programación de física e química · ies pontepedriña. programación de física e química....

Programación de Física e Química

IES Pontepedriña Curso 2018-19

Índice de contidos

1.Aspectos xerais .................................................................................................. ….7

1.1.Introdución e contextualización ................................................................................ …7 1.1.1.Marco normativo ........................................................................................................ …7 1.1.2.Contextualización ................................................................................................... ……9

1.2.Estrutura do departamento didáctico ........................................................................... 9 1.2.1.Profesorado ....................................................................................................................9 1.2.2.Áreas e materias que se imparten .................................................................................9

1.3.Contribución das materias ao desenvolvemento das competencias clave ............... 10

1.4.Elementos transversais .............................................................................................. 11 1.4.1.Comprensión lectora e expresión oral e escrita .......................................................... 11 1.4.2.Comunicación audiovisual e tecnoloxías da información e da comunicación .............12 1.4.3.Emprendemento e educación cívica e constitucional ..................................................12 1.4.4.Educación e seguridade viaria .....................................................................................12 1.4.5.Outros elementos .........................................................................................................12

1.5.Atención á diversidade ............................................................................................ ...13 1.5.1.TDAH ............................................................................................................................13 1.5.2.Dislexia .........................................................................................................................14 1.5.3.Outras necesidades educativas ...................................................................................14

2.Física e Química de 2º de ESO ............................................................................ 15

2.1.Introdución .................................................................................................................. 15

2.2.Obxectivos para o curso ............................................................................................. 15

2.3.Estándares de aprendizaxe ........................................................................................ 16 2.3.1.Temporalización ...........................................................................................................16 2.3.2.Organización e secuencia dos contidos ......................................................................16 2.3.3.Graos mínimos de consecución para superar a materia .............................................18 2.3.4.Procedementos e instrumentos de avaliación .............................................................21

2.4.Criterios sobre avaliación, cualificación e promoción ................................................ 22

2.5.Metodoloxía didáctica ................................................................................................. 23

2.6.Materiais e recursos didácticos .................................................................................. 23

2.7.Actividades de seguimento, recuperación e avaliación da materia como pen-dente ........................................................................................................................... 23

2.8.Avaliación inicial ......................................................................................................... 24

3.Física e Química de 3º ESO .................................................................................. 25

3.1.Introdución .................................................................................................................. 25


3.3.Estándares de aprendizaxe ........................................................................................ 27 3.3.1.Temporalización e graos mínimos de consecución para superar a materia ...............27

3.3.2.Procedementos instrumentos de avaliación ................................................................30



3.6.Avaliación da aprendizaxe. Criterios de cualificación e de promoción ...................... 31

3.7.Actividades de seguimento, recuperación e avaliación da materia como pen-dente ........................................................................................................................... 32


4.Física e Química de 4º de ESO ............................................................................ 33

4.1.Introdución .................................................................................................................. 33



4.4.Criterios sobre avaliación, cualificación e promoción ................................................ 43




5.Ciencias aplicadas á actividade profesional ...................................................... 45

5.1.Introdución .................................................................................................................. 45


5.3.Estándares de aprendizaxe ........................................................................................ 46 5.3.1.Temporalización ...........................................................................................................46 5.3.2.Organización e secuencia dos contidos ......................................................................47 5.3.3.Graos mínimos de consecución para superar a materia .............................................48

5.4.Procedementos de avaliación. Criterios de cualificación ........................................... 50




6.Física e Química de 1º de bacharelato ................................................................ 52

6.1.Introdución .................................................................................................................. 52

6.2.Concreción dos obxectivos ........................................................................................ 52

6.3.Temporalización e graos mínimos de consecución dos estándares de aprendi-zaxe ............................................................................................................................ 54

6.4.Procedementos e instrumentos de avaliación ........................................................... 58

6.5.Avaliación da aprendizaxe dos alumnos. Criterios de cualificación e de promo-ción. ............................................................................................................................ 58

6.5.1.Calendario probable de probas....................................................................................59


6.7.Materiais e recursos didácticos que se van a empregar ............................................ 60

6.8.Actividades de recuperación para o alumnado coa materia de Física e química pendente ..................................................................................................................... 60

7.Física de 2º de bacharelato .................................................................................. 62

7.1.Introdución .................................................................................................................. 62



7.4.Criterios sobre avaliación, cualificación e promoción ................................................ 73 7.4.1.Procedemento de cualificación ....................................................................................73 7.4.2.Calendario de probas obxectivas ................................................................................74



8.Química de 2º de bacharelato .............................................................................. 76

8.1.Introdución .................................................................................................................. 76


8.3.Contidos, criterios de avaliación, estándares de aprendizaxe, competencias clave, grao de consecución dos estándares de aprendizaxe .................................... 79

8.4.Temporalización .......................................................................................................... 86

8.5.Procedementos e instrumentos de avaliación ........................................................... 87 8.5.1.Procedementos ............................................................................................................87 8.5.2.Instrumentos ................................................................................................................87 8.5.3.Criterios de cualificación e promoción. Calendario de probas ....................................87 8.5.4.Cualificación final da materia .......................................................................................88 8.5.5.Estrutura das probas e dos exames: ...........................................................................88



9.Actividades complementarias e extraescolares ................................................ 90

9.1.Obxectivos .................................................................................................................. 90

9.2.Actividades complementarias ..................................................................................... 90 9.2.1.Física e Química de 2º de ESO ...................................................................................90 9.2.2.Física e Química de 3º de ESO ...................................................................................90 9.2.3.Física e química de 4º de ESO ....................................................................................91 9.2.4.Ciencias aplicadas á actividade empresarial ...............................................................91 9.2.5.Física e Química de 1º de bacharelato ........................................................................92 9.2.6.Física de 2º de bacharelato .........................................................................................92 9.2.7.Química de 2º de bacharelato .....................................................................................92

9.3.Seguimento e avaliación das actividades .................................................................. 92

10.Avaliación do proceso de ensino-aprendizaxe ................................................ 93

10.1.Indicadores de logro para o proceso de ensino e a práctica docente ..................... 93

10.2.Rúbricas .................................................................................................................... 93 10.2.1.Escala de observación do caderno de clase .............................................................94 10.2.2.Rúbrica de exposición oral .........................................................................................95 10.2.3.Rúbrica de exposición con ferramentas dixitais ........................................................96 10.2.4.Rúbrica de traballos escritos ......................................................................................97 10.2.5.Táboa de busca de información e fiabilidade das fontes ..........................................98 10.2.6.Escala de observación: traballo diario e participación na materia ............................99 10.2.7.Rúbrica para a utilización do método científico no laboratorio e a resolu-

ción de problemas.................................................................................................... 100 10.2.8.Rúbrica para a autoavaliación do profesorado: planificación ................................. 101 10.2.9.Rúbrica para a autoavaliación do profesorado: motivación do alumnado ............. 102 10.2.10.Rúbrica para a autoavaliación do profesorado: desenvolvemento da en-

sinanza ..................................................................................................................... 103 10.2.11.Rúbrica para a autoavaliación do profesorado: avaliación ................................... 104 10.2.12.Rúbrica para a autoavaliación do profesorado: seguimento e avaliación

do proceso de ensino–aprendizaxe ......................................................................... 105

11.Avaliación da propia programación ................................................................ 106

12.Sinatura dos membros do departamento ....................................................... 108

IES Pontepedriña. Programación de Física e Química. 2018-2019.

6

1. Aspectos xerais

1.1. Introdución e contextualización

1.1.1. Marco normativo

1.1.1.1 Desenvolvemento curricular e “estándares de aprendizaxe”

O marco xeral que determina a estrutura do sistema educativo español é a Lei

Orgánica 2/2006, de 3 de maio de educación (LOE), modificada pola Lei Orgánica 8/2013

(LOMCE). Pode accederse ao seu contido en forma de texto refundido na dirección web

http://www.boe.es/buscar/act.php?id=BOE-A-2006-7899

No seu artigo 128 determínase que corresponde ás Administracións educativas

contribuír ao desenvolvemento do currículo favorecendo a elaboración de modelos abertos

de programación docente e de materiais didácticos que atendan ás distintas necesidades

dos alumnos e alumnas e do profesorado. É baixo ese principio, que procede da obriga de

adaptar o ensino ás circunstancias dos centros, o seu alumnado e as preferencias do

profesorado, que as programacións deben elaborarse segundo esquemas flexibles.

Do desenvolvemento da lei na nosa Comunidade é especialmente relevante a

normativa que establece o currículo da ESO e o bacharelato en Galicia, que é o Decreto

86/2015, do 25 de xuño, publicado no DOG do 29 de xuño. Nel aparecen recollidos as

competencias clave, contidos, criterios de avaliación e estándares de aprendizaxe das

diferentes materias. A parte dispositiva desa norma pode consultarse na seguinte dirección:

http://www.edu.xunta.gal/portal/sites/web/files/00_parte_dispositiva.pdf

No que se refire ás materias de Física e Química as partes correspondentes están

dispoñibles nas seguintes direccións web:

http://www.edu.xunta.gal/portal/sites/web/files/11_fisica_e_quimica.doc

http://www.edu.xunta.gal/portal/sites/web/files/13_fisica.doc

http://www.edu.xunta.gal/portal/sites/web/files/29_quimica.doc

No caso da materia de Ciencias aplicadas á actividade profesional, que a LOMCE vén

de introducir no sistema educativo e que a normativa atribúe a súa docencia ao departamento

de Física e Química, o seu currículo pode consultarse na seguinte dirección web:

http://www.edu.xunta.gal/portal/sites/web/files/04_ciencias_aplicadas.doc

Co propósito de simplificar, e así facilitar o manexo desta programación didáctica, ao

longo dela vanse empregar os diferentes códigos que esa norma utiliza. Polo tanto, bastará

con acceder ao enlace correspondente para determinar o significado de cada un.

En particular é destacable o feito de que, a diferenza do que ocorría ata agora cos

diferentes currículos establecidos para a ensinanza secundaria, o modelo actual é moito máis

pechado, con moi pouco marxe de manobra para o profesorado para establecer os seus

propios criterios de avaliación, agora practicamente substituídos polo concepto de

“estándares de aprendizaxe”.

Deste xeito, pode dicirse que, no relativo aos procesos de ensino, na tarefa de

programar vén de ocupar o papel principal a determinación da secuencia de contidos e

actividades, así como a importancia que se lle conceden aos diferentes estándares de

http://www.boe.es/buscar/act.php?id=BOE-A-2006-7899

http://www.edu.xunta.gal/portal/sites/web/files/00_parte_dispositiva.pdf






7

aprendizaxe.

Cómpre sinalar, respecto dos estándares de aprendizaxe, que a normativa galega, a

través dunha resolución,1 inclúe tamén o chamado “grao mínimo de consecución para superar

a materia”, que as programacións deberán reflectir. O concepto de estándar de aprendizaxe

establécese no artigo 5.5 da Orde ministerial ECD/65/2015, do 21 de xaneiro2, como

desagregacións dos criterios de avaliación, e o artigo 21.1 do precitado Decreto 86/2015

determina que eses estándares son os referentes para a comprobación do grao de adquisición

das competencias e o logro dos obxectivos da etapa nas avaliacións continua e final das

materias.

Polo tanto, enténdese que esa encomenda consiste en determinar que estándares de

aprendizaxe, ou partes deles, deberán superarse para acadar un resultado positivo nas

correspondentes avaliacións. Posto que a meirande parte dos estándares relevantes non

admiten máis determinación que “o alumno amosa que o sabe” ou “non o amosa”, isto é que

se refiren a coñecementos adquiridos polo alumno ou ben que aínda ten en vías de

adquisición, nesta programación se empregarán estes últimos termos. Deste xeito, os

primeiros (“adquiridos”) son os sinalados en vermello e os segundos (“en vías de

adquisición”) en negro.

Por último, cómpre sinalar que lamentablemente son numerosos os estándares que

aparecen redactados con erros, en ocasións impropios dun currículo3. En tales casos

recolleranse as modificacións que se consideran oportunas para rectificalos.

1.1.1.2 Finalidades

Segundo o marco normativo antes mencionado, os estudos de ESO e bacharelato teñen

como finalidade proporcionar ao alumnado formación, madureza intelectual e humana,

coñecementos e habilidades que lles permitan desenvolver funcións sociais e incorporarse á

vida activa con responsabilidade. Así mesmo, especialmente o bacharelato, capacitará o

alumnado para acceder á educación superior.

Así como na ESO a materia de Física e Química ten un carácter eminentemente

práctico e de iniciación, enfocada a espertar o interese do alumnado e a desenvolver

capacidades para o estudo da ciencia, en primeiro de bacharelato ten un carácter máis formal,

e está orientada a dotar o alumnado de capacidades específicas asociadas á propia materia. É

a base dos contidos aprendida en cuarto de ESO a que posibilitará ese enfoque máis

académico nese curso.

Non debemos esquecer que o emprego das Tecnoloxías da Información e a

Comunicación merece un tratamento específico no estudo desta materia. Os estudantes de

ESO e bacharelato para os que se desenvolve o currículo básico son nativos dixitais e, en

consecuencia, están familiarizados coa presentación e transferencia dixital de información. O

uso de aplicacións virtuais interactivas permite realizar experiencias prácticas que por razóns

de infraestrutura non serían viables noutras circunstancias, se ben, como é obvio, iso non

debería ser escusa para substituír a experimentación pola simulación. Por outra banda, a

1Resolución do 20 de xullo de 2017, da Dirección Xeral de Educación, Formación Profesional e Innovación

Educativa1, concretamente no artigo 26.3. Ningunha outra norma de rango superior, nin estatal nin

autonómica, determina esa obriga. Por outra banda, tamén é importante ter presente que nin sequera esa

norma establece en que consiste o grao de consecución nin a forma en que se debe ou pode expresar. 2Pola que se describen as relacións entre as competencias, os contidos e os criterios de avaliación da educación

primaria, a educación secundaria obrigatoria e o bacharelato (BOE do 29). 3O caso máis sangrante, publicado no BOE e no DOG, dáse en Física de 2º de bacharelato, onde aparece o radar

como exemplo de onda sonora (cando non o é, pois é electromagnética).


8

posibilidade de acceder a unha gran cantidade de información implica a necesidade de

clasificala segundo criterios de relevancia, o que contribúe ao desenvolvemento do espírito

crítico.

Por último, sinalar que a elaboración e exposición de traballos de investigación sobre

temas propostos ou de libre elección ten como obxectivo desenvolver a aprendizaxe

autónoma do alumnado, afondar e ampliar contidos relacionados co currículo e mellorar as

destrezas tecnolóxicas e comunicativas.

1.1.2. Contextualización

O noso centro, o IES Pontepedriña é un centro educativo situado nun ámbito

urbano, se ben tamén cunha importante presenza de alumnado residente fóra de Santiago

de Compostela. Desde o punto de vista da docencia, isto repercute esencialmente no feito

de que unha boa parte do alumnado de bacharelato non cursou os seus estudos de ESO no

noso centro, senón que procede doutros, sendo maioritario o do CPI Plurilingüe de Vedra.

Loxicamente iso tradúcese en algunhas dificultades, usualmente pouco importantes, en 1º

de bacharelato, debido á diversidade na formación previa do alumnado dese nivel.

No relativo ao curso actual, unha vez completada a, brusca, implantación da

LOMCE en todos os cursos que se produciu o ano escolar pasado, tan só merece sinalarse

o caso das reválidas previstas por esa norma para 4º de ESO e 2º de bacharelato. Cómpre

esperar que neste se manteña que ambas estean en suspenso, de xeito que non son

necesarias para de obter o título correspondente. No caso particular de 2º de bacharelato si

será determinante para o acceso á universidade.

A este último respecto tamén se espera que siga a ser a CiUG a responsable da

elaboración desa proba, de xeito que as indicacións remitidas por ese organismo continúen

a ser unha referencia esencial para as programacións de 2º de bacharelato.

1.2. Estrutura do departamento didáctico

1.2.1. Profesorado

Nome Cargo Situación

Rivas Menéndez, Antonio X. Departamento D. definitivo

Liste López, Socorro Titora de 4ºA D. definitivo

1.2.2. Áreas e materias que se imparten

Atribuídas ao departamento:

Física e Química de 2º de ESO: 2 grupos. Un grupo é impartido como materia

afín por profesorado do departamento de Bioloxía e Xeoloxía.

Física e Química de 3º de ESO: 2 grupos.

Física e Química de 4º de ESO: 2 grupos.

Ciencias aplicadas á actividade profesional de 4º de ESO: impartida como

materia afín por profesorado do departamento de Bioloxía e Xeoloxía.

Física e Química de 1º de bacharelato: 2 grupos.

Física de 2º de bacharelato: 2 grupos.

Química de 2º de bacharelato: 1 grupo.


9

Materias afíns: Neste curso o profesorado do noso departamento non imparte

materias afíns.

