proyecto documentación fonética de tres lenguas peruanas
TRANSCRIPT
![Page 1: Proyecto Documentación fonética de tres lenguas Peruanas](https://reader030.vdocumento.com/reader030/viewer/2022020121/58a01b691a28ab3d4d8ba718/html5/thumbnails/1.jpg)
Proyecto
Documentac ión fonét i ca de tres l enguas Peruanas
PUCP – MPI-EVA
Modelo de cuestionario
![Page 2: Proyecto Documentación fonética de tres lenguas Peruanas](https://reader030.vdocumento.com/reader030/viewer/2022020121/58a01b691a28ab3d4d8ba718/html5/thumbnails/2.jpg)
1. Nombre de la lengua:
Cashibo-Cacataibo
____________________________________________
2. Ortografía
![Page 3: Proyecto Documentación fonética de tres lenguas Peruanas](https://reader030.vdocumento.com/reader030/viewer/2022020121/58a01b691a28ab3d4d8ba718/html5/thumbnails/3.jpg)
3. Inventario fonológico I: vocales
3.1. Liste los fonemas vocálicos de la lengua
3.2. Presente 2 o más pares mínimos que muestren el valor fonológico de los fonemas vocálicos indicados arriba
i vs. ë piti ‘comer’
pëti ‘sacarse’
i vs. e ‘iti ‘ser’ ‘eti ‘tragar’
i vs. u kúni ‘anguila’ kúnu ‘hongo’
pínu ‘picaflor’ púnu ‘vena’
i vs. a písi ‘podrido’ písa ‘tucán’
púri ‘nombre propio’ púra ‘especie de pasto’
![Page 4: Proyecto Documentación fonética de tres lenguas Peruanas](https://reader030.vdocumento.com/reader030/viewer/2022020121/58a01b691a28ab3d4d8ba718/html5/thumbnails/4.jpg)
e vs. a me ‘tierra’ ma ‘ya’
kwe ‘río grande’ kwatti ‘escuchar’
ë vs. a pëkati ‘perforar’
páka ‘bambú’
tëmú ‘abajo’ támu ‘mejilla’
ë vs. o nëti ‘acercarse’
no ‘extranjero’
a vs. u ka ‘particula’
ku ‘pus’
a vs. o kumán ‘cumala’ kumón ‘specie de paloma’
u vs. o nu ‘nosotros’ no ‘extranjero’
i vs. a vs. u kári ‘camote’
kára ‘particula’ káru ‘leña’
i vs. a vs. o ni ‘selva’ na ‘nido’
no ‘extranejro’
![Page 5: Proyecto Documentación fonética de tres lenguas Peruanas](https://reader030.vdocumento.com/reader030/viewer/2022020121/58a01b691a28ab3d4d8ba718/html5/thumbnails/5.jpg)
piti ‘comer’
pa ‘padre’ po ‘concha’
e vs. u vs. o ñe ‘tía’
ñu ‘cosa’ ño ‘huangana’
ë vs. a vs. u ‘úkë ‘el otro lado’ ‘úka ‘cuervo’
‘úku ‘tos’
bë�i ‘pelejo’ bái ‘camino’
búi ‘árbol: cavanillesia umbellata’
i vs. a vs. o vs. u bi ‘mosquito’
ba ‘larva’ bo ‘loro’
bu ‘pelo’
e vs. ë vs. i vs. o me ‘tierra’
më ‘collpa’ mi ‘tu’ mo ‘tronco’
3.3. Dé ejemplos 3 o más ejemplos de palabras en los que cada uno de los fonemas vocálicos especificados aparece en cada uno de los contextos especificados abajo (si no hay ejemplos a disposición indíquelo explícitamente)
(e y o tienen distribución muy restringida)
![Page 6: Proyecto Documentación fonética de tres lenguas Peruanas](https://reader030.vdocumento.com/reader030/viewer/2022020121/58a01b691a28ab3d4d8ba718/html5/thumbnails/6.jpg)
##i ishísh ‘var. de pez’ ísha ‘mal olor’
