1

Tema 4: O Reino das plantas Os organismos vivos dependemos uns de outros, non podemos vivir illados. Isto comprensible tendo en conta que

uns nos alimentamos doutros: o lobo come o coello e este a verza. E a quen come a verza? Todos sabemos que as

plantas non necesitan comer xa que fabrican o seu alimento a partir de auga, dixido de carbono e sales minerais.

Estas substancias inorgnicas son moi pobres en enerxa, e anda as a planta quen de transformalas en substancias

orgnicas que acumulan moita enerxa. De onde sae esa enerxa? Pois da luz solar capturada pola clorofila e outros

pigmentos acumulados nos cloroplastos das sas clulas. As, as plantas funcionan como os produtores de materia

orgnica da que se van a alimentar o resto de organismos. A enerxa que utiliza o lobo para moverse procede do seu

alimento: o coello, que corre grazas enerxa que lle aporta a verza, e esta fabrica o seu alimento util izando a luz

solar. Non raro pois que moitas civilizacins antigas consideraran o sol un deus, o deus que nos d a enerxa.

Ilustracin 0. Ciclo da materia e enerxa nos ecosistemas

Modificado de Jos Alberto Bermdez Banco de imaxes do INTEF

2

Contido Tema 4: O Reino das plantas .......................................................................................................................................... 1

Caractersticas xerais das plantas. .............................................................................................................................. 3

A nutricin nas plantas, a fotosntese. ........................................................................................................................ 4

Os mofos, plantas sen vasos condutores nin flores. ................................................................................................... 6

Os fentos, plantas sen flores pero con vasos condutores. .......................................................................................... 7

As espermatfitas ....................................................................................................................................................... 8

As ximnospermas, caractersticas xerais e exemplos. ............................................................................................. 8

As anxiospermas, caractersticas xerais, clasificacin e exemplos. ......................................................................... 9

3

Caractersticas xerais das plantas. As plantas foron os primeiros organismos que colonizaron o medio terrestre hai uns 500 millns de anos. Para

poderen sobrevivir nun medio con tan pouca auga deban ter algunha caracterstica que lles permitise evitar a sa

perda, e esta era a epiderme. A aparicin de tecidos como este foi un paso evolutivo importantsimo que permitiu o

desenvolvemento de novas formas de vida tan diversas como as plantas.

Todas comparten certas caractersticas:

Teen clulas eucariotas con cloroplastos e parede celular de celulosa (clulas vexetais).

Son organismos auttrofos fotosintticos.

Teen tecidos diferenciados que na maiora dos casos forman rganos caractersticos: raz, talo e follas

(organizacin tipo cormo ou cormoftica).

Poden reproducirse de forma asexual mediante esporas pero a principal forma de reproducin a sexual

mediante sementes, para o que desenvolveron un rgano especfico: a flor.

Ilustracin 1. Microfotografa de clulas de Elodea nas que se aprecia a parede celular e os cloroplastos

Ilustracin2. Corte dunha folla de pieiro na que se poden observar os distintos tecidos que a forman. Banco de imaxes do INTEF

Ilustracin 3. Froitos coas sementes da planta Dente de Len. Jorge Martnez Huelves Banco de imaxes do INTEF

Pero diferncianse:

Unhas carecen de tecidos condutores (talfitas) e outras teen tecidos que se especializan en conducir o

zume bruto e elaborado (cormfitas).

Unhas carecen de flores, reproducndose por esporas, e outras teen flores e reprodcense formando a

semente.

As que producen sementes poden desenvolver froito ou non.

As que forman froito poden ter sementes con dous cotiledns ou con un s.

Seguindo estes criterios podemos clasificar as plantas en:

PLANTAS (Metafitas)

Plantas sen

tecidos

condutores

Plantas vasculares, dicir, con tecidos condutores

Plantas sen flores: non producen

sementes Plantas con flores : producen sementes (Espermatfitas)

Mofos (Brifitas) Fentos (Pteridfitas)

Semente espida, sen

froito Sementes dentro de froitos

Ximnospermas

Anxiospermas

Semente con dous

cotiledns

Dicotiledneas

Semente con un

cotiledn

Monocotiledneas

../../../mod/quiz/view.php?id=2460

4

A maiora das plantas teen unha estrutura comn que vn determinada pola presenza de tres rganos bsicos: a

raz, o talo e as follas.

A raz a parte que normalmente est soterrada xa que ten como funcin principal soster a planta e absorber a auga

e sales minerais que necesita. Adoita ter unha estrutura ramificada, nos extremos das ramificacins presenta unha

zona con pelos absorbentes e nos pices unha carapucha protectora chamada cofia.

O talo a parte que xorde da raz cara ao ceo e que mantn a planta ergueita. Adoita estar ramificada e ten como

funcins principais servir de soporte ao resto de estruturas (follas, flores, froitos, etc) e transportar o zume bruto e

elaborado.

