tema 3. a monarquía hispánica: a época dos reis católicos ... · recursos: novelas e cómics...
TRANSCRIPT
TEMA 3. A monarquía hispánica: a época dos Reis
Católicos e dos Austrias
Recursos xerais sobre a España Moderna
faespana.wordpress.com
Recursos: novelas e cómics sobre o tema
faespana.wordpress.com
Recursos: películas e series sobre o tema
faespana.wordpress.com
A creación da Monarquía Hispánica: os
Reis Católicos
Cunha evidente supremacía castelá
A política interior e exterior
A unión matrimonial de Fernando e Isabel tivo lugar en
1469. Era o inicio da Monarquía Hispánica
A política interna dos Reyes Católicos tiña diversos obxectivos:
- Fortalecer os poderes do Estado
-Creouse a Santa Hermandad para
controlar a orde
-Someteu á Igrexa á súa autoridade
-Controlando a Inquisición española e o
nomeamento de bispos (regalías)
-As reformas na Igrexa foron controladas
polo cardeal Cisneros
-Coa expulsión dos xudeus (1492) e dos mudéxares (1502)
- Conseguíuse o uniformismo relixioso
A política exterior dos Reis Católicos tiña diversos obxectivos:
- A unificación da península Ibérica -Conquista de Granada (1492) e anexión de
Navarra (1512)
- Expansión polo Mediterráneo e cara o Atlántico -Conservación de Nápoles;
norte de África; Illas Canarias
-Descubrimento de América
(1492)
- Establecemento dunha diplomacia
baseada no enfrontamiento con Francia
Política de alianzas matrimoniais dos Reis Católicos
Conservouse o pactismo e as institucións
forais na coroa de Aragón
Os Reis Católicos non unificaron as estruturas
políticas dos seus reinos
En Castela aplicaron unha política autoritaria e centralizadora, fronte á nobreza, a Igrexa e
as cidades
- Organizouse o Consello Real de Castela -Órgano de goberno e
tribunal supremo - Creáronse novos cargos como o dos
secretarios reais e vicerreis
- Reducíuse o papel das Cortes de Castela
- Nos Concellos revitalizouse o cargo
de correxidor
- Reorganizouse o sistema xudicial
Os Reis Católicos administrando
xustiza, obra de V. Manzano.
En Aragón os cambios foron menores
-Destaca a creación do cargo de vicerrey e o sistema de
insaculación ou sorteo na elección de cargos
municipais
A formación dun Estado moderno
Os Austrias maiores
Reis Austrias españois
A monarquía universal de Carlos I
(1516-1556)
Herdou un enorme imperio Carlos I era fillo de Filipe o Fermoso, herdeiro das
posesións de Borgoña e favorito para o Sacro Imperio,
e de Xoana, filla maior e herdeira dos Reis Católicos
O imperio de Carlos V
Baseábase en
-Nunha política integradora a través dunha
unidade relixiosa e unha monarquía universal
En 1519 marchou a Aquisgrán (Alemaña) para ser coroado como
Carlos V
Na súa ausencia
tivieron lugar dous
conflitos en España
-A revolta das Comunidades (Castela)
-A revolta das Xermanías (Valencia)
O seu fracaso reforzou a monarquía
A política exterior de Carlos V tiña diversos problemas:
- A idea de monarquía universal enfrontábase á
oposición de Francia e os seus aliados
-Guerra contra Francisco
I (batalla de Pavía, 1525)
-Saco de Roma (1527) - A ameaza do Imperio otomán (turcos)
- A expansión do protestantismo e o fracaso
da unidade relixiosa
-Na Paz de Augsburgo entre
católicos e luteranos (1555)
concedeuse a liberdade relixiosa
A herdanza recibida por Carlos V
O imperio de Carlos V
A expansión da Reforma por Europa
A monarquía hispánica de Filipe II
(1556-1598)
O fracaso na unidade relixiosa fixo renunciar a Carlos V á coroa en
1556, e dividíu o seu imperio entre
O seu fillo Filipe II e o seu irmán Fernando I
-Filipe II baseou o
seu reinado en
-A defensa do catolicismo
-O mantemento da hexemonía dinástica en Europa
A nivel interno, a monarquía de Filipe II enfrontouse a diversos problemas
A sublevación dos mouriscos en Las Alpujarras, Granada (1568)
As alteracións de Aragón
-O choque cos privilexios forais
manifestouse claramente no caso de
Antonio Pérez (antigo secretario real)
O bandoleirismo
O imperio de Filipe II
A política exterior baseábase na defensa do catolicismo e en manter a hexemonía española
Os
problemas
foron
múltiples
-A rebelión de Flandres (calvinismo)
-A represión do duque de Alba e as victorias de Alexandre Farnesio
non impidieron a independencia das Provincias Unidas (Holanda)
-A relación con Inglaterra
-De ser rei consorte con Maria I Tudor, pasouse á guerra contra
Isabel I (Armada Invencible, 1588)
-O enfrontamiento contra os turcos
-A Liga Santa (o papado, Venecia e España) derrotou aos turcos na
batalla de Lepanto (1571), freando o seu avance
O elemento máis positivo na política exterior de Filipe II foi a unión con Portugal (a unión
ibérica) en 1580, que se mantivo ata mediados do século XVII.