1.3. Contribución das materias ao desenvolvemento das competencias clave

Segundo a LOMCE, todas as áreas ou materias do currículo deben participar no

desenvolvemento das distintas competencias do alumnado. Estas, de acordo coas

especificacións da lei, son:

Comunicación lingüística (CL)

Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía

(CMCCT)

Competencia dixital (CD)

Aprender a aprender (AA)

Competencias sociais e cívicas (CSC)

Sentido de iniciativa e espírito emprendedor (SIEE)

Conciencia e expresións culturais (CEC)

Nesta programación de Física e Química, tal e como suxire a lei, poténciase o

desenvolvemento das competencias de comunicación lingüística, matemática e competencias

básicas en ciencia e tecnoloxía. Ademais, para conseguir unha adquisición eficaz das

competencias e a súa incorporación efectiva no currículo, incluíronse actividades integradas

que permitirán ao alumnado avanzar cara aos resultados de aprendizaxe de máis dunha

competencia ao mesmo tempo. Para valoralos, utilizaranse os estándares de aprendizaxe

avaliables, como elementos de maior concreción, observables e medibles, e poñeranse en

relación coas competencias clave, permitindo graduar o rendemento ou o desempeño

alcanzado en cada unha delas.

A materia de Física e Química utiliza unha terminoloxía formal que permitirá ao

alumnado incorporar esta linguaxe ao seu vocabulario, e utilizalo nos momentos adecuados

coa suficiente propiedade. Así mesmo, a comunicación dos resultados de investigacións e

outros traballos que se realicen favorece o desenvolvemento da competencia en

comunicación lingüística.

A competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía son as

fundamentais da materia. Para desenvolvelas o alumnado aplicará estratexias para definir

problemas, resolvelos, deseñar pequenas investigacións, elaborar solucións, analizar

resultados, etc. É por iso que serán as que se traballen máis.

A competencia dixital fomenta a capacidade de buscar, seleccionar e utilizar

información empregando medios dixitais, ademais de permitir que o alumnado se familiarice

cos diferentes códigos, formatos e linguaxes nos que se presenta a información científica

(datos estatísticos, representacións gráficas, modelos xeométricos...). A utilización das

tecnoloxías da información e a comunicación na aprendizaxe das ciencias para comunicarse,

solicitar información, retroalimentala, simular e visualizar situacións, para a obtención e o

tratamento de datos, etc., é un recurso útil no campo da Física e a Química que contribúe a

mostrar unha visión actualizada da actividade científica.

A adquisición da competencia de aprender a aprender fundaméntase nesta materia no

carácter instrumental de moitos dos coñecementos científicos. Ao mesmo tempo, operar con

modelos teóricos fomenta a imaxinación, a análise, as dotes de observación, a iniciativa, a

creatividade e o espírito crítico, o que favorece a aprendizaxe autónoma. Ademais, ao ser

unha materia progresiva, o alumnado adquire a capacidade de relacionar contidos aprendidos

durante etapas anteriores cos do presente curso, así como en vindeiros.


10

Esta materia favorece o traballo de laboratorio, o que fomenta o desenvolvemento de

actitudes como a cooperación, a solidariedade e o respecto cara ás opinións dos demais, que

contribúe á adquisición das competencias sociais e cívicas. Así mesmo, o coñecemento

científico é unha parte fundamental da cultura cidadá, que sensibiliza dos posibles riscos

asociados coa ciencia e a tecnoloxía, e permite formar unha opinión fundamentada en feitos e

datos reais sobre o avance científico e tecnolóxico.

O sentido de iniciativa e espírito emprendedor é básico á hora de aplicar o método

científico de forma rigorosa e eficaz, seguindo a consecución de pasos desde a formulación

dunha hipótese ata a obtención de conclusións. É necesaria a elección de recursos, a

planificación da metodoloxía, a resolución de problemas e a revisión permanente de

resultados. Isto fomenta a iniciativa persoal e a motivación por un traballo organizado e con

iniciativas propias.

A elaboración de modelos que representen aspectos da Física e a Química, o uso de

fotografías que presenten e exemplifiquen os contidos teóricos, etc., son exemplos dalgunhas

das habilidades plásticas que se empregan no traballo da Física e Química, o que contribúe ao

desenvolvemento da conciencia e expresións culturais, ao fomentarse a sensibilidade e a

capacidade estética e de representación do alumnado.

Por último cómpre sinalar que a propia normativa establece a vinculación existente

entre cada unha das competencias clave e os estándares de aprendizaxe. Por ese motivo

omitiranse nas programacións dalgunhas das materias. En calquera caso, esas relacións poden

consultarse nas páxinas anteriormente mencionadas:





1.4. Elementos transversais

1.4.1. Comprensión lectora e expresión oral e escrita

Como é lóxico este aspecto ocupa un lugar máis importante no caso das materias de

ESO que nas de bacharelato. Con carácter xeral podemos resumir en que os tipos de

actividades que se van desenvolver xiran ao redor de

Comentario de textos de carácter científico extraídos de libros de lectura ou

artigos de divulgación.

Realización de traballos sobre temas científicos empregando a prensa escrita

e a bibliografía en xeral.

Exposición pública de traballos.

1.4.2. Comunicación audiovisual e tecnoloxías da información e da co-municación

Os elementos esenciais relacionados con esta competencia son os seguintes:

Emprego dos recursos TIC do centro, en particular os das aulas Abalar, no

caso de 2º de ESO, ou das aulas de informática nos demais.

Emprego da aula virtual do centro.






11

Consulta de páxinas web relacionadas coa Física e Química e coa ciencia en

xeral.

Emprego de aplicacións de simulación de sistemas físicoquímicos.

Realización de traballos en soporte electrónico e elaboración de

presentacións.

1.4.3. Emprendemento e educación cívica e constitucional

Posto que se trata dun elemento que ten unha conexión moi indirecta cos contidos

das diferentes materias de Física e Química, non ten un tratamento específico, senón que

simplemente formará parte do día a día das actividades que se desenvolvan a diario.

1.4.4. Educación e seguridade viaria

Nas materias de Física e Química que inclúen contidos relacionados coa cinemática

realizaranse actividades prácticas destinadas a comprender a necesidade do cumprimento

das normas viais, e que tamén se aproveitarán para a reflexión colectiva acerca da súa

importancia.

O obxectivo último é que o alumnado entenda que determinadas normas, como por

exemplo as relacionadas con distancias de seguridade ou as de limitación de velocidades,

teñen unha orixe física. Deste xeito buscarase que o seu cumprimento non sexa por unha

simple actitude de obediencia, senón de asimilación da conveniencia das normas

correspondentes.

1.4.5. Outros elementos

Ao longo do desenvolvemento do programa das materias de Física e Química

potenciaremos que o alumnado consiga unha educación integral tanto no que se refire a

contidos actitudinais e procedementais como aos temas transversais, especialmente os

relacionados coa materia. Destacamos os seguintes:

Actitude receptiva, colaboradora e tolerante nas relacións entre individuos e

nas actividades en grupo.

Valoración positiva da existencia de diferenzas entre persoas e grupos

sociais da nosa sociedade, ou doutras sociedades e culturas diferentes da nosa.

Actitude crítica ante calquera tipo de discriminación individual ou social por

razóns de raza, crenzas, sexo ou outras diferenzas individuais ou sociais.

Reflexión sobre as consecuencias negativas que pode carrexar a mala

aplicación dalgunhas investigacións científicas.

Posta en práctica das normas de seguridade para evitar accidentes no

laboratorio.

Desenvolvemento de hábitos no alumnado que permitan colaborar na

conservación e protección do medio ambiente.

Análise e debate da situación da muller na Ciencia e na Investigación

Científica.

Potenciación, tanto no centro educativo como a nivel familiar, de hábitos de

aforro enerxético, non malgaste da auga e reutilización de materiais.


12

1.5. Atención á diversidade

A necesidade de tomar as diferentes medidas para a atención á diversidade será

detectada na avaliación inicial que cada membro do departamento fará na súa aula. Unha

vez feita esa avaliación inicial consideraremos dúas situacións:

a) Atención á diversidade que se corresponde coa heteroxeneidade de coñecementos e

capacidades que hai nun grupo e que non require medidas especiais de atención. Esta

situación deberá resolvela o profesor na súa aula tendo en conta, á hora de deseñar as

actividades, que terán que ser de diferentes niveis de dificultade e que non todo o

alumnado da clase terá que facer as mesmas. Proporanse tamén actividades de

recuperación e ampliación que chegarán ós distintos tipos de alumnos. Ademais as

distintas formas de agrupamento para os traballos de clase favorecerá, a interrelación e

axuda entre compañeiros.

b) Atención á diversidade que require medidas especiais de atención. Para resolver

esta situación o Seminario contará coa axuda do Departamento de Orientación que ten un

psicólogo, un especialista en logopedia e unha pedagoga-terapeuta. Este Departamento

axudará ao profesorado de Física e Química a diagnosticar as necesidades educativas

especiais e, se é o caso, a tomar as correspondentes medidas especiais de atención a

diversidade.

No curso actual as necesidades detectadas inclúen alumnado con hiperactividade e

déficit de atención (TDAH), dificultades motoras, así como outras que non repercuten de

xeito directo na docencia das nosas materias. O seguimento e a colaboración do

departamento de orientación serán as claves para o establecemento das medidas especificas

que sexa necesario aplicar en cada caso.

1.5.1. TDAH

No caso do alumnado con hiperactividade e déficit de atención as medidas que se

aplicarán, seguindo as recomendacións do Departamento de Orientación serán as

seguintes:

O alumno/a debe de estar sentado preto da mesa do profesor/a.

Asegurarnos en cada momento que o alumno/a entendeu a tarefa.

Permitir máis tempo para realizar os exames.

Os exames escritos completalos con orais, cando se observa que están

incompletos, e sempre que sexa doado.

Cada enunciado só terá unha pregunta.

Valorar o contido das respostas e non a ortografía ou composición do texto.

Evitar de que o alumno/a teña máis dun exame por día.

Dar a coñecer a data das probas de avaliación con tempo de antelación.

Controlar o tempo do exame, cada 10 – 15 minutos, o que axudará a que

xestionen e organicen mellor os tempos en cada actividade.

1.5.2. Dislexia

No caso do alumnado con dislexia as medidas recomendadas son estoutras:

Exames:


13

Aumentar o tamaño da letra.

Aumentar o espazado entre liñas.

Fragmentar o texto en pequenas partes e intercalar preguntas de

comprensión con outras de numerar; preguntas curtas coas de libre

elección...

Evitar preguntas de resposta aberta.

Realizar unha lectura previa do exame.

Avaliación:

Permitir que o alumno responda na súa lingua materna ou que presente

interferencias entre o castelán e o galego e non penalizalo por elo.

Evitar a corrección en vermello.

Evitar a corrección sistemática de tódolos erros, faltas de ortografía, na súa

escritura.

Presentar as preguntas do exame por escrito (non ditar).

Evitar que o alumno teña máis dun exame por dia.

Dar a coñecer a data das probas de avaliación con tempo de antelación

Expor alternativas complementarias de avaliación ao exame escrito: exame

oral, exame tipo test...

Avaliar as tarefas, probas, traballos ou exames en función do seu contido. As

faltas de ortografía non deben influír na avaliación dos mesmos.

Nas probas escritas asegurarnos de que comprendeu o enunciado de tódalas

preguntas. Despois de 5 ou 10 minutos de empezar o exame, é aconsellable

preguntarlle se ten algunha dúbida e animalo a preguntarnos se non

entende ao longo do exame.

Recursos: O ordenador é unha ferramenta das máis útiles, sobre todo en

alumnos que padecen disgrafía porque a súa escritura se ve gravemente afectada e pode

chegar a ser ilexible. Sempre que sexa posible, débese aceptar o uso do mesmo para

realizar as tarefas.

1.5.3. Outras necesidades educativas

No caso das dificultades motoras, a maior incidencia dáse na realización de prácticas

de laboratorio, de traballos escritos e exames, así como na participación en visitas

escolares.

Respecto destas últimas, trátase dun problema xeral, polo que non corresponde a este

departamento o establecemento de medidas que aseguren posibilitar ao alumnado afectado

a participación nelas.

As prácticas de laboratorio efectuaranse en grupos, de xeito que as dificultades deste

alumnado á hora de manexar materiais de laboratorio poida paliarse coa colaboración dos

seus compañeiros de grupo, así como, por suposto, a intervención do propio profesorado.

Con respecto ás diferentes probas e traballos escritos, tomarase en consideración o

feito de que este alumnado realizará desenvolvementos de menor amplitude que o resto.


14

Así mesmo, procurarase ofrecerlle o maior número de fontes alternativas que

permitan evitarlle a toma de apuntamentos, aspecto este no que a aula virtual xogará un

papel esencial.

Por último, no caso do resto do alumnado con outras necesidades educativas, a

especificidade das situacións impide o establecemento de medidas xerais, como as

anteriores, polo que se recorrerán ás medidas que en cada momento se acorden co

Departamento de Orientación e que, chegado o caso, poderán concretarse en forma de

adaptacións curriculares significativas.


15

2. Física e Química de 2º de ESO

2.1. Introdución

A materia de Física e Química de 2º de ESO, que ten o carácter de troncal (e entón

obrigatoria), constitúe a primeira aproximación que ten o alumnado a estas dúas

disciplinas sen estar integradas en áreas xerais, como Ciencias da Natureza.

Porén iso continúa a ter un carácter introdutorio, co propósito de abordar aspectos

xerais desas dúas ciencias.

Así mesmo, é destacable o feito de que esta materia vén de ser incorporada neste nivel

coa reforma que establece a LOMCE. Isto implica a necesidade de elaborar novos

materiais e deseñar metodoloxías sen contar co apoio da experiencia previa de anos

anteriores. En consecuencia, cómpre facer un seguimento especial cara á mellora para

anos vindeiros.

Por último, trátase dunha materia cunha carga semanal de 3 períodos lectivos, o que

se traduce en 105 períodos lectivos anuais.

2.2. Obxectivos para o curso

Segundo a normativa galega establecida para a Física e Química de 2º de ESO esta

materia ten relación cos obxectivos da etapa que se recollen literalmente a continuación:

b) Desenvolver e consolidar hábitos de disciplina, estudo e traballo individual e en

equipo como condición necesaria para unha realización eficaz das tarefas da aprendizaxe e

como medio de desenvolvemento persoal.

e) Desenvolver destrezas básicas na utilización das fontes de información para, con

sentido crítico, incorporar novos coñecementos. Adquirir unha preparación básica no

campo das tecnoloxías, especialmente as da información e a comunicación.

f) Concibir o coñecemento científico como un saber integrado, que se estrutura en

distintas disciplinas, así como coñecer e aplicar os métodos para identificar os problemas

nos diversos campos do coñecemento e da experiencia.

g) Desenvolver o espírito emprendedor e a confianza nun mesmo, a participación, o

sentido crítico, a iniciativa persoal e a capacidade para aprender a aprender, planificar,

tomar decisións e asumir responsabilidades.

h) Comprender e expresar con corrección, oralmente e por escrito, na lingua castelá

e na galega, textos e mensaxes complexas, e iniciarse no coñecemento, na lectura e no

estudo da literatura.

i) Comprender e expresarse nunha ou máis linguas estranxeiras de xeito apropiado.

m) Coñecer e aceptar o funcionamento do propio corpo e o dos outros, respectar as

diferenzas, afianzar os hábitos de coidado e saúde corporais e incorporar a educación

física e a práctica do deporte para favorecer o desenvolvemento persoal e social. Coñecer e

valorar a dimensión humana da sexualidade en toda a súa diversidade. Valorar

criticamente os hábitos sociais relacionados coa saúde, o consumo, o coidado dos seres

vivos e o medio, e contribuír así á súa conservación e mellora.


16

2.3. Estándares de aprendizaxe

O Decreto 86/2015 establece que os estándares de aprendizaxe son “especificacións

dos criterios de avaliación que permiten definir os resultados de aprendizaxe e que

concretan o que o alumnado debe saber, comprender e saber facer en cada disciplina.

Deben ser observables, medibles e avaliables, e permitir graduar o rendemento ou o logro

alcanzado. Deben contribuír a facilitar o deseño de probas estandarizadas e comparables.”

No caso da Física e Química de 2º de ESO o citado decreto determina os 56 que se

recollen na súa literalidade no apartado 18. Deles 10 son comúns ás dúas ciencias, 2 son

propios da relación entre ciencia e sociedade, 13 están directamente relacionados coa

Química e 31 coa Física.

2.3.1. Temporalización

Unha consecuencia da estatística que se acaba de sinalar é que, posto que a presenza

dos conceptos de tipo físico abrangue máis do 50% deses estándares, a temporalización

correspondente á Física debe ocupar tamén máis do 50% do curso.

