qhishwa simi
TRANSCRIPT
-
11111Qhishwa Simi Yachaqana MaytuLENGUA QUECHUA / TEXTO DE ESTUDIO
Bsico
01 texto Quechua JM.indd 3 03-07-15 16:58
-
Este libro te lo ha hecho llegar gratuitamente el Ministerio de Educacin de Chile a travs del establecimiento educacional en el que estudias.
Es para tu uso personal tanto en la escuela como en tu casa; cudalo para que te sirva todo el ao.
01 texto Quechua JM.indd 1 03-07-15 16:58
-
PEIB, 2013 Programa de Educacin Intercultural Bilinge Ministerio de Educacin Gobierno de Chile
Inscripcin Registro de Propiedad Intelectal N 229.729 Equipo Autora: Nidia Carvajal Villalobos Fermina Paucar Sandra Velsquez Argel Beatriz Gonzlez Flle Alejandra Caballero Gatica Carolina Hirmas Ready Equipo Editorial: Alejandra Carimn Davis Jimena Benavides Machuca Juan Tapia Santibez Beatriz Gonzlez Flle Mara Magdalena Browne
Traduccin: Valeria Tauca Hayde Lpez Cruz Julia Quispe Yucra Miguel Urrelo Valdivia
Ilustraciones: Macarena Salazar Juan Jos Fernndez Soledad Sebastin Loreto Salinas Daniel Blanco Fotografas: Paula Faras
Diseo: Mara Jos Garrido Bermdez Mara Luisa Avaria
Revisin Cultural y Lingstica: Julia Quispe Yucra Miguel Urrelo Valdivia Produccin General: Pehun Editores
Impresin: Trama Impresores S.A.
Tiraje: 50 Ejemplares
01 texto Quechua JM.indd 2 03-07-15 16:58
-
Presentacin
El Programa de Educacin Intercultural Bilinge del Ministerio de Educacin ha iniciado, por primera vez en la historia de la educacin chilena, un camino hacia la enseanza y aprendizaje de las lenguas Aymara, Mapuzugun y Quechua, dirigido a nios y nias indgenas, y no indgenas que estudian en las escuelas bsicas del pas.
La lengua originaria es el elemento primordial de identidad, y es adems un patrimonio inmaterial de la humanidad. Preservarla es tarea fundamental de Estado; por ello, al momento de elaborar este texto pretendemos que nuestros alumnos y alumnas, sobre todo, valoren la riqueza de su lengua originaria.
El desafo para la elaboracin de este texto fue intenso, ya que uno de los elementos culturales ms importantes de los pueblos originarios en Chile es el carcter oral de sus lenguas, pues a travs de ellas se transmiten los conocimientos, la historia, las luchas, los sueos y esperanzas. Por esta razn, el presente texto de estudio contiene actividades con nfasis en la tradicin oral y en el desarrollo de la oralidad.
Respecto del desarrollo de la escritura y teniendo presente que esta habilidad es un hecho social, no natural, hubo que buscar estrategias que emanaran de las propias comunidades donde habitan los estudiantes. La propuesta que se plasma en este texto es, precisamente, considerar a la escritura como un producto cultural y no una traduccin literal impuesta del castellano.
El compromiso es continuar con la elaboracin de textos de estudio para toda la enseanza bsica. Esperamos cumplir con sus expectativas y hacerlos tiles y valorados por los estudiantes.
Sabemos que nunca la tarea es perfecta: haremos los esfuerzos para que los prximos textos escolares sean an ms pertinentes, ms completos, ms tiles y ms hermosos.
Porque los nios y nias de nuestras escuelas se lo merecen.
Ministerio de Educacin Gobierno de Chile
Santiago, mayo de 2013.
401 texto Quechua JM.indd 4 03-07-15 16:58
-
Qhawana qallari
Wakichiy iskay simipi runapanakuy yachachina kamay yachachiymanta uj anta qallarin yachachinaman yachanaman Aymara Mapuzugun Qhishwa simipi qhari warmi wawakunapaq llaqtayuq mana llaqtayuqpis yachay wasikunapi mama llaqtamanta yachaqanku
Llaqtayuq simi tiksiqa pi kaymanta Astawanpis mana imaykanachu jatun chaniyuq kan waqachay tiksina mama llaqtamanta kan Chayrayku kay mayt'u ruwaypi yachaqaqkunayku astawan chaninchay yachaqayta munayku Chanitaq qhapanataq simi llaqtayuqmanta
Kay mayt'uta ruwanapaq qillqana jatun llank'ay karqa astawan jatun imakuna kultural nisqa llaqtayuq Chilipi simi parlakunalla kan Payrayku tukuy riqsinakunata awpa willay sinchikuyninku suyanakunanku yachachinku Kayrayku kay yachaqana mayt'upi ruwanakuna tiyan parlay yachakipayta parlaymanta wiay astawan llank'anawan
Qillqana ruwanamanta ayllumanta yachayllawan ruway yachaspa yachanata masq'ayta tiyarqa ayllukunamanta lluqsisqankunata chaypi yachaqaqkuna tiyanku Kay qillqanapi tarikusqan kan qillqana kultural nisqa lluqsiynin unanchay mana castillamantachu tiqrasqata
Kay llank'anata mayt'ukunata qhipapi ruwakunqapuni Yachaqaqkuna munasqankuta junt'achiyta suyayku sumaqtaq Chaninchasqataq ruwapusun
Ni jayk'aq kay llank'ana ancha sumaq kanqa yachayku Kallpata ruwasqayku mayt'ukuna qhepapi astawan sumaq qanampaq astawan junt'a astawan sumaq astawan k'acha ima
Qhari warmi wawakuna yachay wasikunanchiqmanta atipakurqanku
Ministerio de EducacinGobierno de Chile
Santiago, mayo de 2013.
501 texto Quechua JM.indd 5 03-07-15 16:58
-
ndice
4
8
28
46
66
84
104
130
148
Presentacin ...............................................................................
Unidad 1Escucho a mi familia...............................................................
Unidad 2 Mi comunidad ..........................................................................
Unidad 3 Mi familia canta, cuenta y celebra ..............................
Unidad 4 Los sonidos de la naturaleza ............................................
Unidad 5 Escucho a los abuelos de mi comunidad .....................
Unidad 6 Tronco familiar .........................................................................
Unidad 7 Cantos y fi estas del sembrado .......................................
Unidad 8 Disfrutemos del carnaval ...................................................
01 texto Quechua JM.indd 6 03-07-15 16:58
-
ndice
5
8
28
46
66
84
104
130
148
Qhawana qallari .........................................................................
Unidad 1Yawar masiyta uyarini ...........................................................
Unidad 2 Aylluyniy ........................................................................................
Unidad 3 Yawar masiyqa takintaq willantaq kusikuntaq..........
Unidad 4 Pachamamamanta chaqwaykuna ................................ Unidad 5 Jatun tatakunata aylluymanta uyarini ...........................
Unidad 6 Yawar masi kullu ....................................................................
Unidad 7 Tarpuymanta takiykunantaq raymikunantaq...........
Unidad 8 Pujllaymanta kusikuna ............................................................
01 texto Quechua JM.indd 7 03-07-15 16:58
-
Yawar masiyta uyariniEscucho a mi familia Yawar masiyta uyariniEscucho a mi familia
8
Yawar masiyta uyariniEscucho a mi familia 1
01 texto Quechua JM.indd 8 03-07-15 16:58
-
Imata qhawanki musqasunkichu
Yawarmasikunamanta pikunata riqsinki
Qhishwapi napaykuyta yachankichu
Imata qhawanki musqasunkichu
Yawarmasikunamanta pikunata riqsinki
Qhishwapi napaykuyta yachankichu
UN
IDA
D 1
9
Imaynalla masikuna yawarmasiyta riqsiychiq paykunawan kuska napaykuyta yachaqasun uyariyta yupaychaspa jatun tatata jatun mamatawan pikunachus unay yachayniyuq uyaywakunata qhishwa qallupi yachaqallasuntaq
Hola amigos y amigas! Les presento a mi familia, junto a ellos aprenderemos a saludar y a escuchar con respeto al abuelo y la abuela, quienes poseen los saberes
de los antepasados. Tambin aprenderemos las vocales en quechua.
01 texto Quechua JM.indd 9 03-07-15 16:58
-
Siq'ikunata qhaway chaymanta kutichiyObserva la imagen y responde.
Wawakuna imata ruwashankuri Imatataq jatun tatakuna wawakunawan ruwashanku
TRADICIN ORAL
Yawar masita uyariySaber escuchar a la familia
Siq'ikunata qhaway chaymanta kutichiyObserva la imagen y responde.
Wawakuna imata ruwashankuri Imatataq jatun tatakuna wawakunawan ruwashanku
TRADICIN ORAL
Yawar masita uyariySaber escuchar a la familia
1001 texto Quechua JM.indd 10 03-07-15 16:58
-
Tukurispa uyariqtinchiq ima sumaqkuna ruwakun Imayna riparakunchiq maykaqchus mana uyarisqachu
kanchiq
Uyariqtin yupaychayta riqsichikun chay raqhayta llimphiyIndica cul lmina representa respeto al escuchar.
Tukurispa uyariqtinchiq ima sumaqkuna ruwakun Imayna riparakunchiq maykaqchus mana uyarisqachu
kanchiq
Uyariqtin yupaychayta riqsichikun chay raqhayta llimphiyIndica cul lmina representa respeto al escuchar.
UN
IDA
D 1
1101 texto Quechua JM.indd 11 03-07-15 16:58
-
Siq'ikunata qhaway willasqanta uyariy Escucha el relato y mira las imgenes.
Paykunaqa ruwaykunata uyarispa yachaqaq kanku chukuykusqa quncha kantupi chisiyaypi manaqa tutapi
Unaypachapi wawakunaqa michiqkunapi tukuq kanku jatun tata tayta kunawan yachachisqa
Siq'ikunata qhaway willasqanta uyariy Escucha el relato y mira las imgenes.
Paykunaqa ruwaykunata uyarispa yachaqaq kanku chukuykusqa quncha kantupi chisiyaypi manaqa tutapi
Unaypachapi wawakunaqa michiqkunapi tukuq kanku jatun tata tayta kunawan yachachisqa
1201 texto Quechua JM.indd 12 03-07-15 16:58
-
Uj chisiyaypi waqay llamakunata chantapis chalalan takayta wawakunaqa uyarinku yachaqas qankuta yuyarinku pinkirispa rinku jatun tataman willariq
Wawakuna jatun tatakunawan imata yachaqankuri Tapuriy tatakunata kuraqkuna imata yachachirqankuri Kuraqkunata uyarina imaqtin kusari
Tukuy kancha chayman sumaq chaqwaspa pawanku Imaynatachus uj puma usqhaywan ayqiyta qhawanku
Uj chisiyaypi waqay llamakunata chantapis chalalan takayta wawakunaqa uyarinku yachaqas qankuta yuyarinku pinkirispa rinku jatun tataman willariq
Wawakuna jatun tatakunawan imata yachaqankuri Tapuriy tatakunata kuraqkuna imata yachachirqankuri Kuraqkunata uyarina imaqtin kusari
Tukuy kancha chayman sumaq chaqwaspa pawanku Imaynatachus uj puma usqhaywan ayqiyta qhawanku
UN
IDA
D 1
1301 texto Quechua JM.indd 13 03-07-15 16:58
-
Mayqinkuna Yawarmasiykikunamanta riqsinkiri Sutinkunata rimachiyCules de estas personas forman parte de tu familia? Pronuncia sus nombres.
Jatun tata
Mama
Kaka
Jatun mama
Wawa
Ipa
Pana
Tata
Churi
Wawqi
Mayqinkuna Yawarmasiykikunamanta riqsinkiri Sutinkunata rimachiyCules de estas personas forman parte de tu familia? Pronuncia sus nombres.
Jatun tata
Mama
Kaka
Jatun mama
Wawa
Ipa
Tata
Churi
Wawqi
Jatun mama
Kaka
Pana
1401 texto Quechua JM.indd 14 03-07-15 16:58
-
Yawarmasiyqita raqhariy chantaqa iqiykiman riqsichiy Dibuja a los miembros de tu familia y presntalos al curso.
Este es mi padre: l se llama Antonio Quispe
Yawarmasiyqita raqhariy chantaqa iqiykiman riqsichiy Dibuja a los miembros de tu familia y presntalos al curso.
Este es mi padre: l se llama Antonio Quispese llama Antonio Quispese llama Antonio Quispese llama Antonio Quispese llama Antonio Quispe
UN
IDA
D 1
1501 texto Quechua JM.indd 15 03-07-15 16:58
-
COMUNICACIN ORAL
Yawar masi napaykunaSaludos a la familia
Qhawanata qhaway napaykuna allin kayniykipaqObserva el video Saludo por tu allin kay.
