OS ESPAZOS DO SECTOR PRIMARIO

OS ESPAZOS RURAIS

Espacio rural = territorio onde se desenvolven as actividades agrícolas, gandeiras e forestais do ser humano, na actualidade, xunto con outras como recreativas, industriais e de servizos.

Diversidade de espacios rurais en España é resultado de diferentes factores físicos e humanos

1.. FACTORES FÍSICOS E HUMANOS DO

ESPAZO RURAL

1.1 Factores físicos: o medio natural

- Factores físicos gran influencia:

Relevo: elevada altitude media (Meseta) e abundantes pendentes que conleva á erosión e dificulta a mecanización.

Clima: chuvias escasas e irregulares, tormentas e sarabia frecuentes, temperaturas extremas (continentalidade) dificultad agricultura.

Solos: calidade mediocre.

1.2 Factores humanos: estructura agraria.

- Estructura agraria tradicional: man obra numerosa, pequena e gran propiedade, intensiva con escaso desenvolvemento tecnolóxico baixos rendementos autoconsumo e mercado interior reducido.

- A partir anos 60 cambios estructura agraria actual: poboación escasa e envellecida, aumento tamaño explotacións, avances tecnolóxicos aumento rendementos especialización rexional e mercado globalizado.

- Evolución 3 cambios nas estructura agraria:

a) Cambios demográficos: diminución pob. agraria no S. XX (de 63 a 6%) pero con diferencias entre rexións + urbanas (Mad, PV) e outras + rurais (Castela, Galicia). Descenso por éxodo rural por mecanización e por baixas rendas do campo despoboamento do rural (interior) e envellecemento poboación.

Nos próximos anos 2 tendencias: continuación disminución(xubilacións, desaparición explotacións peq por falta competividade) e certo rexuvenecemento da poboación agraria (por falta traballo nas cidades e subvencións UE).

b) Cambios na explotación, propiedade e tenencia da terra:

- Explotación = todas as parcelas explotadas por un mesmo produtor agrario ainda que estean separadas e independentemente de quen sexa o seu propietario.

En España diminúe o nº. explotacións pero aumenta tamaño (24 ha), pero as excesivas parcelas dificulta mecanización e perdas de tempo.

- Propiedade: refírese ao dono da terra. En España aumenta o tamaño medio das propiedades por diminución pequenos propietarios pero escaseza de propiedades de tamaño medio. 2 grandes tipos de propiedade:

Gran propiedade ou latifundio (+ 100ha) = 50 % terras e só 1 % propietarios. Domina en Andalucía, Estremadura, Cast. Mancha, Latifundio absentismo propietario, cultivo extensivo, baixa productividade, gran nº de xornaleiros e analfabetismo. Algúns empresas capitalistas.

Pequena propiedade ou minifundio (- de 10 ha): = 10% da terra e + da ½ dos propietarios. N da Península (Galicia) e Valencia. Minifundio

agricultura competitiva por baixos ingresos escasa modernización e

tende a desaparecer a pesar elevado grado de agricultura a tiempo parcial.

Distribución propiedade agraria por provincias

- Réxime de tenencia: grao de dominio sobre a terra

- tenencia directa cando propietario e empresario agrario son a mesma persoa (73 % en España, sobre todo en pequenas propiedades) e

- tenencia indirecta cando propietario cede uso da terraa outra persoa a cambio dunha porcentaxe colleita (parcería) ou o pago dunha renda (arrendamento).

c) Cambios nas técnicas: numerosas dende 1960 mecanización, selección sementes e razas gandeiras, fertilizantes químicos…intensificación produción e rendementos.

1.3 Factores humanos: poboamento e hábitat rural.

a) Poboamento rural = núcleos de pob de menos de 10.000 hab, 2 subtipos:

Núcleos rurais: - de 2.000 hab.

Núcleos semiurbanos: entre 2.000 e 10.000 hab.

- Definición imprecisa xa que existen núcleos rurais con pob. superior (Sur P.I) e cidades que non alcanzan esa cifra, polo que mellor criterio son as actividades predomiantes (actividades primarias = núcleo rural, actividades secundarias e terciarias = núcleo urbano).

- 2 grandes tipos de poboamento rural: disperso e concentrado.

a.1) Poboamento disperso: casas separadas de outras e rodeadas por terrras cultivo, prados, bosques. Típico periferia peninsular (Galiza, Asturias, PV, Cat, Val), Bal e Can. 3 Subtipos:

Disperso absoluto: ningún tipo de agrupación espacios reducidos de montaña (explotacións gandeiras e agrícolas…). Cornixa cantábrica e Prepirineo.

Concentrado laso: peq. agrupacións de casas aldeas e parroquias (ó redor igrexa). As casas non estan rodeadas por campos pero si separadas de outras.