En conxunto hai que abordar 56 estándares nun total de 105 sesións lectivas. É dicir,

cunha atención media que non chega a dúas sesións por estándar. Porén, a experiencia do

curso pasado é que o nivel de profundidade dos estándares é escaso, o que os volve

accesibles para a maioría do alumnado.

En definitiva, non debería haber problemas para cubrir axeitadamente todo o

currículo, mesmo sendo posible aproveitar tempo para afondar nalgúns dos contidos cuxo

tratamento neste curso, segundo o currículo actual, é francamente escaso4.

A táboa seguinte recolle a temporalización prevista. Os estándares de aprendizaxe

asociados a cada bloque de contidos poden consultarse na normativa, dispoñible en

http://www.edu.xunta.gal/portal/sites/web/files/11_fisica_e_quimica.doc.

Bloque de contidos Número de sesións lectivas

(Avaliación)

1. A actividade científica 12 (1ª)

2. A materia 20 (1ª)

3. Os cambios 16 (2ª)

4. O movemento e as forzas 25 (2ª e 3ª)

5. Enerxía 17 (3ª)

Probas de avaliación e actividades complementarias (do

departamento e de centro) 15

2.3.2. Organización e secuencia dos contidos

2.3.2.1 A actividade científica.

O método científico. Etapas.

4Tal é o caso dos conceptos das enerxías cinética e potencial gravitatoria que aínda que o currículo suxire un

tratamento cualitativo préstanse para abordalo tamén cuantitativamente.



17

Magnitudes e unidades. Sistema Internacional.

Rexistro e comunicación de observacións.

2.3.2.2 A materia

2.3.2.2.1 Estados de agregación

Masa, volume e densidade.

Estados de agregación.

Cambios de estado.

Teoría cinético-molecular.

O estado gasoso. Leis dos gases.

2.3.2.2.2 Substancias puras e mesturas

Substancias puras e mesturas.

Separación de mesturas.

Disolucións.

Concentración dunha disolución.

Preparación de disolucións.

2.3.2.3 Os cambios

Cambios físicos e químicos.

Reacción química.

A Química na sociedade e no ambiente.

2.3.2.4 O movemento e as forzas

2.3.2.4.1 O movemento

Carácter relativo do movemento.

Velocidade media.

Velocidade instantánea.

Movemento rectilíneo uniforme.

Aceleración.

Movemento uniformemente acelerado.

Movemento circular uniforme.

2.3.2.4.2 As forzas

A forzas e os seus efectos.

Medida das forzas. Lei de Hooke.

Máquinas simples.

O rozamento e os seus efectos.


18

Forza gravitatoria.

Gravitación universal.

2.3.2.5 Enerxía

2.3.2.5.1 Enerxía e cambios

Concepto de enerxía.

Tipos de enerxía.

Transformacións da enerxía.

Conservación da enerxía.

2.3.2.5.2 Enerxía térmica

Calor e temperatura.

Escalas de temperatura.

Efectos da enerxía térmica.

Fontes de enerxía. Enerxías renovables e non renovables.

2.3.3. Graos mínimos de consecución para superar a materia

A continuación recóllense os estándares de aprendizaxe que establece o Decreto

86/2015. Para que se poida considerar que o alumno acadou as competencias e obxectivos

necesarios para a superación da materia:

Os indicados en vermello son aqueles que deberán acadarse co grao

“Adquirido”

Os restantes deberán selo no grao “En vías de adquisición”

Posto que nalgún caso os estándares que recolle a normativa son múltiples, pode

ocorrer que se sinalen de xeito diferente partes deles.

A columna “Proc. aval.” recolle os procedementos que se empregarán para a

avaliación do estándar correspondente: P = a través de probas obxectivas, T = traballos, O

= observación na aula.

Estándar Proc. aval.

Bloque 1. A actividade científica

FQB1.1.1. Formula, de forma guiada, hipóteses para explicar fenómenos cotiáns, utilizando teorías e

modelos científicos sinxelos. O

FQB1.1.2. Rexistra observacións e datos de maneira organizada e rigorosa, e comunícaos oralmente e

por escrito utilizando esquemas, gráficos e táboas. T

FQB1.2.1. Relaciona a investigación científica con algunha aplicación tecnolóxica sinxela na vida

cotiá. O

FQB1.3.1. Establece relacións entre magnitudes e unidades utilizando, preferentemente, o Sistema

Internacional de Unidades para expresar os resultados. P T O

FQB1.3.2. Realiza medicións prácticas de magnitudes físicas da vida cotiá empregando o material e

os instrumentos apropiados, e expresa os resultados correctamente no Sistema Internacional de

Unidades.

T O


19


FQB1.4.1. Recoñece e identifica os símbolos máis frecuentes utilizados na etiquetaxe de produtos

químicos e instalacións, interpretando o seu significado. O

FQB1.4.2. Identifica material e instrumentos básicos de laboratorio e coñece a súa forma de

utilización para a realización de experiencias, respectando as normas de seguridade e identificando

actitudes e medidas de actuación preventivas. T O

FQB1.5.1. Selecciona e comprende de forma guiada información relevante nun texto de divulgación

científica, e transmite as conclusións obtidas utilizando a linguaxe oral e escrita con propiedade. T

FQB1.5.2. Identifica as principais características ligadas á fiabilidade e á obxectividade do fluxo de

información existente en internet e outros medios dixitais. O

FQB1.6.1. Realiza pequenos traballos de investigación sobre algún tema obxecto de estudo,

aplicando o método científico e utilizando as TIC para a procura e a selección de información e

presentación de conclusións.

T

FQB1.6.2. Participa, valora, xestiona e respecta o traballo individual e en equipo. O

Bloque 2. A materia

FQB2.1.1. Distingue entre propiedades xerais e propiedades características da materia, e utiliza estas

últimas para a caracterización de substancias. P T

FQB2.1.2. Relaciona propiedades dos materiais do contorno co uso que se fai deles. O

FQB2.1.3. Describe a determinación experimental do volume e da masa dun sólido, realiza as

medidas correspondentes e calcula a súa densidade. P T

FQB2.2.1. Xustifica que unha substancia pode presentarse en distintos estados de agregación

dependendo das condicións de presión e temperatura en que se ache. P

FQB2.2.2. Explica as propiedades dos gases, os líquidos e os sólidos. P

FQB2.2.3. Describe os cambios de estado da materia e aplícaos á interpretación de fenómenos

cotiáns. P

FQB2.2.4. Deduce a partir das gráficas de quecemento dunha substancia os seus puntos de fusión e

ebulición, e identifícaa utilizando as táboas de datos necesarias. P T

FQB2.3.1. Xustifica o comportamento dos gases en situacións cotiás, en relación co modelo cinético-

molecular. P

FQB2.3.2. Interpreta gráficas, táboas de resultados e experiencias que relacionan a presión, o volume

e a temperatura dun gas, utilizando o modelo cinético-molecular e as leis dos gases. P T

FQB2.4.1. Distingue e clasifica sistemas materiais de uso cotián en substancias puras e mesturas, e

especifica neste último caso se se trata de mesturas homoxéneas, heteroxéneas ou coloides. P

FQB2.4.2. Identifica o disolvente e o soluto ao analizar a composición de mesturas homoxéneas de

especial interese. P

FQB2.4.3. Realiza experiencias sinxelas de preparación de disolucións, describe o procedemento

seguido e o material utilizado, determina a concentración e exprésaa en gramos/litro. T

FQB2.5.1. Deseña métodos de separación de mesturas segundo as propiedades características das

substancias que as compoñen, describe o material de laboratorio adecuado e leva a cabo o proceso. P T

Bloque 3. Os cambios

FQB3.1.1. Distingue entre cambios físicos e químicos en accións da vida cotiá en función de que

haxa ou non formación de novas substancias. 1P

FQB3.1.2. Describe o procedemento de realización de experimentos sinxelos nos que se poña de

manifesto a formación de novas substancias e recoñece que se trata de cambios químicos. P T

FQB3.1.3. Leva a cabo no laboratorio reaccións químicas sinxelas. T

FQB3.2.1. Identifica os reactivos e os produtos de reaccións químicas sinxelas interpretando a

representación esquemática dunha reacción química. P T


20


FQB3.3.1. Clasifica algúns produtos de uso cotián en función da súa procedencia natural ou sintética. O

FQB3.3.2 Identifica e asocia produtos procedentes da industria química coa súa contribución á

mellora da calidade de vida das persoas. O

FQB3.4.1. Propón medidas e actitudes, a nivel individual e colectivo, para mitigar os problemas

ambientais de importancia global. O

Bloque 4. O movemento e as forzas

FQB4.1.1. En situacións da vida cotiá, identifica as forzas que interveñen e relaciónaas cos seus

correspondentes efectos na deformación ou na alteración do estado de movemento dun corpo. P

FQB4.1.2. Establece a relación entre o alongamento producido nun resorte e as forzas que produciron

eses alongamentos, e describe o material para empregar e o procedemento para a súa comprobación

experimental. P T

FQB4.1.3. Establece a relación entre unha forza e o seu correspondente efecto na deformación ou na

alteración do estado de movemento dun corpo. P T

FQB4.1.4. Describe a utilidade do dinamómetro para medir a forza elástica e rexistra os resultados en

táboas e representacións gráficas, expresando o resultado experimental en unidades do Sistema

Internacional. P T

FQB4.2.1. Determina, experimentalmente ou a través de aplicacións informáticas, a velocidade media

dun corpo, interpretando o resultado. T

FQB4.2.2. Realiza cálculos para resolver problemas cotiáns utilizando o concepto de velocidade

media. P

FQB4.3.1. Deduce a velocidade media e instantánea a partir das representacións gráficas do espazo

[da posición] e da velocidade en función do tempo. P

FQB4.3.2. Xustifica se un movemento é acelerado ou non a partir das representacións gráficas do

espazo [da posición] e da velocidade en función do tempo. P

FQB4.4.1. Interpreta o funcionamento de máquinas mecánicas simples considerando a forza e a

distancia ao eixe de xiro, e realiza cálculos sinxelos sobre o efecto multiplicador da forza producido

por estas máquinas.

P

FQB4.5.1. Analiza os efectos das forzas de rozamento e a súa influencia no movemento dos seres

vivos e os vehículos. O

FQB4.6.1. Relaciona cualitativamente a forza de gravidade que existe entre dous corpos coas súas

masas e a distancia que os separa. O

FQB4.6.2. Distingue entre masa e peso calculando o valor da aceleración da gravidade a partir da

relación entre esas dúas magnitudes. P

FQB4.6.3. Recoñece que a forza de gravidade mantén os planetas xirando arredor do Sol, e á Lúa

arredor do noso planeta, e xustifica o motivo polo que esta atracción non leva á colisión dos dous

corpos.

O

FQB4.7.1. Relaciona cuantitativamente a velocidade da luz co tempo que tarda en chegar á Terra

desde obxectos celestes afastados e coa distancia á que se atopan eses obxectos, interpretando os

valores obtidos. P

FQB4.8.1. Realiza un informe, empregando as tecnoloxías da información e da comunicación, a

partir de observacións ou da procura guiada de información sobre a forza gravitatoria e os fenómenos

asociados a ela.

T O

Bloque 5. Enerxía

FQB5.1.1. Argumenta que a enerxía pode transferirse, almacenarse ou disiparse, pero non crearse nin

destruírse, utilizando exemplos. P

FQB5.1.2. Recoñece e define a enerxía como unha magnitude e exprésaa na unidade correspondente

do Sistema Internacional. P


21


FQB5.2.1. Relaciona o concepto de enerxía coa capacidade de producir cambios, e identifica os tipos

de enerxía que se poñen de manifesto en situacións cotiás, explicando as transformacións dunhas

formas noutras. P

FQB5.3.1. Explica o concepto de temperatura en termos do modelo cinético-molecular, e diferencia

entre temperatura, enerxía e calor. P

FQB5.3.2. Recoñece a existencia dunha escala absoluta de temperatura e relaciona as escalas Celsius

e Kelvin. P

FQB5.3.3. Identifica os mecanismos de transferencia de enerxía recoñecéndoos en situacións cotiás e

fenómenos atmosféricos, e xustifica a selección de materiais para edificios e no deseño de sistemas de

quecemento.

O

FQB5.4.1. Explica o fenómeno da dilatación a partir dalgunha das súas aplicacións como os

termómetros de líquido, xuntas de dilatación en estruturas, etc. P

FQB5.4.2. Explica a escala Celsius establecendo os puntos fixos dun termómetro baseado na

dilatación dun líquido volátil. O

FQB5.4.3. Interpreta cualitativamente fenómenos cotiáns e experiencias nos que se poña de manifesto

o equilibrio térmico asociándoo coa igualación de temperaturas. P T

FQB5.5.1. Recoñece, describe e compara as fontes renovables e non renovables de enerxía,

analizando con sentido crítico o seu impacto ambiental. P T

2.3.4. Procedementos e instrumentos de avaliación

2.3.4.1 Avaliación continua

A) En cada avaliación realizaranse dúas probas obxectivas:

A primeira, que se realizará a mediados do trimestre correspondente, versará

sobre os contidos impartidos ata ese momento no trimestre.

A segunda, que se realizará preto da sesión de avaliación, versará sobre

todos os contidos impartidos nese trimestre.

B) Ademais, durante o trimestre o alumnado será avaliado a través dos seguintes

instrumentos:

Informes escritos sobre as prácticas de laboratorio realizadas polo

alumnado.

Un traballo no que deberá resumir ou extraer conclusións dun texto sinxelo

de tipo científico e carácter divulgativo, relacionado cos contidos da materia de Física e

Química.

A actividade desenvolvida durante as clases, tanto no que se refire á

participación na resolución dos exercicios encomendados polo profesorado como á

calidade das anotacións no seu caderno de clase, que será revisado durante a realización

dos exames.

As datas previstas para as probas obxectivas serán as que se indican a continuación,

se ben poderanse modificar por acordo co alumnado ou se a marcha do curso así o require.


22

Procurarase que as probas se leven a cabo en clases cun recreo antes ou despois,

para que o alumnado poida contar con ese tempo extra.

Proba Materia prevista Data probable

1º control da 1ª

avaliación

1. A actividade científica.

2. A materia [o estudado ata ese momento] Finais de outubro

2º control da 1ª

avaliación

1. A actividade científica

2. A materia Mediados de decembro

Recuperación da 1ª

avaliación Mediados de xaneiro

1º control da 2ª

avaliación 3. Os cambios Mediados de febreiro

2º control da 2ª

avaliación

3. Os cambios

4. O movemento e as forzas [Cinemática] Mediados de marzo


avaliación Mediados de abril

1º control da 3ª

avaliación 4. O movemento e as forzas [Resto do tema] Finais de maio

2º control da 3ª

avaliación

4. O movemento e as forzas [Resto do tema]

5. Enerxía Mediados de xuño


avaliación Finais de xuño

2.3.4.2 Avaliación extraordinaria

Consistirá nunha proba obxectiva escrita, na que se avaliarán estándares de

aprendizaxe sinalados co grao mínimo de consecución “Adquirido” e que figuren como

avaliables a través de probas obxectivas.

2.4. Criterios sobre avaliación, cualificación e promoción

Para a determinación da cualificación en cada avaliación aplicarase o seguinte

procedemento:

Todos os instrumentos de avaliación puntuaranse de 0 a 10, cun único

decimal.

A cualificación correspondente á parte das probas obxectivas, citada como

A) no apartado anterior, será a media ponderada destas, cun peso dun 35% para a

primeira proba e un 65% para a segunda.

A cualificación media da parte correspondente aos demais instrumentos de

avaliación, citada como B) no apartado anterior, será a media ordinaria.

A cualificación da avaliación será a media ponderada resultante de aplicar

un peso do 75% á parte A) en un 25% á parte B). No boletín de cualificacións

consignarase o resultado de redondear ao enteiro máis próximo.

Para que unha avaliación se considere superada deberase obter unha cualificación

que se consigne no boletín cun 5 ou superior. Despois de cada avaliación, agás no caso


23

obvio da 3ª (que se realizará no transcurso dela), haberá unha proba obxectiva de

recuperación, para o alumnado que non a superase.

A cualificación final será a media ordinaria das cualificacións obtidas nas tres

avaliacións, redondeada ao enteiro máis próximo.

2.5. Metodoloxía didáctica

A metodoloxía didáctica que se desenvolverá estará baseada nun enfoque en dúas

etapas. Despois da exposición de cada contido por parte do profesor se procederá á súa

posta en práctica, ben a través de exercicios ou ben a través de prácticas de laboratorio,

tanto de xeito individual como en pequenos grupos.

Así mesmo, periodicamente se proporcionarán follas de exercicios e pequenas tarefas

para realizar na casa e despois ser postos en común na aula.

No caso das prácticas de laboratorio desenvolveranse sempre en pequenos grupos, se

ben, ao remate, cada alumno deberá entregar un pequeno informe individual.