Jatun tata kuna kapusunkichu Imaynata napaykunki jatun tataki kunata taytaykikunatapis
wawqiyki imakunatapis
COMUNICACIN ORAL
Yawar masi napaykunaSaludos a la familia
Qhawanata qhaway napaykuna allin kayniykipaqObserva el video Saludo por tu allin kay.
Jatun tata kuna kapusunkichu Imaynata napaykunki jatun tataki kunata taytaykikunatapis
wawqiyki imakunatapis
1601 texto Quechua JM.indd 16 03-07-15 16:58
-
Qhaway wawakuna imata ruwashankuPractica con tus compaeros(as) el siguiente dilogo.
Walijlla qanri
Imaynalla kashanki
Allin punchay wawqi
Walijlla tinkunakama
Allin punchay pana
Qhaway wawakuna imata ruwashankuPractica con tus compaeros(as) el siguiente dilogo.
Walijlla qanri
Imaynalla kashanki
Allin punchay wawqi
Walijlla tinkunakama
Allin punchay pana
UN
IDA
D 1
1701 texto Quechua JM.indd 17 03-07-15 16:58
-
Allin kaynimpaq Runakunata Napaykusun Saludamos para desear bienestar a las personas.
Siq'ipi imata qhawarinki Wawakuna imaynata napaykunku Imarayku chaniyuqwan napaykuna
Allin kaynimpaq Runakunata NapaykusunAllin kaynimpaq Runakunata Napaykusun
Saludamos para desear bienestar a las personas.
Siq'ipi imata qhawarinki Wawakuna imaynata napaykunku Imarayku chaniyuqwan napaykuna
1801 texto Quechua JM.indd 18 03-07-15 16:59
-
Pacha punchay kasqanman jina napaykunchiq Napaykunata Qhawaytaq uyariytaq rimaytaqSegn la hora del da, saludamos de distinta manera. Observa, escucha y pronuncia los saludos.
Allin punchay Allin chisi
Allin tuta
Napayta masikunaykiwan apaykachayPractica el saludo con tus compaeros(as).
Pacha punchay kasqanman jina napaykunchiq Napaykunata Qhawaytaq uyariytaq rimaytaqSegn la hora del da, saludamos de distinta manera. Observa, escucha y pronuncia los saludos.
Allin punchay Allin chisi
Allin tutaAllin tuta
Napayta masikunaykiwan apaykachayPractica el saludo con tus compaeros(as).
UN
IDA
D 1
1901 texto Quechua JM.indd 19 03-07-15 16:59
-
COMUNICACIN ESCRITA
Sanampapi qillqaEscritura en glifos
Raqhaypi ima pallakunata riqsinkiri Urqukunapi pallakunata imaqtin raqhaqkankuri Kay jina pallakunata kitiykipi qhawankichu
Siq'ikunata qhaway chaymanta kutichiyObserva las imgenes y responde.
COMUNICACIN ESCRITA
Sanampapi qillqaEscritura en glifos
Raqhaypi ima pallakunata riqsinkiri Urqukunapi pallakunata imaqtin raqhaqkankuri Kay jina pallakunata kitiykipi qhawankichu
Siq'ikunata qhaway chaymanta kutichiyObserva las imgenes y responde.
2001 texto Quechua JM.indd 20 03-07-15 16:59
-
Urqu rumikunapi sanampa pallakuna raqhasqa yuyayniyuq chantapis sanampa sutikun Unay runakuna ruwaqkanku yachaykunata willanapaq Rumipatapi kaqkunaqa rumisanampa nisqa, jallpapi kaqkunataq sanampa nisqa
Las fi guras dibujadas en los cerros y en las piedras tienen signifi cados y se llaman glifos. Los hacan nuestros antepasados para comunicar un mensaje. Los que estn sobre piedras son petroglifos y los que estn en
la tierra son geoglifos.
Ima sanampa qhawanapi qhawankiri May chiqallapipis sanampata qhawankichu
Qhawanata qhaway urqukunapi sanampa yachachiqniyki riqsichisunqaMira el video Geoglifos en los cerros que te presentar tu educador(a).
Urqu rumikunapi sanampa pallakuna raqhasqa yuyayniyuq Urqu rumikunapi sanampa pallakuna raqhasqa yuyayniyuq chantapis sanampa sutikun Unay runakuna ruwaqkanku chantapis sanampa sutikun Unay runakuna ruwaqkanku yachaykunata willanapaq Rumipatapi kaqkunaqa rumisanampa yachaykunata willanapaq Rumipatapi kaqkunaqa rumisanampa nisqa, jallpapi kaqkunataq nisqa, jallpapi kaqkunataq sanampa nisqa
Las fi guras dibujadas en los cerros y en las piedras tienen signifi cados y se llaman glifos. Los hacan nuestros antepasados para comunicar un mensaje. Los que estn sobre piedras son petroglifos y los que estn en
la tierra son geoglifos.
Ima sanampa qhawanapi qhawankiri May chiqallapipis sanampata qhawankichu
Qhawanata qhaway urqukunapi sanampa yachachiqniyki riqsichisunqaMira el video Geoglifos en los cerros que te presentar tu educador(a).
UN
IDA
D 1
2101 texto Quechua JM.indd 21 03-07-15 16:59
-
Sanampamanta masiykikunawan rimay Ujta aqllaspa raqhaykuyConversa con tus compaeros(as) el signifi cado de estos glifos.
Sanampata aqllay chaymanta siq'iyElige un glifo y dibjalo.
Sanampamanta masiykikunawan rimay Ujta aqllaspa raqhaykuyConversa con tus compaeros(as) el signifi cado de estos glifos.
Sanampata aqllay chaymanta siq'iyElige un glifo y dibjalo.
2201 texto Quechua JM.indd 22 03-07-15 17:00
-
Uyariytaq rimariytaqEscucha y pronuncia.
Uyaywakunata chimpuy a con a i con i u con u Marca las vocales a con a ; i con i ; u con u .
AllquA / a
IntiI / i
UrquU / u
Pana
Wawqi
Rumi
Urqu
Uyariytaq rimariytaqEscucha y pronuncia.
Uyaywakunata chimpuy a con a i con i u con u Marca las vocales a con a ; i con i ; u con u .
u u
AllquA / a
IntiI / i
UrquUrquU / u
Pana
Wawqi
Rumi
UrquUrqu
UN
IDA
D 1
2301 texto Quechua JM.indd 23 03-07-15 17:00
-
Uyaywakunata qillqayEscribe las vocales.
Mana kaq uyaywakunata QillqayCompleta las vocales de las siguientes palabras.
_a _a _a _a _a _a _a
_i _i _i _i _i _i _i
_u _u _u _u _u _u _u
W_awa P_ana W_awqi
Uyaywakunata qillqayEscribe las vocales.
Mana kaq uyaywakunata QillqayCompleta las vocales de las siguientes palabras.
_a _a _a _a _a _a _a _a _a _a _a _a _a _a _a _a _a _a _a _a _a
_i _i _i _i _i _i _i _i _i _i _i _i _i _i _i _i _i _i _i _i _i
_u _u _u _u _u _u _u _u _u _u _u _u _u _u _u _u _u _u _u _u _u
WWW_a_a_aW_aWW_aWW_aW ww_aw_a_aw_a aawawwaw a a P P_a_a P_a P P_a P nn_an_a_an_a a a na nna n a a WW_a_aW_aWW_aW wqwq_awq_a_awq_a iiwqiwqwqiwq_a P_a P n_an_a a na n24
01 texto Quechua JM.indd 24 03-07-15 17:00
-
Taller integrador
NAPAYKUNAWAN PUjLLAMUNAJuguemos a los saludos
Uj sanampata jatun yuraq raphipi siq'iyDibuja un glifo en una cartulina.
Plastisinawan cantunta llutayModela su contorno con plasticina.
Qhishwa yawar masimanta uj runata aqllay Juch'uy raphipi sutinta qillqay chaymanta kunkaykipi warkuyElige a un miembro de la familia quechua; escribe su nombre en un cartel y culgalo de tu cuello.
Yachachiq raphita yawar masiykiq pakaspa sutinwan qusunqaEl educador(a) te entregar un papel con el nombre de tu familiar secreto.
Pana
Tata
Churi
Churi
Taller integrador
NAPAYKUNAWAN PUjLLAMUNAJuguemos a los saludos
Uj sanampata jatun yuraq raphipi siq'iyDibuja un glifo en una cartulina.
Plastisinawan cantunta llutayModela su contorno con plasticina.
Qhishwa yawar masimanta uj runata aqllay Juch'uy raphipi sutinta qillqay chaymanta kunkaykipi warkuyElige a un miembro de la familia quechua; escribe su nombre en un cartel y culgalo de tu cuello.
Yachachiq raphita yawar masiykiq pakaspa sutinwan qusunqaEl educador(a) te entregar un papel con el nombre de tu familiar secreto.
Pana
Tata
Churi
Taller integrador
NAPAYKUNAWAN PUjLLAMUNAJuguemos a los saludos
Churi
UN
IDA
D 1
2501 texto Quechua JM.indd 25 03-07-15 17:00
-
Pakasqa yawar masiykita qhishwa simipi mapaykuy chaymanta sanampata quySaluda en quechua a tu amigo/familiar secreto, y entrgale el glifo de regalo.
Pana
Churi
kaka
Jatun tata
Mama
Tata
Pakasqa yawar masiykita qhishwa simipi mapaykuy chaymanta sanampata quySaluda en quechua a tu amigo/familiar secreto, y entrgale el glifo de regalo.
Pana
Churi
kaka
Jatun tata
Mama
Tata
2601 texto Quechua JM.indd 26 03-07-15 17:00
-
Allin p'unchay
Tata
Mama
Ipa
Allin chisi
Jatun mama
Wawqi
Kaka
Allin tuta
Jatun tata
Pana
Wawa
Rimaykuna
Allin p'unchay
Tata
Mama
Ipa
Allin chisi
Jatun mama
Wawqi
Kaka
Allin tuta
Jatun tata
Pana
Wawa
Rimaykuna
UN
IDA
D 1
2701 texto Quechua JM.indd 27 03-07-15 17:01
-
AylluyniyMi comunidad AylluyniyMi comunidad
28
2
02 texto Quechua JM.indd 28 03-07-15 17:03
-
Ima kitikumata riqsinki
Kay kiti ima sutikun
Kay ayllu imaynatachus rikhurin
Ima kitikumata riqsinki
Kay kiti ima sutikun
Kay ayllu imaynatachus rikhurin
UN
IDA
D 2
29
Kunanqa ayllunchiqmanta yachaqasun imaynataq ruwakurqa imatachus sutin munayta nin Riqsichikuyka yachasun sutikunanta qhipa sutikunamantapis qhishwapi yachasun
Ahora vamos a aprender sobre nuestra comunidad, cmo se form y qu signifi ca su nombre. Aprenderemos a presentarnos y sabremos
el signifi cado de nombres y apellidos quechua.
02 texto Quechua JM.indd 29 03-07-15 17:03
-
Willanata uyariytaq qhawaytaqEscucha el relato y observa.
Mana ni pi yachanchu jayk'aqtaq Mii Mii llaqta paqarirqa Wakin runaqa ninku unay Tawca kay wayq'uta tarisqankuta Tama llamakunanwan purishaqtinku rumi rumipi yakuta mask'ashaspa
TRADICIN ORAL
Ayllu PaqarikuConformacin de la comunidad
Mii Mii
Willanata uyariytaq qhawaytaqEscucha el relato y observa.
