlmaldr.

5.1.10 Malzeme ve imaltPlkalar, debi lme ilemleri esnasnda, nceden tarif edilen ekilde olmas ve bu durumunu muhafazaetmesi artile, herhangi bir malzemeden ve herhangi bir imalt metodu kullanlarak yaplabilir.

5.2 Basn lme delikleri

5.2.1 GenelHer bir orifis plkasiin standard yerleim yerlerinde olacak ekilde akyukarve akaaya en az bireradet basn lme delii yerletirilmelidir. Bunlar D ve D/2, flnveya ke basn lme delikleridir.

Bir orifis plkas, standard orifis plkalarnn farkltiplerine uygun birka basn delik grubu ile kullanlabilir.Ancak, karlklgiriimleri nlemek iin orifis plkasnn aynyzeyindeki farkldelikler birbirinden en az 30saptrlmolmaldr.

Basn lme deliklerinin yerleri, standard orifis plkalarnn tipini belirtir.

5.2.2 D ve D/2 basn lme delikli orifis plkalarve flnbasn lme delikleri

5.2.2.1 Basn lme deliinin l boyutu, basn lme delii merkezi ile orifis plkasnn tarif edilen yzeydzlemi arasndaki mesafedir. Basn lme delikleri alrken, contalarn ve/veya yaltm malzemesininkalnlhesaba katlmaldr.

8/11/2019 TS EN ISO 5167-2

12/54


6

5.2.2.2 D ve D/2 aplbasn lme delikleri olan orifis plkalariin (ekil 3) akyukarlme delikleri l1boyutunun anma deeri olarak Dye eit olmaldr. Ancak, boaltm katsaysdeimeksizin bu boyut 0,9D ile1,1D arasnda olabilir.

Akaatarafndaki basn lme deliinin anma boyutu l2olarak 0,5Dye eit olmaldr. Ancak, boaltmkatsaysdeimeksizin bu boyut aadaki deerler arasnda olabilir:

- 0,6 iin 0,48D ile 0,52D aras,- >0,6 iin 0,49D ile 0,51D aras.

l1ve l2boyutlarnn her ikisi de orifis plkasnn akyukaryznden llmelidir.

5.2.2.3 Flnl basn lme delikleri olan orifis plkalar iin (ekil 3) ak yukar lme deliklerinin l1boyutunun anma deeri 25,4 mm olmalve orifis plkasnn akyukaryznden llmelidir.

Akaabasn lme deliinin l2boyutunun anma deeri 25,4 mm olmalve orifis plkasnn akaayznden itibaren llmelidir.

Ak aa ve akyukar l1 ve l2 boyutlar, boaltm katsays deimeksizin aadaki deerler arasnda

olabilir:

- >0,6 ve D 0,6 ancak 150 mm D 1000 mm iin 25,4 mm 1 mm

5.2.2.4Basn lme deliinin merkez ekseni ile boru merkez ekseni 90lik aile akmaldr, ancak herdurumda 3lik sapmaya izin verilebilir.

5.2.2.5 Basn lme borusunun yerletirildii boruya girdii en kesit dairesel olmaldr. Kenarlarborunun iyzeyinden tamayacak ekilde i yzeyi ile aynseviyede olmalve mmkn olduu kadar keskin olmaldr. kenardaki btn bozukluklarn ve apaklarn giderilmesi iin keskin kenarlarn yuvarlatlmasna izinverilmelidir. Ancak, bu yuvarlatma mmkn olduunca kk tutulmal ve llebildii hallerde yarap

bas

n lme delii ap

n

n 1/10indan daha kk olmal

d

r. Balant

borusunun ierisinde veya bas

ndeliine yakn alan, boru cidarnn ierisindeki veya zerindeki delik kenarlarnda hibir bozuklukgrlmemelidir.

5.2.2.6Basn lme deliklerinin Madde 5.2.2.4 ve Madde 5.2.2.5te belirtilen gereklere uygunluuna, gz ilemuayene edilerek karar verilebilir.

5.2.2.7 Basn lme deliklerinin aplar0,13D veya 13 mmden daha kk olmaldr.

En kk ap ile ilgili bir kstlama yoktur. En kk ap, uygulamada, kazara tkanmaynleme ihtiyacvetatminkr dinamik davrangstermesi gz nne alnarak belirlenmelidir. Akyukarve akaayzdekibasn lme deliklerinin aplaraynolmaldr.

5.2.2.8 Basn lme delikleri, dairesel kesitli ve borunun i yzeyinden itibaren, basn lme deliklerinin iapnn en az 2,5 katkadar uzunluk boyunca silindir eklinde olmaldr.

5.2.2.9 Basn lme deliklerinin merkez eksenleri, borunun herhangi bir eksen dzleminde yerletirilebilir.

5.2.2.10Ak yukar ve ak aa lme deliklerinin eksenleri farkl eksenel dzlemlerde olabilir, fakatnormal olarak ayneksenel dzlemde olmaldr.