Disperso intercalar: son casas rodeadas polo seu propio agro, espalladas entre núcleos concentrados, mantendo certa relación (parroquia, concello, mercado). Orixe: crecemento poboación e explotación novos terreos de cultivo ou pastos. Predominio no N peninsular (Galicia, caserío vasco, casona asturiana) e costa mediterránea (masía cat, Va, Bal), interior andaluz (cortixo)…

a.2) Poboamento concentrado: vivendas agrupadas, independentemente do agro. Predomina no interior peninsular núcleos peq-medianos no interior peninsular setentrional (submeseta N, val Ebro), e núcleo med-grandes, moi distantes entre si, na zona meridional (Mancha, Est, And e zona seca Ebro). 2 subtipos:

Lineal: casas dispostas ó longo dunha vía de transporte.

Apiñado: casas agrupadas ó redor dun núcleo, de forma regular ou irregular.

- Actualmente o poboamento rural transformacións:

Interior: diminúe tamaño núcleos por éxodo rural intento de revitalización, recuperando actividades tradicionais ou fomentando novas (industrialización, turismo rural).

Costa: aumento poboamento (ocio) urbanizacións, chalés, hoteis pérdida carácter agrario.

Áreas periurbanas: aumento de poboamento extensión economica(polígonos industriais…) e residencial (urbanizacións) da cidade continuo urbano decae o seu carácter agrario.

Materiais

Casa de pedra

Periferia peninsular (NO, N,

e litoral levantino e andaluz)

Baleares e Estremadura

Casa de madeira

entramada

Estructura madeira

enmarcando pedra ou

ladrillo

País Vasco, Segovia,

Guadalajara

Casa de barro

Barro cru ou mesturado con

palla, e secado ao sol, en

bloques (adobe) ou entre

paneis de madeira (tapial).

2 mesetas, val Ebro, Val e

Mur cia e val Guadalquivir

Plano da casa

en relación coa actividade

agraria

Casa bloque

Todas dependencias baixo

mesmo

teito (vivenda, cortes…)

Casa a rentes do chan

1 piso, a veces cunha única

habitacion(palloza galega) outras

veces con

varias (vivenda e usos agrarios)

Casa en altura

Varias plantas: normalmente

Baixa (corte, almacen, cociña)

e superior (vivenda)

Casa composta

Varios edificios (vivenda,

corte…)

ao redor de patio interior (masía,

cortixo)

- Recentemente transformacións no hábitat levou ao abandono vivendas tradicionais e sustitución por outras novas con fins turísticos e segundas residencias que imitan modelo urbano (chalé) ruptura ca paisaxe, feismo e perda patrimonio cultural tendencia actual de conservación e protección dos estilos tradicionais de cada zona.

1.4 Factores humanos: Política agraria.

- Política repercusións directas no espazo rural.

- feito fundamental: incorporación na CEE (futura UE) en 1986 adopción Política Agraria Común (PAC).

- Evolución política agraria en España: 2 fases:

a) Desde S.XIX a PAC: 3 actuacións fundamentais:

Propiedade da terra: concentración en moi poucas mans intentos de equilibrar un pouco a súa propiedade desamortizacións do XIX, reforma agraria da IIª República e colonizacións e extensión regadío no franquismo resultados nulos ou moi limitados.

Tamaño das propiedades: ou moi pequenas (minifundio) ou moigrandes (latifundio) lexislación sobre grandes propiedades (leis para estimular a posta en cultivo de grandes propiedades incultas) e concentración parcelaria inicio en 1952 para diminuir o minifundio concesión a cada propietario dunha sóa parcela ou unhas poucas concentrando así as que tiña antes (mesma extensión e tamaño) Fixación unidade mínima de cultivo en cada zona. Concentración parcelaria menos parcelas, pero + grandes e regulares. Afectou + as áreas de monocultivo de secaño e menos ásminifundistas de N e Levante.

Proteccionismo comercial: aranceis ós productos agrarios estranxeiros evitando competencia e protexendo productos nacionais.

b) Política Agraria Comunitaria (PAC): a partir entrada España na U.E (1986) política agraria española efectos:

Introdución española no mercado interior comunitario permitiu prezos productos agrícolas españois para equipararse aos europeos.

Liberalización comercio coa UE desmantelamento aduanas cos paises comunitarios adopción preferencia europea, mesma tarifa exterior para productos agrícolas de países fóra da Unión e acceso de productos españois a un mercado de 450 millóns de consumidores.

Modernización sector primario (para acadar estas metas)

productividade, calidade e competitividade coa axuda de fondos estructurais (fondos aportados pola UE para acadar media comunitaria) = FEOGA (Fondo Europeo de Orientación e Garantía Agraria) e FSE (Fondo Social Europeo)

- Pero PAC tamén tivo efectos negativos problemas:

Elevados prezos dos productos europeos fronte os do mercado mundial falta competitividade necesidade de reducir prezosagrícolas.

