SAIAKUNTZA MOTAK

Bi motetan sailkatzen dira:

Saiakuntza birrintzaileak (probeta bat erabiltzen da)• Estatikoak: gogortasun, trakzio, konpresio, zizailadura,

gilbordura, bihurdura,makurdura saiakuntzak.• Dinamikoak: talkarekiko erresistentzia eta neke saiakuntzak.• Teknologikoak: tolesketa, enbutizioa, forja, txinpart

saiakuntzak.

Saiakuntza ez birrintzaileak (ez du kalterik hartzen)• Makroskopikoak,optikoak, magnetikoak, elektrikoak,

ultrasonikoak, X izpiekin, gamma izpiekin.

GOGORTASUNAMaterial batek beste batek marra ez dezan kontrajartzen duen errresistentzia da.

Mohs-en metodo

Talkoa

Igeltsua

Kaltzita

Fluorita

Apatito

feldespatoa

Kuartzoa

TopazioaDiamantea

Korindoia

1

Brinell metodoa. Diametro janeko altzairuzko bola estragogor bat erabiltzen da sargailu gisa. Gogortasuna (HB) aplikatutako P kargaren (kgtan) eta hatzaren S azaleraren (mm 2 tan) arteko erlazioa da.

HB = S / P

Vickers metodoa. Diamante piramide lauangeluar bat erabiltzen da. Piramidearen muturra materialaren azalaren kontra zanpatzen da 20 seg.

Rockwell metodoa. Sakoneraren bitartez neurtzen da. Forma

konikoko piramide bat.

ZIZAILADURA

Materialek ebaketa prozesuen pean duten portaera aztertzen du.Kontra indar bi aplikatuz gero oso hurbil dauden material plano bitan bata bestearen gainean irriztatu eta banandu egingo dira. Bere forma zizaila edo gillotina makina arrunta da hau da, hortz bat finko et bestea mugikorra.

0S

P

= ebaketa esfortzua (kg/mm2)P=aplikatutako tentsioa edo esfortzua (kg)S0= probetaren hasierako sekzioa (mm2)BIHURDURA

Gorputz baten bi plano paralelotan elkarren aurkako norantzan aplikaturiko bi indar-parek gorputz horri eragiten dioten esfortzu-mota.Bi buru dituzte:Buruetako batek motor elektrikoa dauka eta besteak finkatzeko euskarri bat du.

KONPRESIOAMaterialek konpresio esfortzuen pean duten portaera aztertzen dute, tentsio gero eta handiagoaz aplikatuz, material motaren arabera probeta hautsi edo zanpatuta geratzen den arte.Konpresio saiakuntzetan kontuan izan behar ditugun parametroak trakzio saiakuntzetan aztertu ditugun berberak dira, zeinuz kontrakoak ordea: tentsio unitarioa eta kontrakzio unitarioa.

0S

P0

0

0l

ll

l

lA

TENTSIO UNITARIOA σ= tentsio unitarioa (kg/mm2)P= aplikatutako tentsio edo esfortzua(kg)S0=probetaren hasierako sekzioa (mm2)

KONTRAKZIO UNITARIOAA= kontrakzio unitarioal= luzera P esfortzuan zehar (mm)l0=probetaren hasierako luzera (mm)

Metalekin eta ez-metalekin egin daitezke.Metalen kasuan: probeta

zilindrikoak erabiltzen dira eta konpresio esfortzuekiko portaera metalen hauskortasunaren menpean dago.

Bi mota: Metal hauskorrak eta ez-hauskorrak.Ez-metalen kasuan: probeta

kubikoak erabiltzen dira.

TRAKZIOAProbeta luzatzean datza, ezartzen zaion tentsio edo esfortzuaren ondorioz. Materialaren elastikotasuna zehaztu ahal izateko, batetik, tentsio unitario(materialak jasaten duen esfortzua) eta luzeraren handitze unitarioa(egindako luzapenaren eta hasierako luzapenaren zatiketa) izan behar ditugu kontuan.Young-en modulua.

S

P

TENTSIO UNITARIOAσ= tentsio unitarioa (kg/mm2)P= aplikatutako tentsio edo esfortzua(kg)S0=probetaren hasierako sekzioa (mm2)

LUZERAREN HANDITZE UNITARIOAA= luzeraren handitze unitarioal= luzera P esfortzuan zehar (mm)l0=probetaren hasierako luzera (mm)

0

0

0 l

ll

l

ΔlA

0

0

llSP

AE

YOUNG-EN MODULUA.

GILBORDURA

Luezea eta sekzio txikiko probeta bati bere ardatzaren norabidean eginiko konpresio esfortzua ezartzen badiogu albo baterantz tolestuko da(gilbordura).

l

EIRg

2

RG GILBORDURAREKIKO ERRESISTENTZIAE= elastikotasun moduluaI= piezaren sekzioaren inertzia momentuaL= piezaren luzera

MAKURDURA

Sekzio angeluzuzeneko probetei, muturrak euskarri banatan dituztela, gero eta esfortzu gehiago egiten zaio erdialdean deformazioa neurtzeko.  Saiakuntza hauek trakzio saiakuntzen osagarriak dira.

NEKE SAIAKUNTZA

Piezei aplikatzen zaion esfortzuen balioak: Material batek nekearekiko duen

erresistentzia ezagutzeko egiten den saiakuntza da.

Material bat, magnitudez eta noranzkoz etengabe aldatzen diren esfortzuen pean, tentsio konstanteko esfortzu baten ondorioz izango lukeen haustura normalena baino karga txikiagoarekin hausten da.