8/11/2019 TS EN ISO 5167-2

13/54


7

Aklamalar

1 D ve D/2 basn lme delikleri

2 Flndelikleria Akynb l1 = D 0,1Dc 0, 6 iin l2= 0,5D 0,02D

>0,6 iin 0,5D 0,01Dd >0,6 ve D 0,6 ve 150 mm

8/11/2019 TS EN ISO 5167-2

14/54


8

Aklamalar

1 Dairesel yarkltaychalka f = Yark kalnl2 Tek delikler c = Akyukardairenin uzunluu3 Basn lme delikleri c = Akaadairenin uzunluu4 Taychalka b = Taychalka ap5 Orifis plkas a = Dairesel yarn genilii veya tek deliinin ap

s = Akyukarbasamaktan taychalkaya kadar mesafea Akyn g, h = Dairesel kapalboluk boyutu

j = Kapalboluk delik ap

ekil 4 -Ke delikleri

5.2.3.3 Tek lme deliinin ap a ve dairesel yarn genilii a aada belirtilmitir. En kk ap,uygulamada, kaza sonucu tkanmay nleme ve tatminkr dinamik davran gsterme gerei gz nnealnarak belirlenmelidir.

Temiz akkanlar ve buhar iin:

- 0,65 iin 0,005D a 0,03D,- >0,65 iin 0,01D a 0,02D.

8/11/2019 TS EN ISO 5167-2

15/54


9

nn herhangi bir deeri iin D

8/11/2019 TS EN ISO 5167-2

16/54


10

Ke basn lme delikli veya D ve D/2 basn lme delikli orifis plkalariin:

- d 12, 5 mm,- 50 mm D 1000 mm,- 0,1 0,75,- 0,1 0,56 iin ReD 5000,

- >0,56 iin ReD160002.

Flnta basn lme delikli orifis plkalariin:

- d 12, 5 mm,- 50 mm D 1000 mm,- 0,1 0,75,

ReD5000 ve ReD1702Ddir.

Burada, D mm olarak ifade edilmitir.

EN ISO 5167-1de, przllk profili Rann sapma deeri aritmetik ortalamas olan 104Ra/D deerinin,izelge 1de verilen en byk deerden kk ve izelge 2de verilen en kk deerden byk olma gereieklinde verilen, belirsizlik deerlerini salamasiin, borunun i przll aadaki artlarsalamaldr.Boaltm katsays eitlii (Madde 5.3.2.1), przll bilinen borular kullanlarak oluturulan veribankasndan belirlenir; Ra/D snrlar belirlenmitir; bylece farkl przlle sahip boru kullanmndandolay boaltm katsaysndaki sapma, Madde 5.3.3.1de belirtilen belirsizlik deeri karlanmayacak kadarbyk olmamaldr. Boru przll ile bilgiler, EN ISO 5167-1 Madde 7.1.5te verilmitir. izelge 1 veizelge 2nin hazrlanmasnda Kaynak [2] ve Kaynak [4] esas alnmtr.

izelge 1 -104 Ra/Dnin en byk deerleri

ReD104 3 x 10

4 105 3 x 105 106 3 x 106 107 3 x 107 108

0,20 15 15 15 15 15 15 15 15 150,30 15 15 15 15 15 15 15 14 130,40 15 15 10 7,2 5,2 4,1 3,5 3,1 2,70,50 11 7,7 4,9 3,3 2,2 1,6 1,3 1,1 0,90,60 5,6 4,0 2,5 1,6 1,0 0,7 0,6 0,5 0,4

0,65 4,2 3,0 1,9 1,2 0,8 0,6 0,4 0,3 0,3

izelge 2 -104 Ra/Dnin en kk deerleri (gerekli hllerde kullanlr)

ReD3 x 106 10

7 3 x 107 1080,50 0,0 0,0 0,0 0,00,60 0,0 0,0 0,003 0,004

0,65 0,0 0,013 0,016 0,012

Orifis plkasndan akyukar10D uzunluktaki ksmda, izelge 1 ve izelge 2de verilen przllk artlarsalanmaldr. Przllk, orifis balant elemanlarve akyukarksmdaki boru yzey kalitesi ile ilgilidir.Akaaprzllk nemli deildir.

rnek olarak, bu Maddede verilen gerekler aada verilenlerden herhangi birisinin salanmas hlindekarlanmolur:

- 1 m Ra 6 m, D 150 mm, 0,6 ve ReD5 x 107,

- 1,5 m Ra 6 m, D 150 mm, >0,6 ve ReD1,5 x 107

Burada;D 150 mmden kk olup, en byk ve en kk Ra deerleri izelge 1 ve izelge 2 kullanlarakhesaplanmaldr.

8/11/2019 TS EN ISO 5167-2

17/54


11

5.3.2 Katsaylar

5.3.2.1 Boaltm katsays, C

Boaltm katsays, C, Reader - Harris / Gallagher (1998) tarafndan verilen aadaki eitlik [5]kullanlarakhesaplanr:

C = 0,5961 + 0,0261 2- 0,261 8+ 0,000521

7,0

D

6

Re

10

+ (0,0188 + 0,0063 A) 3,5

3,0

D

6

Re

10

+ (0,043 + 0,080 e-10 L1- 0,123 e-7L1) (1-0,11A )4

4

1

- 0,031 ( M2 - 0,8 M2

1,1) 1, 3 (4)

D

8/11/2019 TS EN ISO 5167-2

18/54


12

Eitlik 4 ve Madde 5.3.3te verilen belirsizlikler ancak, lmenin Madde 5.3.1de verilen btn snrlara uygunolmasve Madde 6 ve EN ISO 5167-1de montaj ile ilgili verilen genel gereklerin karlanmasdurumundangeerlidir.

, ReD ve Dnin fonksiyonu olan C deerleri, izelge A.1den izelge A.11e kadar olan izelgelerde,kolaylkla ulalabilmesi iin verilmitir. Bu deerler hassas enterpolasyon iin kullanlmamaldr.

Ekstrapolasyon yaplmasna msaade edilmez.