Mana ni pi yachanchu jayk'aqtaq Mii Mii llaqta paqarirqa Wakin runaqa ninku unay Tawca kay wayq'uta tarisqankuta Tama llamakunanwan purishaqtinku rumi rumipi yakuta mask'ashaspa
TRADICIN ORAL
Ayllu PaqarikuConformacin de la comunidad
Mii Mii
3002 texto Quechua JM.indd 30 03-07-15 17:03
-
chayllapi uj k'acha pujyu q'umir sach'akunawan muyusqata tarisqanku nin K'allmakunanmanta mana ni jayk'aq qhawasqanku puquykuna wark'usharqanku nin kay puquykunataq astawan misk'i kay jallp'amanta kasqanku nin
chayllapi uj k'acha pujyu q'umir sach'akunawan muyusqata tarisqanku nin K'allmakunanmanta mana ni jayk'aq qhawasqanku puquykuna wark'usharqanku nin kay puquykunataq astawan misk'i kay jallp'amanta kasqanku nin
UN
IDA
D 2
3102 texto Quechua JM.indd 31 03-07-15 17:03
-
Mana iskay kutita t'ukurispa chaypi tiyakuq tukuy kawsayninkupaq qhipakusqanku
Kay kitiqa usqhayllata riqsichikusqa ashkha yawar masikuna tiyakuq chayasqanku Kunan p'unchaykama Mii Miimanta papayakuna manrarinakuna wayawakuna ancha riqsisqa kanku
Imaraykutaq yawarmasi qaqa kantupi tiyanata ruwan Imataq Mii Mii niyta munan Imaraykutaq kay llaqta riqsisqa rumakun
Mana iskay kutita t'ukurispa chaypi tiyakuq tukuy kawsayninkupaq qhipakusqanku
Kay kitiqa usqhayllata riqsichikusqa ashkha yawar masikuna tiyakuq chayasqanku Kunan p'unchaykama Mii Miimanta papayakuna manrarinakuna wayawakuna ancha riqsisqa kanku
Imaraykutaq yawarmasi qaqa kantupi tiyanata ruwan Imataq Mii Mii niyta munan Imaraykutaq kay llaqta riqsisqa rumakun
3202 texto Quechua JM.indd 32 03-07-15 17:03
-
Llaqtaymanta awpaq kawsayninmantaObserva el video Historia de mi pueblo.
Imaynataq kuska llaqta ruwakun Imataq sutin niyta munan Maymantataq llaqtakuna ayllukuna ima sutinku jamun
Ashkha ayllukunata kasqanman jina sutichakun T'uqu T'uquni Inka Wasi Ichhu Pampa Pirwa
A muchas comunidades se les nombra de acuerdo a sus caractersticas: Pueblo en hondonada, Casa del inca, Pampa de paja, Lugar para guardar
vveres.
Imaraykutaq yawarmasi qaqa kantupi tiyanata ruwan Imataq Mii Mii niyta munan Imaraykutaq kay llaqta riqsisqa rumakun
Llaqtaymanta awpaq kawsayninmantaObserva el video Historia de mi pueblo.
Imaynataq kuska llaqta ruwakun Imataq sutin niyta munan Maymantataq llaqtakuna ayllukuna ima sutinku jamun
Ashkha ayllukunata kasqanman jina sutichakun T'uqu T'uquni Inka Wasi Ichhu Pampa Pirwa
A muchas comunidades se les nombra de acuerdo a sus caractersticas: Pueblo en hondonada, Casa del inca, Pampa de paja, Lugar para guardar
vveres.
UN
IDA
D 2
3302 texto Quechua JM.indd 33 03-07-15 17:03
-
Masiykikunawan kuska jatuntatata tapuyJunto a un grupo de compaeros(as), pregunta a un abuelo de tu comunidad:
Jatun tata kutichisunki siq'iy chaymanta kursupi rimayDibuja lo que te respondi el abuelo y comntalo en el curso.
Imatataq ayllunchiq sutin niyta munan Imaraykukaq jinata sutikun
Masiykikunawan kuska jatuntatata tapuyJunto a un grupo de compaeros(as), pregunta a un abuelo de tu comunidad:
Jatun tata kutichisunki siq'iy chaymanta kursupi rimayDibuja lo que te respondi el abuelo y comntalo en el curso.
Imatataq ayllunchiq sutin niyta munan Imaraykukaq jinata sutikun
3402 texto Quechua JM.indd 34 03-07-15 17:03
-
Ayllukunaq kasqankunata uyariytaq rimariytaqEscucha y pronuncia las caractersticas de los pueblos.
Aylluykiri mayqin ayllukunaman rijch'akun Aylluykita maypitaq tiyanki siq'iy
Qhishwa ayllukunapi jallp'a tukuypaqta tiyan waq jalp'ataq yawar masiqta tiyan
En las comunidades quechua existe una propiedad comn llamada llaqta runaq jallp'an, y una propiedad comn de la familia llamada yawar masiq jallp'an.
awpaq llaqta
K'aspana llaqta
Wayra llaqta
Jatun llaqta
Ayllukunaq kasqankunata uyariytaq rimariytaqEscucha y pronuncia las caractersticas de los pueblos.
Aylluykiri mayqin ayllukunaman rijch'akun Aylluykita maypitaq tiyanki siq'iy
Qhishwa ayllukunapi jallp'a tukuypaqta tiyan waq jalp'ataq yawar masiqta tiyan
En las comunidades quechua existe una propiedad comn llamada llaqta runaq jallp'an, y una propiedad comn de la familia llamada yawar masiq jallp'an.
awpaq llaqta
K'aspana llaqta
Wayra llaqta
Jatun llaqta
Ayllukunaq kasqankunata uyariytaq rimariytaqEscucha y pronuncia las caractersticas de los pueblos.
UN
IDA
D 2
3502 texto Quechua JM.indd 35 03-07-15 17:03
-
COMUNICACIN ORAL
Pitaq uqa kaniQuin soy yo?
uqa Jos kaniWillka qhipa sutiyqa
uqa Kupomanta jamuni
uqa Valeria kaniTawca qhipa sutiyqa
uqa Mii Miimanta jamuni
uka Manuel kani Condori qhipa sutiyqa
uka Aykinamanta jamuni
Riqsichikusqanta uyariy chantaqa qanataq riqsichikuyEscucha la siguiente presentacin y luego presntate t.
Unay qhipa sutikunaqa runaq kasqanman jina k'asqasqa manaqa kiti jamusqanmanta kanman kay jina Quyllur Unay pachapi sutikunaq chay karqa
Los apellidos de nuestros antepasados estn relacionados con las caractersticas ms destacadas de su persona o del lugar de proveniencia,
como Estrella alegre. Antiguamente, esos eran sus nombres.
COMUNICACIN ORAL
Pitaq uqa kaniQuin soy yo?
uqa Jos kaniWillka qhipa sutiyqa
uqa Kupomanta jamuniWillka qhipa sutiyqa
uqa Kupomanta jamuniWillka qhipa sutiyqa
uqa Valeria kaniTawca qhipa sutiyqa
uqa Mii Miimanta jamuniTawca qhipa sutiyqa
uqa Mii Miimanta jamuniTawca qhipa sutiyqa
uka Manuel kani Condori qhipa sutiyqa
uka Aykinamanta jamuniCondori qhipa sutiyqa
uka Aykinamanta jamuniCondori qhipa sutiyqa
Riqsichikusqanta uyariy chantaqa qanataq riqsichikuyEscucha la siguiente presentacin y luego presntate t.
Unay qhipa sutikunaqa runaq kasqanman jina k'asqasqa manaqa kiti jamusqanmanta kanman kay jina Quyllur Unay pachapi sutikunaq chay karqa
Los apellidos de nuestros antepasados estn relacionados con las caractersticas ms destacadas de su persona o del lugar de proveniencia,
como Estrella alegre. Antiguamente, esos eran sus nombres.
Unay qhipa sutikunaqa runaq kasqanman jina k'asqasqa manaqa
Los apellidos de nuestros antepasados estn relacionados con las caractersticas ms destacadas de su persona o del lugar de proveniencia,
3602 texto Quechua JM.indd 36 03-07-15 17:03
-
Mamani
Kay qatiq qhipa sutikunata uyarispa kallpawan rimariyEscucha y pronuncia en voz alta los siguientes apellidos.
Waman Qullqi
Choque
Tauca
Yachachiqniykiwan qhishwa parlaq runakunata qhawamuy, chantaqa suti qhipa sutikunata nisqanta waturiy Kaypi wakin kay jinakunata quyku Con tu educador(a), visita a personas que hablan quechua y pregunta por el signifi cado de distintos nombres y apellidos. Aqu te damos algunos ejemplos.
MamaniMamani
Kay qatiq qhipa sutikunata uyarispa kallpawan rimariyEscucha y pronuncia en voz alta los siguientes apellidos.
Waman Qullqi
ChoqueChoque
Tauca
Kay qatiq qhipa sutikunata uyarispa kallpawan rimariyEscucha y pronuncia en voz alta los siguientes apellidos.
Yachachiqniykiwan qhishwa parlaq runakunata qhawamuy, chantaqa suti qhipa sutikunata nisqanta waturiy Kaypi wakin kay jinakunata quyku Con tu educador(a), visita a personas que hablan quechua y pregunta por el signifi cado de distintos nombres y apellidos. Aqu te damos algunos ejemplos.
UN
IDA
D 2
3702 texto Quechua JM.indd 37 03-07-15 17:03
-
Llank'aykunata ruwaykunata yawar masiykimanta ruwasqankuta siq'iy Chaymantataq masikunaykiwan parlariyDibuja los trabajos o actividades que realizan los miembros de tu familia. Comntalo con tus compaeros(as).
Llank'aykunata ruwaykunata yawar masiykimanta ruwasqankuta siq'iy Chaymantataq masikunaykiwan parlariyDibuja los trabajos o actividades que realizan los miembros de tu familia. Comntalo con tus compaeros(as).
3802 texto Quechua JM.indd 38 03-07-15 17:03
-
Mama suti
Tata suti
Pana suti
Yawar masiykiman maay kaypi sutinkuta qhipa sutiman kaypi qillqanankutaPide a los miembros de tu familia que escriban su nombre y apellido aqu.
Kaypi uj phututa yawar masiykimanta k'askachiyPega aqu una foto de tu familia.
Mama suti
Tata suti
Pana suti
Yawar masiykiman maay kaypi sutinkuta qhipa sutiman kaypi qillqanankutaPide a los miembros de tu familia que escriban su nombre y apellido aqu.
Kaypi uj phututa yawar masiykimanta k'askachiyPega aqu una foto de tu familia.
UN
IDA
D 2
3902 texto Quechua JM.indd 39 03-07-15 17:03
-
Qhawanata qhaway khipu kasqanta inka pachapiMira el video "Uso del Khipu en el Imperio Inca" (http://youtube/Yzoy2bl0SRA)
COMUNICACIN ESCRITA
UyaywakunaLas vocales
Khipu imataqri Khipu Imapaqtaq mit'an Ima willaykunata chaypi jallch'awaq
Waqjimamanta willanakuqkanku chayqa karqa khipu nisqa ruwasqa q'aytuwan maymantachus warkhurashan ashkha ua q'aytukuna tukuy riqch'aq llimphiyuq ashkha watasqayuq jatun juch'uy imakuna
Otra forma de comunicacin que tuvieron los pueblos andinos fue la del Khipu. Est hecho con una cuerda principal de la que cuelgan varias cuerdas
de colores, con distintos nudos, formas y tamaos.
Qhawanata qhaway khipu kasqanta inka pachapiMira el video "Uso del Khipu en el Imperio Inca" (http://youtube/Yzoy2bl0SRA)
COMUNICACIN ESCRITA
UyaywakunaLas vocales
Khipu imataqri Khipu Imapaqtaq mit'an Ima willaykunata chaypi jallch'awaq
Waqjimamanta willanakuqkanku chayqa karqa khipu nisqa ruwasqa q'aytuwan maymantachus warkhurashan ashkha ua q'aytukuna tukuy riqch'aq llimphiyuq ashkha watasqayuq jatun juch'uy imakuna
Otra forma de comunicacin que tuvieron los pueblos andinos fue la del Khipu. Est hecho con una cuerda principal de la que cuelgan varias cuerdas
de colores, con distintos nudos, formas y tamaos.
Otra forma de comunicacin que tuvieron los pueblos andinos fue la del Khipu. Est hecho con una cuerda principal de la que cuelgan varias cuerdas
4002 texto Quechua JM.indd 40 03-07-15 17:03
-
Amawtakuna sumaq yachaq karqanku maypichus saqinku kayjina yupaykunata qillqasqata jina q'aytupi warkhusqakunata
Fueron los sabios quienes dejaron esta forma de escritura con nmeros, basada en hilos colgantes.
Runaq ukhun rimaykunata uyariy rimariytaqEscucha, lee y pronuncia los nombres de las partes de la cara.
Uma
Kiru Uya
awi
P
aula
Far
as
Amawtakuna sumaq yachaq karqanku maypichus saqinku kayjina yupaykunata qillqasqata jina q'aytupi warkhusqakunata
Fueron los sabios quienes dejaron esta forma de escritura con nmeros, basada en hilos colgantes.
Runaq ukhun rimaykunata uyariy rimariytaqEscucha, lee y pronuncia los nombres de las partes de la cara.Runaq ukhun rimaykunata uyariy rimariytaqEscucha, lee y pronuncia los nombres de las partes de la cara.