Existencia de excedentes (cereais, viño, leite, carne…) debido alta tecnificación agrícola establecemento de cotas de producción e reorientación hacia productos non excedentarios.

Deterioro medio ambiente pola intensificación produción uso productos químicos (plaguicidas, pesticidas,…) necesidade de fomento agricultura ecolóxica.

Despoboamento áreas rurais e desaparición paisaxes agrarias tradicionais fondos de desenvolvemento rural (FEDER) mellorainfraestructuras e explotacións.

- Problemas tamén en canto as rexións. 2 tipos de consecuencias:

Problemáticas, en rexións que contan con produciónsexcedentarias na UE pouco competitivas con outros países da Unión (ex: Cornixa Cantábrica con carne e leite, con respecto a Holanda, Dinamarca, ou interior con cereais, con respecto a Francia, Italia…).

Positivas, en rexións con productos deficitarios na Unión (ex: productos horta levantina, viño,…).

2. USOS DO ESPAZO RURAL .- Distribución espacial usos agrarios tradicionais en España:

a) Uso agrícola (terreos cultivo) (32 %).

b) Uso gandeiro (pastos e prados) (15 %).

c) Uso forestal (montes explotados) (35 %).

d) Outras superficies (terreos incultos, ríos e lagos…) (18 %).

- Transformacións recentes: agricultura, gandería e explotación forestal mantense estabilizada, novos usos espazo rural (residencial, industrial, recreativos…).

2.1 Actividade agraria.- Trazos agricultura tradicional: policultivo,

técnicas atrasadas, sistemas extensivos, numerosa man de obra baixos rendementos autoconsumo e pouca comercialización.

- Transformacións recentes aumento dos rendementos e aumento da comercialización nacional e internacional.

a) Transformacións na estructura agraria Especialización da agricultura en mellores productos de cada rexión. Técnicas modernas: mecanización(tractores, colleitadoras) por enriba de necesidades, pesticidas e fertilizantes, sementes seleccionadas e cultivos tranxénicos (manipulados xeneticamente para facelos + resistentes), emprego de novas técnicas de cultivo invernadoiros, cultivo en area, cultivos hidropónicos (sen solo, en grava, area ou cinza alimentados por sales inorgánicas).

Aumento agricultura intensiva fronte a estensiva: debido a 2 razóns:

Ampliación

regadío

2 tipos:

-Intensivo: aire

libre ou

invernadoiro.

2 ou 3 colleitas

anuais. Froitas e

hortalizas

-Extensivo: 1 sóa

colleita.

Cultivos

industriais

e forraxe

Distribución:

Escaso no N

húmido.

Destaca en área

clima

Mediterráneo.

Sobre todo

no litoral

mediterráneo

(intensivo) e no

interior

Peninsular

(extensivo)

Vantaxes:

Economicaa

(aumento rendas),

Sociais (mellora

nivel vida)

Demográficas (fixa

poboación

no rural e evita

éxodo)

Culturais (mellor

preparación

profesional)

Problemas:

Uso de sistemas

moi

consumidores de

auga

Sobreexplotación

recursos hídricos

(ríos

e acuíferos).

Contaminación

ambiental

(fertilizantes)

Diminución do barbeito

(descanso da terra)

Causas: expansión medio barbeito (reducir descanso

con colleita primaveral),uso fertilizantes e regadío

Obstáculos á redución: PAC para acceder á axudas

de certos cultivos excedentarios deixar en barbeito

grandes superficies barbeito nos últimos anos

Extensión: escaso no N e no baixo val Guadalquivir

Alto no interior e, sobre todo, oeste da Meseta

(malos solos)

b) Producción agrícola: (57% total), compoñentes:

CEREAIS:

- 37 % terras cultivadas.

- Inclúe destinados á alimentación humana (trigo, arroz) en retroceso, e os destinados á alimentación do gando (cebada, centeo, millo…) en avance.

- Área de cultivo: secaños do interior peninsular, alternando con barbeito e leguminosas, agás millo e arroz (necesidade de auga)

España Húmida e zonas encharcadas.

- Melloras técnicas producción, pero PAC cotas de producción, reducción prezos e axudas

LEGUMINOSAS:

- Consumo humano (fabas, lentellas, garabanzos) ou alimentación gando.

- Área de cultivo: similar a cereais, rotando con estes, xa que leguminosas = cultivo de descanso ou semibarbeito (nitroxenan a terra).

- producción (agás lentellas) por dificultades mecanización e baixosrendementos. PAC subvencións a leguminosas extensión nos últimos anos.

VIDES:

- Cultivo arbustivo de secaño uvas para alimentación e, sobre todo, elaboración de viño.