Ademais, sempre que sexa posible se procurará recorrer a experiencias prácticas que

o alumnado poida levar a cabo na súa propia casa. Dese xeito conséguese reforzar tanto os

contidos aprendidos como a integración destes na realidade, ademais de favorecer a

motivación do alumnado cara a ciencia.

Ocupa tamén un papel especial o uso dos recursos do proxecto Abalar, do que forma

parte o noso centro. Por este motivo, procurarase, sempre que os contidos abordados así o

permitan, o emprego dos ordenadores que, de forma individual, están a disposición do

alumnado. Deste xeito buscarase a autonomía do alumnado na procura da información e o

desenvolvemento de capacidades relacionadas co uso das novas tecnoloxías.

2.6. Materiais e recursos didácticos

Como se acaba de dicir, recorrerase aos medios que proporciona a aula Abalar na

que se desenvolve o curso (ordenadores ultraportátiles, encerado dixital), así como á aula

virtual do centro e o seu repositorio de contidos educativos.

Por outra banda, farase uso dos laboratorios de Física e de Química para a

realización das correspondentes prácticas.

O libro de texto é “Física e Química 2º ESO”. M.C. Vidal Fernández e outros.

Santillana 2016. ISBN 9788468019529.

2.7. Actividades de seguimento, recuperación e avaliación da materia como pendente

O seguimento do alumnado coa Física e Química de 2º de ESO pendente será levado

a cabo polo xefe do departamento, que establecerá os períodos de recreo para que ese

alumnado poida formular as dúbidas que teña con relación á materia.

O procedemento para a avaliación do alumnado coa materia pendente será o

seguinte:


24

O alumnado terá que facer actividades que serán controladas mensualmente

polo xefe do departamento. O cumprimento desta obriga valorarase cun máximo de dous

puntos.

O alumnado realizará tres probas escritas ao longo do curso (unha por

avaliación) e que se distribúen como segue:

1ª proba (novembro): Bloques 1 (A actividade científica) e 2 (A materia)

2ª proba (febreiro): Bloques 3 (Os cambios) e 4.1 (O movemento)

3ª proba (abril). Bloques 4.2 (As forzas) e 5 (Enerxía).

Os contidos do bloque 1 (A actividade científica) estarán presentes de xeito

transversal en toda a materia.

Os contidos das probas serán semellantes aos das actividades citadas no

primeiro punto e versarán sobre a avaliación de estándares de aprendizaxe para os que o

grao mínimo de adquisición marcado nesta programación sexa “adquirido”.

A nota final será a media das cualificacións dos tres exames, unha vez

engadida a cada unha a puntuación acadada mediante a realización das actividades antes

mencionadas.

2.8. Avaliación inicial

Durante o primeiro mes, avaliaranse a posible existencia de dificultades no

alumnado a través da observación do alumnado durante as clases, así como os exercicios

que se encomenden para realizar en casa, na aula ou o laboratorio e que se deberán

entregar ao profesorado.


25

3. Física e Química de 3º ESO

3.1. Introdución

A materia de Física e Química de 3º ESO ten carácter de troncal, e entón obrigatorio, e

unha carga lectiva de dúas horas semanais.

A programación de aula para este curso está fundamentada no establecido na Lei

8/2013 do 9 de decembro para a mellora da calidade educativa, o RD 1105/2014, do 26 de

decembro que establece o currículo básico de ESO e Bacharelato, o Decreto 86/2015 do 25

de xuño, que establece o currículo de ESO e bacharelato en Galicia.

A citada programación desenvolvese en nove unidades didácticas que se traballarán

tomando como base o texto “Física y Química 3”. A. Fontanet y Mª J. Martínez. Ed. Vicens

Vives 2016. ISBN 978-84-682-3046-7.


A materia de Física e Química de 3º da ESO contribuirá a desenvolver nos alumnos e as

alumnas as capacidades que lles permitan:

Recoñecer que a investigación científica segue un método de traballo propio

que non se aplica noutras disciplinas.

Identificar as principais etapas comúns que forman parte dunha

investigación científica.

Aprender a diferenciar as leis científicas das teorías científicas achegando

exemplos que aclaren esta distinción.

Coñecer as magnitudes e unidades básicas do Sistema Internacional de

Unidades.

Realizar conversións entre unidades de medida aplicando factores de

conversión.

Medir magnitudes de forma directa e indirecta utilizando as unidades

axeitadas en cada caso e arredondando os resultados se procede.

Recoñecer a incerteza da exactitude dunha medida realizada.

Entender o que é a materia e as súas propiedades.

Definir o que se entende por substancia química, substancia pura e mestura

Comprender que a teoría atómica de Dalton non nace dun proceso dedutivo,

senón que se constrúe para xustificar os feitos experimentais.

Definir os conceptos de elemento químico e composto con base na súa

composición atómica.

Recoñecer a natureza eléctrica da materia e como esta se explica a partir da

existencia de electróns.

Explicar e diferenciar os modelos atómicos de Thomson e Rutherford.

Identificar as diferentes partes dun átomo e a situación das partículas

subatómicas nel.

Definir os termos número atómico, número másico e isótopos.


26

Comprender a necesidade de introducir unha nova unidade de masa dos

átomos: a unidade de masa atómica.

Realizar cálculos da masa atómica dun elemento.

Comprender o que é a radioactividade e recoñecer os diferentes tipos de

radiación.

Recoñecer aplicacións dos radioisótopos.

Diferenciar entre fisión e fusión nuclear.

Coñecer a abundancia relativa dos elementos no Universo, a Terra e os seres

vivos e entender a súa ordenación na táboa periódica.

Analizar as propiedades dalgunhas familias de elementos químicos: os

alcalinos, os halóxenos e os gases nobres.

Clasificar os sólidos en catro tipoloxías; iónicos, metálicos, covalentes

atómicos e moleculares, segundo a súa solubilidade, condución eléctrica e propiedades

mecánicas.

Recoñecer a importancia dos modelos, aínda admitindo que simplifican a

realidade, no estudio do enlace químico e describir a natureza eléctrica do mesmo.

Diferenciar entre átomos, ións e moléculas.

Saber construír e interpretar representacións das catro tipoloxías de sólidos.

Identificar e diferenciar cambios físicos e químicos na vida cotiá.

Recoñecer as características comúns a todas as reaccións químicas e

interpretalas como reordenacións dos átomos das substancias que interveñen como

reactivos nas que se produce intercambio de enerxía.

Coñecer a lei de conservación da masa.

Describir as características dalgunhas reaccións químicas de interese e citar

exemplos das ditas reaccións: oxidación, combustión, respiración, descomposición e

síntese.

Interpretar o concepto de mol como unha cantidade de masa e un número

de partículas e relacionalo co número de Avogadro.

Representar as reaccións químicas mediante ecuacións químicas, interpretar

a información que estas achegan e realizar cálculos estequiométricos elementais coas ditas

ecuacións.

Empregar a nomenclatura química dos compostos binarios.

Apreciar a influencia da química sobre a vida cotiá e o feito que a maioría

de substancias que utilizamos son resultado de transformacións químicas.

Identificar no medio que nos rodea as diversas materias primas e describir

os seus procesos de transformación en produtos de uso cotián.

Comprender o proceso de formación do petróleo, así como a súa posterior

extracción e transporte.

Describir as fases do proceso de refino do petróleo e recoñecer os produtos

que se obteñen a partir deste, así como os xerados pola industria petroquímica.


27

Reflexionar sobre o esgotamento dos diferentes recursos enerxéticos e

materias primas e sobre a contaminación do medio que xera a súa utilización.

Enumerar os principais contaminantes da atmosfera, a auga e o solo e

describir o fenómeno do efecto invernadoiro.

Recoñecer os dous tipos de cargas eléctricas, positivas e negativas, e

interpretar fenómenos eléctricos como un intercambio de carga.

Asumir a natureza eléctrica da materia como consecuencia das

características das partículas subatómicas dos seus átomos.

Saber clasificar diversos materiais en condutores ou illantes.

Entender os diferentes tipos de electrización dos materiais condutores.

Explicar e aplicar correctamente a lei de Coulomb, utilizando as unidades

correctas en todas as magnitudes que interveñen.

Entender o concepto de campo eléctrico creado por unha carga eléctrica.

Saber representar graficamente as liñas de forza que xera.

Entender en que consiste e como se xera a corrente eléctrica nun metal.

Comprender o funcionamento dun circuíto eléctrico, identificando os seus

elementos básicos e a función que desempeña cada un deles.

Asimilar os conceptos de intensidade eléctrica, diferenza de potencial e

resistencia dun condutor, e saber relacionalos a través da lei de Ohm.

Entender o que significa a resistencia equivalente dun circuíto e saber

calculala.

Aprender os conceptos de enerxía e potencia eléctrica, e saber relacionalos

coas magnitudes dun circuíto eléctrico.


3.3.1. Temporalización e graos mínimos de consecución para superar a materia

A táboa seguinte recolle a relación de obxectivos (“Ob.”), contidos, criterios de

avaliación (“Crit.”), estándares de aprendizaxe, competencias clave (“Comp.”) e a

temporalización (“Tmp.”) en número de sesións lectivas.

Para reducir o seu tamaño empréganse para os criterios de avaliación os códigos que

figuran no propio Decreto 86/2015, e que se poden atopar na dirección web da Consellería

de Educación http://www.edu.xunta.gal/portal/sites/web/files/11_fisica_e_quimica.doc7

Para que se poida considerar que o alumno acadou as competencias e obxectivos



“Adquirido”




http://www.edu.xunta.gal/portal/sites/web/files/11_fisica_e_quimica.doc7

http://www.edu.xunta.gal/portal/sites/web/files/11_fisica_e_quimica.doc7


28

A continuación de cada estándar indícase o instrumento de avaliación que se

empregará para a súa avaliación codificado deste xeito: P = a través de probas obxectivas,

T = traballos, O = observación na aula.


29

Ob. Contidos Crit. Estándares de aprendizaxe Comp Tmp


f h

B1.1. Método científico: etapas. B1.2. Utilización das tecnoloxías da información e da comunicación

B1.1.

FQB1.1.1. Formula hipóteses para explicar fenómenos cotiáns utilizando teorías e modelos científicos. (O) CAA

CMCCT CCL

2

FQB1.1.2. Rexistra observacións, datos e resultados de maneira organizada e rigorosa, e comunícaos oralmente e por escrito, utilizando esquemas, gráficos, táboas e expresións matemáticas. (T)

f m

B1.3. Aplicacións da ciencia á vida cotiá e á sociedade. B1.4. Medida de magnitudes. Sistema Internacional de Unidades. Notación científica. B1.5. Erros. B1.6. Traballo no laboratorio.

B1.3.

FQB1.2.1. Relaciona a investigación científica coas aplicacións tecnolóxicas na vida cotiá. (O)

CAA CCEC CMCCT

4

FQB1.3.1. Establece relacións entre magnitudes e unidades, utilizando preferentemente o Sistema Internacional de Unidades e a notación científica para expresar os resultados correctamente. (P)

FQB1.3.2. Realiza medicións prácticas de magnitudes físicas da vida cotiá empregando o material e instrumentos apropiados, e expresa os resultados correctamente no Sistema Internacional de Unidades. (P)

f B1.6. Traballo no laboratorio. B1.4 FQB1.4.1. Identifica material e instrumentos básicos de laboratorio e coñece a súa forma de utilización para a realización de experiencias, respectando as normas de seguridade e identificando actitudes e medidas de actuación preventivas. (O)

CMCCT 1

e f h i

B1.7. Procura e tratamento de información. B1.2. Utilización das tecnoloxías da información e da comunicación

B1.5.

FQB1.5.1. Selecciona, comprende e interpreta información salientable nun texto de divulgación científica, e transmite as conclusións obtidas utilizando a linguaxe oral e escrita con propiedade. (T)

CAA CCL CMCCT CD CSC

1

FQB1.5.2. Identifica as principais características ligadas á fiabilidade e á obxectividade do fluxo de información existente en internet e noutros medios dixitais. (O)

b e f g h i

B1.1. Método científico: etapas. B1.2. Utilización das tecnoloxías da información e da comunicación. B1.4. Medida de magnitudes. Sistema Internacional de Unidades. Notación científica. B1.5. Erros. B1.6. Traballo no laboratorio. B1.8. Proxecto de investigación.

B1.6

FQB1.6.1. Realiza pequenos traballos de investigación sobre algún tema obxecto de estudo aplicando o método científico, e utilizando as TIC para a procura e a selección de información e presentación de conclusións. (T)

CAA CCL CD CMCCT CSIEE CSC

1

FQB1.6.2. Participa, valora, xestiona e respecta o traballo individual e en equipo. (O)

Bloque 2. A materia

f

B2.1. Estrutura atómica. Modelos atómicos.

B2.1.

FQB2.1.1. Representa o átomo, a partir do número atómico e o número másico, utilizando o modelo planetario. (P)

CCEC CMCCT

4

FQB2.1.2. Describe as características das partículas subatómicas básicas e a súa localización no átomo. (P)

FQB2.1.3. Relaciona a notación AZX co número atómico e o número másico,

determinando o número de cada tipo de partículas subatómicas básicas. (P)

f m

B2.2. Isótopos. B2.3. Aplicacións dos isótopos.

B2.2. FQB2.2.1. Explica en que consiste un isótopo e comenta aplicacións dos isótopos radioactivos, a problemática dos residuos orixinados e as solucións para a súa xestión. (P,T)

CMCCT CSC

1

f l

B2.4. Sistema periódico dos elementos.

B2.3

FQB2.3.1. Xustifica a actual ordenación dos elementos en grupos e períodos na táboa periódica. (P)

CMCCT 3 FQB2.3.2. Relaciona as principais propiedades de metais, non metais e gases nobres coa súa posición na táboa periódica e coa súa tendencia a formar ións, tomando como referencia o gas nobre máis próximo. (P)

f

B2.5. Unións entre átomos: moléculas e cristais. B2.6. Masas atómicas e moleculares

B2.4.

FQB2.4.1. Explica o proceso de formación dun ión a partir do átomo correspondente, utilizando a notación adecuada para a súa representación. (P)

CMCCT 6 FQB2.4.2. Explica como algúns átomos tenden a agruparse para formar moléculas interpretando este feito en substancias de uso frecuente, e calcula as súas masas moleculares. (P)

e f

m o

B2.7. Elementos e compostos de especial interese con aplicacións industriais, tecnolóxicas e biomédicas.

B2.5.

FQB2.5.1. Recoñece os átomos e as moléculas que compoñen substancias de uso frecuente, e clasifícaas en elementos ou compostos, baseándose na súa fórmula química. (P)

CAA CCL CD CMCCT CSIEE

2 FQB2.5.2. Presenta, utilizando as TIC, as propiedades e aplicacións dalgún elemento ou composto químico de especial interese a partir dunha procura guiada de información bibliográfica e dixital. (T)

f B2.8. Formulación e nomenclatura de compostos binarios seguindo as normas IUPAC.

B2.6. FQB2.6.1. Utiliza a linguaxe química para nomear e formular compostos binarios seguindo as normas IUPAC. (P)

CCL CMCCT

6


f B3.1. Reacción química. B3.1. FQB3.1.1. Representa e interpreta unha reacción química a partir da teoría atómico-molecular e a teoría de colisións. (P)

CMCCT 2

b f

B3.2. Cálculos estequiométricos sinxelos. B3.3. Lei de conservación da masa.

B3.2.

FQB3.2.1. Recoñece os reactivos e os produtos a partir da representación de reaccións químicas sinxelas, e comproba experimentalmente que se cumpre a lei de conservación da masa. (P, T)

CMCCT 5

FQB3.2.2. Realiza os cálculos estequiométricos necesarios para a verificación da lei de


30


conservación da masa en reaccións químicas sinxelas. (P)

f B3.4. Velocidade de reacción. B3.3.

FQB3.3.1. Propón o desenvolvemento dun experimento sinxelo que permita comprobar o efecto da concentración dos reactivos na velocidade de formación dos produtos dunha reacción química, e xustifica este efecto en termos da teoría de colisións. (T) CMCCT 2

FQB3.3.2. Interpreta situacións cotiás en que a temperatura inflúa significativamente na velocidade da reacción. (P)

e f h m

B3.5. A química na sociedade e o ambiente.

B3.4.

FQB3.4.1. Describe o impacto ambiental do dióxido de carbono, os óxidos de xofre, os óxidos de nitróxeno e os CFC e outros gases de efecto invernadoiro, en relación cos problemas ambientais de ámbito global. (T) CMCCT

CSC 1

FQB3.4.2. Defende razoadamente a influencia que o desenvolvemento da industria química tivo no progreso da sociedade, a partir de fontes científicas de distinta procedencia. (T)


f B4.1. Carga eléctrica. B4.2. Forza eléctrica.

B4.1.