Uma
Kiru Uya
awi
P
aula
Far
as
UN
IDA
D 2
4102 texto Quechua JM.indd 41 03-07-15 17:04
-
Maki awi Uma
Uyaywa chusaqkunata junt'achiyCompleta con las vocales que faltan.
Uya _Qallu
Ususi Churi
M Maa Ma M Ma M kkakaaka i i ki kki k i i aa a a wwawaawa iiwiwwiw i i UU U U mmUmUUmU a a ma mma m
Uyaywa chusaqkunata junt'achiyCompleta con las vocales que faltan.
UU U U yyUyUUyU a a ya yya y a a _Q _Qaa _Qa _Q _Qa _Q llllallaalla u u llu llllu ll
UU U U ssUsUUsU uusussus ssusuusu i i si ssi s i i Ch Chuu Chu Ch Chu Ch rruruuru i i ri rri r
4202 texto Quechua JM.indd 42 03-07-15 17:04
-
Yachachiqniykiwan uj siq'ita ruway sutikunata kitikunamanta ayllukunamantapis qhishwa qhipa sutikunamantawanCon tu educador(a), haz un listado de nombres de lugares, pueblos y apellidos quechua.
Qhishwa qhipa sutikuna
Kiti ayllukunamanta suti
Taller Integrador
Waman
Wayra Phukuy
T'ika
Pirwa
Yachachiqniykiwan uj siq'ita ruway sutikunata kitikunamanta ayllukunamantapis qhishwa qhipa sutikunamantawanCon tu educador(a), haz un listado de nombres de lugares, pueblos y apellidos quechua.
Qhishwa qhipa sutikuna
Kiti ayllukunamanta suti
Taller Integrador
Waman
Wayra Phukuy
T'ika
Pirwa
UN
IDA
D 2
4302 texto Quechua JM.indd 43 03-07-15 17:04
-
Tarjitakunata chapuy chantaqa mayqintapis urquy Mit'aniqta rimaykunata ruwayMezclar las tarjetas y cada nio saca una al azar.
Mit'amanta kaqkuna mimikakunatataq siakunatataq ruwaspa ujmanta uj siminkuta qhawachinkuPor turno los integrantes del grupo representan mediante mmica y seas su palabra.
Pitaq watun simita kallpawan qhishwapi ninEl que adivina, dice la palabra en voz alta en quechua.
Chuqi
Ap lido
Qhipa sutiqman pujllanaJuguemos a los apellidos
Suriri
Tarjitapi kiti qhipa sutikunaqtawan Masisniykiwan raqayDibujar tarjetas con nombres de lugares y apellidos.
Lugar
K'uychi
K'uychi
Tarjitakunata chapuy chantaqa mayqintapis urquy Mit'aniqta rimaykunata ruwayMezclar las tarjetas y cada nio saca una al azar.
Mit'amanta kaqkuna mimikakunatataq siakunatataq ruwaspa ujmanta uj siminkuta qhawachinkuPor turno los integrantes del grupo representan mediante mmica y seas su palabra.
Pitaq watun simita kallpawan qhishwapi ninEl que adivina, dice la palabra en voz alta en quechua.
Chuqi
Ap lido
Qhipa sutiqman pujllanaJuguemos a los apellidos
Suriri
Tarjitapi kiti qhipa sutikunaqtawan Masisniykiwan raqayDibujar tarjetas con nombres de lugares y apellidos.
Lugar
Qhipa sutiqman pujllanaJuguemos a los apellidos
K'uychiK'uychiK'uychi
K'uychiK'uychi
4402 texto Quechua JM.indd 44 03-07-15 17:04
-
Yawar masiyqa takintaq willantaq kusikuntaqMi familia canta, cuenta y celebra
Siq'ikunapi imata qhawanki
Yawar masiykipi takinkuchu
Yawar masiykipi pillapis takiy waqachinata takinkuchu
Imasmarikunata qallu watanakunatawan riqsinkichu
46
Yawar masiyqa takintaq willantaq kusikuntaqMi familia canta, cuenta y
3
03 texto Quechua JM.indd 46 03-07-15 17:10
-
Yawar masiyqa takintaq willantaq kusikuntaqMi familia canta, cuenta y celebra
UN
IDA
D 3
47
Siminchiqpi takinakunata riqsiq jamuy chantapis imasmarikunawan qallu watanawanpis pujllaq Astawanpis takiy waqachinata ruwasunchiq Kusikuy raymita qallarina
Te invito a conocer canciones en nuestra lengua y tambin a jugar con adivinanzas y trabalenguas. Adems confeccionaremos instrumentos musicales
andinos. Anmate y comencemos la fi esta!
03 texto Quechua JM.indd 47 03-07-15 17:10
-
Wawa kaqtiyki qanpaq takirqanchu awpaq takikunata yuyarinkichu
TRADICIN ORAL
Yawar masi takiykuna Canciones en la familia
Qhishwa runakunaqa kusiywan llank'anchiq Takirispa ruwanchiq
Los quechua compartimos la alegra en el trabajo diario y lo hacemos cantando.
4803 texto Quechua JM.indd 48 03-07-15 17:10
-
Tukuy kusqa takina Cantemos la cancin todos juntos.
Riqsisqa rimaykunata siq'iy Jaykaqtaq kay takinata takikun
T'ikachay
Pataman qhawayCh'askakuna kashan
Uraman qhawayUywakuna kashan
Takisuntaq tususuntaqUywanchiqta kusikunachiq
UN
IDA
D 3
4903 texto Quechua JM.indd 49 03-07-15 17:10
-
Imaynataq yawar masiq takiynin Ima waq takiykunata riqsinki
T'ikachay taki
Kacharpayamanta taki
Wawakuna taki
Nuna mallkukunaman pachichay
Michinamanta taki
Wasichakuy taki
Yachachiqniykiwan awiriy masiykikunawan rimariytaq yawarmasikunaq ruwaykunapi takiykunataLee con tu educador(a) y comenta con tus compaeros(as) las actividades familiares en que se canta:
5003 texto Quechua JM.indd 50 03-07-15 17:10
-
Uyariytaq rimariytaq yachachiqniykiwan rimariyEscucha y pronuncia. Comenta con tu educador(a).
T'ikachaypi qhishwa yawar masi tantakunku uywakunata k'acha millmamanta t'ikachanku uwijata llamata allpakata asnuta wakata ima takinku
En el fl oreamiento la familia quechua se rene y adorna a los animales con cintas y adornos de lana. Le cantan a las ovejas, llamas, alpacas, asnos y
vacunos.
En el fl oreamiento la familia quechua se rene y adorna a los animales con cintas y adornos de lana. Le cantan a las ovejas, llamas, alpacas, asnos y
vacunos.
Qallu watana yuyay
takina yuyay
Qallu watana yuyay
takina yuyay
Uyariytaq rimariytaq yachachiqniykiwan rimariyEscucha y pronuncia. Comenta con tu educador(a).
UN
IDA
D 3
5103 texto Quechua JM.indd 51 03-07-15 17:10
-
Sutinkunata taki waqachinamanta uyariy kallpawan rimarispa yachapaytaqEscucha y repite en voz alta el nombre de los instrumentos andinos.
Pinkillu
Wanqara
Charanku
Qina
Sutinkunata taki waqachinamanta uyariy kallpawan rimarispa yachapaytaqEscucha y repite en voz alta el nombre de los instrumentos andinos.
5203 texto Quechua JM.indd 52 03-07-15 17:11
-
Masiykikunawan uj kacharpaya takina takiytaq tusuytaqCanta y baila con tus compaeros(as) alguna cancin del Cacharpaya.
UN
IDA
D 3
5303 texto Quechua JM.indd 53 03-07-15 17:11
-
Qhawaytaq imasmariytaqObserva y adivina.
COMUNICACIN ORAL
Watuchikuna qallu watanakuna imaAdivinanzas y trabalenguas
Imasmari imasmariUj imilla KarqaMuyuspa muyuspalla chichuyapun Imataq
Imasmari imasmaritutapi uqllawanchiq
Phuska
Wasi
5403 texto Quechua JM.indd 54 03-07-15 17:11
-
Qallu watanata amaay waq masiykiwan chantaqa iqipi riqsichiy Waq Masiwan uj qillqata yachaqay kursupi qhawachiychaqEnsaya alguno de estos textos con otro compaero(a) y presntenlo en el curso.
Chaki waka qaraJuqu waka qaraChaki waka qaraJuqu waka qara
Imasmari imasmari anqas chawpi quchapi yuraq rumikuna kashan
Quyllurkuna
UN
IDA
D 3
5503 texto Quechua JM.indd 55 03-07-15 17:11
-
Kay rimanakunamanta qallu watanata ruwayInventa un trabalenguas sobre:
Mana manchakuychu qhishwa simipi kastilla simipi niyta qallu watanakuna ruwaytaNo tengas miedo de utilizar palabras en quechua o en espaol para armar tu trabalenguas.
Quyllur Inti Killa
5603 texto Quechua JM.indd 56 03-07-15 17:11
-
COMUNICACIN ESCRITA
Qhishwa qillqa Escritura en quechua
Musuq rimaykunawan uyaywakunata awinchasun
Repasemos las vocales con nuevas palabras.
A i u Uyaywakunata wisq'ayEncierra en un las vocales a , i , u.
I_skay
Kinsa
Uj
UN
IDA
D 3
5703 texto Quechua JM.indd 57 03-07-15 17:11
-
Uyariytaq rimaytaq Escucha y pronuncia.
Tawa
Phishqa
Suqta
Uyariytaq rimaytaq Escucha y pronuncia.
5803 texto Quechua JM.indd 58 03-07-15 17:11
-
K nsa
Mana kaq uyaywata qillqayEscribe la vocal que falta.
Uj _inti
I_skay _urqu
Kinsa _allqu
I_sk y
Rimachiy kallpawan siq'itawan junt'achiy Kallpawan yachapay siq'ita junt'achiyRepite en voz alta y completa la lnea punteada.
I_sk I_sk I_sk y y
K K K nsa nsa
U
UN
IDA
D 3
5903 texto Quechua JM.indd 59 03-07-15 17:11
-
Uyaywakuna chimpuyMarca con un las vocales.
Sumaq runa
Amawta runa
Kusi runa
Llank'aq runa
6003 texto Quechua JM.indd 60 03-07-15 17:11
-
Siq'ikunata qhishwa rimanakunata a i u tukuqta llimp'iyColorea los dibujos de palabras quechua que terminen con:
Qina
Allqu
Urqu
Uj
Ususi
Pinkillu
Wanqara
Wasi
Inti
A/a
I/i
U/uU
NID
AD 3
6103 texto Quechua JM.indd 61 03-07-15 17:11
-
Taller integrador
Masiykiwan aylluykiwan kuska jamuq t'ikachana raymipaq
wakichikuna
Junto a tus compaeros(as) y tu comunidad, nos prepararemos para la prxima fi esta del fl oreo.
Qhawana qhaway llamakuna t'ikachanaObserva el video Floreo de las llamas .
Mayk'aq llamakunata allpakakunata ima t'ikachakun Imaraykutaq llamakunata t'ikachanku Imakunatataq raymipi ruwakun
Junto a tus compaeros(as) y tu comunidad, nos prepararemos para la prxima fi esta del fl oreo.
6203 texto Quechua JM.indd 62 03-07-15 17:11
-
Yachachiqniykiwan masiykikunawan t'ikachana takinata takiytaq waqachiytaq Wasikunamanta taki waqachinata apamuychiqCon tu educador(a) y compaeros(as), toca y canta la cancin del fl oreo. Traigan de sus casas instrumentos musicales.
Masiykikunawan yachachiqwan waq kursukunata watumuychiq imasmarikunata takinakunata ima yachaqasqankuta qhawachiychiqCon tus compaeros(as) y educador(a) visiten a otros cursos y presenten las adivinanzas y las canciones que aprendieron.
UN
IDA
D 3
6303 texto Quechua JM.indd 63 03-07-15 17:11
-
Sanampakunata sapa p'unchay mayt'ukunamanta k'utuy Kay sanampakunata kapuchun qhishwa rimanakunata ruwayRecorta letras de diarios y revistas y forma palabras quechua que contengan la letra:
6403 texto Quechua JM.indd 64 03-07-15 17:11
-
Rimaykuna
UN
IDA
D 3
65
Uj
Tawa
Quyllur
Pinkillu
Iskay
Phishqa
Inti
Wanqara
Kinsa
Suqta
Killa
Qina
03 texto Quechua JM.indd 65 03-07-15 17:11
-
Pachamamamanta chaqwaykunaLos sonidos de la naturaleza
66
Pachamamamanta cLos sonidos de la naturaleza
4
04 texto Quechua JM.indd 66 03-07-15 17:44
-
Maychiqapi wawakuna tarikunri
Imaqtin imilla wisqasqa awikunari
Siq'ita qhawachiqmanta pachamamaq chaqwayninkunata umalliriy
Sumaq k'acha Pachamamaqa Kay yachanapi tukuy laya uyarikuq kawsayninchiqmanta waq jinayasunchiq Pachamamaman takisun jinallatataq uywakunaq sutinta awiriyta qillqayta yachaqasunchiq
Qu hermosa es la Madre Tierra! En esta unidad distinguiremos diferentes sonidos de nuestro entorno. Vamos a cantar a la naturaleza y aprender a leer y escribir nombres de
animales.