5.3.2.2 Genleme (genileme) faktr, basn lme delii tanzimi iin, genleme (genileme) faktr un hesaplanmasamacyla kullanlacakampirik eitlik[6]aada verilmitir:

= 1 - ( 0,351 + 0,256 4+ 0,93 8)

/1

1

2

p

p1 (5)

Eitlik 5 sadece Madde 5.3.1de belirtilen kullanma snrlararasnda uygulanabilir.

deeri ile ilgili hesaplama sonularsadece hava, buhar ve doal gaz iin belirlenmitir. Bununla birlikte,Eitlik 5in izontropik s deeri bilinen dier gazlar ve buharlar iin de kullanlmasnda bir saknca yoktur.

Buna ramen Eitlik 5 sadece (p2/ p1) 0,75 olduunda uygulanabilir.

zontropik ssn fonksiyonu olarak, genleme (genileme) faktr, basn oran ve ap oran deerlerikolaylkla ulalabilmesi iin izelge A.12de verilmitir. Bu deerler hassas enterpolasyon iinkullanlmamaldr. Ekstrapolasyon yaplmasna msaade edilmez.

5.3.3 Belirsizlikler

5.3.3.1 Boaltm katsaysCnin belirsizliiBasn lme deliklerinin tipi iin de , D, ReDve Ra/D deerlerinin hatasz olduu kabul edildiinde, Cdeerinin greceli belirsizlii:

- 0,1

8/11/2019 TS EN ISO 5167-2

19/54


13

5.4 Basn kayb,

5.4.1Bu standardda belirtilen orifis plkalar iin, basn kayb ile basn fark p arasndaki yaklakilikiyi veren eitlik aadadr.

= pC)C1(1C)C1(1

224

224 + (7)

Bu basn kayb, birisi plkann akyukarboru cidarnda dieri ise, plkann akaatarafndan lleniki statik basn arasndaki farktr. Plkann akyukartarafndaki statik basn, yaklama darbe basncnnplka yaknnda ihmal edilebilir seviyeye dt kesitte (yaklak olarak orifis plkasnn ak yukarksmnda D mesafesindeki), plkann ak aa ksmndaki statik basn ise, ak aadaki jetingenilemesinden dolay statik basn toparlanmasnn henz tamamland dnlen konumda llendeerdir (yaklak olarak orifis plkasnn akaaksmnda 6D mesafesindeki). ekil 5 orifis lme sistemiboyunca basn profilini gstermektedir.

5.4.2/pnin yaklak dier deeri ise, aada verilmitir:

p

= 1 - 1, 9

5.4.3 Orifis plkalariin basn kaybkatsaysK (Kaynak [7]):

K =

24 2

2

1 (1 C )1

C

Burada;K aadaki eitlik ile ifade edilmitir:

K =2

1V2

1

8/11/2019 TS EN ISO 5167-2

20/54


14

Aklamalar

1 Akyukarbasn lme delii dzlemi2 Akaabasn lme delii dzlemi3 Venturi llesi veya Venturi tpnn boaz dzlemi (en yksek hzlar)4 Scaklk probunun dzlemi5 kincil akblgeleri6 Termometre cepleri veya yuvalar7 Basn lme delikleri8 Boru cidarndaki basn dalm9 Ortalama scaklk dalm

ekil 5 -Orifis lme sistemindeki yaklak ak, basn ve scaklk profilleri

6 Kurulum artlar

6.1 GenelKsm basn lme cihazlar iin genel kurulum gerekleri EN ISO 5167-1 Madde 7de verilmitir. Bu artlarorifis plkalar iin bu maddede verilen ilve belirsizlikler ile birlikte uygulanmaldr. Ana cihazdaki akartlar iin genel artlar EN ISO 5167-1 Madde 7.3te verilmitir. Ana cihazdaki akdzenleyici kullanmiin artlar EN ISO 5167-1 Madde 7.4te verilmitir. izelge 3te belirtilen bazgenel balantelemanlariinborunun en kk dz uzunluklarkullanlabilir. Bu elemanlarla ilgili detaylartlar Madde 6.2de verilmitir.Ancak, Madde 6.3te belirtilen akdzenleyicisinin kullanlmashlinde akyukarksmdaki boru uzunluuksaltlabilir. lveten, debi ler belirsizlik deerinin arzu edilen seviyede salanmas iin, akdzenleyici,orifis plkasnn akyukarksmna, yeterli dz mesafede yerletirilmelidir. Baln akaaksmna da,ak dzenleyici yerletirilmesi nemle nerilmektedir. Madde 6.2de verilen uzunluklarn ou ve Madde6.3.2de verilen uzunluklarn hepsi, Kaynak [8]de verilen veriye dayanmaktadr. Madde 6.2deki uzunluklarakatkda bulunabilecek ilve almalar, Kaynak [9]ve Kaynak [10]da verilmitir.

8/11/2019 TS EN ISO 5167-2

21/54


15

6.2 Orifis plkasnn ak yukar ve ak aa tarafna yerletirilen eitli boruekleme elemanlarile orifis plkasarasnda bulunmasgereken en kk dz boruuzunluklar

6.2.1Orifis plkasnn akdzenleyici kullanlmakszn yerletirilmesinde, orifis plkasnn akyukarsndave akaasnda balantelemanlariin kullanlmasgereken en kk dz boru uzunluklar, izelge 3teverilmitir.