FQB4.1.1. Explica a relación entre as cargas eléctricas e a constitución da materia, e asocia a carga eléctrica dos corpos cun exceso ou defecto de electróns. (P)

CCEC CMCCT

1 FQB4.1.2. Relaciona cualitativamente a forza eléctrica que existe entre dous corpos coa súa carga e a distancia que os separa, e establece analoxías e diferenzas entre as forzas gravitatoria e eléctrica. (P)

f B4.1. Carga eléctrica. B4.2. FQB4.2.1. Xustifica razoadamente situacións cotiás nas que se poñan de manifesto fenómenos relacionados coa electricidade estática. (P,T)

CMCCT 2

b f g

B4.3. Imáns. Forza magnética. B4.3.

FQB4.3.1. Recoñece fenómenos magnéticos identificando o imán como fonte natural do magnetismo, e describe a súa acción sobre distintos tipos de substancias magnéticas. (P,T)

CMCCT CSIEE

3

FQB4.3.2. Constrúe un compás elemental para localizar o norte empregando o campo magnético terrestre, e describe o procedemento seguido para facelo. (T,O)

f B4.4. Electroimán. B4.5. Experimentos de Oersted e Faraday.

B4.4.

FQB4.4.1. Comproba e establece a relación entre o paso de corrente eléctrica e o magnetismo, construíndo un electroimán. (P,T)

CD CMCCT

3 FQB4.4.2. Reproduce os experimentos de Oersted e de Faraday no laboratorio ou mediante simuladores virtuais, deducindo que a electricidade e o magnetismo son dúas manifestacións dun mesmo fenómeno. (T)

b e f g h

B4.6. Forzas da natureza. B4.5. FQB4.5.1. Realiza un informe, empregando as TIC, a partir de observacións ou busca guiada de información que relacione as forzas que aparecen na natureza e os fenómenos asociados a elas. (T)

CCL CD CMCCT CSIEE

1

Bloque 5. Enerxía

e f g h m

B5.1. Fontes de enerxía. B5.1.

FQB5.1.1. Compara as principais fontes de enerxía de consumo humano a partir da distribución xeográfica dos seus recursos e os efectos ambientais. (O) CSC

CCL CMCCT

1

FQB5.1.2. Analiza o predominio das fontes de enerxía convencionais frontes ás alternativas, e argumenta os motivos polos que estas últimas aínda non están suficientemente explotadas. (O)

f m

B5.2. Uso racional da enerxía. B5.2. FQB5.2.1. Interpreta datos comparativos sobre a evolución do consumo de enerxía mundial, e propón medidas que poidan contribuír ao aforro individual e colectivo. (O)

CMCCT CSIEE

1

f h

B5.3. Electricidade e circuítos eléctricos. Lei de Ohm.

B5.3. FQB5.3.1. Explica a corrente eléctrica como cargas en movemento a través dun condutor. (P)

CMCCT 6 FQB5.3.2. Comprende o significado das magnitudes eléctricas de intensidade de corrente, diferenza de potencial e resistencia, e relaciónaas entre si empregando a lei de Ohm. (P)

FQB5.3.3. Distingue entre condutores e illantes, e recoñece os principais materiais usados como tales. (P)

b e f g

B5.4. Transformacións da enerxía. B5.3. Electricidade e circuítos eléctricos. Lei de Ohm.

B5.4.

FQB5.4.1. Describe o fundamento dunha máquina eléctrica na que a electricidade se transforma en movemento, luz, son, calor, etc., mediante exemplos da vida cotiá, e identifica os seus elementos principais. (P)

CAA CD CMCCT

4

FQB5.4.2. Constrúe circuítos eléctricos con diferentes tipos de conexións entre os seus elementos, deducindo de forma experimental as consecuencias da conexión de xeradores e receptores en serie ou en paralelo. (P,T)

FQB5.4.3. Aplica a lei de Ohm a circuítos sinxelos para calcular unha das magnitudes involucradas a partir das outras dúas, e expresa o resultado en unidades do Sistema Internacional. (P,T)

FQB5.4.4. Utiliza aplicacións virtuais interactivas para simular circuítos e medir as magnitudes eléctricas. (T,O)

f B5.5. Dispositivos electrónicos de uso frecuente.

B5.5.

FQB5.5.1. Asocia os elementos principais que forman a instalación eléctrica típica dunha vivenda cos compoñentes básicos dun circuíto eléctrico. (T,O)

CMCCT 2

FQB5.5.2. Comprende o significado dos símbolos e das abreviaturas que aparecen nas etiquetas de dispositivos eléctricos. (T,O)

FQB5.5.3. Identifica e representa os compoñentes máis habituais nun circuíto eléctrico (condutores, xeradores, receptores e elementos de control) e describe a súa correspondente función. (P,T)

FQB5.5.4. Recoñece os compoñentes electrónicos básicos e describe as súas aplicacións prácticas e a repercusión da miniaturización do microchip no tamaño e no


31


prezo dos dispositivos. (O)

f h a l

B5.6. Tipos de enerxía. B5.4. Transformacións da enerxía. B5.7. Aspectos industriais da enerxía.

B5.6. FQB5.6.1. Describe o proceso polo que distintas fontes de enerxía se transforman en enerxía eléctrica nas centrais eléctricas, así como os métodos de transporte e almacenaxe desta. (P,T)

CMCCT 1

3.3.2. Procedementos instrumentos de avaliación

Avaliación Probas Temas Data probable

Primeira 1ª proba 1,2 Finais de outubro

2ª proba 1,2,3 Mediados de decembro

Recuperación 1,2,3 Mediados de xaneiro

Segunda 1ª proba 4,5 Primeiros de febreiro

2ª proba 4,5,6,formulación Mediados de marzo

Recuperación 4,5,6,formulación Finais de marzo

Terceira 1ª proba 7,8,9 Finais de abril

2ª proba e recuperación 7,8,9,10,11,12 Mediados de xuño


A metodoloxía é a forma concreta na que se organizan e relacionan os obxectivos,

contidos, actividades e recursos didácticos. Trátase de encontrar un equilibrio entre a

asimilación de conceptos e o desenvolvemento das competencias.

Utilizarase unha metodoloxía activa que implique unha actitude crítica, reflexiva e

analítica por parte do alumnado, na que o profesorado se converte no organizador do

proceso de aprendizaxe, sendo o alumnado o protagonista.

Tendo en conta todo isto, proporanse:

Actividades iniciais ou de diagnóstico a efectos de coñece-las ideas previas

do alumnado.

Actividades de introdución, de manexo reiterado de conceptos e de

definicións operativas dos mesmos, de familiarización co método científico e de relacións

ciencia-tecnoloxía-sociedade.

Actividades de recapitulación, de sínteses e de elaboración de informes.

Prácticas de laboratorio, tanto individuais coma en grupo, de cara a reforzar

os conceptos e á demostración experimental dos mesmos.

Realización de prácticas simuladas co ordenador e resolución de exercicios

interactivos.

Actividades de investigación aplicando o método científico.

Actividades de recollida de información e de elaboración de materiais

dixitais expositivos que fomenten o emprego das TIC e fomenten a participación do

alumnado na dinámica xeral da aula.


Aula laboratorio de Química e aula-laboratorio de Física


32

Aula de informática para experimentos de simulación

Vídeos didácticos

Biblioteca de aula

Libro de texto

Encerado interactivo

3.6. Avaliación da aprendizaxe. Criterios de cualificación e de promoción

Ao longo do curso faranse tres avaliacións (decembro, marzo e xuño).

Cada sesión lectiva o alumnado terá que facer as tarefas teórico–prácticas

que lle sinale o profesorado: Resolución de cuestións, exercicios numéricos, informes de

traballo de laboratorio, fichas de actividades, pequenas investigacións, etc. Este traballo

avaliarase cun máximo de dous puntos positivos segundo aparece a continuación

Actividade Porcentaxe de valoración

Actividades diarias de clase 30%

Fichas de traballo: comprensión lectora, fichas didácticas... 30%

Caderno de clase 40%

Ao longo de cada avaliación faranse dúas probas escritas que conterán

preguntas teórico-practicas sobre os contidos programados. Ditas probas serán avaliadas

entre 0 e 10 puntos. A cualificación destas probas será como se especifica a continuación:

1ª proba: Inclúese a materia traballada dende o principio da avaliación ata a

data do exame. Representa un 35 % da nota total das dúas probas da avaliación

2ª proba: Inclúese toda a materia traballada na avaliación, Representará un

65 % da nota total das probas da avaliación.

A cualificación de cada período avaliado obtense sumando as puntuacións

obtidas nas dúas probas multiplicada por 0,8 (supón un 80%), e sumando a ese resultado

os puntos positivos correspondentes aos traballos (supoñen un 20 %). O resultado

redondéase ao enteiro mais próximo.

Para aprobar cada avaliación será necesario obter, despois de redondear, a

cualificación de 5 puntos.

Rematado o tempo de cada avaliación haberá unha proba de recuperación

para aqueles alumnos que non a teñan superada. No caso da 3ª Avaliación, dada a

escaseza de tempo, a proba de recuperación estará incluída na segunda proba da mesma.

Ao 80% da nota desta proba sumaránselle os positivos para obter a correspondente

cualificación.

A nota do final do curso será a media aritmética das notas obtidas nas tres

avaliacións. O resultado axústase ao enteiro mais próximo. Para aprobar a materia é

necesario obter un resultado de 5 puntos.

As datas dos exames poderán modificarse de acordo cos alumnos.


33

3.7. Actividades de seguimento, recuperación e avaliación da materia como pendente

O seguimento do alumnado coa Física e Química de 3º de ESO pendente será levado

a cabo polo xefe do departamento, que establecerá os períodos de recreo para que ese

alumnado poida formular as dúbidas que teña con relación á materia.

O procedemento para a avaliación do alumnado coa materia pendente será o

seguinte:


polo xefe do departamento. O cumprimento desta obriga valorarase cun máximo de dous

puntos.



1ª proba (novembro). Bloques 1 (A actividade científica) e 2 (A materia, sen

incluír formulación)

2ª proba (febreiro). Formulación e bloque 3 (Os cambios)

3ª proba (abril). Bloques 4 (O movemento e as forzas) e 5 (A enerxía).

Os contidos das probas serán semellantes aos das actividades citadas no

primeiro punto e versarán sobre a avaliación de estándares de aprendizaxe para os que o

grao mínimo de adquisición marcado nesta programación sexa “adquirido”.



mencionadas.


Durante o primeiro mes, avaliarase a posible existencia de dificultades no alumnado

a través da observación do alumnado durante as clases, así como os exercicios que se

encomenden para realizar en casa, na aula ou o laboratorio e que deberá entregar ao

profesor.


34

4. Física e Química de 4º de ESO

4.1. Introdución

A materia de Física e Química de 4º de ESO forma parte das troncais da opción de

ensinanzas académicas para a iniciación ao bacharelato. Porén, forma parte dun grupo de

catro materias das que o alumnado escolle dúas. Polo tanto, pode dicirse que ten carácter

optativo e que está orientada aos estudos de bacharelato. Como consecuencia, a súa

finalidade principal é a preparación do alumnado cara a esa continuidade.




Segundo a normativa galega, o Decreto 86/2015, a Física e Química de 4º de ESO

ten relación cos obxectivos de etapa que se recollen a continuación na súa literalidade:

a) Asumir responsablemente os seus deberes, coñecer e exercer os seus dereitos no

respecto ás demais persoas, practicar a tolerancia, a cooperación e a solidariedade entre as

persoas e os grupos, exercitarse no diálogo, afianzando os dereitos humanos e a igualdade

de trato e de oportunidades entre mulleres e homes, como valores comúns dunha sociedade

plural, e prepararse para o exercicio da cidadanía democrática.




d) Fortalecer as súas capacidades afectivas en todos os ámbitos da personalidade e

nas súas relacións coas demais persoas, así como rexeitar a violencia, os prexuízos de

calquera tipo e os comportamentos sexistas, e resolver pacificamente os conflitos.













i) Comprender e expresarse nunha ou máis linguas estranxeiras de xeito apropiado.

l) Coñecer, valorar e respectar os aspectos básicos da cultura e da historia propias e

das outras persoas, así como o patrimonio artístico e cultural. Coñecer mulleres e homes

que realizaran achegas importantes á cultura e á sociedade galega, ou a outras culturas do

mundo.


35

ñ) Coñecer e valorar os aspectos básicos do patrimonio lingüístico, cultural, histórico

e artístico de Galicia, participar na súa conservación e na súa mellora, e respectar a

diversidade lingüística e cultural como dereito dos pobos e das persoas, desenvolvendo

actitudes de interese e respecto cara ao exercicio deste dereito

o) Coñecer e valorar a importancia do uso da lingua galega como elemento

fundamental para o mantemento da identidade de Galicia, e como medio de relación

interpersoal e expresión de riqueza cultural nun contexto plurilingüe, que permite a

comunicación con outras linguas, en especial coas pertencentes á comunidade lusófona.


O mencionado Decreto 86/2015 determina que os estándares de aprendizaxe son

“especificacións dos criterios de avaliación que permiten definir os resultados de

aprendizaxe e que concretan o que o alumnado debe saber, comprender e saber facer en

cada disciplina. Deben ser observables, medibles e avaliables, e permitir graduar o

rendemento ou o logro alcanzado. Deben contribuír a facilitar o deseño de probas

estandarizadas e comparables.”

No caso da Física e Química de 4º de ESO esa norma determina nada menos que

895, cifra que se debe contrastar co total de 105 períodos anuais que corresponden á

materia (3 períodos semanais, e 35 semanas). Ademais varios deses estándares teñen

carácter múltiple e moi amplo, como por exemplo “FQB4.4.1. Resolve problemas de

movemento rectilíneo uniforme (MRU), rectilíneo uniformemente acelerado (MRUA) e

circular uniforme (MCU), incluíndo movemento de graves, tendo en conta valores positivos

e negativos das magnitudes6, e expresar o resultado en unidades do Sistema

Internacional.”

Polo tanto, resulta obvio que o curso estará marcado por unha gran dificultade para

establecer unha termporalización realista e ao mesmo tempo axeitada para abranguer

todos os contidos que a normativa establece. Neste sentido, baste con sinalar que unha vez

descontados os períodos necesarios para a realización de probas obxectivas, visitas

escolares, etc, resulta unha media de preto de tan só un período lectivo por estándar de

aprendizaxe.

Por outra banda, deses 89 estándares de aprendizaxe 10 son comúns ás dúas

ciencias, 10 son propios da relación entre ciencia, tecnoloxía e sociedade, 33 están

directamente relacionados coa Química e 36 coa Física.


A primeira consecuencia da estatística de estándares de aprendizaxe que se acaba de

sinalar é que resulta imprescindible o tratamento transversal deses 20 sinalados en

primeiro lugar, en troques da realización de actividades específicas de ensino-aprendizaxe.

Unha vez descontados eses estándares, posto que a presenza dos conceptos de tipo

físico é lixeiramente superior, pero non excesivamente, aos de tipo químico, a

5En realidade figuran 90, pero un deles (o FQB1.9.2) é en realidade un duplicado parcial doutro (o FQB1.9.1). 6Sendo rigorosos debería dicir “os signos das compoñentes das magnitudes”, posto que se refire a magnitudes

vectoriais, co que non son representables por só un único. É unha das diversas mostras da mala calidade,

pola presenza de erros conceptuais, do currículo actualmente establecido para as materias de Física e

Química.


36

temporalización correspondente á Física debe ser lixeiramente máis ampla que a da

Química.

A táboa seguinte recolle a prevista. Os estándares de aprendizaxe asociados a cada

bloque de contidos poden consultarse na normativa que os determina, dispoñible en

http://www.edu.xunta.gal/portal/sites/web/files/11_fisica_e_quimica.doc.


(Avaliación)

1. A actividade científica Trátase transversalmente

2. A materia 20 (1ª)

3. Os cambios 25 (1ª e 2ª)

4. O movemento e as forzas 25 (2ª e 3ª)

5. A enerxía 20 (3ª)

Probas de avaliación e actividades complementarias (do departamento e

de centro) 15


4.3.2.1 A materia

4.3.2.1.1 O átomo e o sistema periódico

Modelos atómicos.

Configuración electrónica.

Sistema periódico.

4.3.2.1.2 Enlace químico

Enlace químico.

Enlace iónico.

Enlace covalente.

Enlace metálico.

Forzas intermoleculares.

Formulación e nomenclatura de compostos inorgánicos.

4.3.2.1.3 Química do carbono

Introdución á Química orgánica.

Hidrocarburos.

Grupos funcionais.

4.3.2.2 Os cambios

4.3.2.2.1 Reacción química

Reaccións químicas.



37

Teoría de colisións.

Lei de conservación da masa.

A mol.

Concentración molar.

Cálculos estequiométricos.

4.3.2.2.2 Enerxía e velocidade das reaccións

Mecanismos de reacción.

Enerxía das reaccións químicas.

Calor de reacción. Ecuacións termoquímicas.

Velocidade das reaccións químicas.