UN
IDA
D 4
6704 texto Quechua JM.indd 67 03-07-15 17:44
-
Yachachiqniykiwan masikunaykiwan pachamamata watukuyta wakichiyCon tu educador(a) y compaeros(as) organicen una visita a la naturaleza.Chukunaykipaq uj chiqa maskay awiykikunata wisqay chaqwaykunata chinllapi uyariyBusca un lugar donde sentarte, cierra los ojos y escucha en silencio los sonidos.
Qapayta kanchaytawan wayratapis jap'iySiente los olores, la luz, el aire.
Ima chaqwayta uyarinki
Pachamamamanta imakunata chaqwachin chay chaqwaytari
TRADICIN ORAL
Pachamama takiyninkuna Canciones de la naturaleza
6804 texto Quechua JM.indd 68 03-07-15 17:44
-
Ima waq pisqukunata riqsinkiri Imaynata takinkuri
Uyarispa muyuyninchiqta pachamamaq chaqwayninkunata japiqanchiq
Al escuchar nuestro entorno captamos los sonidos de la naturaleza.
Kay pisqukunata rimaytaq Chaqwaninkunata yachapayaytaqNombra a estas aves e imita sus sonidos.
Yuthu Churki
Al escuchar nuestro entorno captamos los sonidos de la naturaleza.
Pukupuku
Kay pisqukunata rimaytaq Chaqwaninkunata yachapayaytaqNombra a estas aves e imita sus sonidos.
UN
IDA
D 4
6904 texto Quechua JM.indd 69 03-07-15 17:44
-
Qhawanapi takiyta uyariy Viditai de Fermina PaucarEscucha en el video la cancin Viditai de Fermina Paucar.
Ima chaqwayta siway simi yachapayanri
0:05/2:19
Siway s siway noAs cantaremos viditai,
Siway si siway no,As cantaremos viditai.
Masiykikunawan takiyta takiyCanta la cancin con tus compaeros(as).
Siway ch'aqway waqrayku pachamamamanta ch'aqwayta tiqray chaymanta takiyta watiqmanta takiyReemplaza el sonido siway por otro sonido de la naturaleza y canta nuevamente la cancin.
7004 texto Quechua JM.indd 70 03-07-15 17:44
-
Pujllaypi Takiyta uyariy Escucha la cancin "En el carnaval".
Ima ch'aqwata wanqara yachapayan Wanqarata takaspa imata ruwanri
Takiykuna takiy waqachiykuna antimanta tusuykunaqa pachamamaq kuyuyninmanta lluqsinku yaku jina wayra jina tatalakunamanta.
El canto, los instrumentos musicales y los bailes andinos, provienen de los sonidos y movimientos de la naturaleza, tales como el agua, el viento y los
truenos.
El canto, los instrumentos musicales y los bailes andinos, provienen de los sonidos y movimientos de la naturaleza, tales como el agua, el viento y los
truenos.
Pujllaypi
Pachay pujllaypiananatakuna takishaqtin wankara takananpi
yana phuyukunata apamunku para qipisqata pachayman ujyanata qunampaq
UN
IDA
D 4
7104 texto Quechua JM.indd 71 03-07-15 17:44
-
COMUNICACIN ORAL
Tujyachinakuna Sonidos
72
Pukupuku
Pachamamaq qullmunman muyuywan churay qhawanapi qhawasqaykita Pachamamaq imakunan qhawanapi qhawasqaykita churay Chaqwaynintapis YachapayayColoca un a los elementos de la naturaleza que viste en el video. Imita sus sonidos.
Uywakuna
Pariwana
YakuIchhu
04 texto Quechua JM.indd 72 03-07-15 17:44
-
Sapa uywata chaqwayninwan tinkuchiy Une cada animal con el sonido que emite.
Asnucha
Uuuu Uuuuu
Allqu
Chiwchi
Michi
Urpi
Ink ink
Miau miau
Kaw kaw
Chiw chiw
UN
IDA
D 4
7304 texto Quechua JM.indd 73 03-07-15 17:44
-
Uywakunata pisqukunatawan siqimanta sutichayNombra los animales y aves de la lmina.
Juku
Urpi
Wallpa
Chhullchu
Parina
Waman
7404 texto Quechua JM.indd 74 03-07-15 17:44
-
Uj wisq'ay simikunaq uywakunanta chaymantataq uyaywakunata yachapay Encierra en un las vocales de la palabra y luego copia la vocal.
Juku
_i _i _i _i _i
_u _u _u _u _u
_a _a _a _a _a
I_nk _ink
P_ara
_u
UN
IDA
D 4
7504 texto Quechua JM.indd 75 03-07-15 17:44
-
A/a
Siqikunamanta a i upi tukuyniyuq Sutikunata llimpiyPinta los dibujos cuyos nombres terminen con:
Wayra
Urqu
Urpi
Juku
Mayu
Asnucha
Para
Uywa
Inti
U/u
I/i
7604 texto Quechua JM.indd 76 03-07-15 17:44
-
Uyariytaq rimariytaq chantapis siqitawan sutintawan tinkuchiyEscucha, pronuncia y une la palabra con su dibujo.
Wayra
Illapa
K'uychi
Para
Yaku
UN
IDA
D 4
7704 texto Quechua JM.indd 77 03-07-15 17:44
-
W
W
Khuchi
Rimaykunata qillqayEscribe las palabras.
Pachamamata jallch'ananchiq tiyan mana jallch'asun chayqa imaynataq kanqari
A la Madre Tierra tenemos que protegerla, qu pasa si la dejamos de cuidar? A la Madre Tierra tenemos que protegerla, qu pasa si la dejamos de cuidar?
_aka
_allpa
7804 texto Quechua JM.indd 78 03-07-15 17:44
-
Uyaywawan juntachiy Completa con las vocales que faltan.
uqaq wasiyqa
_turumanta UNID
AD 4
7904 texto Quechua JM.indd 79 03-07-15 17:44
-
Taller Integrador
Wikuitaywan
Wikuitaywan punamanta jamuni wikuitay jina takispa tususpa
wikuita mana allin pachata kay llampu millmayrayku tukuy qatiwanku
Imamantataq takinaqa parlarin Imaqtin uywata qhatinkuri
Uyariy chaymata chay takiyta takiyEscucha y canta la cancin.
8004 texto Quechua JM.indd 80 03-07-15 17:44
-
YouTube nisqapi video nisqa Turu Pujllayta qhaway(http://youtube/HTPcALEFKnY)Mira en YouTube el video Turu Pukllay (http://youtu.be/HTPcALEFKnY)
Uj raymi Turu Pujllay sutikuq tiyan Kurnitinwan turuq uyarikuqnin mirachikun Tusuypiqa uj qhari q'aspi kawallupi lluq'asqa rin uj yuraq pauwan qatasqa q'ipinwan thaskispa manchay phiasqa bufi dos nisqata ruwaspa
En otras zonas de Amrica existe una fi esta llamada Turu Pujllay. Con el cornetn se reproduce el sonido del toro. En el baile el hombre va montado en un toro de palo, rodeado con pao blanco y su bulto, dando saltos y bufi dos
de toro embravecido.
uyarikuqnin mirachikun Tusuypiqa uj qhari q'aspi kawallupi lluq'asqa rin uj yuraq pauwan qatasqa q'ipinwan thaskispa manchay phiasqa bufi dos nisqata ruwaspa
cornetn se reproduce el sonido del toro. En el baile el hombre va montado en
Kay tusuyta qhawarqankichu Atinallachu sasachu tusuy rijch'asunki Ima takiy waqachinatataq qhawachina qhawarqanki
UN
IDA
D 4
8104 texto Quechua JM.indd 81 03-07-15 17:44
-
Lanza el dado. Avanza al casillero que corresponde y cumple la instruccin.
Ganan todos los que llegan a la meta.
Yachaqasqanchiqwan pujllana Juguemos con lo aprendidoYachaqasqanchiqwan pujllana Juguemos con lo aprendido
82
Lanza el dado. Avanza al casillero que corresponde y cumple la instruccin.
Ganan todos los que llegan a la meta.
Materiales:- Un dado
- Fichas de distintos colores
Piensa en palabras y cosas que has aprendido
PARTIDA
METAEscribe 1 palabra con i
Nombra 2 pueblos quechua
Canta una cancin
D 1
adivinanza o
trabalengua
Nombra3 elementos
de la naturaleza
Nombra 4 animales
Nombra 3 aves andinas
Nombra a 4 miembros de la familia
D 5 palabras con A
Cuenta del 1 al 5
D 2 apellidos quechua
Imita 3 sonidos
de la naturaleza
Escribe 3 palabras
con U
04 texto Quechua JM.indd 82 03-07-15 17:44
-
Rimaykuna
Yaku
Para
Juku
Pariwana
Wayra
Illapa
Wallpa
Uywa
Mayu
Chhullchu
Urpi
AllquU
NID
AD 4
8304 texto Quechua JM.indd 83 03-07-15 17:44
-
Jatun tatakunata aylluymanta uyarini Escucho a los abuelos de mi comunidad
Jatun tatakunata aylluymanta uyarini Escucho a los abuelos de mi comunidad
84
5
05 texto Quechua JM.indd 84 03-07-15 18:06
-
Siq'ipi imatataq ruwakun Imatataq Wawakunaman jatun tatakunaqa ninri
Maypitaq kashankuri
Imaynalla uyarinapaq wajamuykichiq aylluta riqsinapaqwan Muyuyninchiqmanta sutikunata awirisunchiq rimaykunatawan qillqasunchiq
Hola! Los invito a escuchar y conocer ms a la comunidad. Vamos a leer nombres de nuestro entorno y a escribir algunas palabras.
Siq'ipi imatataq ruwakun Imatataq Wawakunaman jatun tatakunaqa ninri
Maypitaq kashankuri
Imaynalla uyarinapaq wajamuykichiq aylluta riqsinapaqwan Muyuyninchiqmanta sutikunata awirisunchiq rimaykunatawan qillqasunchiq
Hola! Los invito a escuchar y conocer ms a la comunidad. Vamos a leer nombres de nuestro entorno y a escribir algunas palabras.
UN
IDA
D 5
8505 texto Quechua JM.indd 85 03-07-15 18:06
-
TRADICIN ORAL
Aylluyta uyarini Escucho a mi comunidad
Imaraykutaq chaniyuq sut'inta niyPor qu es importante decir la verdad?
Michiq Lluqhalla
Sayk'usqa kani asinata ruwasaq
Una tarde muy aburrida, un pequeo pastorcito pensaba qu hacer para entretenerse mientras cuidada sus animales.
Para rerse un rato, invent una broma: asustar a la gente diciendo que vena el zorro y se estaba comiendo sus ovejas.
Yanapawaychiq yanapawaychiqUwijakunayta atuq qichuwashan
Siq'ikunata qhaway willasqanta uyariy Escucha el relato y mira las imgenes.
TRADICIN ORAL
Aylluyta uyarini Escucho a mi comunidad
Imaraykutaq chaniyuq sut'inta niyPor qu es importante decir la verdad?
Michiq Lluqhalla
Sayk'usqa kani asinata ruwasaq
Una tarde muy aburrida, un pequeo pastorcito pensaba qu hacer para entretenerse mientras cuidada sus animales.
Para rerse un rato, invent una broma: asustar a la gente diciendo que vena el zorro y se estaba comiendo sus ovejas.
Yanapawaychiq yanapawaychiqUwijakunayta atuq qichuwashan
Por qu es importante decir la verdad?
Siq'ikunata qhaway willasqanta uyariy Escucha el relato y mira las imgenes.
8605 texto Quechua JM.indd 86 03-07-15 18:06
-
Ima yachanata kay willayta saqinri Lluqhallaqa imata ruwanman ayllu watiqmanta paypi
iinankupaqri
El nio, al ver correr a las personas se ri muchsimo. Las personas, al no ver al zorro, regresaron a sus trabajos y llamaron la atencin al nio por mentiroso.