6.2.2Akdzenleyicisi kullanlmadnda, izelge 3te belirtilen uzunluklar, en kk deerler olarak kabuledilmelidir. zellikle aratrma ve kalibrasyon iin izelge 3te verilen ak yukar dz boru uzunluudeerlerinin, lme belirsizliini azaltmak amacyla 2den kk olmayan bir katsayile arplarak artrlmastavsiye edilir.

6.2.3Kullanlan dz uzunluklar, sfr ilve belirsizlik iin izelge 3 Kolon Ada belirtilen deerlere eit veyadaha byk olduunda, zel kurulum etkisini hesaba katmak iin boaltm katsaysbelirsizliini artrmayagerek yoktur.

6.2.4Akyukarveya akaa dz uzunluklar Kolon Ada gsterilen sfr ilve belirsizlie kar gelen

deerden daha ksa ve verilen balantelemaniin izelge 3 Kolon Bde gsterilen % 0,5 ilve belirsizlieeit veya byk olduunda, boaltm katsays belirsizliine aritmetik olarak % 0,5 ilve belirsizlikeklenmelidir.

6.2.5Aadaki durumlarda, herhangi bir ilve belirsizlik deerini tahmin iin bu standard kullanlamaz:

a) izelge 3 kolon Bde verilen % 0,5 ilve belirsizlik deerlerinden daha ksa dz uzunluklarkullanldnda veya

b) Ak yukar ve ak aadaki dz uzunluklar, izelge 3 Kolon Ada belirtilen sfr ilve belirsizlikdeerinden daha ksa olduunda.

6.2.6izelge 3te gsterilen vanalar, aklme ilemi srasnda tam ak olmaldr. Debi kontrolnn orifisplkasnn ak aasna yerletirilen vanalar ile yaplmas tavsiye edilir. Orifis plkasnn akyukarsna

yerletirilen izolasyon vanalar lme esnasnda tam ak konumda bulunmal ve bu vanalar bu konumdakesitte daralma oluturmamaldr. Vana ak konumda iken, kre ekilli kapatma elemannn su geiyoludnda tutulmasnsalamak zere gerekli durdurma paralarbulunmaldr. izelge 3te verilen vana, akyukarboru ile aynanma apnda olup, Madde 6.4.3te izin verilenden bir kademe daha byk apldr .

6.2.7lme sisteminde, akyukarvanalar birletirildii boruya tam uyan tipte ve tam ak artta Madde6.4.3te msaade edilenden daha byk basamak oluturmayacak ekilde tasarlanmsa, boru lmeuzunluu ierisinde kabul edilirler ve debi, vanalarn tam ak olduu konumda llebiliyorsa, izelge 3teverilen, uzunluklar aynen kullanlmaldr (uzunlua ilve yapmaya gerek yoktur).

8/11/2019 TS EN ISO 5167-2

22/54

8/11/2019 TS EN ISO 5167-2

23/54

8/11/2019 TS EN ISO 5167-2

24/54


18

Aklamalar

1 Geniletici2 Tam ak kresel vana veya tam ak srgl vana3 Orifis plkas

ekil 6 -= 0,6 iin tam ak vanaygsteren ekil

6.2.9 Madde 6.2.8.a) ve b)nin uygulamasna rnek olarak 3 uygulama durumu dikkate alnmtr. Her birdurumda, orifis plkasndan itibaren ikinci balant eleman, birbirine dik dzlemde bulunan iki dirsektir(dirsekler arasndaki mesafe, dirsek apnn 10 katdr) ve orifis plkasnn ap oran0,4tr.

6.2.9.1Birinci balant eleman tamamen ak kresel vana ise, (ekil 7.a), vana ile orifis plkasnnarasndaki mesafe en az 12D (izelge 3) olmaldr ve bylece birbirine dik dzlemdeki iki dirsek ve vanaarasndaki mesafe en az 22D (Madde 6.2.8.a)) olmaldr. Birbirine dik dzlemlerdeki iki dirsek ve orifisplkasarasndaki mesafe en az 44D (Madde 6.2.8.b)) olmaldr. Vana uzunluu 1D ise, vanann akyukarveya ak aasnda veya ksmen ak yukarsnda ve ksmen ak aasnda, ilve olarak toplam 9Duzunlua gerek vardr. Birbirine dik dzlemdeki iki dirsek ile orifis plkas(ekil 7.b) arasndaki mesafe en az44D olmak zere, vanaydik dzlemdeki iki dirsein yanna tamak iin de, Madde 6.2.8.a).3 kullanlabilir.

6.2.9.2Birinci balant elemannn, boru apn, 2D mesafe boyunca 2Dden 1Dye dren zelliktedrc eleman olmashlinde (ekil 7.c), drc eleman ile orifis plkasarasndaki mesafe en az 5Dkadar olmal(izelge 3) ve birbirine dik dzlemlerdeki iki dirsek ile drc eleman arasndaki mesafe deen az 22 x 2D (Madde 6.2.8.a)) kadar olmaldr. Birbirine dik dzlemlerdeki iki dirsek ile orifis plkasarasndaki mesafe en az 44D kadar olmaldr (Madde 6.2.8.b)). Bu nedenle, Madde 6.2.8.b)de verilen ilveuzunluun dikkate alnmasna gerek duyulmaz.