As follas son estruturas laminares que se unen ao talo mediante un pecolo. A cara que presenta ao sol denomnase

face e a inferior envs; no envs atpanse decote uns orificios microscpicos para o intercambio de gases: os

estomas. A folla ten como funcin principal realizar a fotosntese para o cal precisan dun pigmento chamado

clorofila que o responsable da caracterstica cor verde.

Segundo a sa morfoloxa podemos falar de plantas herbceas, arbustivas ou arbreas.

A nutricin nas plantas, a fotosntese. As plantas producen o seu propio alimento a partir da auga e as sales minerais que absorben do solo polas races

xunto co dixido de carbono que absorben da atmosfera polos estomas das follas. Estas substancias inorgnicas son

transformadas en molculas orgnicas simples, como azucres, utilizando a enerxa solar que recollida pola clorofila.

Este proceso, denomnase fotosntese, lvase a cabo nos cloroplastos das clulas da folla. A fotosntese produce

tamn unha substancia de refugallo que a planta elimina atmosfera polos estomas das follas: o osxeno.

../../../mod/quiz/view.php?id=2461../../../mod/quiz/view.php?id=2462

5

Ilustracin 4. Procesos de nutricin nos vexetais.

Banco de imaxes do INTEF

A auga e as sales minerais absorbidas pola raz, ou zume bruto, viaxan polos tecidos condutores do talo ata as follas.

Os azucres e outras substancias producidas nas follas, ou zume elaborado, viaxa ata outras partes da planta polos

6

tecidos condutores do talo repartindo o alimento a todas as sas clulas. Con este alimento obteen enerxa

mediante a respiracin; as plantas tamn respiran!

Os mofos, plantas sen vasos condutores nin flores. Os mofos evolucionaron a partir dun grupo de algas verdes que adquiriron un tecido epidrmico impermeable,

conseguindo as vivir no medio terrestre. Porn, carecen doutros tecidos, como os condutores, polo que o reparto de

substancias se fai de clula a clula. Isto dificulta moito o transporte polo que son plantas moi pequenas. A

reproducin sexual precisa dunha fecundacin externa que debe realizarse na auga o que explica que se atopen

sempre en zonas moi hmidas e aproveiten a auga da xeada.

Ilustracin 5. Gametfitos e esporfitos de Atrichum sp. (esquerda) e esporfito de Brachytecium sp. Kristian Peters / commons.wikipedia.org

Os mofos teen estruturas parecidas s races, talo e follas pero como non forman verdadeiros tecidos debemos

chamarlles rizoides, cauloide e filoides. Os rizoides forman unha rede soterrada da que saen os cauloides con filoides

verdes que se dispoen uns a carn doutros formando coma unha alfombra . Esta parte do mofo a que se

reproduce sexualmente (gametfito) e como resultado medra sobre o cauloide un filamento marrn (esporfito)

../../../mod/quiz/view.php?id=2463../../../mod/quiz/view.php?id=2464

7

que no extremo forma unha estrutura globosa onde se forman as esporas: o esporanxio. Este rompe cando as

esporas estn maduras e caen ao chan, dando lugar a unha nova planta.

Os fentos, plantas sen flores pero con vasos condutores. Os fentos posen vasos condutores polo que son mis grandes cs mofos; incluso hai algns de porte arbreo que

acadan varios metros de altura. Ao igual que os mofos dependen da auga para a reproducin sexual polo que viven

en zonas hmidas, pero a diferenza deles, o esporfito est mis desenvolvido.

Os fentos teen raz, talo e follas. O talo atpase soterrado e denomnase rizoma; deste parten as races cara ao solo

e as grandes follas, denominadas frondes, cara ao ceo. A medida que crece o rizoma frmanse novos esporfitos

polo que se trata dunha forma de reproducin asexual.

No envs das frondes frmanse os esporanxios, que se agrupan formando pequenas pelotias chamadas soros.

Cando as esporas estn maduras rompen os esporanxios e caen ao chan formando unha nova planta.

Ilustracin 6. Aspecto xeral dun fento (Polypodium vulgare):

1. Races 2. Rizoma 3. Fronde (face) 4. Fronde (envs) 5. Soros 6. Esporanxio liberando esporas 7. Gametfito (Prtalo)

Modificado de Carl Axel Magnus Lindman. commons.wikimedi.org

../../../mod/quiz/view.php?id=2465../../../mod/quiz/view.php?id=2466

8

As espermatfitas Se observas a paisaxe que tes arredor decataraste de que a maiora das plantas forman flores, dicir, son

espermatfitas. Porn, algunhas teen flores pouco vistosas que moitas veces nin sabemos que o son, mentres que

outras teen flores de variadas formas e bonitas cores. As primeiras, normalmente rbores moi grandes, son

ximnospermas e as segundas, tan variadas comas as sas flores son anxiospermas.