A la semana siguiente el zorro apareci de verdad y l volvi a pedir ayuda pero esta vez, y aunque grit y llor y patale, nadie le crey al nio, por mentiroso.
Yanapawaychiq yanapawaychiq
Uwijakunayta atuq qichuwashan
Jay jay jay asinapaq karqa
Mana allinchu Chantaqa Imayna iisunri
Llullashawanchiq mana risaqchu
Mana risaqchu pujllayta ruwakushan
Ima yachanata kay willayta saqinri Lluqhallaqa imata ruwanman ayllu watiqmanta paypi
iinankupaqri
El nio, al ver correr a las personas se ri muchsimo. Las personas, al no ver al zorro, regresaron a sus trabajos y llamaron la atencin al nio por mentiroso.
A la semana siguiente el zorro apareci de verdad y l volvi a pedir ayuda pero esta vez, y aunque grit y llor y patale, nadie le crey al nio, por mentiroso.
Yanapawaychiq yanapawaychiq
Uwijakunayta atuq qichuwashan
Jay jay jay asinapaq karqa
Mana allinchu Chantaqa Imayna iisunri
Llullashawanchiq mana risaqchu
Mana risaqchu pujllayta ruwakushan
UN
IDA
D 5
87
Waq tarpuyniyta
wischusqa saqini qanta yanapanarayku
watiqmanta llullaykuwallaykutaq
05 texto Quechua JM.indd 87 03-07-15 18:07
-
Willana qasqanman jina allinchay michiq Lluqhalla yupaykunawan chinpuy 1 2 o 3Ordena las escenas del relato El nio pastor. Marca con los nmeros 1, 2 3.
Qhishwa ayllupi tukuy runakuna wawakuna yachaqanankupaq yanapanku Ayllupi chani yachaqanakunaqa kayAma llulla Ama qhilla Ama suwa
En la comunidad quechua todos sus miembros ayudan a educar a los nios y nias. Los valores que se aprenden en comunidad son:
No seas mentiroso; No seas fl ojo; No seas ladrn.
Willana qasqanman jina allinchay michiq Lluqhalla yupaykunawan chinpuy 1 2 o 3Ordena las escenas del relato El nio pastor. Marca con los nmeros 1, 2 3.
Qhishwa ayllupi tukuy runakuna wawakuna yachaqanankupaq yanapanku Ayllupi chani yachaqanakunaqa kayAma llulla Ama qhilla Ama suwa
En la comunidad quechua todos sus miembros ayudan a educar a los nios y nias. Los valores que se aprenden en comunidad son:
No seas mentiroso; No seas fl ojo; No seas ladrn.
Qhishwa ayllupi tukuy runakuna wawakuna yachaqanankupaq yanapanku Ayllupi chani yachaqanakunaqa kayAma llulla Ama qhilla Ama suwa
8805 texto Quechua JM.indd 88 03-07-15 18:07
-
Ayllu runakunaqa jatun yawar masi kanku aylluta sumaq uyariyqa Payqa sumaq tiyanata minkatawan aynitawan quwanchiq
Las personas de la comunidad forman una gran familia. Es necesario escuchar a la comunidad pues ella se preocupa de mantener la armona, el equilibrio y
la reciprocidad.
Sutinchay kay jawariymanta jatun tatakuna Lluqhallaman imatachus ninqankuri Michiq lluqhallaqa ima chanitataq mana juntanchuri Sut'inchay kay willanamanta jatun tatakuna lluqhallaman imatachus ninqanku Michiq lluqhallaqa ima chanitataq mana junt'anchu Explica: qu consejo le dirn los abuelos al nio de este relato? Qu valor no cumpli el nio pastor?
Ayllu runakunaqa jatun yawar masi kanku aylluta sumaq uyariyqa Payqa sumaq tiyanata minkatawan aynitawan quwanchiq
Las personas de la comunidad forman una gran familia. Es necesario escuchar a la comunidad pues ella se preocupa de mantener la armona, el equilibrio y
la reciprocidad.
Sutinchay kay jawariymanta jatun tatakuna Lluqhallaman imatachus ninqankuri Michiq lluqhallaqa ima chanitataq mana juntanchuri Sut'inchay kay willanamanta jatun tatakuna lluqhallaman imatachus ninqanku Michiq lluqhallaqa ima chanitataq mana junt'anchu Explica: qu consejo le dirn los abuelos al nio de este relato? Qu valor no cumpli el nio pastor?
Ayllu runakunaqa jatun yawar masi kanku aylluta sumaq
Las personas de la comunidad forman una gran familia. Es necesario escuchar a la comunidad pues ella se preocupa de mantener la armona, el equilibrio y
UN
IDA
D 5
8905 texto Quechua JM.indd 89 03-07-15 18:07
-
Yachana wasiman wajay runakunata aylluykimanta chantaqa watuykuriyInvita a tu sala a personas de tu comunidad y pregntales:
Ayllu imatataq ruwan sumaq kawsayniyuq kanampaqri Aylluykupi uj kuti karqachu champay kanampaq
Uyariytaq rimariytaq kay simikunataEscucha y pronuncia las siguientes palabras.
Tarpuqkuna ayllu
Michiqkuna ayllu
Awaqkuna ayllu
Tusuqkuna ayllu
Takiqkuna ayllu
Yachana wasiman wajay runakunata aylluykimanta chantaqa watuykuriyInvita a tu sala a personas de tu comunidad y pregntales:
Ayllu imatataq ruwan sumaq kawsayniyuq kanampaqri Aylluykupi uj kuti karqachu champay kanampaq
Uyariytaq rimariytaq kay simikunataEscucha y pronuncia las siguientes palabras.
Tarpuqkuna ayllu
Michiqkuna ayllu
Awaqkuna ayllu
Tusuqkuna ayllu
Takiqkuna ayllu
Uyariytaq rimariytaq kay simikunataEscucha y pronuncia las siguientes palabras.
9005 texto Quechua JM.indd 90 03-07-15 18:07
-
Imaynataq yachachiq wawakunaman napaykunri Imaynata kutichinkuri
Sumaq kawsayman Napaykunaqa imapi yanapanri
COMUNICACIN ORAL
Ayllupi napaykuna Saludo a la comunidad
Qhishwa ayllupiqa tukuy runakuna napaykunakunku jatun yawar masi kasqanraykumanta
En la comunidad quechua todas las personas se saludan porque todos constituyen una gran familia.
Imaynataq yachachiq wawakunaman napaykunri Imaynata kutichinkuri
Sumaq kawsayman Napaykunaqa imapi yanapanri
COMUNICACIN ORAL
Ayllupi napaykuna Saludo a la comunidad
Qhishwa ayllupiqa tukuy runakuna napaykunakunku jatun yawar masi kasqanraykumanta
En la comunidad quechua todas las personas se saludan porque todos constituyen una gran familia.
Qhishwa ayllupiqa tukuy runakuna napaykunakunku jatun yawar masi kasqanraykumanta
UN
IDA
D 5
9105 texto Quechua JM.indd 91 03-07-15 18:07
-
Masiykikunawan aylluykipi puriy kay runakunata napaykuychiqJunto a tus compaeros(as) recorre tu comunidad y saluda a las siguientes personas.
Takiqkunaman tusuqkunaman imaynata napaykunkiri
Napaykuqtinchiq runapura sumaq kawsaypi pachamamawan kawsananpaq yanapashanchiqMana napaykusuqtinku imaynata tarikunkiri
Cuando saludamos contribuimos al buen vivir, a la armona entre las personas y la Madre Tierra. Cmo te sientes t cuando no te saludan?
Awaqkuna ayllu
Tarpuqkuna ayllu
Michiqkuna ayllu
Masiykikunawan aylluykipi puriy kay runakunata napaykuychiqJunto a tus compaeros(as) recorre tu comunidad y saluda a las siguientes personas.
Takiqkunaman tusuqkunaman imaynata napaykunkiri
Napaykuqtinchiq runapura sumaq kawsaypi pachamamawan kawsananpaq yanapashanchiqMana napaykusuqtinku imaynata tarikunkiri
Cuando saludamos contribuimos al buen vivir, a la armona entre las personas y la Madre Tierra. Cmo te sientes t cuando no te saludan?
Napaykuqtinchiq runapura sumaq kawsaypi pachamamawan kawsananpaq yanapashanchiqMana napaykusuqtinku imaynata tarikunkiri
Awaqkuna ayllu
Tarpuqkuna ayllu
Michiqkuna ayllu
9205 texto Quechua JM.indd 92 03-07-15 18:07
-
Ayllu runakunata qhaparispa sutichay qhawariytaqObserva y nombra en voz alta a los miembros de la comunidad.
Michiqkuna ayllu
Tusuqkuna aylluTakiqkuna ayllu
Tarpuqkuna ayllu
Awaqkuna ayllu
Ayllu runakunata qhaparispa sutichay qhawariytaqObserva y nombra en voz alta a los miembros de la comunidad.
Michiqkuna ayllu
Tusuqkuna aylluTakiqkuna ayllu
Tarpuqkuna ayllu
Awaqkuna ayllu
UN
IDA
D 5
9305 texto Quechua JM.indd 93 03-07-15 18:07
-
Kursu masikunaykiwan napaykukuypi pujllaychiqJuega con tus compaeros(as) de curso a saludarse.Kursu masikunaykiwan napaykukuypi pujllaychiqJuega con tus compaeros(as) de curso a saludarse.
94
Allin ch'isi Michiq Allin ch'isi
Tusuq
05 texto Quechua JM.indd 94 03-07-15 18:07
-
Pachamamamanta imankuna siq'ipi rikhuriqkunata chimpuyMarca con un los elementos de la naturaleza que aparecen en la ilustracin.
COMUNICACIN ESCRITA
Jallpaq sutinkunaNombres del entorno
Rumi rumi Mayu
Urqu Chaqra
Rit'i urqu
Pachamamamanta imankuna siq'ipi rikhuriqkunata chimpuyPachamamamanta imankuna siq'ipi rikhuriqkunata chimpuyMarca con un los elementos de la naturaleza que aparecen en la los elementos de la naturaleza que aparecen en la los elementos de la naturaleza que aparecen en la los elementos de la naturaleza que aparecen en la ilustracin.
COMUNICACIN ESCRITA
Jallpaq sutinkunaNombres del entorno
Rumi rumi Mayu
Urqu Chaqra
Rit'i urqu
Pachamamamanta imankuna siq'ipi rikhuriqkunata chimpuy
UN
IDA
D 5
9505 texto Quechua JM.indd 95 03-07-15 18:07
-
Uyarispa qhawaspa qhawasqaykita willariyEscucha y describe lo que ves.
Ichhu ichhu
Tiwu tiwu
Chaki jallpa
Tula tula
Rumi rumi
Qumir jallpa
Tiyasqaykipi kayman riqch'akuq chiqa kayman riqch'akuq tiyanchu
Uyarispa qhawaspa qhawasqaykita willariyEscucha y describe lo que ves.
Ichhu ichhu
Tiwu tiwu
Chaki jallpa
Tula tula
Rumi rumi
Qumir jallpa
Tiyasqaykipi kayman riqch'akuq chiqa kayman riqch'akuq tiyanchu
9605 texto Quechua JM.indd 96 03-07-15 18:07
-
Kay siq'ikunata qhaway sanampa kasqanwan churay Mira estos dibujos y coloca la letra que corresponde en el .
a. Jatun urqu
b. Juchuy urqu
c. Uqi urqu
d. Yuraq urqu
e. Rit'i urqu
Kay siq'ikunata qhaway sanampa kasqanwan churay Mira estos dibujos y coloca la letra que corresponde en el .
a. Jatun urqu
b. Juchuy urqu
c. Uqi urqu
d. Yuraq urqu
e. Rit'i urqu
Kay siq'ikunata qhaway sanampa kasqanwan churay Mira estos dibujos y coloca la letra que corresponde en el .
UN
IDA
D 5
9705 texto Quechua JM.indd 97 03-07-15 18:07
-
Junt'a rimaykunata awiriytaq junt'achiytaq Siq'ikunata allinta qhawayLee y completa las oraciones. Fjate en los dibujos.
T'ula t'ula
Ichhu Ichhu
Tiwu tiwu
Junt'a rimaykunata awiriytaq junt'achiytaq Siq'ikunata allinta qhawayLee y completa las oraciones. Fjate en los dibujos.
T'ula t'ula
Ichhu Ichhu
Tiwu tiwu
9805 texto Quechua JM.indd 98 03-07-15 18:07
-
Kursuyki juchuy ayllu kasqanta t'ukuy Kay iskaymanta ruwaykunata niway kursuykipi sumaq kawsayta chawpi kawsanapaq yanapawaykuImagina que tu curso es una pequea comunidad. Indica cul de estas dos acciones ayuda a mantener la armona y el equilibrio en tu curso.