Actividade voluntaria: “Humor monárquico”
faespana.wordpress.com
A organización institucional baixo os Austrias
A monarquía era a cúspide de todo o sistema. Os reinos que a
formaban mantiñan a súa propia lexislación e institucións
O goberno exercíao o rei, apoiado por un sistema polisinodial ou de
consellos
Os consellos aumentaron co tempo e a
extensión do imperio
-Un dos problemas máis graves da administración dos
Austrias foi a venalidade dos cargos (corrupción), que
foi degradando a administración
As Cortes dos diversos territorios foron perdendo importancia
Sistema polisinodial
Os Austrias menores
A Pax Hispanica de Filipe III
No reinado de Filipe III as tarefas do goberno pasaron a mans
dun favorito ou valido (duque de Lerma), ministro da confianza
do rei
O duque de Lerma
-Paz de
Londres
(1604), con
Inglaterra
-Tregua dos
doce aos
(1609), coas
Provincias
Unidas
(holandeses)
-Acompañada
dunha
excelente
rede
diplomática
Política internacional (pacifista)
-A crise
financeira da
monarquía
(bancarrota de
1607)
-Expulsión dos
mouriscos (1609)
Política interior
O reinado de Filipe IV
O valido de Filipe IV foi o conde-duque de Olivares
(Gaspar de Guzmán y Pimentel)
Política internacional (agresiva)
contra
-Os
protestantes
alemáns
(guerra dos
Trinta Anos)
1618-1648
-As Provincias
Unidas
-Francia
derrotas
- Las Dunas (1639)
- Rocroi (1643)
Tratados
Paz de Westfalia (1648) -España perde a hexemonía en
Europa
Paz dos Pirineos (1659), con
Francia
-Perda do Rosellón (Cataluña
francesa)
Política interior
As reformas de Olivares La crisis de 1640
Para reforzar a monarquía e
unificar políticamente el imperio
-Reforma financeira
-A unión de Armas
(1625)
provocou
-A revuelta (Corpus de
Sangue) e guerra de
Cataluña
--Guerra e independencia
de Portugal
As revoltas da década de 1640 na
monarquía hispánica O imperio español en Europa na
segunda metade do século XVII
O reinado de Carlos II
Foi un rei de personalidade enfermiza e feble que agravou a crise
da monarquía
Un reinado
con graves
dificultades
- Revoltas interiores (Segunda Xermanía, en
Valencia, e o Motín dos Gatos, crise de
subsistencia de 1699, en Madrid)
- Conflitos coa Francia de Luis XIV, que provocu
a perda de diversos territorios
- Un problema de sucesión
-Non tivo fillos e houbo que escoller
entre dous pretendentes (Filipe de
Borbón ou Carlos de Austria)
-Filipe V sería o sucesor de Carlos II
(1700)
Actividade voluntaria: “Humor monárquico” (2)
faespana.wordpress.com
O imperio ultramarino español
O descubrimento de América
O descubrimento de América inscríbese no desexo de atopar unha
ruta cara Asia (as Indias), sen atravesar territorio turco
América foi descuberta (1492) por Cristovo Colón nunha expedición
sufragada polos Reis Católicos
O Tratado de Tordesillas (1494) trazou unha liña
divisoria entre as áreas de influencia portuguesa e
española
As viaxes de Colón
A exploración e conquista de América
Exploración
·1500: Yáñez Pinzón – Costa de Brasil
·1513: Vasco Núñez de Balboa – océano Pacífico
·1513: Juan Ponce de León – Florida
·1519 y 1522: Magallanes e Elcano – Primeira volta ao mundo
Conquista ·1.ª fase: Hernán Cortés conquista o imperio azteca
(México)
·2.ª fase: Francisco Pizarro e Diego Almagro conquistan o
imperio inca (Perú…)
·3.ª fase: Norte de Arxentina e Uruguai
En 1571 chégase a conquistar as Illas Filipinas A máxima expansión
no século XVII Unión coa corona portuguesa (1580-1640)
Exploración e conquista de América
Características políticas, económicas e sociais
Gobierno e administración
Consello de
Indias Xestionaba todo o relacionado cos territorios
americanos. Dependía de Castela
- Casa de Contratación Xestionaba o monopolio comercial.