- Área de cultivo: Castela A Mancha =porductor principal. Existen outras de menor extensión pero de maior calidade e demanda (Rioxa, Ribera do Douro, Rías Baixas galegas, Xerez, cavas cataláns…).

- Normalmente baixos rendementos por ocupar grandes extensións.

- PAC reconversión do sector hacia variedades de maior calidade e mercado (Denominacións de orixe) subvencións e primas para abandonar áreas de peor calidade.

OLIVEIRA:

- Cultivo árboreo resistente á seca estival oliva de mesa e aceite.

- Área: sur peninsular (Andalucia e Extremadura), sobre todo Jaén e Córdoba.

- Expansión superficie grazas á subvencións UE. Sen embargo producción variable alternado boas e malas colleitas, alternacia algo correxida por melloras técnicas (fertilización, plaguicidas, rega por goteo).

- Hoxe en día, poducción de aceite de oliva é a maior do mundo (40%) pero enfróntase a algúns problemas: elevados prezos, sufrindo competencia de aceites + baratos fomentar venda de variedades de alta calidade (virxe). Ademáis PAC impuxo cotas de producción e reduciu axudas.

PRODUCTOS HORTIFRUTÍCOLAS:- Destinados a consumo en fresco ou conservas.

- Áreas productores: regadíos peninsulares (litoral mediteráneo e vales do interior) e insular. Cultivos á aire libre ou invernadoiros.

- Producción, tradicionalmente para autoconsumo, experimentou crecemento enorme exportacións elemento fundamental da balanza comercial española.

CULTIVOS INDUSTRIAIS:

- Requiren unha transformación industrial para o seu consumo (xirasol, remolacha, algodón e tabaco).

- Área productora: parte S da península (CM, And e Ext) agás coa remolacha (val do Douro).

- Producción relacionada directamente coa industria intensa capitalización e supervisión por parte das propias industrias.

- Xirasol aumentou a súa extensión, en sustitución do barbeito e grazas a subvencións UE, reducidas recentemente.

- Remolacha aumentou producción (industria azucreira) e algodón e tabaco sometidos a cota de producción (o tabaco reduciuse na actualidade por loita contra tabaquismo)

CULTIVOS FORRAXEIROS:

- Alimentación animal (alfalfa).

- Área de cultivo: metade septentrional da península e regadíos.

- Producción e superficie aumentaron dende 1950 debido a demanda productos gandeiros.

2.2 Actividade gandeira.

- Gandería tradicional = coexistencia de diversas especies na mesma explotación, en explotacións pequenas, que usaban técnicas atrasadas, sistemas extensivos (pastos e prados, trashumancia) moito espazo e necesidade de man de obra e pouca rendibilidade.

- Gandería tradicional experimentou transformacións rendementos.

a) Cambios na estructura gandeira:

Especialización na produción de carne ou de leite sustitución de razas nacionais por outras estranxeiras seleccionadas. Non obstante estase producindo certa recuperación razas autóctonas (ovino e caprino) grazas ás subvencións UE.

Aumento mecanización e tamaño explotacións

rendementos.

ganadería intensiva fronte á extensiva (dependente medio físico, en prados e pastos naturais, sobre todo no Norte). A intensiva = non dependente do medio físico, en cortes ou mixta, é alimentada con pensos, incrementouse moito, sobre todo en zonas próximas a centros de consumo (cidades).

- A pesar de cambios, subsisten tamén problemas na gandería española:

Escasez de alimentos para gando: por escasas precipitacións escasos pastos, excepto na España húmida ou nas áreas de montaña da metade norte elevada dependencia de forraxes e pensos fortes subidas de prezo.

Tamaño inadecuado de moitas explotacións gandeiras, a pesar de crecente concentración.

Competencia na UE por parte doutros países excedentarios (Dinamarca, Holanda…) establecemento de cotas de produción para leite e carne, ampliadas na última reforma da PAC, pero acompañadas con baixadas de prezos.

Sanidade animal: que aínda que mellorou, seguen presentando brotes epidémicos restricción nas exportacións pola estricta normativa comunitaria.

b) Produción gandeira:

- Aumentou a súa participación na produción agraria total (42%), con zonas incluso onde supón + do 60 % (franxa norte: Galiza, Asturias, Cantabria, Euskadi…), debido sobre todo, a un asombroso aumento do consumo en España de productos gandeiros (carne, leite, ovos…) dende 1960.

- Compoñentes:

Gandería bovina:

- Destinada a produción de carne e leite.

- O bovino destinado a leite localízase no N peninsular (extensivo e mixto) e nos arredores das cidades (intensivo) por amplo mercado e fácil transporte.

- Bovino destinado a carne localízase en zonas montañosas, e montes de devesas das penechairas occ e de S. Morena (extensivo).