Ci píshuti ‘tener hambre’ náshi ‘carne ahumada’
iC xëbín ‘palmera: scheekea tessmannii’ ‘itsís ‘caliente’
Vi nëísh ‘sabroso’ ‘áisa ‘bonito’
iV sía ‘mosca’
pía ‘flecha’
i## shápi ‘camarón’
bási ‘pasto’
Ce## me ‘tierra’
ñe ‘tía’
##ë ë�pë ‘yarina’ ë�xku ‘carbón’
Cë shë�rë ‘parte baja del río’ xë�na ‘gusano’
![Page 7: Proyecto Documentación fonética de tres lenguas Peruanas](https://reader030.vdocumento.com/reader030/viewer/2022020121/58a01b691a28ab3d4d8ba718/html5/thumbnails/7.jpg)
ëC naxë�n ‘abeja’ xëmë�n ‘chosna’
Vë saë�kë ‘boca de río’
xáë ‘motelo’
ëV pë�i ‘hoja’
ë## ‘únxë ‘adorno’ së�bë ‘spe. de mosca’
##a ápashiru ‘camaleón’
ana ‘lengua’
Ca ë�ma ‘pueblo’ ína ‘cola’
aC sënánti ‘calentar’
tashpán ‘pata de pato’
Va xúa ‘picazón’
sía ‘especie de mosca’
aV xáë ‘motelo’ ñais ‘armadillo’
![Page 8: Proyecto Documentación fonética de tres lenguas Peruanas](https://reader030.vdocumento.com/reader030/viewer/2022020121/58a01b691a28ab3d4d8ba718/html5/thumbnails/8.jpg)
a## ‘ashá ‘rana’ cháxkati ‘picar’
##u úa ‘flor’ úka ‘cuervo’
Cu ñúshu ‘curvatura’
súñu ‘viento’
uC shurúnti ‘tener granos’
bunxán ‘pulmón’
uV xúa ‘picazón’ túa ‘sapos’
Vu rëún ‘moco’
bëun ‘lagrimas’
u## sháku ‘esp. de árbol’
këxtú ‘grueso’
Co xo ‘hueso’ bo ‘loro’
oC xón ‘guacamayo’
nónsi ‘plátano’
![Page 9: Proyecto Documentación fonética de tres lenguas Peruanas](https://reader030.vdocumento.com/reader030/viewer/2022020121/58a01b691a28ab3d4d8ba718/html5/thumbnails/9.jpg)
o## xo ‘hueso’ bo ‘loro’
4. Inventario fonológico II: consonantes
4.1. Liste los fonemas consonánticos de la lengua
4.2. Presente 2 o más pares mínimos que muestren el valor fonológico de los fonemas consonánticos indicados arriba. Agrúpelos por modo de articulación.
Oclusivas
k vs. p kániti ‘crecer’
páni ‘helecho: Astrocaryum murumuru’
![Page 10: Proyecto Documentación fonética de tres lenguas Peruanas](https://reader030.vdocumento.com/reader030/viewer/2022020121/58a01b691a28ab3d4d8ba718/html5/thumbnails/10.jpg)
rë�kati ‘frotar con brea’
rë�pa ‘miel’
p vs. t púruti ‘llenar’ túru ‘árbol: hura crepitans’
kápa ‘ardilla’ káta ‘capa’
t vs. k tánati ‘imitar’ kána ‘papagayo’
táru ‘cojo’
káru ‘leña’
t vs. kw të�nëti ‘soportar dolor’ kwë�në ‘pintura tradicional’
k vs. kw tákati ‘sacudir’
tákwa ‘hígado’
k vs. t vs. p púku ‘estómago’
pútu ‘polvo’ púpu ‘lechuza’
t vs. p vs. k vs. kw ta ‘madre’ pa ‘padre’
kati ‘decir’ kwáti ‘escuchar’
t vs. k vs. kw báta ‘dulce’ báka ‘río’
bákwa ‘estamen’
![Page 11: Proyecto Documentación fonética de tres lenguas Peruanas](https://reader030.vdocumento.com/reader030/viewer/2022020121/58a01b691a28ab3d4d8ba718/html5/thumbnails/11.jpg)
Nasales
n vs. m mánë ‘metal’
nánë ‘árbol: genipa americana’
mëti ‘dietar’
nëti ‘acercarse’
n vs. ñ no ‘extranjero’ ño ‘huangana’
panún ‘frog species’ pañún ‘handkerchief’ (< Spanish paño (?))