Factores que afectan á velocidade dunha reacción.

4.3.2.2.3 Algunhas reaccións de interese

Ácidos e bases.

pH.

Volumetrías.

Reaccións de combustión.

4.3.2.3 O movemento e as forzas

4.3.2.3.1 Cinemática

Carácter relativo do movemento.

Desprazamento e traxectoria.

Velocidade media e instantánea.

Movemento rectilíneo uniforme.

Aceleración media e instantánea.

Movemento rectilíneo uniformemente acelerado.

Movemento circular uniforme.

4.3.2.3.2 Dinámica

Natureza vectorial das forzas.

Leis de Newton.

Peso.

Rozamento.

Plano inclinado.

Dinámica do movemento circular.

Gravitación universal.


38

4.3.2.3.3 Estática de fluídos

Presión

Principio fundamental da estática de fluídos.

Lei de Pascal.

Física da atmosfera.

4.3.2.4 A enerxía

4.3.2.4.1 Mecánica

Traballo e potencia.

Enerxía cinética.

Enerxía potencial.

Enerxía mecánica.

Transformacións enerxéticas.

4.3.2.4.2 Termodinámica

Calor e traballo.

Temperatura.

Calor e temperatura.

Calorimetría.

Cambios de estado.

Dilatación térmica.

Máquinas térmicas.






“Adquirido”




Naqueles casos nos que apareza texto tachado ou engadido entre chaves é porque se

entende que a redacción que figura no Decreto 86/2015 non é correcta, e se pretende darlle

unha forma máis axeitada.





39



FB1.1.1. Describe feitos históricos relevantes nos que foi definitiva a colaboración de científicos/as

de diferentes áreas de coñecemento. O

FQB1.1.2. Argumenta con espírito crítico o grao de rigor científico dun artigo ou dunha noticia,

analizando o método de traballo e identificando as características do traballo científico. T O

FQB1.2.1. Distingue entre hipóteses, leis e teorías, e explica os procesos que corroboran unha

hipótese e a dotan de valor científico. T O

FQB1.3.1. Identifica unha determinada magnitude como escalar ou vectorial e describe os elementos

que definen esta última. P

FQB1.4.1. Comproba a homoxeneidade dunha fórmula aplicando a ecuación de dimensións aos dous

membros. P T

FQB1.5.1. Calcula e interpreta o erro absoluto e o erro relativo dunha medida coñecido o valor real. P T

FQB1.6.1. Calcula e expresa correctamente o valor da medida, partindo dun conxunto de valores

resultantes da medida dunha mesma magnitude, utilizando as cifras significativas adecuadas. P T

FQB1.7.1. Representa graficamente os resultados obtidos da medida de dúas magnitudes

relacionadas inferindo, de ser o caso, se se trata dunha relación lineal, cuadrática ou de

proporcionalidade inversa, e deducindo a fórmula.

P T

FQB1.8.1. Elabora e defende un proxecto de investigación sobre un tema de interese científico,

empregando as TIC. T

FQB1.9.1. Realiza de xeito cooperativo ou colaborativo algunhas tarefas propias da investigación

científica: procura de información, prácticas de laboratorio ou pequenos proxectos de investigación. T

FQB1.9.2. Realiza de xeito cooperativo ou colaborativo algunhas tarefas propias da investigación

científica utilizando as TIC. T

Bloque 2. A materia

FQB2.1.1. Compara os modelos atómicos propostos ao longo da historia para interpretar a natureza

íntima da materia, interpretando as evidencias que fixeron necesaria a evolución destes. O

FQB2.1.2. Utiliza as TIC ou aplicacións interactivas para visualizar a representación da estrutura da

materia nos diferentes modelos atómicos. O

FQB2.2.1. Establece a configuración electrónica dos elementos representativos a partir do seu

número atómico para deducir a súa posición na táboa periódica, os seus electróns de valencia e o seu

comportamento químico. P

FQB2.2.2. Distingue entre metais, non metais, semimetais e gases nobres, e xustifica esta

clasificación en función da súa configuración electrónica. P

FQB2.3.1. Escribe o nome e o símbolo dos elementos químicos, e sitúaos na táboa periódica. P

FQB2.4.1. Utiliza a regra do octeto e diagramas de Lewis para predicir a estrutura e a fórmula dos

compostos iónicos e covalentes. P

FQB2.4.2. Interpreta a información que ofrecen os subíndices da fórmula dun composto segundo se

trate de moléculas ou redes cristalinas. P

FQB2.5.1. Explica as propiedades de substancias covalentes, iónicas e metálicas en función das

interaccións entre os seus átomos ou as moléculas. P T

FQB2.5.2. Explica a natureza do enlace metálico utilizando a teoría dos electróns libres, e relaciónaa

coas propiedades características dos metais. P T

FQB2.5.3. Deseña e realiza ensaios de laboratorio que permitan deducir o tipo de enlace presente

nunha substancia descoñecida. T

FQB2.6.1. Nomea e formula compostos inorgánicos ternarios, seguindo as normas da IUPAC. P


40


FQB2.7.1. Xustifica a importancia das forzas intermoleculares en substancias de interese biolóxico. P T

FQB2.7.2. Relaciona a intensidade e o tipo das forzas intermoleculares co estado físico e os puntos

de fusión e ebulición das substancias covalentes moleculares, interpretando gráficos ou táboas que

conteñan os datos necesarios. P

FQB2.8.1. Explica os motivos polos que o carbono é o elemento que forma maior número de

compostos. P

FQB2.8.2. Analiza as formas alotrópicas do carbono, relacionando a estrutura coas propiedades. P

FQB2.9.1. Identifica e representa hidrocarburos sinxelos mediante a súa fórmula molecular,

semidesenvolvida e desenvolvida. P

FQB2.9.2. Deduce, a partir de modelos moleculares, as fórmulas usadas na representación de

hidrocarburos. P T O

FQB2.9.3. Describe as aplicacións de hidrocarburos sinxelos de especial interese. O

FQB2.10.1. Recoñece o grupo funcional e a familia orgánica a partir da fórmula de alcohois,

aldehidos, cetonas, ácidos carboxílicos, ésteres e aminas. P


FQB3.1.1. Interpreta reaccións químicas sinxelas utilizando a teoría de colisións, e deduce a lei de

conservación da masa. P

FQB3.2.1. Predí o efecto que sobre a velocidade de reacción teñen a concentración dos reactivos, a

temperatura, o grao de división dos reactivos sólidos e os catalizadores. P

FQB3.2.2. Analiza o efecto dos factores que afectan a velocidade dunha reacción química, sexa a

través de experiencias de laboratorio ou mediante aplicacións virtuais interactivas nas que a

manipulación das variables permita extraer conclusións.

P T O

FQB3.3.1. Determina o carácter endotérmico ou exotérmico dunha reacción química analizando o

signo da calor de reacción asociada. P

FQB3.4.1. Realiza cálculos que relacionen a cantidade de substancia, a masa atómica ou molecular

[molar] e a constante do número de Avogadro. P T

FQB3.5.1. Interpreta os coeficientes dunha ecuación química en termos de partículas e moles e, no

caso de reaccións entre gases, en termos de volumes [nas mesmas condicións de presión e

temperatura]. P

FQB3.5.2. Resolve problemas, realizando cálculos estequiométricos, con reactivos puros e supondo

un rendemento completo da reacción, tanto se os reactivos están en estado sólido como se están en

disolución. P T

FQB3.6.1. Utiliza a teoría de Arrhenius para describir o comportamento químico de ácidos e bases. P

FQB3.6.2. Establece o carácter ácido, básico ou neutro dunha disolución utilizando a escala de pH. P

FQB3.7.1. Deseña e describe o procedemento de realización dunha volumetría de neutralización

entre un ácido forte e unha base forte, e interpreta os resultados. P T

FQB3.7.2. Planifica unha experiencia e describe o procedemento para seguir no laboratorio que

demostre que nas reaccións de combustión se produce dióxido de carbono mediante a detección deste

gas.

T

FQB3.7.3. Realiza algunhas experiencias de laboratorio nas que teñan lugar reaccións de síntese,

combustión ou neutralización. T

FQB3.8.1. Describe as reaccións de síntese industrial do amoníaco e do ácido sulfúrico, así como os

usos destas substancias na industria química. O

FQB3.8.2. Valora a importancia das reaccións de combustión na xeración de electricidade en centrais

térmicas, na automoción e na respiración celular. O


41


FQB3.8.3. Describe casos concretos de reaccións de neutralización de importancia biolóxica e

industrial. O


FQB4.1.1. Representa a traxectoria e os vectores de posición, desprazamento e velocidade en

distintos tipos de movemento, utilizando un sistema de referencia. P

FQB4.2.1. Clasifica tipos de movementos en función da súa traxectoria e a súa velocidade. P

FQB4.2.2. Xustifica a insuficiencia do valor medio da velocidade nun estudo cualitativo do

movemento rectilíneo uniformemente acelerado (MRUA), e razoa o concepto de velocidade

instantánea. P

FQB4.3.1. Deduce as expresións matemáticas que relacionan as variables nos movementos rectilíneo

uniforme (MRU), rectilíneo uniformemente acelerado (MRUA) e circular uniforme (MCU), así como

as relacións entre as magnitudes lineais e angulares. P

FQB4.4.1. Resolve problemas de movemento rectilíneo uniforme (MRU), rectilíneo uniformemente

acelerado (MRUA) e circular uniforme (MCU), incluíndo movemento de graves, tendo en conta

valores positivos e negativos das [compoñentes das] magnitudes, e expresar o resultado en unidades

do Sistema Internacional.

P

FQB4.4.2. Determina tempos e distancias de freada de vehículos e xustifica, a partir dos resultados, a

importancia de manter a distancia de seguridade na estrada. P T

FQB4.4.3. Argumenta a existencia do vector aceleración en calquera movemento curvilíneo e calcula

o seu valor no caso do movemento circular uniforme. P

FQB4.5.1. Determina o valor da velocidade e a aceleración a partir de gráficas posición-tempo e

velocidade-tempo en movementos rectilíneos. P

FQB4.5.2. Deseña, describe e realiza individualmente ou en equipo experiencias no laboratorio ou

empregando aplicacións virtuais interactivas, para determinar a variación da posición e a velocidade

dun corpo en función do tempo, e representa e interpreta os resultados obtidos.

T

FQB4.6.1. Identifica as forzas implicadas en fenómenos cotiáns nos que hai cambios na velocidade

dun corpo. P

FQB4.6.2. Representa vectorialmente o peso, a forza normal, a forza de rozamento e a forza

centrípeta en casos de movementos rectilíneos e circulares. P

FQB4.7.1. Identifica e representa as forzas que actúan sobre un corpo en movemento nun plano tanto

horizontal como inclinado, calculando a forza resultante e a aceleración. P

FQB4.8.1. Interpreta fenómenos cotiáns en termos das leis de Newton. P T

FQB4.8.2. Deduce a primeira lei de Newton como consecuencia do enunciado da segunda lei. P

FQB4.8.3. Representa e interpreta as forzas de acción e reacción en situacións de interacción entre

obxectos. P

FQB4.9.1. Xustifica o motivo polo que as forzas de atracción gravitatoria só se poñen de manifesto

para obxectos moi masivos, comparando os resultados obtidos de aplicar a lei da gravitación

universal ao cálculo de forzas entre distintos pares de obxectos.

P

FQB4.9.2. Obtén a expresión da aceleración da gravidade a partir da lei da gravitación universal

relacionando as expresións matemáticas do peso dun corpo e a forza de atracción gravitatoria. P

FQB4.10.1. Razoa o motivo polo que as forzas gravitatorias producen nalgúns casos movementos de

caída libre e noutros casos movementos orbitais. P

FQB4.11.1. Describe as aplicacións dos satélites artificiais en telecomunicacións, predición

meteorolóxica, posicionamento global, astronomía e cartografía, así como os riscos derivados do lixo

espacial que xeran.

O

FQB4.12.1. Interpreta fenómenos e aplicacións prácticas nas que se pon de manifesto a relación entre

a superficie de aplicación dunha forza e o efecto resultante. P T


42


FQB4.12.2. Calcula a presión exercida polo [debida ao] peso dun obxecto regular en distintas

situacións nas que varía a superficie en que se apoia; compara os resultados e extrae conclusións. P

FQB4.13.1. Xustifica razoadamente fenómenos en que se poña de manifesto a relación entre a

presión e a profundidade no seo da hidrosfera e a atmosfera7. P

FQB4.13.2. Explica o abastecemento de auga potable, o deseño dunha presa e as aplicacións do

sifón, utilizando o principio fundamental da hidrostática. O

FQB4.13.3. Resolve problemas relacionados coa presión no interior dun fluído aplicando o principio

fundamental da hidrostática [e a lei de Pascal]. P

FQB4.13.4. Analiza aplicacións prácticas baseadas no principio de Pascal, como a prensa hidráulica,

o elevador, ou a dirección e os freos hidráulicos, aplicando a expresión matemática deste principio á

resolución de problemas en contextos prácticos.

P

FQB4.13.5. Predí a maior ou menor flotabilidade de obxectos utilizando a expresión matemática do

principio de Arquímedes, e verifícaa experimentalmente nalgún caso. P

FQB4.14.1. Comproba experimentalmente ou utilizando aplicacións virtuais interactivas a relación

entre presión hidrostática e profundidade en fenómenos como o paradoxo hidrostático, o tonel de

Arquímedes e o principio dos vasos comunicantes.

T

FQB4.14.2. Interpreta o papel da presión atmosférica en experiencias como o experimento de

Torricelli, os hemisferios de Magdeburgo, recipientes invertidos onde non se derrama o contido, etc.,

inferindo o seu elevado valor.

T

FQB4.14.3. Describe o funcionamento básico de barómetros e manómetros, e xustifica a súa

utilidade en diversas aplicacións prácticas. T

FQB4.15.1. Relaciona os fenómenos atmosféricos do vento e a formación de frontes coa diferenza de

presións atmosféricas entre distintas zonas. O

FQB4.15.2. Interpreta os mapas de isóbaras que se amosan no prognóstico do tempo, indicando o

significado da simboloxía e os datos que aparecen nestes. O

Bloque 5. A enerxía

FQB5.1.1. Resolve problemas de transformacións entre enerxía cinética e potencial gravitatoria,

aplicando o principio de conservación da enerxía mecánica. P

FQB5.1.2. Determina a enerxía disipada en forma de calor en situacións onde diminúe a enerxía

mecánica. P

FQB5.2.1. Identifica a calor e o traballo como formas de intercambio de enerxía, distinguindo as

acepcións coloquiais destes termos do seu significado científico. P

FQB5.2.2. Recoñece en que condicións un sistema intercambia enerxía en forma de calor ou en

forma de traballo. P

FQB5.3.1. Acha o traballo e a potencia asociados a unha forza, incluíndo situacións en que a forza

forma un ángulo distinto de cero co desprazamento, e expresar o resultado nas unidades do Sistema

Internacional ou noutras de uso común, como a caloría, o kWh e o CV. P

FQB5.4.1. Describe as transformacións que experimenta un corpo [sistema] ao gañar ou perder

enerxía, determinar a calor necesaria para que se produza unha variación de temperatura dada e para

un cambio de estado, e representar graficamente estas transformacións. P

FQB5.4.2. Calcula a enerxía transferida entre corpos a distinta temperatura e o valor da temperatura

final aplicando o concepto de equilibrio térmico. P

FQB5.4.3. Relaciona a variación da lonxitude dun obxecto coa variación da súa temperatura

utilizando o coeficiente de dilatación lineal correspondente. P

7Os cálculos relativos á atmosfera aplicaranse unicamente a situacións nas que as variacións de altura sexan

suficientemente pequenas como para non ter que tomar en consideración variacións na densidade do aire.


43


FQB5.4.4. Determina experimentalmente calores específicas e calores latentes de substancias

mediante un calorímetro, realizando os cálculos necesarios a partir dos datos empíricos obtidos. P T

FQB5.5.1. Explica ou interpreta, mediante ilustracións ou a partir delas, o fundamento do

funcionamento do motor de explosión. O

FQB5.5.2. Realiza un traballo sobre a importancia histórica do motor de explosión e preséntao

empregando as TIC. T O

FQB5.6.1. Utiliza o concepto da degradación da enerxía para relacionar a enerxía absorbida e o

traballo realizado por unha máquina térmica. O

FQB5.6.2. Emprega simulacións virtuais interactivas para determinar a degradación da enerxía en

diferentes máquinas, e expón os resultados empregando as TIC. O


4.3.4.1 Avaliación continua

A) En cada avaliación realizaranse dúas probas obxectivas:

A primeira, que se levará a cabo a mediados do trimestre, versará sobre os

contidos impartidos ata ese momento (no trimestre).