- Problemas: competencia de outros países comunitarios, doutras carnes + baratas (porco, ave…) e fortes excedentes de carne e leite na UE cotas de produción, aumentadas na última reforma da PAC (a cambio baixada de prezos)

Gandería ovina:

- Destinada a produción carne, leite e queixos (manchegos)

- Localización: secaños do interior peninsular, diminuindo a súa densidade cara levante e sur.

- 3 tipos de explotación:

a) Trashumante: desprazamento estacional do gando entre pastos de inverno e verán.

b) Estante: subsidiaria da agricultura e con rendementos variables.

c) Cortes: ceba de cordeiros maiores rendementos.

- Problemas: persistencia explotacións tradicionais, con ovellas de mala calidade axudas da UE e altos prezos extensión explotacións

Gandería porcina:

- Destinada ao consumo en fresco (carne) ou de embutidos.

- Variacións na localización:

a) Réxime intensivo e industrial (razas estranxeiras e pensos) Cataluña.

b) Réxime extensivo (razas autóctonas de calidade = cerdo ibérico) Estremadura e Salamanca.

- Problemas: fortes oscilacións de prezos.

Gandería avícola:

- Produción de carne e ovos (polos, pavos, avestruces…)

- Localización: NE peninsular (Cataluña e Aragón) e Castela e León sobre todo, onde predomina explotacións intensivas e industriais (razas estranxeiras e pensos importados).

Actividade forestal.- Terreo forestal ocupa case 17 millóns de ha

en España, das cales 14 millónscorresponde a superficie arbolada, formada tanto por frondosas (faia, carballo, eucalipto…) e coníferas (piñeiro…).

- Destino de produción: serradoiros, chapas, pasta de papel e resina e cortiza (tapóns, España = 2º productor mundial).

- Áreas de produción: NW e franxacantábrica e Huelva.

- Produción de madeira aumentounotablemente pola forte expansión de especies de rápido crecemento. Aínda así é insuficiente importación da cuarta parte das necesidades de madeira efectos negativos para balanza comercial.

- Problemas: deforestación por talas indiscriminadas, incendios… polforestal protección do bosque, aumentar a súa extensión (repoblacións…) e aumentar usos recreativos.

2.4 Novos usos do espazo rural.- O espazo rural está diversificando as súas actividades, en relación coas

novas demandas sociedade postindustrial. Novos usos: Residenciais: vivendas secundarias para fins de semana e vacacións, e tamén residencias principais nas áreas próximas a grandes cidades ou con facilidade de transporte, por menor prezo do solo. Industriais: debido ao desprazamento de industrias hacia localizacións rurais (máis baratas en solo e rentables en emprego), á mellora vías comunicación, e o desenvolvemento da industrialización endóxena (basada en materias primas e artesanías autóctonas). Turísticos: vilas ou lugares atractivos, en relación a aumento de nivel de vida e tempo libre. Recreativos: deportes, aficións, destaca a caza (Castelas, Estremadura…).

- Consecuencias: 2 tipos: Positivas: contribúen á recuperación das economías rurais, ata agora moi depenedentes do sector primario. Negativas: degradación espacios naturais, e aumento da competencia por certos elementos (auga…) políticas de ordenación territorial.

3. PAISAXES AGRARIAS.

- Paisaxe agraria = morfoloxía que presenta o espazo rural, resultado da combinación de medio natural (factores físicos) e actividades agrarias (factores humanos).

3.1 Paisaxe agraria da España húmida.

- Situación: N e NO peninsular.

- Medio físico: relevo accidentado e clima oceánico húmido todo o ano.

a) Estructura agraria:

- Poboación, tradicionalmente, moi numerosa éxodo rural por baixos ingresos poboación envellecida e poboamento disperso e intercalar.

- Predominio peq propiedade (minifundismo), afastadas imposibilidade mecanización e baixos rendementos impulso de concentración parcelaria.

- Usos do solo principalmente gandeiros.

b) Agricultura:

- Superficie pouco extensa.

- Agricultura de secaño, por abundancia chuvias.

- No pasado, predominio do policultivo (hortofrutícola, millo, patacas, vides…) en pequenas hortas ao lado das casas, para consumo familiar e parte para vender no mercado. En terras de peor calidade cultivo de cebada, centeo e pastos para gando.

- Na actualidade desaparición policultivo especialización en cultivos de horta, vides ou plantas forraxeiras (alfalfa, trevo alimentación gando vacún) e introdución novos produtos (flores, kiwi…).

- Problemas estructurais: minifundismo, envellecemento poboación e ausencia tecido industrial.

c) Gandería:

- Actividade ec + importante. Favorecida por condicións climáticas (oceánico) por demanda urbana productos gandería e por éxodo rural.

- En Galiza predomina a peq e mediana explotación familiar. Na franxa cantábrica (Ast, Cant…) explotacións máis grandes e modernas.