m vs. ñ maís ‘hormiga’
ñaís ‘armadillo’
me ‘tierrra
ñe ‘tía’
n vs. m vs. ñ máë ‘purma’
náë ‘chacra’
ñaë ‘esp. de árbol’
Un solo flap
Africadas
ts vs. ch chë�pa ‘esp. de mosca’
tsë�pa ‘esp. de arbusto’
bátsi ‘huevo’
báchi ‘mosquitero’
![Page 12: Proyecto Documentación fonética de tres lenguas Peruanas](https://reader030.vdocumento.com/reader030/viewer/2022020121/58a01b691a28ab3d4d8ba718/html5/thumbnails/12.jpg)
Fricativas
s vs. x sánu ‘delicioso’
xánu ‘mujer’
súku ‘liendre’
xúku ‘esp. de árbol’
s vs. sh sápi ‘partícula’ shápi ‘camarón’
súñu ‘viento’ shúñu ‘golondrina’
x vs sh xúkati ‘pelar’
shúkati ‘soplar agua através de una caña’
x vs. sh vs. s shákiti ‘hacer ruido’ xákiti ‘rallar’
sákiti ‘recuperarse del dolor lentamente’
Una sola aproximante
4.3. Dé ejemplos de palabras en los que cada uno de los fonemas
consonánticos especificados aparece en cada uno de los contextos especificados abajo (si no hay ejemplos a disposición indíquelo explícitamente). Agrúpelos por modo de articulación.
![Page 13: Proyecto Documentación fonética de tres lenguas Peruanas](https://reader030.vdocumento.com/reader030/viewer/2022020121/58a01b691a28ab3d4d8ba718/html5/thumbnails/13.jpg)
p
##p páka ‘bambú’ pë�chi ‘ala’ pía ‘flecha’
V#p mápara ‘roca grande’
pë�pi ‘almacén’ púpu ‘lechuza’
C#p ‘ánpa ‘tábano’ ‘íspa ‘estrella’
chanpísh ‘almeja’
t
##t tákati ‘sacudir’
të�kë ‘pedazo’ túmi ‘esp. de periquito’
V#t ‘áta ‘garza’ bë�titi ‘adelantar’
chítë ‘sobras’
C#t kashtá ‘color de las plantas secas’
buntísh ‘pájaro rojo y negro’ këxtú ‘grueso’
![Page 14: Proyecto Documentación fonética de tres lenguas Peruanas](https://reader030.vdocumento.com/reader030/viewer/2022020121/58a01b691a28ab3d4d8ba718/html5/thumbnails/14.jpg)
k
##k kána ‘papagayo’ kë�më ‘mentir’ kúki ‘linterna’
V#k báka ‘río’
chë�kati ‘moler’ kë�kiti ‘gritar’
C#k ë�skati ‘secar’ maxká ‘cabeza’
íshki ‘esp. de arbusto’
kw
##kw kwáiti ‘jugar’
kwe ‘río grande’ kwëbí ‘boca’
V#kw nákwa ‘comején’ bákwa ‘estamen’
bë�kwë ‘pintar flechas’
C#kw maskwán ‘techo’
![Page 15: Proyecto Documentación fonética de tres lenguas Peruanas](https://reader030.vdocumento.com/reader030/viewer/2022020121/58a01b691a28ab3d4d8ba718/html5/thumbnails/15.jpg)
n
##n námi ‘carne’ nísi ‘liana’ núbu ‘caracol de río’
V#n kúni ‘anguila’
kúnu ‘hongo’ ánë ‘nombre’
n# nónke ‘esp. de árbol’ [noNke] ñantán ‘tarde’
chanpísh ‘almeja’ [t�SampiS]
n## nëmín ‘profundo’
churán ‘hongo’
panún ‘esp. de sapo’
m
##m mabán ‘trampa para aves’ me ‘tierrra’
múnu ‘slowly’
V#m íma ‘ormiga’
ñumán ‘hilo’ samún ‘mosca común’
Cm masmán ‘no profundo’ ñúsma ‘tonto’
tsismán ‘huasaco’