Taller integrador
Kursuwan kinsa kamachinakuy Sumaq tiyana chawpi kawsanata jallch'anapaq Iskay qanchis p'unchaymanta ruwakurqachu manachu chayta qhawaykuy
Kursuyki juchuy ayllu kasqanta t'ukuy Kay iskaymanta ruwaykunata niway kursuykipi sumaq kawsayta chawpi kawsanapaq yanapawaykuImagina que tu curso es una pequea comunidad. Indica cul de estas dos acciones ayuda a mantener la armona y el equilibrio en tu curso.
Taller integrador
Kursuwan kinsa kamachinakuy Sumaq tiyana chawpi kawsanata jallch'anapaq Iskay qanchis p'unchaymanta ruwakurqachu manachu chayta qhawaykuy
UN
IDA
D 5
9905 texto Quechua JM.indd 99 03-07-15 18:07
-
Pipis qankunamanta ayllumanta riqsisqa uj runapi t'ukuychaq Wakinkunaqa tapunan tiyan Tapuspa arichu manachu nispa Alguno de ustedes piensa en alguien de la comunidad que todos conozcan. El resto debe adivinar haciendo preguntas que se respondan con s o no.
Jallp'api llank'ankichu
Awanakunata ruwankichu Mana
Ari
Pitaq kanadivinemos el personaje
Tatay
Pipis qankunamanta ayllumanta riqsisqa uj runapi t'ukuychaq Wakinkunaqa tapunan tiyan Tapuspa arichu manachu nispa Alguno de ustedes piensa en alguien de la comunidad que todos conozcan. El resto debe adivinar haciendo preguntas que se respondan con s o no.
Jallp'api llank'ankichu
Awanakunata ruwankichu Mana
Ari
Pitaq kanadivinemos el personajePitaq kanadivinemos el personaje
Tatay
10005 texto Quechua JM.indd 100 03-07-15 18:07
-
Kay imakunaq sutinta qillqayEscribe el nombre de los siguientes elementos.
Chaqra
Chaki jallpa
Urqu
Kay imakunaq sutinta qillqayEscribe el nombre de los siguientes elementos.
Chaqra
Chaki jallpa
Urqu
UN
IDA
D 5
10105 texto Quechua JM.indd 101 03-07-15 18:07
-
Rimayta qillqayCopia la frases.
Chaki jallpa Chaki jallpa
Rumi _rumi Rumi _rumi
Qumir jallpa Qumir jallpa
Rimayta qillqayCopia la frases.
Chaki jallpa Chaki jallpa Chaki jallpa Chaki jallpa
Rumi _rumi Rumi _rumi Rumi _rumi Rumi _rumi
Qumir jallpa Qumir jallpa Qumir jallpa Qumir jallpa
Chaki jallpa Chaki jallpa Chaki jallpa Chaki jallpa Chaki jallpa Chaki jallpa Chaki jallpa Chaki jallpa Chaki jallpa
10205 texto Quechua JM.indd 102 03-07-15 18:07
-
Rimaykuna
Yachachiq
Tarpuq
Tiwu tiwu
Wayq'u
Awaq
Tusuqkuna
T'ula t'ula
Chaqra
Michiqkuna
Rumi
Urqu
Ichhu Ichhu
Rimaykuna
Yachachiq
Tarpuq
Tiwu tiwu
Wayq'u
Awaq
Tusuqkuna
T'ula t'ula
Chaqra
Michiqkuna
Rumi
Urqu
Ichhu IchhuU
NID
AD 5
10305 texto Quechua JM.indd 103 03-07-15 18:08
-
Yawar masi kulluTronco Familiar
104
Yawar masi kulluTronco Familiar6
06 texto Quechua PEHUEN JM.indd 104 03-07-15 18:11
-
Siqipi pikunataq yawar masimanta kanku
Maypitaq paykuna kawsanku
Maypitaq yawar masiyki kawsanku
UN
IDA
D 6
105
Imaynalla masikuna Kunanqa uyarisunchiq yawar masi k'ullunta mayqintaq yawar masinchiqpaqta paqariynin Niytataq qillqaytataq ch chh yachaqasunchiq
Hola amigos y amigas. Ahora vamos a escuchar relatos acerca del tronco familiar y del lugar de procedencia de nuestra familia. Aprenderemos a
pronunciar y escribir con las consonantes Ch y Chh.
06 texto Quechua PEHUEN JM.indd 105 03-07-15 18:11
-
Ima runakunataq yawar masimanta qhawanapi rikhurin Pikunataq wawakunata yachachinku Jatun tatakunaykiqta sutinta yachankichu
TRADICIN ORAL
Yawar Masi kulluTronco familiar
Yawar masipi napaykuna Saludos en la familiaObserva el inicio del video Saludos en la familia.
0:05/2:19
10606 texto Quechua PEHUEN JM.indd 106 03-07-15 18:11
-
Qhishwa kulturapaq ashkha kayqa anchayupayuq Paqariyninchiqqa saphipi qallarin Tukuy yawar masikuna uj saphiyuqlla kaqqa kikin qhipa sutita apanku
La familia extensa es muy importante para la cultura quechua. Nuestro origen o tronco comienza en la raz. Todas las familias que tienen una
misma raz llevan el mismo apellido.
Kursuykimanta masikunaykiwan uj runata aylluykimanta tapuy unay kawsanmantataq yawar masinpaqta paqariyninmantaConversa con una persona de tu comunidad sobre el origen de su familia y su historia.
Maymantataq kanki
Mayqin yawar masikunataq kay aylluta llaqtata kamachirqanku
Maymantataq yawar masiyki jamun
UN
IDA
D 6
10706 texto Quechua PEHUEN JM.indd 107 03-07-15 18:11
-
Kallpawan rimaspa waqkunamanta yawar masiq sutinkunata Yuyaytaq yachapaytaqRecuerda y repite en voz alta los nombres de distintos miembros de la familia.
PanaWawqi
Tata
Jatun mama Jatun tata
Paya mama Machu yaya
Mama
Churi
Ususi
Kallpawan rimaspa waqkunamanta yawar masiq sutinkunata Yuyaytaq yachapaytaqRecuerda y repite en voz alta los nombres de distintos miembros de la familia.
10806 texto Quechua PEHUEN JM.indd 108 03-07-15 18:11
-
Phutukunata k'asqachiy riqsisqa waq runakunata ashkha yawar masiykimanta siq'iytaq sutinkunata qillqayPega fotografas o dibuja a otros integrantes que conoces de tu familia extensa y escribe sus nombres.
U
NID
AD 6
10906 texto Quechua PEHUEN JM.indd 109 03-07-15 18:11
-
Yachachiqniykiwan masiykikunawanpis yawar masikunamanta aylluykimanta mask'ay Averigua con tu educador(a) y compaeros(as) acerca de las familias que forman tu comunidad o pueblo.
Masiykikunawan yawar masita siq'iy Siq'i uranpi qhipa sutinkunata qillqay Siq'ikuna yawarmasiqta ayllunmanta kaqkunata k'asqachiy
Aylluymanta yawar masikuna
V_ilca Huanca
Puka V_ilcaPuka Tauca
C que Paucar
P
aula
Far
as
11006 texto Quechua PEHUEN JM.indd 110 03-07-15 18:11
-
Kallpawan rimay yachapaspa qhishwa qhipa sutikunata imatachus niyta munan yuyayRepite en voz alta y recuerda el signifi cado de apellidos quechua.
Imaraykutaq yawar masi quripuna qulqi jina sutinku mask'ay
Nina Huayta
Paucar Tauca
Choque
Kallpawan rimay yachapaspa qhishwa qhipa sutikunata imatachus niyta munan yuyayRepite en voz alta y recuerda el signifi cado de apellidos quechua.
UN
IDA
D 6
11106 texto Quechua PEHUEN JM.indd 111 03-07-15 18:11
-
COMUNICACIN ORAL
Ima ayllumanta kani De qu comunidad soy?
Yawar masiykiq paqariyninta riqsinkichu Kachi pampa waq kinrapi awpa willayta uyariy
Conoces la historia sobre el origen de tu familia? Escucha la historia Al otro lado del salar
Felisa Vilca kani Chiwanamanta jamuni Kachi pampa waq kinrapi Ullawimanta yawar masiyqa Qullasuyumanta Uywakunata michispa kawsaq kanku ashkha llama alpaka kapurqa
Conoces la historia sobre el origen de tu familia? Escucha la historia Al otro lado del salar
11206 texto Quechua PEHUEN JM.indd 112 03-07-15 18:11
-
Chunka phishqa watayuq kuraq aayta mask'aq rirqani may unay wata kachi pampata chimpasqa llank'ayta mask'aspa uqaqa Qullasuyumanta Chiliman suchupi jamupurqani
UN
IDA
D 6
11306 texto Quechua PEHUEN JM.indd 113 03-07-15 18:11
-
aaywan Aminchapi tinkukurqayku uj llaqta sallina qhuyamanta Qusanwan llaritata rutuspa
ranqhaq kanku combustible nisqa qhuyapi anchata munakuq
11406 texto Quechua PEHUEN JM.indd 114 03-07-15 18:11
-
awpaq willay yawar masiykiqta mask'ay maymantataq jamurqanku awpaq runakunamanta.Investiga sobre la historia de tu familia, su proveniencia y antepasados.
Maymantataq Felisa Vilca yawar masin Imarayku Chiliman jamurqanku Maypitaq aanwan tinkun Piwantaq kunanqa Felisa tiyan
Amincha qhuya wisq'akuqtin aayqa Kalamaman ripurqa uqataq kaypi Ullawipi qhipakurqani Kunanqa warmi wawayta yanapani payqa t'antaq
UN
IDA
D 6
11506 texto Quechua PEHUEN JM.indd 115 03-07-15 18:11
-
Jamuq llaqtata aqllay kay napaykuyta masiykikunawan apaykachaytaq qillqaytaqEscoge un pueblo o ciudad de proveniencia, escrbelo y practica este saludo con tus compaeros(as).
Kay rimanata awiriy chaymanta yachapayLee este dilogo, luego repite.
Allin punchayuqa Felisa Vilca kani
uqa Chiwanamanta jamuni
Allin punchayuqa Valeria Tauca kani
Sukamanta jamuni
Maymantataq qan jamunki
uqa Mii miimanta kani
uqa Michamanta kani
11606 texto Quechua PEHUEN JM.indd 116 03-07-15 18:11
-
uqa _kani
uqa _kani
uqa Sukamanta kani
uqa Mamiamanta kani
uqa _kaniuqa _kani
uqa _kaniuqa _kani
UN
IDA
D 6
11706 texto Quechua PEHUEN JM.indd 117 03-07-15 18:11
-
Yawar masiqta waq sutikunata apaykachay Practica los nombres de otros integrantes de la familia .
Paya mama
Jatun mama Mama
Ususi
Yawar masiqta waq sutikunata apaykachay Practica los nombres de otros integrantes de la familia .
Machu yaya
Churi
11806 texto Quechua PEHUEN JM.indd 118 03-07-15 18:11
-
Allin ch'isi ususiAllin p'unchay mamay
Allin tuta churi
Pacha p'unchaymanta napaykunapaq yuyay Napaykunata yachapayRecuerda los momentos del da para saludar y repite los saludos.
Pacha p'unchaymanta napaykunapaq yuyay Napaykunata yachapayRecuerda los momentos del da para saludar y repite los saludos.
UN
IDA
D 6
11906 texto Quechua PEHUEN JM.indd 119 03-07-15 18:11
-
Qhawaytaq uyariytaqMira y escucha.
COMUNICACIN ESCRITA
Pachamamamanta chajwan qillqaspa Escribiendo los sonidos de la naturaleza
Chanrarara ichhu pampa uyariy
Chanrarara chhala uyariy
12006 texto Quechua PEHUEN JM.indd 120 03-07-15 18:11
-
Chhullchu uyariy
Churi allchhin taki uyariy
Pachamama uyariy
UN
IDA
D 6
12106 texto Quechua PEHUEN JM.indd 121 03-07-15 18:11
-
Uyariytaq rimaytaq Escucha y pronuncia.
Chh / chh
Churi Chhullchu
Pachamama Allchhi
Chhala
Escucha y pronuncia.
CH / ch
Chaqra
12206 texto Quechua PEHUEN JM.indd 122 03-07-15 18:11
-
Rimanakunata junt'achiyCompleta las palabras.