- Problemas: Moitas explotacións de peq tamaño e anticuadas, gran dependencia das industrias lácteas, competencia doutros países UE, o problema dos excedentes e imposición cotas.

d) Explotación forestal:

- Actividade importante. Destinada a mobles e pasta de papel.

Paisaxe agraria da España interior.- Situación: 2 mesestas e depresión Ebro.- Medio físico: Relevo cha de elevada altitude media (Meseta). Clima

mediterráneo continentalizado escasas chuvias estivais e abundantes xeadas invernais.

a) Estructura agraria: - Éxodo rural nos últimos anos despoboamento e abandono de terras poboamento concentrado en vilas, pequenas (vales Douro e Ebro) e grandes na metade sur peninsular.- Sist propiedade variado: minifundio (Val do Douro e Ebro) atenuado por concentración parcelaria e éxodo rural), latifundios (Salamanca, Burgos, Castela A Mancha, secaños aragonés e estremeño).- Usos do solo variados.

b) Agricultura:- Secaño na meseta e zonas non regadas do Val do Ebro cultivos extensivos: cereais, vides, oliveiras. Actualmente sustitución de trigo (maioritario no pasado) pola cebada e cambio de barbeito por semibarbeito, con xirasol (cultivo de descanso), ou desaparición barbeito grazas ao regadío e fertilizantes. Dominio de cereais en Castela-León e oliveiras e viñedos (CM, Ara, Est, A Rioxa e Navarra).

- Regadío: Aproveitamento intensivo, tradicionalmente cerca dos ríos e vilas verduras e hortalizas para autoconsumo. Na actualidade regadío grazas ao uso auga (encoros e acuíferos) cultivos industriais (remolacha, tabaco), forraxeiros (alfalfa, millo) e hortofrutícolas (Val de Ebro).

c) Gandería:

- Gandería ovina en secaños casteláns e V. Ebro. En Castela León vacún en cortes para leite. Dominio do porcino cerca de centros urbanos.

- Estremadura e parte Salamanca destaca a devesa = explotación agrogandeira con dominio tradicional gandeiro (ovino, porcino e bovino) e explotación forestal (aciñeira e sobreira). Na actualidade vacún, a agricultura mecanizada nas áreas de mellores solos e usos non agrícolas (caza…).

d) Explotación forestal: nalgunhas áreas (Soria…)

Paisaxe agraria mediterránea.- Situación: litoral e prelitoral mediterráneo, Val Guadalquivir e Baleares.

- Medio físico: relevo accidentado e clima mediterráneo costeiro precipitacións estivais escasas.

a) Estructura agraria:

- Poboación numerosa tradicionalmente dispersa concentración (+ servizos).

- Propiedade moi fragmentada nas zonas de regadío. Nos secaños propiedades peq e medianas en Valencia e Murcia, medianas en Cat, e grandes en Andalucía occ.

- Usos de solo diversos.

b) Agricultura:

- Regadío: favorecido por factores (temp suaves, elevada insolación, solos apropiados, elevada demanda) produción hortofrutícola (aire libre e invernadoiros), froitos tropicais (chirimoia e aguacate) nas foxas de Málaga e Granada por suavidade invernos.

- Secaño: val do Guadalquivir e zonas prelitorais accidentadas (cereais, vide, oliveiras…).

c) Gandería:

- Bovina e porcina en Cataluña por demanda urbana.

- Ovina e caprina nos secaños.

- Toros bravos en val Guadalquivir.

Paisaxe agraria de montaña.

- Medio físico: relevo de elevada altitude e fortes pendentes e clima con chuvias abundantes e invernos fríos (neve).

a) Estructura agraria:

- Baixas densidades de pob poboamento disperso en pequenos núcleos nos vales tendencia á concentración en vilas maiores no fondo dos vales.

- Dominio peq propiedades, separadas entre si. Tamén montes e praderías de propiedade municipal e explotación veciñal.

- Usos do solo diversos e complementarios: agrícultura no fondo dos vales, explotación forestal nos bosque de vertentes e gandería nos prados dos cumios.

b) Agricultura:

- No N no fondo dos vales cultivos de horta.

- No Levante e S, en vales e vertentes socalcos (oliveiras, amendoiras…).

c) Gandería:

- Réxime extensivo.

- No N domina a gandería ovina e bovina en claros dos bosques e praderías dos cumios.

- Na montaña mediterránea domina a ovina transhumancia local entre val e cume.

d) Explotación forestal:

- Aproveitamento de leña como combustible e industria madeira (eucalipto, castiñeiro, piñeiro…).

Paisaxe agraria de Canarias.- Medio físico: relevo accidentado volcánico e clima cálido todo o ano con

escasas precipitacións.

a) Estructura agraria:

- Poboación rural en retroceso pola atracción sector terciario (turismo).

- Poboamento concentrado laso aldeas e caseríos.