Situada en Sevilla Nos territorios
americanos
Virreinatos (vicerreis)
Subdivididos en Gobernacións (gobernadores)
Á súa vez subdivididos en
Cabildos (Concellos)
Virreinatos e gobernacións
Explotación dos recursos
Minaría -Perú e Bolivia (Potosí)
-México (Zacatecas)
Explotación do indíxena a través da mita
Agricultura
-Plantación e facenda
Explotación a través do sistema da
encomenda
A poboación indíxena e os escravos africanos
Catástrofe
demográfica
-Guerras, explotación e epidemias
introducidas polos españois
Supliuse con escravos
africanos
Denuncia e defensa dos indios
(Bartolomé de las Casas)
Economía e sociedade na España
dos séculos XVI e XVII
Demografía
-En el siglo XVI, crecimiento
-En el siglo XVII, decadencia
Crisis demográfica del siglo XVII -Epidemias de peste
-Malas cosechas
-Expulsión de los moriscos
-Emigración, miembros de la Iglesia y
mortalidad bélica
A economía
O século XVI: da expansión á
crise en Castela
Aumento de poboación e
desenvolvemento
comercial coas Indias
Aparecen problemas que
se agravan co tempo
-Unha agricultura con baixa
productividade e limitada polos
privilexios da Mesta
-Dificultades na industria téxtil
(gremios e falta de proteccionismo)
-A chegada de metais preciosos
aumentou os prezos e empeorou as
condicións de vida
O século XVII: a crise xeral e a recuperación da
periferia
-A crise afectou a toda Europa
-En España coincidíu coa crise política e
fiscal
As manifestacións máis
destacables da crise
-Diminución da produción agraria e
gandeira
-A crise das actividades textís en
Castela
-A decadencia doutras actividades
artesanais en relación ao Estado (naval,
metalurxia…)
-A diminución da chegada de metais
preciosos de América
-A crise da Facenda Real
Evolución do tráfico de
mercadorías con América
Importacións de metal e índice de
prezos
Importancia do honor
(honra, limpeza de
sangue…)
A sociedade dos séculos XVI e XVII
Os estamentos privilexiados
O pobo chan
Os valores sociais
Predominio do modelo
patriarcal na organización
familiar
Respecto á nobreza:
-Seguridade da orixe nobiliaria
- Limpeza de sangue
Nobreza -Nobreza tradicional (alta, media e baixa)
-Nobreza recente (venta de títulos)
-Nobreza de toga (por méritos ou servizos á coroa)
Clero -Alto clero (asimilable á alta nobreza)
-Baixo clero (condicións de pobo chan)
-Os campesiños donos de propiedades extensas e os burgueses
-Pequenos propietarios agrícolas, xornaleiros e clases populares urbanas
-Os marxinados sociais
Pirámide da sociedade estamental na Idade Moderna
DOC. 30
Nobles practicando el juego de cañas
Muchachos comiendo melón y uvas,
obra de Murillo
A cultura española dos Séculos de Ouro
Humanismo e Renacimiento
O pensamento humanista
Penetra a través de:
-Personalidades como o cardenal Cisneros, Luis Vives o u Antonio Lebrija
-Universidades e a imprenta
A literatura foi unha das
grandes manifestacións do
humanismo
-Poetas como Garcilaso de la Vega, místicos como Santa Teresa de
Jesús ou escritores como Fernando de Rojas («La Celestina»)
O Renacimento Arquitectura:
· Estilo plateresco (transición do Gótico ao Renacimento)
· Estilo clásico italiano
· Estilo herreriano (mosterio de El Escorial)
Escultura: Alonso Berruguete ou Juan de Juni
Pintura: O Greco
O Barroco -Este movemento vinculouse coa defensa do catolicismo e da
monarquía
-Asumíu os postulados da Contrarreforma e fixo de propaganda relixiosa
ou política
-Na literatura: Góngora, Quevedo, Lope de Vega, Gracián, Calderón e Miguel de Cervantes
-Na pintura: Zurbarán, Murillo… Diego de Velázquez
Moita importancia do pensamiento teolóxico e filosófico, pero pouco desaenvolvemento
científico
A Galicia dos Austrias:
ADMINISTRACIÓN:
•División en 7 provincias
dende mediados do s.