![Page 16: Proyecto Documentación fonética de tres lenguas Peruanas](https://reader030.vdocumento.com/reader030/viewer/2022020121/58a01b691a28ab3d4d8ba718/html5/thumbnails/16.jpg)
ñ
##ñ ñantán ‘tarde’ ñe ‘tía’ ño ‘huangana’
V#ñ búña ‘abeja’
kúña ‘recto’ kuñún ‘saliva’
r
##r ráni ‘plumas’ rísi ‘hilo’
ro ‘planta medicinal’
V#r úra ‘lejos’
barán ‘zapallo’ bë�ru ‘ojo’
ts
##ts tsábë ‘primar cruzada’ tsi ‘fuego’
tsë�pa ‘esp. de arbusto’
V#ts ‘átsa ‘yuca’ bátsi ‘huevo’
ëtsë�n ‘liendre’
![Page 17: Proyecto Documentación fonética de tres lenguas Peruanas](https://reader030.vdocumento.com/reader030/viewer/2022020121/58a01b691a28ab3d4d8ba718/html5/thumbnails/17.jpg)
C#ts aíntsi ‘pariente’ kantsín ‘esp. de plátano’
‘untsís ‘uña’
ch
##ch cha ‘grande’
chíchi ‘abuela’ chúkati ‘lavar’
V#ch ‘ácháti ‘saltar encima de algo’ báchi ‘mosquitero’
báchu ‘suave’
C#ch ‘úncha ‘esp. de árbol’
pë�nchati ‘extender las manos’
únchi ‘hermana menor’
s
##s sápi ‘tal vez’ sía ‘esp. de mosca’
súku ‘liendre’
V#s bási ‘pasto’
nísi ‘cuerda’ ñúsuti ‘bolsa grande’
n#s ánsuti ‘limpiar una olla con los dedos’ nónsi ‘plátano’
punsë�n ‘pelejo’
![Page 18: Proyecto Documentación fonética de tres lenguas Peruanas](https://reader030.vdocumento.com/reader030/viewer/2022020121/58a01b691a28ab3d4d8ba718/html5/thumbnails/18.jpg)
s# ‘íspa ‘estrella’ ‘ísku ‘paucar’
ë�skati ‘secar’
s## ‘itsís ‘caliente’ ‘untsís ‘uña’
‘upús ‘garrapata’
x
##x xábati ‘bostezar’ xo ‘hueso’
xu ‘joven’
V#x bë�xa ‘pestaña’
báxu ‘esp. de pez’
kë�xë ‘pedazo de una olla’
n#x ‘únxë ‘adorno’ bunxán ‘pulmón’ kunxán ‘cedro’
x# këxtú ‘grueso’ cháxkati ‘picar’ chaxkë� ‘largo’
x## ‘umpáx ‘agua’
bakúxti ‘espuma’
![Page 19: Proyecto Documentación fonética de tres lenguas Peruanas](https://reader030.vdocumento.com/reader030/viewer/2022020121/58a01b691a28ab3d4d8ba718/html5/thumbnails/19.jpg)
sh
##sh sháku ‘esp. de árbol’ shikán ‘pecho’ shúkati ‘soplar agua através de una caña’
V#sh ‘ashá ‘rana’
ñáshi ‘carne ahumada’ ñúshu ‘curvatura’
sh# náshpa ‘concavo’ tashpán ‘pata de pato’
sh## ishísh ‘esp. de pez’
nëísh ‘sabroso’
b
##b ba ‘larva’
bími ‘fruta’ bo ‘loro’
V#b abáti ‘correr’ ‘ábu ‘garza gris’ ‘íbu ‘dueño’
C#b bëxbá ‘flaco’
kwaxbín ‘esp. de árbol’
5. Prosodia I: Frases
![Page 20: Proyecto Documentación fonética de tres lenguas Peruanas](https://reader030.vdocumento.com/reader030/viewer/2022020121/58a01b691a28ab3d4d8ba718/html5/thumbnails/20.jpg)
5.1. ¿Existe un constituyente que podemos llamar frase nominal en la lengua? sí
5.2. Si la respuesta es afirmativa, de ejemplos de frases nominales en la lengua tomando en cuenta sus parámetros de variación: tipo de modificadores, orden y número de constituyentes:
Demostrativos
[tsatsa ënë] ‘este pescado’
[a uni] esa persona
Adjetivos [upí ñu]
cosa bonita
[toxama upí]
caña bonita
[chaxkë� uni xuá upí] [chaxkë� xuá upí uni] [chaxkë xuá uni upí] [uni chaxkë� xuá upí]
‘hombre algo gordo bonito’
![Page 21: Proyecto Documentación fonética de tres lenguas Peruanas](https://reader030.vdocumento.com/reader030/viewer/2022020121/58a01b691a28ab3d4d8ba718/html5/thumbnails/21.jpg)
Numerales y cuantificadores [‘itsa ñu]
‘Muchas cosas’
[manë ‘itsa] ‘mucho metal’
[uni achushi] ‘una persona’
[achushi uni] ‘una persona’
Nombres como modificadores [kana rani]
‘pluma de guacamayo’
[xon rani]
‘pluma de guacamayo rojo’
[muxa bimi]
‘fruta espinosa’
Modificadores genitivos
[[nukën papa]=n bana] ‘Los cuentos de mi padre’
5.3. ¿Existen también otros constituyentes que podemos llamar frases en la
lengua?
Solo frases postposicionales
![Page 22: Proyecto Documentación fonética de tres lenguas Peruanas](https://reader030.vdocumento.com/reader030/viewer/2022020121/58a01b691a28ab3d4d8ba718/html5/thumbnails/22.jpg)
5.4. Si la respuesta es afirmativa, de ejemplos de dichas frases nominales en la lengua tomando en cuenta sus parámetros de variación: tipo de modificadores, orden y número de constituyentes:
Las frases postposicionales tienen las mismas características prosódicas que las frases nominales y vienen históricamente de ellas.
6. Prosodia II: tópico y foco
Aplicamos aquí el instrumento elaborado por Heriberto Avelino (2011), adaptado de Rooth 1996. Básicamente, necesitamos un evento como el que sigue:
Daniela ayudó a Juan
Los hablantes deberán responder en su lengua materna a las siguientes preguntas a partir del evento arriba propuesto:
¿Qué paso?
En la respuesta a esta pregunta toda la oración está en foco
¿Quién ayudó a Juan?
En la respuesta a esta pregunta, Daniela es el foco
¿Es Daniela o Estela quien ayudó a Juan?
En la respuesta a esta pregunta, Daniela es el foco constrastivo
![Page 23: Proyecto Documentación fonética de tres lenguas Peruanas](https://reader030.vdocumento.com/reader030/viewer/2022020121/58a01b691a28ab3d4d8ba718/html5/thumbnails/23.jpg)
¿Qué pasó con Daniela?
En la respuesta a esta pregunta, Daniela es el tópico
Ver el siguiente diagrama, en donde solo las líneas sólidas indican las relaciones apropiadas entre preguntas y respuestas.
7. Prosodia III: Actos de habla
7.1. De dos ejemplos de oraciones declarativas en la lengua
‘ëx kana Limanu kwantiti ‘ain
‘Yo voy a ir a Lima.’
bashinu ka ‘itsaira ñuinakama ‘ikën
‘hay muchos animales en las montañas.’