- Propiedade variada: pequenas propiedades en zonas medias e altas do interior e grandes nos regadíos costeiros.

b) Agricultura:

- Áreas litorais: predominio do monocultivo de exportación (plátano, tomate…), cultivos de invernadoiro (pemento…), e novas plantacións tropiacais (papaia, mango, piña…).

- Áreas medias e altas: agricultura tradicional de secaño para autoconsumo (vide, pataca, trigo en retroceso).

c) Gandería:

- escasa ovina e caprina asociada á agricultura.

d) Explotación forestal:

- Madeira de piñeiros. Laurisilva carbón e soportes de cultivos (varas…)

4. DINÁMICAS RECENTES DO MUNDO RURAL- 2 tipos: problemas e medidas de ordenación do mundo rural.Problemas mundo rural.4 tipos de problemas:

a) Demográficos: - Diminución e envellecemento da poboación rural por éxodo rural da xente nova.- Escasa cualifiación da man de obra rural difícil ocupación noutrossectores.b) Económicos: - pob activa ocupada no sector (6%).- contribución relativa ao PIB (Produto Interior Bruto, 3%).- participación agraria no comercio exterior e déficit balanza comercial agraria, dende os 70, por incremento importacións agrarias e alimentarias debido a aumento nivel de vida e déficit madereiro.- Escasa diversificación ec do espazo rural excesiva dependencia de actividades agrarias paro agrario, sobre todo en zonas latifundistas (xornaleiros).- dependencia do mercado e industrias agrarias e alimentarias.- PAC esixe modernización para competitividade e rendementos e impón cotas e descenso prezos.

c) Problemas sociais e de equipamento.

- Problemas e carencias de accesibilidade, infraestructuras e servizos elementais (recollida lixo, educación, sanidade)

calidade de vida e dependencia de núcleos urbanos (ás veces lonxanos).

d) Problemas ambientais.- Degradación medio natural: Deforestación para obter terras agrícolas e pastos

erosión. Deterioro do solo por sobreexplotación ou contaminación (produtos químicos). Sobreexplotación de augas superficiais e acuíferos e contaminación por productos químicos e vertidos.

4.2 Ordenación espazo rural.- Problemas agrarios políticas de ordenación do espazo rural, levadas a

cabo por tres protagonistas: Administración local: ordena espazo rural do seu concello. Comunidades autónomas: competencias en ordenación do territorio. UE: fondos estructurais para desenvolvemento rural ás rexións + desfavorecidas (actividades atrasadas, baixas rentas e despoboamento) melloras nas explotacións, nas infraestructuras e diversificación actividades (Ex: Programa LEADER turismo rural).

- Liñas de actuación:a) Desenvolvemento ec: 3 actuacións:

Diversificación actividades fomento industria (agroindustrias alimentos e artesanías) e turismo rural (agroturismo, granxas-escola, turismo ecolóxico, cultural, deportes de aventura…). Turismo rural efectos positivos ( rendas, mellora infrestructuras e servizos e rehabilitación vivendas).

Modernización e aumneto calidade da produción denominacións de orixe

Promoción cooperativas tenta reducir dependencia mercado e industria.

b) Mellora infraestructuras e equipamentos.

- Melloras en accesibilidade, en infraestructuras básicas (electrificación, telefonía), servizos (sanitarios, educación, culturais…) procurando proximidade a núcleos rurais.

c) Conservación do medio.

- Téntase conseguir mediante:

Políticas de desenvolvemento rural da UE.

Agricultura biolóxica: usa sistemas naturais (abonos orgánicos, rotación cultivos) evitando productos químicos productos + sans pero con pouca demanda. Agricultura biolóxica = sector agrícola con maior expansión da UE (40% crec anual). Sen embargo pouco consumo exportación.

OS ESPAZOS PESQUEIROS1. A ACTIVIDADE PESQUEIRA.

- Espazo pesqueiro español 8 rexións pesqueiras: noroeste (+ capturas), cantábrica, tramontana, levantina, surmediterránea, suratlántica, balear e canaria.- Produción pesqueira trazos:

Capturas: peixe (¾) e crustáceos e moluscos (¼).

Destino: consumo humano en fresco ou baixo outras formas: salgadura, conserva, conxelación, redución (extracción aceites e fariñas)

Evolución: ata 1970 capturas. Dende entón por esgotamento caladoiros, restriccións internacionais á libertade de pesca e cotas comunitarias relativa recuperación nos noventa pero futuro incerto.

2. CRISE E PROBLEMAS DA PESCA.

- Sector pesqueiro atravesa actualmente unha crise indicadores:

Descenso pob activa.

contribución ao PIB (1%).

Comercio exterior deficitario por elevado consumo interno importacións peixe.

- Crise producida por tres tipos de problemas:

2.1 Problemas dos caladoiros:

Esgotamento caladoiros nacionais modestos recursos por sobreexplotación (elevada demanda), e levada a cabo por flota artesanal = pequenas embarcacións (- de 20 TRB) que non se poden afastar moito da costa.