O calendario previsto para estas probas, para as que se procurará que se leven a cabo

en clases que teñan un recreo antes ou despois, para que o alumnado poida contar con ese

tempo extra, é o seguinte:

Proba Materia prevista Data probable

1º control da 1ª

avaliación A materia Finais de outubro

2º control da 1ª

avaliación

A materia

Os cambios [1ª parte] Principios de decembro


avaliación Mediados de decembro

1º control da 2ª

avaliación Os cambios [final] Principios de febreiro

2º control da 2ª

avaliación

Os cambios [final]

O movemento e as forzas [1ª parte: cinemática] Mediados de marzo


avaliación Principios de abril

1º control da 3ª

avaliación O movemento e as forzas [2ª parte: dinámica] Principios de maio

2º control da 3ª

avaliación

O movemento e as forzas [2ª parte: dinámica]

A enerxía Mediados de xuño


avaliación Finais de xuño


44

Este calendario poderá modificarse por acordo co alumnado.

B) Ademais, durante o trimestre o alumnado será avaliado a través dos seguintes

instrumentos:

Informes escritos sobre as prácticas de laboratorio realizadas polo

alumnado.

Un traballo no que deberá resumir ou extraer conclusións dun texto sinxelo

de tipo científico e carácter divulgativo, relacionado cos contidos da materia de Física e

Química.

A actividade desenvolvida durante as clases, fundamentalmente no que se

refire ás súas participacións na resolución dos exercicios encomendados ao alumnado polo

profesorado.


Consistirá nunha proba obxectiva escrita, na que se avaliarán aqueles estándares de

aprendizaxe que requiran dun grao mínimo de consecución do 50% ou superior e que

figuren como avaliables a través de probas obxectivas.



procedemento:

Todos os instrumentos de avaliación se puntuarán de 0 a 10, cun único

decimal.

A cualificación correspondente á parte das probas obxectivas, sinalada como

A) no apartado anterior, será a media ponderada destas, cun peso dun 35% para a

primeira proba e un 65% para a segunda.

A cualificación da parte correspondente aos demais instrumentos de

avaliación, sinalada como B) será a media ordinaria das cualificacións outorgadas a estes.

A cualificación da avaliación será a media ponderada entre a cualificación

correspondente á parte A), cun peso do 85%, e a da parte B), cun peso do 15%. No boletín

de cualificacións consignarase o resultado de redondear esa cualificación ao enteiro máis

próximo

Para que unha avaliación se considere superada deberase obter unha cualificación,

na forma que se consigna no boletín de cualificacións, superior ou igual a 5. Despois de

cada avaliación, agás no caso obvio da 3ª (que se realizará no transcurso dela), haberá

unha proba obxectiva de recuperación, para o alumnado que non a superase.

A cualificación final será a media ordinaria das cualificacións das tres avaliacións,

redondeada ao enteiro máis próximo.


45


A metodoloxía didáctica que se desenvolverá na aula estará baseada nun enfoque en

dúas etapas. Despois da exposición de cada contido se procederá á posta en práctica, de

xeito individual ou en pequenos grupos, dos contidos abordados.

Así mesmo, periodicamente proporcionaranse ao alumnado exercicios e pequenas

tarefas que deberá realizar na casa para despois ser postos en común na aula.

No caso das actividades desenvolvidas como prácticas de laboratorio se levarán a

cabo en pequenos grupos, se ben, ao remate, cada alumno deberá entregar o seu propio

informe.


O libro de texto é “Física y Química 4º ESO” A. Fontanet e outros. Ed. Vicens Vives.

ISBN 978-84-682-3664-3.

Ademais recorrerase á aula virtual do centro e o seu repositorio de contidos

educativos.

Tanto a docencia como as experiencias levaranse a cabo nos laboratorios de Física e

de Química do centro.




que se encomenden para realizar en casa, na aula ou o laboratorio e que deberá entregar

ao profesorado.


46

5. Ciencias aplicadas á actividade profesional

5.1. Introdución

A materia de Ciencias aplicadas á actividade profesional, de 4º de ESO, é unha

materia recentemente introducida no sistema educativo que ten o carácter de troncal

dentro da opción de ensinanzas aplicadas para a iniciación á formación profesional.

Ademais, forma parte dun grupo de tres materias das que o alumnado debe escoller dúas.

Polo tanto, pode dicirse que se trata dunha materia con carácter optativo e que estará

orientada aos estudos de formación profesional.

O seu currículo pode consultarse na dirección web da Consellería de Educación

http://www.edu.xunta.gal/portal/sites/web/files/04_ciencias_aplicadas.doc.




Segundo a normativa galega establecida para esta materia, ten relación cos

obxectivos da etapa que se recollen a continuación:

a) Asumir responsablemente os seus deberes, coñecer e exercer os seus dereitos no

respecto ás demais persoas, practicar a tolerancia, a cooperación e a solidariedade entre as

persoas e os grupos, exercitarse no diálogo, afianzando os dereitos humanos e a igualdade

de trato e de oportunidades entre mulleres e homes, como valores comúns dunha sociedade

plural, e prepararse para o exercicio da cidadanía democrática.




c) Valorar e respectar a diferenza de sexos e a igualdade de dereitos e oportunidades

entre eles. Rexeitar a discriminación das persoas por razón de sexo ou por calquera outra

condición ou circunstancia persoal ou social. Rexeitar os estereotipos que supoñan

discriminación entre homes e mulleres, así como calquera manifestación de violencia

contra a muller.

d) Fortalecer as súas capacidades afectivas en todos os ámbitos da personalidade e

nas súas relacións coas demais persoas, así como rexeitar a violencia, os prexuízos de

calquera tipo e os comportamentos sexistas, e resolver pacificamente os conflitos.












47




l) Coñecer, valorar e respectar os aspectos básicos da cultura e da historia propias e

das outras persoas, así como o patrimonio artístico e cultural. Coñecer mulleres e homes

que realizaran achegas importantes á cultura e á sociedade galega, ou a outras culturas do

mundo.

m) Coñecer e aceptar o funcionamento do propio corpo e o das outras persoas,

respectar as diferenzas, afianzar os hábitos de coidado e saúde corporais, e incorporar a

educación física e a práctica do deporte para favorecer o desenvolvemento persoal e social.

Coñecer e valorar a dimensión humana da sexualidade en toda a súa diversidade. Valorar

criticamente os hábitos sociais relacionados coa saúde, o consumo, o coidado dos seres

vivos e o medio ambiente, contribuíndo á súa conservación e á súa mellora.

ñ) Coñecer e valorar os aspectos básicos do patrimonio lingüístico, cultural, histórico

e artístico de Galicia, participar na súa conservación e na súa mellora, e respectar a

diversidade lingüística e cultural como dereito dos pobos e das persoas, desenvolvendo

actitudes de interese e respecto cara ao exercicio deste dereito.

o) Coñecer e valorar a importancia do uso da lingua galega como elemento

fundamental para o mantemento da identidade de Galicia, e como medio de relación

interpersoal e expresión de riqueza cultural nun contexto plurilingüe, que permite a

comunicación con outras linguas, en especial coas pertencentes á comunidade lusófona.


Os estándares de aprendizaxe defínense no Decreto 86/2015 como “especificacións





No caso da materia de Ciencias aplicadas á actividade profesional o citado decreto

determina os que se recollen máis adiante, e cuxa relación cos contidos e criterios de

avaliación, establecida nesa norma, pode consultarse na dirección anteriormente

mencionada http://www.edu.xunta.gal/portal/sites/web/files/04_ciencias_aplicadas.doc.



asociados a cada bloque de contidos poden consultarse na normativa que os determina,

dispoñible na dirección antes sinalada.


1. Técnicas instrumentais básicas 30

2. Aplicacións da ciencia na conservación ambiental 15

3. Investigación, desenvolvemento e innovación (I+D+i) 10

4. Proxecto de investigación 35



48


Probas de avaliación e actividades complementarias (do departamento e

de centro) 15


5.3.2.1 Técnicas instrumentais básicas

5.3.2.1.1 A ciencia e o método científico

A ciencia e o método científico.

A medida.

Representación da información científica.

5.3.2.1.2 Hixiene e seguridade no laboratorio

Organización do laboratorio.

Seguridade no laboratorio.

Normas de seguridade e hixiene.

Desinfección e limpeza de material.

Xestión de residuos de laboratorio.

5.3.2.1.3 Técnicas de experimentación

Medidas de masa

Medidas de volume

Medidas de temperatura.

Preparación de disolucións.

Separación de mesturas.

5.3.2.2 Aplicacións da ciencia na conservación ambiental

Tipos de contaminación ambiental.

Efectos da contaminación.

Axentes contaminantes máis comúns e a súa orixe.

Detección de contaminantes.

Xestión dos residuos.

Degradación do medio ambiente.

Desenvolvemento sustentable: os límites do crecemento.

5.3.2.3 Investigación, desenvolvemento e innovación (I+D+i)

Concepto de I+D+i.

Tipos de innovación.


49

Produtividade, competividade e globalización: impactos sobre a natureza e a

sociedade.

5.3.2.4 Proxecto de investigación

5.3.2.4.1 Fases da investigación

Preguntas de investigación.

Buscas bibliográficas.

Deseño de investigacións. Control de variables.

Realización de experiencias.

Elaboración e contraste de hipóteses.

Comunicación de resultados.

5.3.2.4.2 Realización práctica dun proxecto de investigación






“Adquirido”








Bloque 1. Técnicas instrumentais básicas

CAAB1.1.1. Determina o tipo de instrumental de laboratorio necesario segundo o tipo de traballo que

vaia realizar. T O

CAAB1.2.1. Recoñece e cumpre as normas de seguridade e hixiene que rexen nos traballos de

laboratorio. P T O

CAAB1.3.1. Recolle e relaciona datos obtidos por diversos medios, incluídas as tecnoloxías da

información e da comunicación, para transferir información de carácter científico. T

CAAB1.4.1. Determina e identifica medidas de volume, masa ou temperatura utilizando ensaios de

tipo físico ou químico. T

CAAB1.5.1. Decide que tipo de estratexia práctica cómpre aplicar para a preparación dunha disolución

concreta. P T

CAAB1.6.1. Establece que tipo de técnicas de separación e purificación de substancias se debe utilizar

nalgún caso concreto. P T

CAAB1.7.1. Discrimina que tipos de alimentos conteñen diferentes biomoléculas. T O


50


CAAB1.8.1. Describe técnicas e determina o instrumental axeitado para os procesos cotiáns de

desinfección. P T

CAAB1.9.1. Resolve acerca de medidas de desinfección de materiais de uso cotián en distintos tipos

de industrias ou de medios profesionais. P T O

CAAB1.10.1. Relaciona procedementos instrumentais coa súa aplicación no campo industrial ou no de

servizos. P T O

CAAB1.11.1. Sinala aplicacións científicas con campos da actividade profesional do seu contorno. O

Bloque 2. Aplicacións da ciencia na conservación ambiental

CAAB2.1.1. Utiliza o concepto de contaminación aplicado a casos concretos. P T O

CAAB2.2.1. Discrimina os tipos de contaminación da atmosfera, a súa orixe e os seus efectos. P T

CAAB2.2.2. Categoriza, recoñece e distingue os efectos ambientais da contaminación atmosférica

máis coñecidos, como a chuvia ácida, o efecto invernadoiro, a destrución da capa de ozono ou o

cambio global a nivel climático, e valora os seus efectos negativos para o equilibrio do planeta.

P T

CAAB2.3.1. Relaciona os efectos contaminantes da actividade industrial e agrícola sobre o solo. P T

CAAB2.4.1. Discrimina e identifica os axentes contaminantes da auga, coñece o seu tratamento e

deseña algún ensaio sinxelo de laboratorio para a súa detección. P T

CAAB2.5.1. Establece en que consiste a contaminación nuclear, analiza a xestión dos residuos

nucleares e argumenta sobre os factores a favor e en contra do uso da enerxía nuclear. P T

CAAB2.6.1. Recoñece e distingue os efectos da contaminación radioactiva sobre o ambiente e a vida

en xeral. P T

CAAB2.7.1. Determina os procesos de tratamento de residuos e valora criticamente a súa recollida

selectiva. P T

CAAB2.8.1. Argumenta os proles [pros] e os contras da recollida, da reciclaxe e da reutilización de

residuos. P T

CAAB2.9.1. Formula ensaios de laboratorio para coñecer aspectos relacionados coa conservación

ambiental. P T

CAAB2.10.1. Identifica e describe o concepto de desenvolvemento sustentable, e enumera posibles

solucións ao problema da degradación ambiental. P T

CAAB2.11.1. Aplica, xunto cos/coas compañeiros/as, medidas de control da utilización dos recursos, e

implica niso o propio centro docente. T O

CAAB2.12.1. Formula estratexias de sustentabilidade no contorno do centro docente. T O

Bloque 3. Investigación, desenvolvemento e innovación (I+D+i)

CAAB3.1.1. Relaciona os conceptos de investigación, desenvolvemento e innovación. Contrasta as

tres etapas do ciclo I+D+i. P T

CAAB3.2.1. Recoñece tipos de innovación de produtos baseada na utilización de novos materiais,

novas tecnoloxías, etc., que xorden para dar resposta a novas necesidades da sociedade. P T

CAAB3.2.2. Enumera os organismos e as administracións que fomentan a I+D+i a nivel estatal e

autonómico. P T

CAAB3.3.1. Precisa, analiza e argumenta como a innovación é ou pode ser un factor de recuperación

económica dun país. T O

CAAB3.3.2. Enumera algunhas liñas de I+D+i actuais para as industrias químicas, farmacéuticas,

alimentarias e enerxéticas. P T


51


CAAB3.4.1. Recoñece a importancia das tecnoloxías da información e da comunicación no ciclo de

investigación e desenvolvemento. T O

Bloque 4. Proxecto de investigación

CAAB4.1.1. Integra e aplica as destrezas propias dos métodos da ciencia. P T

CAAB4.2.1. Utiliza argumentos que xustifiquen as hipóteses que propón. P T O

CAAB4.3.1. Utiliza fontes de información apoiándose nas tecnoloxías da información e da

comunicación, para a elaboración e a presentación das súas investigacións. P T

CAAB4.4.1. Participa, valora e respecta o traballo individual e en grupo. T O

CAAB4.5.1. Deseña pequenos traballos de investigación sobre un tema de interese científico-

tecnolóxico ou relativo a animais e/ou plantas, os ecosistemas do seu contorno ou a alimentación e a

nutrición humanas, para a súa presentación e defensa na aula.

T

CAAB4.5.2. Expresa con precisión e coherencia as conclusións das súas investigacións, tanto

verbalmente como por escrito. T

5.4. Procedementos de avaliación. Criterios de cualificación

Este curso será fundamentalmente práctico, de aí que na avaliación se terán en conta

os seguintes aspectos:

1. Traballo diario: actitude na clase, realización das tarefas correspondentes á

cada día, preparación do material de laboratorio…

2. Realización das prácticas. Elaboración dos informes correspondentes.

3. Caderno de clase: contidos, orde, limpeza, realización de gráficos…

4. Exposición dos traballos ós compañeiros: elaboración de presentacións,

carteis, dominio do tema,…

5. Exame teórico dos conceptos traballados.

Os criterios a seguir aparecen na seguinte táboa:

Actividade Valor porcentual (%) Data

Traballo de clase 20 (2 puntos) Diario

Realización das prácticas.

Informes 20 (2 puntos) Ó rematar as mesmas

Caderno de clase 20 (2 puntos) Diario e ó rematar a avaliación

Exposición dos traballos 10 (1 puntos) Cando corresponda

Exame teórico 30 (3 puntos)

1ª Avaliación: principios de decembro

2ª Avaliación: principios de marzo

3ª Avaliación: principios de xuño

Para aprobar cada avaliación será necesario obter 5 puntos.

A nota final será a media aritmética das cualificacións das tres avaliacións.

Para os alumnos que non superen a materia realizarase un exame final no que


52

entrarán todos os contidos impartidos durante o curso. Para aprobar a materia será necesario

obter 5 puntos neste exame.


Tendo en conta a finalidade desta materia, sinalada na introdución, a metodoloxía

didáctica será eminentemente práctica. Porén, será inevitable, e mesmo recomendable, o

emprego de actividades eminentemente expositivas e demostrativas por parte do

profesorado, a través das cales o alumnado coñecerá os conceptos e procedementos que

despois deberá aplicar.

En calquera caso, o obxectivo último será a planificación, realización, exposición e

defensa polo alumnado dun pequeno proxecto de investigación, polo que as diferentes

metodoloxías que se apliquen na aula estarán encamiñadas á adquisición das habilidades

necesarias para levar a cabo esas tarefas.


Libro de texto, “Ciencias aplicadas a la actividad profesional”, Mª del Mar

Alonso e outros. Ed. Santillana (serie Investiga). ISBN 978-84-680-3793-6.

Aula virtual do centro.

Aulas de informática do centro.