S.Birrintzailea • dinamikoa

• Tentsioaren balio maximoa• Maximoaren eta

minimoaren arteko diferentzia

• Batez besteko balioa

• Pultsatorioa.• Aldizkakoa.• Txandakako simetrikoa.• Txandakako asimetrikoa

Eskaera mota hauek izan daitezke:

Probetak hausterakoan xurgatzen duen energiari erresilentzia esaten zaio, eta σ letraren bitartez adierazi eta kgm/cm2-tan neurtzen da.Saiakuntzarik ohikoena Charpy-ren pendulua erabiltzen duena da.

TALKAREKIKO ERRESISTENTZIA

Prozedura: Probeta bere lekuan jarri eta

mailua h garaieraraino altxatzen da eta angelu bat sortzen du.

Mailua erortzen uzterakoan, probeta jo eta hautsi egiten du. Ondoren gorantz abiatzen da eta beste angelu bat eratzen du h garaiera heltzeanS

= hausturaren erabilitako

energia

Erresilentzia:

σ= materialen erresilentzia

S= probetaren sekzioa

MAKROSKOPIOAK

Ez birintzaileak.

Piezek dituzten irregulartasunak antzematea:pitzadurak, porositoak, hurrupadurak…Piezen akatsak ikusteko piezen arabera, likido bat edo bestea erabili eta garbitu, lehortu eta substantzia koloratzaile batekin margotu eta gero begi hutsez edo argi ultramorez ikusten dira

OPTIKOAKAleazioen osagaiak zehaztea, pitzadurak, forma, tamaina, porositateak eta korrosioak aurkitzea. Mikroskopio metalografikoa erabiltzen da.

ULTRASONIKOAKSoinu uhinek ingurune material batean zehar- (ez hutsean) lerro zuzenean hedatzen diren fenomeno bibrakorrak dira.Saiakuntza ultrasonikoak ultrasoinuek egitura akatsak dituen material batean zehar dituzten transmisio diferentzietan oinarritzen dira.

X IZPIAK

X izpiak uhin elektromagnetiko mota bat dira. Eta argi ikusgaiak baino hamar mila aldiz uhin-luzera motzagoa dute. Horrenbestez, argi ikusgaia baino askoz energetikoagoak dira. Oso sarkorrak dira eta organismoan kalte larriak eragin ditzakete (ehunak deuseztatu, azala erre, DNA kaltetu...).

Gorputzen ehunen lodieraren, dentsitatearen edo konposizioaren arabera, modu desberdinean xurgatzen dira X izpiak, gorputza zeharkatu ahala

GAMMA IZPIAK.

Normalean gamma izpiak maiztasun eta energia handiena eta uhin-luzera laburrena duten erradiazio elektromagnetikotzat hartzen dira, hau da, energia oso altuko fotoiak kontsideratzen dira. Eduki energetiko handia izanik, zelula bizidunei kalte larriak eragiten dizkiete.

Gamma izpien uhin-luzera hain laburra izanik, fotoi intzidente bakar batek kalte nabarmena eragin diezaioke zelula bizidun bati. Berezitasun hau aprobetxatuz, gamma erradiazioa organismo biziak hiltzeko erabiltzen da sarritan, irradiazio izeneko prozesua jarraituz

MAGNETIKOAK

ELEKTRIKOAK

Material ferromagnetikoarekin egiten dira, hau da, eremu magnetikoen eroale onak direnekin. Pitzadurak, hurrupadurak edo burbuilak bezalako irregulartasunek eremu magnetikoaren indar lerroei eragiten dizkieten aldaketetan oinarritzen dira. Saiakuntza aztergai den piezari intentsitate handiko eremu magnetiko bat aplikatuz burutzen da.

Material eroaleek ezpurutasunen bat dutenean gertatzen den erresistentzia aldaketan oinarritzen dira. Pitzadurek, poroek edo ezpurutasunek eragindako edozein luzera edo sekzio aldaketak erresistentzia aldaketa ere eragingo du.

S. Birrintzaileak• teknologikoak

TOLESTAKETA.

Material eroaleek ezpurutasunen bat dutenean gertatzen den erresistentzia aldaketan oinarritzen dira. Pitzadurek, poroek edo ezpurutasunek eragindako edozein luzera edo sekzio aldaketak erresistentzia aldaketa ere eragingo du. Materielen plastikotasuna ezagutu dezakegu.

Probetari tolestaketa bakun, bikoitz edo txandakakoak eragiten zaio, tolestaketaren kanpoaldean pitzadurarik agertzen ote den ikusteko.

ENBUTIZIOA

Puntzoi baten bidez txapei forma ematean datza. Horretarako prentsa izeneko makina bat erabiltzen da. Prentsaren zapaltzailearekin txapa eutsi egiten da eta forma jakin bat duen puntzoi bat sartzen da txaparen kontra, indar horren bidez forma emateko.

TXINPART FORJA

Soldadura

Soldadurabaten erresistentzia egiaztatzeko

Bi zatitan banatu eta soldadurarekin saiakuntzak egin.

Mandrinaketa

Material baten zulatzeko ahalena neurtuz Xafla berotu eta zulatu

TinkaketaMaterialen kalitatea ezagutzeko Berotu eta laburtu, kolpeka

zanpatuz

Platinaketa

Material baten forjagarritasuna aztertzen du.

Pletina berotu eta kolpatulehen pitzadura agertu arte

Marruskadurak edo talkak berotutako eta erauzitako zatitxo goria, hau da, metal batek esmeril harriaren aurka presionatzerakoan sortzen ditu txinpartak.

AMAIERAMaitane Diez eta

Jone Pastor