6.2.9.3Birinci balant elemannn, boru apn, 2D mesafe boyunca 0,5Dden Dye geniletici elemanolmas hlinde (ekil 7.d), geniletici eleman ile orifis plkas arasndaki mesafe en az 12D kadar olmal(izelge 3) ve birbirine dik dzlemlerdeki iki dirsek ile geniletici eleman arasndaki mesafe de en az22 x 0,5D (Madde 6.2.8.a)) olmaldr. Birbirine dik dzlemlerdeki iki dirsek ile orifis plkasarasndaki mesafeen az 44D kadar olmaldr (Madde 6.2.8.b)). Sonu olarak, geniletici elemann akyukarveya akaaksmnda ilve olarak toplam 19D kadar uzunlua ihtiya duyulur. lave bu toplam uzunluun bir ksmakyukarksmda, bir ksmise akaaksmda da olabilir.

8/11/2019 TS EN ISO 5167-2

25/54


19

ekil 7 -Kabul edilebilir kurulum rnekleri (Madde 6.2.9)

8/11/2019 TS EN ISO 5167-2

26/54


20

6.3 Akdzenleyiciler

6.3.1 GenelAk dzenleyicisi, herhangi bir ak yukar balant elemannn ak aasnda, EN ISO 5167-1 Madde7.4.1de verilen uygunluk deneyleri yaplarak veya uygunluk deneyleri dnda ilve imknlar veren EN ISO5167-1 Madde 7.4.2deki artlar karlanarak akyukardz uzunluklarksaltmak iin kullanlabilir. Her iki

durumda da orifis plkaskullanlarak deneyler yaplmaldr.

EN ISO 5167-1nin uygunluk deneylerini salayan patentsiz ak dzenleyicisi 19 tp demetli akdorultucusu (1998) ve Zanker akdzenleyici plkasdr. Ek Bde, uygunluk deneylerini karlayan patentliakdzenleyicileri tarif edilmitir. Madde 6.3.2 ve Madde 6.3.3, 19 tp demetli akdorultucusu (1998) veZanker ak dzenleyicisinin orifis plkasnn ak yukarsnda kullanlabilecei durumlar vermektedir:Madde 6.3.2.2 ve Madde 6.3.3.2de hangi durumda 19 tp demetli akdorultucusu (1998) ve Zanker akdzenleyicisinin, herhangi bir balant elemannn ak aasnda kullanabilecei aklanmtr. Madde6.3.2.3te 19 tp demetli ak dorultucusunun (1998) gerekli ak yukar uzunluunu drmek amacylakullanlabilecei baz ilve durumlar aklanmtr. Ek Bde, orifis plkalarnn ak yukarsndakullanlabilecek baz akdzenleyicileri ve bu akdzenleyicilerle ilgili dz uzunluk artlar aklanmtr.Ek Bde, aklanan akdzenleyicilerine ilve olarak, deneye tbi tutulan ve boaltm katsaylarnyeterincekk sapmalarla saladispatlanan dier akdzenleyici tasarmlarda kullanlabilir.

6.3.2 19 tp demetli akdorultucusu (1998)

6.3.2.1 Tanm

6.3.2.1.1 Tasarm19 tp demetli akdorultucusu (1998), ekil 8de gsterildii gibi silindirik dzende ayarlanm19 tptenolumaktadr.

19 tp demetli akdorultucusu (1998) tplerinin en dtaki srasile borunun i yzeyi arasndaki evrintiyiazaltmak iin akdorultucusunun en byk dapDfaadaki eitsizlii salamaldr:

0,95D DfDTplerin uzunluklarL, 2D ile 3D arasnda ve tercihan 2Dye mmkn olduunca yakn olmaldr.

6.3.2.1.2 19 tp demetli akdorultucusunun (1998) tpTp demetini oluturan btn tpler niform dzgnlkte, daplarve et kalnlklaraynolmaldr. 19 tpdemetli ak dorultucusunun (1998) her bir tpnn et kalnl dk olmaldr. Btn tplerin her ikiucunun i kenarlarpahlolmaldr.

Her bir tpn et kalnl0,025Dden kk olmaldr. Bu deer, bu standarda kullanlan verilerin elde edildiitplerinin et kalnldr.

6.3.2.1.3 19 tp demetli akdorultucusunun (1998) imalt

19 tp demetli ak dorultucusu (1998) dayanklolarak imal edilmelidir. Her bir tp temas noktalarndanveya en azndan tp demetinin her iki ucundan kaynaklanmaldr. Tplerin birbirine ve boru eksenine paralelolmas ok nemlidir, bu art karlanmadnda, dorultucunun kendisi akta evrinti oluturabilir. Tpdemetini, boru iine merkez olarak yerletirmek iin demetin d kenarlarna merkezleme ayar paralarkonabilir. Bunlar, kk cier ekilli veya boru eksenine paralel kk ubuk ekilli olabilir. Boru iineyerletirilen tp demeti yerine skca sabitlenmelidir. Ancak, bu ekilde sabitleme esnasnda, tp demetininboruya gre simetrisi bozulmamaldr.

8/11/2019 TS EN ISO 5167-2

27/54


21

A

klamalar1 En kk aralk2 Boru et kalnl3 Tp et kalnl(0,025Dden kk)4 Merkezleme aralk ayarlama paras: Tipik olarak 4 yere konulur

aDfAkdorultucusu dapdr

ekil 8 -19 tp demetli akdorultucusu (1998)

6.3.2.1.4 Basn kayb19 tp demetli ak dorultucusu (1998) iin basn kayb katsays K yaklak olarak 0,75e eittir ve

aadaki eitlik ile verilir:

2

c

V2

1p

K

=

Burada;pc 19 tp demetli akdorultucusu (1998) boyunca basn kayb, Borudaki akkann younluu,V Borudaki akkann ortalama eksenel hzdr.