XVI (para o reparto de
impostos e o
recrutamento militar).
•XUNTAS DO REINO:
delegados das capitais
das sete provincias, para
representar ao Reino de
Galicia como
intermediarios ante a
Coroa.
•En 1623, o Reino de
Galicia recupera o voto
nas Cortes de Castela
(ata esa data, Zamora
exercía de portavoz
daquel nas Cortes,
dende 1476).
GALICIA E OS DESCUBRIMENTOS
XEOGRÁFICOS: •CASA DA CONTRATACIÓN DA
ESPECIERÍA (A CORUÑA, 1522-
29): diferentes expedicións cara ás
Molucas ou Illas das Especias.
•PORTOS DE A CORUÑA E
BAIONA: autorizados por Carlos I
para comerciar directamente con
América, entre 1529 e 1573.
•PARTICIPACIÓN DE GALEGOS
NAS EXPEDICIÓNS DE
DESCUBRIMENTO E
CONQUISTA: Álvaro de Mendaña
(Illas Salomón), Pedro Sarmiento
de Gamboa (travesía Perú-España,
polo Estreito de Magallaes), etc.
GALICIA E AS GUERRAS DOS AUSTRIAS:
A costa galega foi
obxecto, durante os
ss. XVI e XVII, dos
ataques de
diferentes inimigos
da Coroa española.
A cidade de A
Coruña, e gran parte
do litoral, foi
fortificado con
diferentes baterías,
fortíns, castelos e
fortalezas nese
período.
Destacaron os seguintes feitos:
•Estancias das armadas reais nos portos de Coruña e Ferrol (expedicións contra Inglaterra, Holanda… como a Gran Armada de 1588).
•Ataques das flotas inglesas, francesas e holandesas ao porto de A Coruña (Drake, 1589; 1599; 1639).
•Asaltos e ataques dos corsarios e piratas (ataque turco de 1617 a Vigo).
•Accións bélicas na fronteira de Portugal.
•Levas tributos e mantemento das tropas.
Castelo de San Antón (A Coruña)
María Pita (1589)
SOCIEDADE AGRARIA E NOVOS CULTIVOS:
•Sociedade e economía
fundamentalmente agrícolas (80% da
poboación).
•Agricultura de subsistencia típica do
Antigo Réxime (cereais e barbeito).
•Estensión dende a costa cara ao
interior do cultivo do millo, potenciando
a producción e o aumento da
poboación.
•As cidades: moi pequenas,
destacando Santiago, A Coruña e
Pontevedra.
•Fidalgos e clérigos principais
propietarios das terras e controladores
das rendas (cobro dos foros).
•Absentismo da alta nobreza: Andrade,
Lemos, Monterrei, Gondomar…
ADMINISTRACIÓN:
•División en 7 provincias
dende mediados do s.
XVI (para o reparto de
impostos e o
recrutamento militar).
•XUNTAS DO REINO:
delegados das capitais
das sete provincias, para
representar ao Reino de
Galicia como
intermediarios ante a
Coroa.
•En 1623, o Reino de
Galicia recupera o voto
nas Cortes de Castela
(ata esa data, Zamora
exercía de portavoz
daquel nas Cortes,
dende 1476).
Orientacións e consellos para o exame
faespana.wordpress.com