Ch
Chh Allchhi
Churi
Chhullchu
Chaqra
Chhala
chh UNID
AD 6
12306 texto Quechua PEHUEN JM.indd 123 03-07-15 18:11
-
Sanampakunata sapa p'unchay mayt'ukunamanta k'utuy Kay sanampakunata kapuchun rimanakunata ruway Ch ChhRecorta letras de diarios y revistas. Forma palabras con Ch y Chh.
Ch
Chh
12406 texto Quechua PEHUEN JM.indd 124 03-07-15 18:11
-
Yachachiqniykiwan masiykikunawampis rimay Ima yanapaytataq llaqtanchiqpaq awpaq runanchiq saqirqaquConversa con tu educador(a) y compaeros(as): Qu contribucin nos dejaron nuestros antepasados?
Taller Integrador
Jatun tatakunayqa sallina qhuyapitaq ferrocarril nisqapitaq llankarqanku
Jatun tatakunayqa larq'a qarpanata ruwaspa yanaparqanku
Qhishwa yawar masikunaqa tukuyniqpi tiyakuspa kawsarqaku chayrayku chayniqkunapi qhipa sutiman qhipakunku
Las familias quechua se fueron estableciendo en determinados territorios, por ello sus apellidos se presentan principalmente en ciertos lugares. Son
tpicos de un lugar o territorio.
UN
IDA
D 6
12506 texto Quechua PEHUEN JM.indd 125 03-07-15 18:11
-
Waq llaqtapi yawar masi tiyakuqta qhipa sutikunata masikunaykiwan mask'aychiqInvestiga con tus compaeros(as) sobre los apellidos de familias que viven en otros poblados.
Kay qhipa sutikunaman munasqan niyta paqaykipi siqiytaq mask'aytaqAverigua y dibuja en tu cuaderno el signifi cado de estos apellidos.
Quripuna
Huayta
12606 texto Quechua PEHUEN JM.indd 126 03-07-15 18:11
-
Rimanakunata junt'achiyCompleta las oraciones.
uqa O_llagemanta _kani.
uqa Antofagastamanta _kani.
uqa Caspanamanta _kani.uqa uqa CaspanamantaCaspanamantauqa Caspanamantauqa Caspanamantauqa Caspanamantauqa uqa Mara Paucar Kani
uqa Patricio Huayta kani
uqa Yolanda Nina kani
UN
IDA
D 6
12706 texto Quechua PEHUEN JM.indd 127 03-07-15 18:11
-
Raqhayta qhawariy.Completa el crucigrama.
CHH
U
LL
CH
U
12806 texto Quechua PEHUEN JM.indd 128 03-07-15 18:11
-
Rimaykuna
Jatun tata
Mama
Wawa
Kaka
Jatun mama
Ususi
Pana
Machu yaya
Tata
Churi
Ipa
Machuypa maman
Jatun tata Jatun mama
Machuypa mamanMachu yaya
Pana
UN
IDA
D 6
12906 texto Quechua PEHUEN JM.indd 129 03-07-15 18:11
-
Tarpuymanta takiykunantaq raymikunantaqCantos y fi estas del sembrado
130
Tarpuymanta takiykunantaq raymikunantaq
7
07 texto Quechua JM.indd 130 03-07-15 18:15
-
Tarpuymanta takiykunantaq raymikunantaqCantos y fi estas del sembrado
Ima ruwaytataq ayllupi ruwashanku
Takiykunata jawkaykunata raymikunata ima jallp'apaq chaqrapaq
llank'aykuna kasqankuta riqsinkichu
Ima ruwaykunatataq kay raymikunapi ruwakun
UN
IDA
D 7
131
Qhari warmi masikuna raymikuna jawkaykuna ima tiyan tarpuy raymi jina anchayupayuq llaqtanchiqpaqqa kanku Takiykunata jamut'akunata yachayniyuq kasqankuta yachaqasunchiq. Simikunata kh qh th qillqasunchiq
Amigos y amigas, hay fi estas y ritos como el Tarpuy Raymi, que son muy importantes para nuestro pueblo. Aprenderemos cantos y refranes que contienen enseanzas.
Tambin escribiremos palabras con kh, qh y th.
07 texto Quechua JM.indd 131 03-07-15 18:15
-
Tarpuy raymipi kasharqankichu Imaraykuchus tarpuy raymikunata ruwakun Takiyta tarpuymanta riqsinkichu
TRADICIN ORAL
Ayllu takiykunaCanciones en la comunidad
Yawar masiy kiwnata tarpun video nisqata qhawayObserva el video Mi familia cultiva la qunoa.
Qhishwa ayllukunaq ruwayninpiqa tukuy yanapanku tusunku kusisqa raymichakunku Kiwna papa sara waq kampu puquykunaq tarpuyninpiqa takikuntaq tusukuntaq
En las comunidades quechua se realizan actividades en que todos colaboran y celebran con alegra. Se canta y baila en la siembra de quinoa,
papa, maz y otros productos del campo.
En las comunidades quechua se realizan actividades en que todos colaboran y celebran con alegra. Se canta y baila en la siembra de quinoa,
0:05/2:19
13207 texto Quechua JM.indd 132 03-07-15 18:15
-
Uyariytaq t'uqyachiytaqEscucha y pronuncia.
Tarpuy raymi Larqa Pichay
Pujllay
Canto: Jaylli Canto: Kawsay yakucha
Cantos: Llawllillay
UN
IDA
D 7
13307 texto Quechua JM.indd 133 03-07-15 18:16
-
Millma puquymanta Yuraq urpilita takiyta takiyCanta la cancin Palomita Blanca sobre la produccin de lana.
Yuraq Urpilita
Yuraq urpilata puka sunquLiqra qillqasqa kulli sunqu
Jaqay q'umir urqumanta uwijakunasniy uraykamunkuwakinkuna rutusqa waqkunataq mana
musuq takiysitu allillanwan takiymana awpaq watamanta jawarikuna kankumanchu
13407 texto Quechua JM.indd 134 03-07-15 18:16
-
Aylluykimanta runata tapuy yachasqa takiykunata raymikunata kampu puquymanta riqsisqankutaPregunta a personas de tu comunidad sobre cantos y fi estas tradicionales de la produccin agrcola.
Ayllunchiqpi ima raymikunatataq takiykunatataq kampu puquymanta raymichakun
Wakin takiykunata riqsinkichu Takiyta atinkichu Ima jawkaytataq raymipi ruwakun
UN
IDA
D 7
13507 texto Quechua JM.indd 135 03-07-15 18:16
-
S'iqita takiy tusuy mask'asqaykimanta wakichiytaq riqsichiytaqJunto con tu curso prepara un afi che siguiendo el modelo.
Celebracin del Tarpuy Raymi
P
aula
Far
as
13607 texto Quechua JM.indd 136 03-07-15 18:16
-
COMUNICACIN ORAL
YachachiykunaRefranes
Imatachus yachachiq munarqa niyta
Riqsisqa yachachiykuna astawan sumaq runa jina kanankuta yachachin
Los refranes son dichos populares que ayudan a actuar mejor como persona.
Wawakuna ni jayk'aq masinkunamanta asikuychiqchu
Imaynatachus waqkunata ruwanki jinallataq qanta ruwasunqanku
P
aula
Far
as
UN
IDA
D 7
13707 texto Quechua JM.indd 137 03-07-15 18:16
-
Kay yachachiyta uyariyEscucha el siguiente refrn.
Munakuqtiytaq ua michi jinaraq kashanki.
Chay runaq sunqunqa chuya unum
Uyariytaq awiriytaq chaymanta kallpawan yachapayEscucha, lee y repite en voz alta. Uyariytaq awiriytaq chaymanta kallpawan yachapayEscucha, lee y repite en voz alta.
Kay yachachiyta maypitaq imaynataq apaykachankuman aqllanku
Kursuykimanta warmi qhari masikunaykiwan ruway
13807 texto Quechua JM.indd 138 03-07-15 18:16
-
Uyariytaq takiytaqEscucha y canta.
COMUNICACIN ESCRITA
Kh qh th uyarikuqkunata qillqaniEscribo los sonidos kh, qh, th
Uj thanta thaku
Raphikunanpi thapayuq
Qhari uj qhari wawa
qhasa
llanthu uranpi khuyun
Uj khuchitaq uj
khuruwantaq
uyariq jamunku
Riqsisqa rimaykunata siq'iy
UN
IDA
D 7
13907 texto Quechua JM.indd 139 03-07-15 18:16
-
Uyariytaq yachapaytaqEscucha y repite.
Khasa Khuru
Khuchi
QhariThaku
Uyariytaq yachapaytaqEscucha y repite.
14007 texto Quechua JM.indd 140 03-07-15 18:16
-
Simikunata kh th qh thawan junt'achiyCompleta las palabras con Kh, Th y Qh.
Khasa
Thaku
Khuru
Qhari
Khuchi
UN
IDA
D 7
14107 texto Quechua JM.indd 141 03-07-15 18:16
-
Th
Kh
Qh
Sanampakunata sapa p'unchay mayt'ukunamanta k'utuy Kay sanampakunata kapuchun rimanakunata ruway Th Kh GhRecorta letras de diarios y revistas. Forma palabras con Th, Kh y Gh.
14207 texto Quechua JM.indd 142 03-07-15 18:16
-
Taller Integrador
Tarpuy Raymi
Larqa PichayInti Raymi
Pujllay
Masikunaykiwan jinayta s'iqiykichiqpi raymichaykunamanta qhawachirqanku wakichiychiqCon tus compaeros preparen una actuacin de las celebraciones que presentaron en su afi che.
Kusiywan takiy, kusiywan tusuy, kusiywan pujllay
Cantar con alegra, bailar con alegra, jugar con alegra!
UN
IDA
D 7
14307 texto Quechua JM.indd 143 03-07-15 18:16
-
YouTube nisqapi video nisqa "Alborada Zisary Lucero" Masikunaykiwan takiy (http://youtu.be/R8OAfLaN_0Y)Mira en youtube el video "Alborada Zisary Lucero" y canta con tus compaeros(as) (http://youtu.be/R8OAfLaN_0Y)
Waytaq Chasqa
Nuqantsik, llapantsik shaarikushqa ariWaytaqlla chasqa yapay chaaramunqa .....bis
Nuqantsik, llapantsik munakushqa ariWaytaqlla chasqa yapay kutimunqa .....bis
Llapan qurakuna yapay waytaayaptinPatsa mamantsik yapay kushikunqa .....bis
Nuqantsik, llapantsik shaarikushqa ariWaytaqlla chasqa yapay chaaramunqa ....bis
Haylli wiyayHaylli wiyayHaylli wiyay
Adaptacin Prof. Solio Requena de la meloda ZISARY LUCERO, grupo Alborada.
14407 texto Quechua JM.indd 144 03-07-15 18:16
-
Rimachiy kallpawan siq'itawan junt'achiyRepite en voz alta.
Ama yuyaychu ak'ariykita astawampis llank'asqaykimanta yuyay
UN
IDA
D 7
14507 texto Quechua JM.indd 145 03-07-15 18:16
-
Marca las palabras que tienen qha con un . Marca las palabras que tienen qha con un .
Marca las palabras que tienen kh con un .Marca las palabras que tienen kh con un .
Thaparanku
Thaniy Ayllumasi
Chupi
Achachi Qharikuna
Ashkha
Ararankha Khallwa
Chaninchasqa
Thantaqhatu
Chaqrakuna
Qh
Th
Kh
Th qh kh kunkawaki wisq'ayEncierra en un las consonantes Th, qh y kh.
14607 texto Quechua JM.indd 146 03-07-15 18:16
-
Rimaykuna
Apharuma
Khapa
Kinuwa
Qhapana
Ararankha
Khuchi
Para
Khasa
Thaku
Khuru
Parwa
QhariU
NID
AD 7
14707 texto Quechua JM.indd 147 03-07-15 18:16
-
Pujllaymanta kusikunaDisfrutemos del carnaval
148
Pujllaymanta kusikunaDisfrutemos del carnaval 8
08 texto Quechua JM.indd 148 03-07-15 18:17
-
Pujllaypi kaspa imayna ruwawaqri I ma runa astawan allin chayamusqa kanman imaqtinri
Masikuna wata tukukuyman chanyanchiq pujllay takiykunata takisun rimaykunata muyuymanta awirisuntaq qillqasuntaq chantaqa pachamamaq ch'aqwayninwan qaterisun wata etank'aymanta qillpuchana
Amigos y amigas, hemos llegado al fi nal del ao. Vamos a cantar canciones del carnaval a leer y escribir palabras del entorno y continuaremos describiendo los sonidos de la
naturaleza. Felicitaciones por el trabajo d