6.3.2.2 Herhangi bir balant

eleman

n

n ak

aa

s

na kurulum6.3.2.2.1ekil 8de gsterilen 19 tp demetli akdorultucusu (1998), ap oranen fazla 0,67 olan orifisplkas ile herhangi bir ak yukar balant elemannn ak aasna yerletirilmesi, Madde 6.3.2.1debelirtilen imalt artnsalamasve Madde 6.3.2.2.2ye gre kurulmasartyla kullanlabilir.

6.3.2.2.219 tp demetli akdorultucusu (1998) orifis plkasile herhangi bir akyukarbalantelemanarasnda en az 30D olacak ekilde kurulmaldr. 19 tp demetli akdorultucusu (1998), bu dorultucununakaaucu ile orifis plkasarasndaki mesafe 13D 0,25D olacak ekilde kurulmaldr.

6.3.2.3 lave seenekler

6.3.2.3.119 tp demetli akdorultucusu (1998), Madde 6.3.2.2de verilenlerin dnda gerekli akyukardz uzunluunu azaltmak iin de kullanlabilir. 19 tp demetli ak dorultucusu (1998) Madde 6.3.2.1detanmlandgibi olmaldr.

8/11/2019 TS EN ISO 5167-2

28/54


22

19 tp demetli ak dorultucusu (1998) iin msaade edilen konumlar, orifis plkasndan en yakn akyukarbalantelemanna olan mesafeye, Lfye baldr. Bu mesafe en yakn (veya sadece) dirsein veya Tnin erilik ksmnn ak aa ucundan veya drc veya genileticinin eri veya konik ksmnn akaaucundan itibaren llr.

izelge 4te, 19 tp demetli akdorultucusu (1998) iin msaade edilen konum blgesi ve tavsiye edilen

konumlarLfye ait iki aralk iin verilmektedir:

30D > Lf18D, Lf30D

Lfen kk 18D olmaldr. 19 tp demetli akdorultucusu (1998) iin izelge 4te verilen konumlar, 19 tpdemetli ak dorultucusunun (1998) ak aa ucu ile orifis plkas arasndaki dz uzunluklar cinsindentanmlanmtr.

Belirlenmi ak yukar balant elemannn konumu izelge 4te orifis plkasnn ap oran ve Lf deeriolarak 19 tp demetli ak dorultucusu (1998) iin gsterilmemi ise, bu balant elemannn izelgedeverilen ve Lfdeerleri kullanlarak kurulumu tavsiye edilmez. Bu durumda L fde bir artve/veya da birdgereklidir.

Orifis plkasnn akaasnda salanmasgerekli uzunluklar izelge 3te verilmitir.

izelge 4n kullanma ait rnek Madde 6.3.2.4te verilmitir.

6.3.2.3.2Orifis plkasile 19 tp demetli akdorultucusu (1998) arasndaki dz uzunluk, izelge 4 KolonAda belirtilen deerlere ve akaadz uzunluklar izelge 3 Kolon Ada sfr ilve belirsizlik iin verilendeere uygun olduunda, zel kurulumun etkisini hesaba katmak amacyla boaltm katsaysndakibelirsizlii artrmak gerekli deildir.

6.3.2.3.3Aritmetik olarak boaltm katsaysbelirsizliine aadakilerin gereklemesi artyla % 0,5 ilvebelirsizlik eklenebilir:

a) Orifis plkas ile 19 tp demetli ak dorultucusu (1998) arasndaki dz uzunluklarn, izelge 4 KolonAda gsterilen sfr ilve belirsizlike tekabl eden deerlere uygun olmamas ancak izelge 4 KolonBde gsterilen % 0,5 ilve belirsizlike tekabl eden deerlere uygun olmas, veya

b) Akaadz uzunluun izelge 3 Kolon Ada gsterilen sfr ilve belirsizlike tekabl eden deerdendaha kk ancak verilen bir balantelemaniin izelge 3 Kolon Bde gsterilen % 0,5 ilve belirsizlikdeerine eit veya daha byk olmas.

6.2.2.3.4Aadakilerin gereklemesi durumunda, bu standard herhangi bir ilve belirsizlik deerini tahminiin kullanlamaz:

a) Orifis plkas ile 19 tp demetli ak dorultucusu (1998) arasndaki dz uzunluklarn, izelge 4 KolonBde gsterilen % 0,5 ilve belirsizlike tekabl eden deere uygun olmamas,

b) Ak aa dz uzunluun izelge 3 Kolon Bde gsterilen % 0,5 ilve belirsizlike tekabl edendeerden daha kk olmas,

c) Orifis plkas ile 19 tp demetli ak dorultucusu (1998) arasndaki ak yular ve ak aa dzuzunluklarn izelge 4 Kolon Ada gsterilen sfr ilve belirsizlike tekabl eden deere uygun olmamasve akaadz uzunluun izelge 3 Kolon Ada belirtilen sfr ilve belirsizlike tekabl eden deerdendaha kk olmas.