Cotas nos caladoiros comunitarios, fixadas pola UE para asegurar capturas posibilidade de pescar unha cantidade máxima establecida mediante licenza de pesca.

Restriccións nos caladoiros internacionais: comenzaron en 1974 ata establecemento zonas económicas exclusivas de pesca dos países ata 200 millas da costa duro golpe para a flota pesqueira española necesidade de acordos pesqueiros con outros países e capturas.

Principais caladoiros internacionais están no Atlántico e Índico, explotados por flota de altura, permanecendo no mar semanas ou meses.

2.2 Problemas estructurais: 2 tipos:a) Poboación activa pesqueira diminución e envellecemento por crise de pesca artesanal, debido a esgotamento caladoiros, mecanización dos barcos e redución licenzas de pesca.

b) Problemas da flota pesqueira:

Tamaño excesivo, xa que creceu moito ata 1977 debido a vantaxes: alta demanda de peixe, baixo prezo combustible, libre acceso aos caladoiros internacionais… Pero a partir de finais dos setenta coencarecemento do petróleo (crise 1973), a creación de zonas exclusivas de pesca (200 millas) tamaño actual resulta excesivo en relación coa disponibilidade de pesca.

Predominio de pequenas embarcacións, anticuadas e que non se poden afastar demasiado da costa contribución á sobreexplotación caladoiros nacionais os barcos de gran tonelaxenon acadan o 10 %.

2.2 Problemas ambientais.

Debido á sobreexplotación dos recursos e contaminación das augas por vertidos agrarios (fertilizantes, insecticidas), urbanos (augas fecais), industriais e petrolíferos tanto accidentais como intencionados.

3. POLÍTICA PESQUEIRA: REGULACIÓN E RECONVERSIÓN.

- Problemas sector pesqueiro política de regulación e reconversión do sector no seno da UE política pesqueira comunitaria (PPC) inclusión de España nun mercado comunitario liberalizado (sen trabas aduaneiras) pero tamén supón a adopción de directrices comunitarias en materia pesqueira, 3 tipos:

3.1 Regulación de acceso aos caladoiros.

- UE regula o acceso aos caladoiros comunitarios e xestiona acordos con outros países vantaxes para España por peso internacional da UE pero tamén inconvintes a UE ás veces antepón cuestións políticas antes que a defensa dos intereses da flota pesqueira.

3.2 Reconversión e axuste estructural.

- UE obrigou a España a levar a cabo pol de axuste estructural reconverter e modernizar o sector axudas de fondos estructurais: FSE e IFOP (Instrumento financeiro de Orientación pesqueira modernización sector e diversificación actividades ec).

- Medidas adoptadas:

1) Redución do tamaño e número das embarcaciónsdesmantelamento de barcos, abandono voluntario da actividade exubilacións anticipadas.

2) Traspaso de barcos a empresas conxuntas con outros paísesempresas españois proporcionan barco a obteñen a cesión da cota pesqueira de empresas estranxeiras a cambio de concesións (cantidade de pesca, emprego de estranxeiros).

3) Renovación e modernización da flota e mellora dos portos.

4) Concesión de axudas a rexións afectadas negativamente pola reconversión infraestructuras que resulten atractivas a outros investimentos.

5) Desenvolvemento investigación e acuicultura (cultivos mariños):

- Acuicultura = solución a déficit de productos pesqueiros. España dispón de condicións favorables (longas costas, clima apropiado), sen embargo ésta tardou en desenvolverse por unha serie de obstáculos (elevados custos, contaminación das augas, escasez de técnicos) necesidade de impulso por Estado, CCAA e UE fondos para infraestructuras e formación e emprego traballadores do sector pesqueiro

2 tipos de acuicultura: De auga doce:+ de 2000 piscifactorías cría de

peixes para consumo humano (troitas), cría de crustáceos (cangrexos, camaróns…), producción de ovos e animais para repoboación (salmón, carpa, troita). Sen embargo ten problema = elevados custos de produción.

Mariña: Destaca a cría de moluscos

mexillón, en Galiza + de 3300 bateas ría de Arousa = 1º productor mundial. Tamén ostras (Cataluña), ameixas… Entre os peixes destaca a robaliza, dourada e rodaballo. Acuicultura mariña pode ser extensiva (intervención humana en algunas fases da produción) ou intensiva (en todo o proceso de produción.

3.3 Política ambiental.

- Sobreexplotación e contaminación medidas:

Establecemento cotas capturas

Restricción ou prohibición artes de pesca indiscriminada.

Recuperación caladoiros nacionais con medidas: repoboación mariña (pezqueñines = tallas mínimas), o incremento da vixilancia pesqueira e loita contra a contaminación.