As ximnospermas, caractersticas xerais e exemplos.

A maiora das ximnospermas son conferas, dicir rbores leosas que adoitan ter forma cnica: abetos, cipreses,

cedros, pieiros ou sequoias.

O nome ximnospermas significa semente espida que fai referencia a que son plantas que producen sementes que

non estn pechadas nun froito. Isto debido a que a flor carece de pistilo, nas paredes do cal xorde o froito. As

flores, masculinas e femininas, adoitan agruparse en inflorescencias tipo cono; as femininas chmanse pias.

Ilustracin 7. Caractersticas morfolxicas da folla e das inflorescencias do Pinus sylvestris.

1. Folla acicular en feixes de 2 ou 3 follas. 2. Pia. Inflorescencia feminina antes da

polinizacin. 3. Pia madurando logo da fecundacin. 4. Inflorescencia masculina.

commons.wikimedi.org

As follas, xeralmente perennes, son fortes e de pouca superficie para evitar a perda de auga. Poden ser en forma de

agulla ou aciculares, coma as do pieiro, ou en forma de escama coma no ciprs.

Teen unha gran importancia econmica relacionada coa producin de madeira e de pasta de papel.

../../../mod/assignment/view.php?id=2459

9

As anxiospermas, caractersticas xerais, clasificacin e exemplos.

Son as plantas que teen flores completas (con pistilo) polo que forman sementes pechadas nun froito de

consistencia e formas moi variadas.

Hai moitas que son rbores que forman bosques caducifolios moi caractersticos, como as carballeiras, soutos ou

fragas. Porn, as herbceas son as predominantes.

Flores, froitos e sementes.

As flores poden ser hermafroditas (o mis habitual) ou teren sexos separados, dicir, flores masculinas e flores

femininas, como no caso do kiwi.

As partes mis caractersticas das flores son as seguintes:

Pednculo floral. Une a flor ao talo e no seu extremo dilatado (receptculo) onde se insiren os demais

elementos da flor.

Spalos. Son follas algo modificadas, normalmente verdes e duras, que se dispoen formando un crculo ou

verticilo exterior chamado cliz.

Ptalos. Son follas mis modificadas, normalmente de cor e finas, que se dispoen formando un verticilo a

continuacin do cliz chamado corola.

Estames. Son follas moi modificadas en forma de filamento co extremo engrosado, a antera; dispense

formando un verticilo de numerosos estames. Nas anteras prodcense os graos de pole que conteen os

gametos masculinos.

Carpelos. Son follas moi modificadas en forma de tubo a na sa base est o vulo.

Adoitan estar en nmero reducido e unidos formando unha estrutura con forma de garrafa chamada pistilo. A base

ensanchada onde estn os vulos denomnase ovario, que se contina nun cilindro, o estilo, rematado nun

engrosamento chamado estigma.

Ilustracin 8. Partes dunha flor hermafrodita.

Modificado de Mariana Ruz. commons.wikimedi.org

Para que se produza a fecundacin primeiro dbese producir a polinizacin, dicir, os grans de polen deben chegar

ata o estigma doutra flor. A polinizacin prodcese ben a travs da accin do vento, anemgama, ou a travs dos

10

insectos, entomgama. O gran de polen forma un tubo que se introduce polo estilo ata chegar ao ovario, onde se

producir a unin entre os ncleos do gran de polen cos vulos, dicir, a fecundacin. A continuacin os vulos

fecundados formarn a semente mentres que as paredes do ovario transformaranse formando o froito.

A semente contn o embrin que dar lugar nova planta. Para isto necesario que a semente contea tamn

substancias de reserva que sirvan de alimento ao embrin mentres non se forman as primeiras follas que permitan

realizar a fotosntese. Estas substancias de reserva amoranse nunhas estruturas chamadas cotiledns, en nmero

de un ou dous por semente. Embrin e cotiledns estn protexidos por unha cuberta chamada testa.

Ilustracin 9. Froito (drupa) con mesocarpo carnoso e endocarpo leoso que protexe semente constitundo a carabua.

Ilustracin 10. Partes dunha semente dicotilednea.

Clasificacin

As anxiospermas clasifcanse en monocotiledneas e dicotiledneas.

Dicotiledneas. Ademais de teren sementes con dous cotiledns presentan outras caractersticas propias:

o Follas con nervacin ramificada

o Flores tetrmeras ou pentmeras

o Talo con crecemento secundario que forma o leo (leosas)

Monocotiledneas. Teen un s cotiledn na semente e ademais:

o Follas con nervacin paralela

o Flores trmeras

o Talo sen crecemento secundario (non leosas)

../../../mod/quiz/view.php?id=2467