8/11/2019 TS EN ISO 5167-2

29/54

8/11/2019 TS EN ISO 5167-2

30/54


24

6.3.2.3.5izelge 4te verilen deerler, deneye tbi tutulan balantelemannn akyukarsna monte edilenolduka uzun dz ak boyu kullanlarak yaplan deneylerle belirlenmitir. Bylece, balant elemannnhemen ak yukarsndaki ak tam olumu durumdadr ve bu akm evrintisizdir. Gerekte bu artlarnsalanmasolduka ok zor olduundan, izelge 4te verilen balanteleman ile bundan sonraki en yaknbalantelemanarasndaki dz boru uzunluu, izelgede ilgili kolonlarda verilen deerin kullanlmamasdurumunda,en az 15 D kadar olmal

6.3.2.4rnekap oran 0,6 olan orifis plkasnn ak yukarsna bir adet dirsek yerletirilmesi gerekli ise, akdzenleyicinin kullanlmamas durumunda, gerekli olan 42D (izelge 3) mesafesinin drlmesi amacyla19 tp demetli akdorultucusunun (1998) kullanmnda iki tercih kullanlabilir. Bunlardan birincisi, Madde6.3.2.2.2de tarif edilen kurulumun uygulanmasdr [ekil 9.a]. Bu durumda herhangi bir balantelemantekdirsein ak yukar ksmna herhangi bir mesafede yerletirilebilir. Dier tercih ise, izelge 4nuygulanmasdr [ekil 9.b]. Bu durumda ise, dirsein ak aa ksmnda daha az dz mesafeye ihtiyaduyulmakla birlikte, dirsein ak yukar ksmnda da dz mesafe braklmas gerekir. Orifis plkasndandirsee kadar olan ak yukar dz mesafenin en az 30D kadar olmas hlinde,,tp demetli akdorultucunun yerletirilecei konum iin daha serbest davranlabilir. Ancak bu konumlar, cihaznyerletirilmesi ile ilgili tasarmda nadiren ihtiya duyulmasnedeniyle ekil 9da gsterilmemitir.

a) Madde 6.3.2.2.2 kullanlarak kurulum

b) izelge 4 kullanlarak kurulum

Aklamalar

1 Tek dirsein akyukarsnda herhangi bir mesafeye yerletirilen herhangi bir balant elemannnkonumu

2 Tek dirsein akyukarsnda dz uzunluk ncesi yerletirilen ilk balantelemannn konumu

ekil 9 -Tek dirsek akaasna yerletirilen 19 tp demetli akdorultucusunun (1998) kurulum rnekleri

8/11/2019 TS EN ISO 5167-2

31/54


25

6.3.3 Zanker akdzenleyici plkas

6.3.3.1 TanmlamaBurada tanmlanan Zanker ak dzenleyici plkasEN ISO 5167-1 Madde C.3.2.5te tanmlanan Zankerakdzenleyicinin gelitirilmihlidir. Burada tanmlanan,plka zerindeki deliklerin dalm, EN ISO 5167-1 Madde C.3.2.5te tanmlanan plka ile aynolmakla birlikte, plkaya ekli olan yumurta kutusu bal petei

biimli para burada yoktur. Bu para ilvesi yerine plka kalnl D/8e karlmtr. Burada tanmlananplka patentli deildir.

ekil 10da gsterilen Zanker akdzenleyici plkas[11]EN ISO 5167-1 Madde 7.4.1.2 il Madde 7.4.1.6daverilen uygunluk deney gereklerini karlamaktadr. Madde 6.3.3.2de verilen imalt gereklerini salayan veMadde 6.3.3.3e gre yerletirilen Zanker akdzenleyici plkas, bu standard gereklerini salar.

6.3.3.2 TasarmZanker akdzenleyici plkasekil 10da gsterilmitir ve simetrik dairesel yerleim eklinde dzenlenmi,delinerek alm32 adet delikten meydana gelir. Delik boyutlarboru i apDnin fonksiyonudur. Bunlar:

a) ap0,25D 0,0025D olan ember evresine yerletirilen ve ap0,141D 0,001D olan 4 adet merkezdelik,

b) ap0,56D 0,0056D olan ember evresine yerletirilen ve ap0,139D 0,001D olan 8 adet merkezdelik,

c) ap0,75D 0,0075D olan ember evresine yerletirilen ve ap0,1365D 0,001D olan 4 adet merkezdelik,

d) ap0,85D 0,0085D olan ember evresine yerletirilen ve ap0,110D 0,001D olan 8 adet merkezdelik,

e) ap0,90D 0,009D olan ember evresine yerletirilen ve ap0,077D 0,001D olan 8 adet merkezdelik.

Her bir deliin ap tolerans, D

8/11/2019 TS EN ISO 5167-2

32/54


26

Zanker akdzenleyicisi plkasnn basn kaybkatsaysK yaklak olarak 3e eittir ve aadaki eitlik ilehesaplanr:

2

c

V2

1p

K

=

Burada;pc Zanker akdzenleyici plkasboyunca basn kayb, Borudaki akkann younluu,V Borudaki akkann ortalama eksenel hzdr.

6.3.3.3 KurulumOrifis plkasile akyukardaki en yakn balantelemanarasndaki mesafe Lfen az 17D olmaldr. Zankerak dzenleyici plkas, dzenleyici plkann ak yukar yz ile orifis plkas arasndaki Ls mesafesiaadaki bantysalayacak ekilde kurulmaldr:

7,5D LsLf - 8,5DZanker akdzenleyici plkas0,67 iin kullanlabilir.

Bir dirsee (veya dirsek birleimine) veya Tye olan mesafe, en yakn (veya sadece) dirsek veya Tnin eriksmnn akaaucundan itibaren llmelidir. Drc veya genileticiye olan mesafe, drc veyagenileticinin eik veya konik ksmnn akaaucundan itibaren llmelidir.