![Page 24: Proyecto Documentación fonética de tres lenguas Peruanas](https://reader030.vdocumento.com/reader030/viewer/2022020121/58a01b691a28ab3d4d8ba718/html5/thumbnails/24.jpg)
7.2. De tres ejemplos de oraciones interrogativas de sí/no en la lengua
ain bashi kara ‘ikën? “¿Hay sus montañas?
kara ‘ian=ñu ‘ikën
¿Tiene cochas?”
7.3. De tres ejemplos de oraciones interrogativas informativas en la lengua
uisai karanuna ‘iti ‘ain
‘¿Cómo vamos a estar?’ uin kara carretera ‘akëxa
‘¿Quién hizo la carretera?’
7.4. De dos ejemplos de oraciones imperativas en la lengua
ka pitikan ‘!Coman!’
ka ‘ux
‘!duerme!’
8. Tópicos de fonética
Coalescencia nasal y glotalización
8.1. Coalescencia nasal
![Page 25: Proyecto Documentación fonética de tres lenguas Peruanas](https://reader030.vdocumento.com/reader030/viewer/2022020121/58a01b691a28ab3d4d8ba718/html5/thumbnails/25.jpg)
Palabras simples .n ‘cetico’ . ‘pulmón’ binun ‘ungurahui’
Palabras complejas ‘mono aullador-erg’ ‘sordo-erg’
Ejemplos de secuencias vocálicas
sia-n [.�] ‘esp. de mosca-ERG’
xaë-n [.®�] ‘esp. de tortuga-ERG’
tua-n [.�] ‘especie de sapo-ERG’
Monosílabos
bin ‘mosquito-erg’ ban ‘huevo-erg’
bun ‘pelo-erg’ kun ‘pus-erg’ chan ‘grande-erg’
Otros ejemplos en la sección sobre n: n# y n##
![Page 26: Proyecto Documentación fonética de tres lenguas Peruanas](https://reader030.vdocumento.com/reader030/viewer/2022020121/58a01b691a28ab3d4d8ba718/html5/thumbnails/26.jpg)
8.2. Glotalización
Cashibo-cacataibo
glosa
‘i ‘pez raya’
i ‘árbol’
‘ía ‘piojo’
ía ‘mal olor’
‘ínu ‘jaguar’
ínu ‘macana’
‘ínti ‘brillo del sol’
ínti ‘llorar’
‘ánu ‘majás’
ánu ‘allí’
Otros contextos
Reduplicación
abaabati ‘correr varias veces’
‘a‘ati ‘hacer algo varias veces’
![Page 27: Proyecto Documentación fonética de tres lenguas Peruanas](https://reader030.vdocumento.com/reader030/viewer/2022020121/58a01b691a28ab3d4d8ba718/html5/thumbnails/27.jpg)
Dentro de la oración
ënë i ka chaxkë� ‘ikën ‘este árbol es alto’
ënë ‘i ka cha ‘ikën ‘este pez raya es grande’
ain i ka chaxkë� ‘ikën ‘su árbol es alto’
ain ‘i ka cha ‘ikën ‘su pez raya es grande’
Coalescencia glotal
uisai kara ‘atapa ‘ikën? ‘¿cómo es una gallina?’
Poner otras palabras que empiecen con salto glotal en este mismo contexto
En interjecciones
/a/a ‘duele’
Consonantes finales subyacentes
mapú ‘barro’
kapë� ‘lagarto’.
Al final de enunciados imperativos
ka pi’ ‘come’
![Page 28: Proyecto Documentación fonética de tres lenguas Peruanas](https://reader030.vdocumento.com/reader030/viewer/2022020121/58a01b691a28ab3d4d8ba718/html5/thumbnails/28.jpg)
ka ‘a’ ‘haz’
ka ‘ësë’ ‘aconseja’
Al final de enunciados indicativos
Juan ka Limanu kwanxa ‘Juan se fue a Lima’
Auxiliares apocopados
anu ka ‘i’ ‘allí está’
xanu ka ‘i’ ‘es mujer’
Limanu ka ‘i’ ‘está en Lima’