Bu maddede verilen konumlar herhangi bir balant elemannn ak aas iin geerlidir. Ak yukarbalant elemanlarnn yerletirilecei konum kstlanr veya akyukar balant eleman ile orifis plkasarasndaki toplam uzunluk artrlr veya orifis plkasnn ap oran drlr ise, Zanker akdzenleyicikonumunda daha fazla serbestlik kabul edilebilir. Bu konumlar burada tanmlanmamtr.

6.4 Borunun dairesellii veya silindiriklii6.4.1 Ak yukar ksmdaki borunun orifis plkasna (veya eer varsa tayc halkaya) bitiik 2Duzunluundaki blm zel itina ile imal edilmeli ve bu blmdaki herhangi bir kesit ap , Madde 6.4.2debelirtilen lmelerden elde edilen ortalama D deerinden % 0,3ten fazla sapma gstermemelidir.

6.4.2Boru apD, akyukarksmdaki basn deliinin, akyukarksmndaki 0,5 D mesafede alnan iap deerlerinin ortalamasalnarak bulunmaldr. Ortalama i ap en az 12 adet ap lmnn aritmetikortalamas olmaldr. ap lmleri, her bir kesitte drt adet olmak zere, ayrkesitte yaplmaldr. aplmlerinin alndap konumlararasndaki alar birbirine yaklak olarak eit olmaldr. ap lmlerininalndkesitler, akyukarksmda bulunan basn deliinden itibaren , 0 D, 0,5 D mesafelerde ve bunlarnortasndaki konumda olmaldr. Kaynaklboyun yaps(weld-neck contsruction) uygulanmsa, ap lmesiyaplan kesitlerden birisi kaynak dzleminde seilmelidir. Tama halkas bulunmas durumunda (ekil 4),

0,5D mesafesi, tama halkasnn akyukarkenarndan itibaren llmelidir.

6.4.3 Orifis plkasndan ak yukar 2D mesafeden balayan ve ilk ak yukar balant eleman veyadzensizlie kadar olan boru blm, bir veya birka paradan meydana gelebilir.

Orifis plkasndan itibaren 2D ile 10D mesafeler arasndaki blmde, herhangi iki kesit arasndaki apkademelenmesinin(aplar arasndaki fark), Madde 6.4.2ye gre yaplan lme yoluyla tayin edilen ortalamaap, D deerinin % 0,3n amamas artyla, boaltm katsaysna ilve belirsizlik eklenmemelidir. Aynzamanda dorultu sapmas ve/veya boru i apndaki deiim nedeniyle, boru i evresinin herhangi birnoktasnda oluan gerek kademe % 0,3 Dyi amamaldr. Birleim yerlerinde boru i yzeyinde kademeolumamasiin birbirine uyan flanlar kullanlmalve yerletirme esnasnda flanlbirleim yeri dorultusuayarlanmaldr. Bu amala vida veya kendiliinden merkezlenen conta kullanlabilir.

Orifis plkasndan itibaren 10D mesafeden (Kaynak [12]), sonraki blmde, herhangi iki kesit arasndaki apkademelenmesinin (aplar arasndaki fark), Madde 6.4.2ye gre yaplan lme yoluyla tayin edilen ortalamaap Dnin % 2sinden fazla olmamas artyla, boaltma katsaysna ilve belirsizlik eklenmemelidir. ap

8/11/2019 TS EN ISO 5167-2

33/54


27

kademesinin akyukar ksmndaki apn, ak aa ksmndaki aptan daha byk olmas halinde, apkademesi iin izin verilen % 2 oran%6ya kartlabilir. Kademenin her iki tarafndaki boru ap, 0,98 D il1,06 D olmaldr.

Orifis plkasndan itibaren 10 D mesafeden sonraki blmde boru birleimlerinde conta kullanlmas, contakalnlnn 3,2 mmden fazla olmamas ve akn bulunduu boru i tarafna doru knt yapmamas

artyla yukarda verilen geree aykrdmez.

Orifis plkasndan itibaren 10D mesafeden (Kaynak [12]), sonraki ve izelge 3, 10 A stununda verilenartlarda yerletirilecek ilk genileyicinin konumunun tesindeki blmde, herhangi iki kesit arasndaki apkademelenmesinin (aplar arasndaki fark), Madde 6.4.2ye gre yaplan lme yoluyla tayin edilen ortalamaap Dnin % 6sndan fazla olmamas artyla, boaltma katsaysna ilve belirsizlik eklenmemelidir. Aynzamanda dorultu sapmas ve/veya boru i apndaki deiim nedeniyle, boru i evresinin herhangi birnoktasnda oluan gerek kademe % 0,3 Dyi amamaldr. Kademenin her iki tarafndaki boru ap, 0,94 Dil 1,06 D olmaldr. izelge 3, stun 10 Ada verilen artlarda yerletirilecek ilk genileyicinin konumu, orifisplkasnn ap oranna baldr. rnek olarak =0,6 ise genileyici, orifis plkasndan 26 D mesafedeolmaldr.

Orifis plkasndan itibaren 10 D mesafeden sonraki blmde boru birleimlerinde conta kullanlmas, conta

kalnlnn 3,2 mmden fazla olmamas ve akn bulunduu boru i tarafna doru knt yapmamasartyla yukarda verilen geree aykrdmez.

6.4.4 Herhangi iki kesit arasndaK ap basama (D) Madde 6.4.3te verilen snrlar ayor, ancakaadaki eitlii salyorsa, boaltm katsaysna aritmetik olarak % 0,2 ilve belirsizlik eklenmelidir:

+

+

ts en iso 5167-2

Documents