Laboratorio de Bioloxía do centro.




que se encomenden para realizar en casa, na aula ou o laboratorio e que deberá entregar

ao profesorado.


53

6. Física e Química de 1º de bacharelato

6.1. Introdución

A ensinanza da Física e Química en 1º de bacharelato desempeña un triplo papel:

Formativo: pois permite afondar nos coñecementos científicos necesarios

para comprender o mundo que nos rodea e, deste xeito, adquirir unha actitude

fundamentada, analítica e crítica. Así mesmo, fomenta a reflexión sobre a finalidade e o

uso de modelos e teorías, á vez que posibilita recoñecer como estas ciencias e a tecnoloxía

inflúen no desenvolvemento da sociedade e viceversa.

Funcional: que permite un recoñecemento dos fenómenos naturais desde un

punto de vista empírico e experimental, á vez que familiariza ao alumnado coas

características da investigación científica e da súa aplicación á resolución de problemas

concretos.

Teórico: que contribúe á fundamentación e construción teórica dos

fenómenos naturais. Deste xeito permite ao alumnado comprender a realidade natural e

así poder intervir nela para defendela, conservala e mellorala.

A materia de Física e Química ten no primeiro curso de Bacharelato unha carga

lectiva de catro sesións semanais. Ademais, é propia de modalidade e obrigatoria na de

Ciencias da Natureza e Tecnoloxía.

A programación de aula para este curso está fundamentada no establecido na Lei

8/2013 do 9 de decembro para a mellora da calidade educativa, o RD 1105/2014, do 26 de

decembro que establece o currículo básico de ESO e Bacharelato e o Decreto 86/2015 do

25 de xuño, que establece o currículo de ESO e bacharelato en Galicia.

6.2. Concreción dos obxectivos

Comprender a teoría atómica de Dalton, así como as leis básicas asociadas

ao seu establecemento.

Entender e manexar axeitadamente as diferentes maneiras de expresar

cantidades en Química.

Calcular as masas atómicas mediante os datos relativos ás masas e

abundancias dos isótopos dun elemento.

Establecer relacións entre a presión, o volume e a temperatura, utilizando a

ecuación de estado dos gases ideais.

Calcular masas moleculares e determinar fórmulas moleculares aplicando a

ecuación dos gases ideais e a composición centesimal.

Executar as operacións necesarias para a preparación de disolucións dunha

concentración dada e expresala en calquera das formas establecidas.

Coñecer as propiedades coligativas das disolucións.

Determinar correctamente as substancias que interveñen nunha reacción

química dada e escribila axustada.


54

Comprender o significado das reaccións químicas e resolver problemas de

cálculos estequiométricos nos que interveñan reactivos limitantes, reactivos impuros, e

cuxo rendemento non sexa completo.

Identificar o primeiro principio da termodinámica como o principio de

conservación da enerxía en sistemas nos que haxa intercambios de calor e traballo.

Coñecer o concepto de entropía e a súa relación co segundo principio da

Termodinámica. Distinguir procesos reversibles e irreversibles.

Coñecer o concepto de función de estado, como magnitude cuxa variación é

independente da traxectoria do sistema no espazo termodinámico.

Coñecer o concepto de entalpía e a súa aplicación ao cálculo de calores a

presión constante en procesos químicos. Analizar ecuacións termoquímicas e diferenciar

entre reaccións endotérmicas e exotérmicas.

Coñecer o concepto de enerxía libre de Gibbs e relacionalo coa

espontaneidade dun proceso químico en condicións estándares.

Explicar a variedade de compostos orgánicos a partir das propiedades do

átomo de carbono e os enlaces que pode formar.

Formular e nomear hidrocarburos saturados, insaturados e aromáticos, así

como compostos orgánicos que posúan un grupo funcional osixenado ou nitroxenado.

Coñecer e identificar as formas de isomería estrutural de compostos

orgánicos.

Comprender o carácter relativo do movemento.

Describir o movemento dunha partícula material mediante as

correspondentes ecuacións de movemento e calcular a partir desta a posición, velocidade,

aceleración e compoñentes intrínsecas desta nun instante determinado.

Identificar, empregar e interpretar graficamente as ecuacións do movemento

rectilíneo uniforme e uniformemente acelerado.

Reproducir as ecuacións dos movementos circulares, uniforme e

uniformemente acelerado, e aplicalas a situacións concretas.

Relacionar nun movemento circular magnitudes angulares coas lineais.

Coñecer o significado físico dos parámetros que describen o movemento

harmónico simple.

Identificar as forzas que actúan sobre un corpo e realizar o correspondente

diagrama de corpo libre en situacións nas que aparezan planos inclinados e/ou poleas,

existindo rozamento.

Aplicar axeitadamente as leis de Newton da dinámica.

Aplicar a conservación do momento lineal a sistemas de dous corpos en

colisión e calcular o seu movemento resultante a partir das condicións iniciais.

Calcular o traballo realizado por unha forza constante.

Aplicar o teorema da enerxía cinética.

Coñecer o concepto de forza conservativa e a relación existente entre a súa

enerxía potencial e o traballo realizado pola forza.


55

Deducir a lei de conservación da enerxía mecánica e utilizala á resolución

de casos prácticos.

Aplicar a lei de Coulomb para describir a interacción entre dúas cargas

eléctricas puntuais.

Relacionar a diferenza de potencial eléctrico co traballo necesario para

transportar unha carga entre dous puntos dun campo eléctrico.

6.3. Temporalización e graos mínimos de consecución dos estándares de aprendizaxe

A táboa seguinte recolle a relación de obxectivos (“Ob.”), contidos, criterios de

avaliación (“Crit.”), estándares de aprendizaxe, competencias clave (“Comp.”) e a

temporalización en número de sesións lectivas. Co propósito de reducir o seu tamaño

empréganse os códigos que figuran no Decreto 86/2015, e que se poden atopar na

dirección http://www.edu.xunta.gal/portal/sites/web/files/11_fisica_e_quimica.doc




“Adquirido”







Ob Contidos Crit Estándares de aprendizaxe Comp


(8 sesións)

d

e

g

i

l

m

B1.1. Estratexias

necesarias na

actividade científica.

B1.1.

FQB1.1.1. Aplica habilidades necesarias para a investigación científica: fai preguntas,

identifica problemas, recolle datos, realiza experiencias, deseña e argumenta estratexias

de resolución de problemas, utiliza modelos e leis, revisa o proceso e obtén conclusións.

(T,O)

CAA

CCL

CMCCT

CSIEE

CD

FQB1.1.2. Resolve exercicios numéricos e expresa o valor das magnitudes empregando a

notación científica, estima os erros absoluto e relativo asociados e contextualiza os

resultados. (P,T) FQB1.1.3. Efectúa a análise dimensional das ecuacións que relacionan as magnitudes

nun proceso físico ou químico. (P) FQB1.1.4. Distingue magnitudes escalares e vectoriais, e opera adecuadamente con elas.

(P) FQB1.1.5. Elabora e interpreta representacións gráficas de procesos físicos e químicos a

partir dos datos obtidos en experiencias de laboratorio ou virtuais, e relaciona os

resultados obtidos coas ecuacións que representan as leis e os principios subxacentes.

(P,T)

FQB1.1.6. A partir dun texto científico, extrae e interpreta a información, e argumenta

con rigor e precisión, utilizando a terminoloxía adecuada. (T)

d

e

g

i

l

m

B1.2. Tecnoloxías da

información e da

comunicación no

traballo científico.

B1.3. Proxecto de

investigación.

B1.2.

FQB1.2.1. Emprega aplicacións virtuais interactivas para simular experimentos físicos de

difícil realización no laboratorio. (T) CAA

CCL

CD

CMCCT

CSIEE

FQB1.2.2. Establece os elementos esenciais para o deseño, a elaboración e a defensa dun

proxecto de investigación, sobre un tema de actualidade científica, vinculado coa física ou

a química, utilizando preferentemente as TIC. (T)



56


b

d

e

g

i

l

m

B1.1. Estratexias

necesarias na


B1.3.

FQB1.3.1. Realiza de xeito cooperativo ou colaborativo algunhas tarefas propias da

investigación científica: procura de información, prácticas de laboratorio ou pequenos

proxectos de investigación. (T)

CAA

CCL

CD

CMCCT

CSC

CSIEE

Bloque 2. Aspectos cuantitativos da química

(16 sesións)

i

B2.1. Revisión da

teoría atómica de

Dalton.

B2.1. FQB2.1.1. Xustifica a teoría atómica de Dalton e a descontinuidade da materia a partir

das leis fundamentais da Química, e exemplifícao con reaccións. (P) CMCCT

i

B2.2. Leis dos gases.

Ecuación de estado

dos gases ideais.

B2.2.

FQB2.2.1. Determina as magnitudes que definen o estado dun gas aplicando a ecuación

de estado dos gases ideais. (P) CMCCT

FQB2.2.2. Explica razoadamente a utilidade e as limitacións da hipótese do gas ideal. (P)

i

B2.3. Determinación

de fórmulas empíricas

e moleculares.

B2.3.

FQB2.3.1. Determina presións totais e parciais dos gases dunha mestura, relacionando a

presión total dun sistema coa fracción molar e a ecuación de estado dos gases ideais. (P) CMCCT

FQB2.3.2. Relaciona a fórmula empírica e molecular dun composto coa súa composición

centesimal, aplicando a ecuación de estado dos gases ideais. (P)

i

B2.4. Disolucións:

formas de expresar a

concentración,

preparación e

propiedades

coligativas.

B2.4.

FQB2.4.1.Expresa a concentración dunha disolución en g/L, mol/L, porcentaxe en peso

[masa] e en volume; leva a cabo e describe o procedemento de preparación no laboratorio

de disolucións dunha concentración determinada e realiza os cálculos necesarios, tanto

para o caso de solutos en estado sólido como a partir doutra de concentración coñecida.

(P,T)

CMCCT

i

B2.4. Disolucións:

formas de expresar a

concentración,

preparación e

propiedades

coligativas.

B2.5.

FQB2.5.1. Experimenta e interpreta a variación das temperaturas de fusión e ebulición

dun líquido ao que se lle engade un soluto, relacionándoo con algún proceso de interese

no contorno. (P) CMCCT

FQB2.5.2. Utiliza o concepto de presión osmótica para describir o paso de ións a través

dunha membrana semipermeable. (P)

i

B2.6. Métodos actuais

para a análise de

substancias:

espectroscopía e

espectrometría.

B2.6. FQB2.6.1. Calcula a masa atómica dun elemento a partir dos datos espectrométricos

obtidos para os diferentes isótopos deste. (P) CMCCT

i

B2.6. Métodos actuais

para a análise de

substancias:

espectroscopía e

espectrometría.

B2.7. FQB2.7.1. Describe as aplicacións da espectroscopía na identificación de elementos e

compostos. (P,T) CMCCT

Bloque 3. Reaccións químicas

(10 sesións)

i

B3.1. Estequiometría

das reaccións.

Reactivo limitante e

rendemento dunha

reacción.

B3.1. FQB3.1.1. Escribe e axusta e realiza ecuacións químicas sinxelas de distinto tipo

(neutralización, oxidación, síntese) e de interese bioquímico ou industrial. (P) CMCCT

CSIEE

i

B3.1. Estequiometría

das reaccións.

Reactivo limitante e

rendemento dunha

reacción.

B3.2.

FQB3.2.1. Interpreta unha ecuación química en termos de cantidade de materia, masa,

número de partículas ou volume, para realizar cálculos estequiométricos nela. (P)

CMCCT

FQB3.2.2. Realiza os cálculos estequiométricos aplicando a lei de conservación da masa a

distintas reaccións. (P) FQB3.2.3. Efectúa cálculos estequiométricos nos que interveñan compostos en estado

sólido, líquido ou gasoso, ou en disolución en presenza dun reactivo limitante ou un

reactivo impuro. (P) FQB3.2.4. Aplica o rendemento dunha reacción na realización de cálculos

estequiométricos. (P)

i B3.3. Química e

industria B3.3.

FQB3.3.1. Describe o proceso de obtención de produtos inorgánicos de alto valor

engadido, analizando o seu interese industrial. (T) CMCCT

i B3.3. Química e

industria B3.4.

FQB3.4.1. Explica os procesos que teñen lugar nun alto forno, e escribe e xustifica as

reaccións químicas que se producen nel. (T)

CMCCT FQB3.4.2. Argumenta a necesidade de transformar o ferro de fundición en aceiro,

distinguindo entre ambos os produtos segundo a porcentaxe de carbono que conteñan. (T)

FQB3.4.3. Relaciona a composición dos tipos de aceiro coas súas aplicacións. (T)

a

e

i

p

B3.3. Química e

industria. B3.5.

FQB3.5.1. Analiza a importancia e a necesidade da investigación científica aplicada ao

desenvolvemento de novos materiais, e a súa repercusión na calidade de vida, a partir de

fontes de información científica. (T)

CCEC

CMCCT

CSC

Bloque 4. Transformacións enerxéticas e espontaneidade das reaccións químicas

(11 sesións)

i B4.1. Sistemas

termodinámicos. B4.1.

FQB4.1.1. Relaciona a variación da enerxía interna nun proceso termodinámico coa calor

absorbida ou desprendida e o traballo realizado no proceso. (P) CMCCT


57


i

B4.2. Primeiro

principio da

termodinámica.

Enerxía interna.

B4.2.

FQB4.2.1. Explica razoadamente o procedemento para determinar o equivalente

mecánico da calor tomando como referente aplicacións virtuais interactivas asociadas ao

experimento de Joule. (T)

CMCCT

i

B4.3. Entalpía.

Ecuacións

termoquímicas.

B4.3. FQB4.3.1. Expresa as reaccións mediante ecuacións termoquímicas debuxando e

interpretando os diagramas entálpicos asociados. (P) CMCCT

i B4.4. Lei de Hess. B4.4.

FQB4.4.1. Calcula a variación de entalpía dunha reacción aplicando a lei de Hess,

coñecendo as entalpías de formación ou as enerxías de ligazón asociadas a unha

transformación química dada, e interpreta o seu signo. (P) CMCCT

i

B4.5. Segundo

principio da

termodinámica.

Entropía.

B4.5.

FQB4.5.1. Predí [o signo da] a variación de entropía nunha reacción química dependendo

da molecularidade [da estequiometría] e do estado [de agregación] dos compostos que

interveñen. (P) CMCCT

i

B4.6. Factores que

interveñen na

espontaneidade

dunha reacción

química. Enerxía de

Gibbs.

B4.6.

FQB4.6.1. Identifica a enerxía de Gibbs coa magnitude que informa sobre a

espontaneidade dunha reacción química. (P)

CMCCT FQB4.6.2. Xustifica a espontaneidade dunha reacción química en función dos factores

entálpicos, antrópicos [entrópicos] e da temperatura. (P)

i

B4.6. Factores que

interveñen na

espontaneidade

dunha reacción

química. Enerxía de

Gibbs.

B4.7.

FQB4.7.1. Expón situacións reais ou figuradas en que se poña de manifesto o segundo

principio da termodinámica, asociando o concepto de entropía coa irreversibilidade dun

proceso. (P,T) CMCCT

FQB4.7.2. Relaciona o concepto de entropía coa espontaneidade dos procesos

irreversibles. (P)

a

e

g

h

i

l

B4.7. Consecuencias

sociais e ambientais

das reaccións

químicas de

combustión.

B4.8.

FQB4.8.1. Analiza as consecuencias do uso de combustibles fósiles, relacionando as

emisións de CO2 co seu efecto na calidade de vida, o efecto invernadoiro, o quecemento

global, a redución dos recursos naturais e outros, a partir de distintas fontes de

información, e propón actitudes sustentables para reducir estes efectos. (O)

CCL

CMCCT

CSC

CSIEE

Bloque 5. Química do carbono

(12 sesións)

i

B5.1. Enlaces do

átomo de carbono.

B5.2. Compostos de

carbono:

hidrocarburos.

B5.3. Formulación e

nomenclatura IUPAC

dos compostos do

carbono

B5.1. FQB5.1.1. Formula e nomea segundo as normas da IUPAC hidrocarburos de cadea

aberta e pechada, e derivados aromáticos. (P) CMCCT

i

B5.3. Formulación e

nomenclatura IUPAC

dos compostos do

carbono.

B5.4. Compostos de

carbono nitroxenados

e osixenados.

B5.2. FQB5.2.1. Formula e nomea segundo as normas da IUPAC compostos orgánicos sinxelos

cunha función osixenada ou nitroxenada. (P) CMCCT

i B5.5. Isomería

estrutural. B5.3. FQB5.3.1. Representa os isómeros dun composto orgánico. (P) CMCCT

i B5.6. Petróleo e novos

materiais. B5.4.

FQB5.4.1. Describe o proceso de obtención do gas natural e dos derivados do petróleo a

nivel industrial, e a súa repercusión ambiental. (T) CMCCT

CSC FQB5.4.2. Explica a utilidade das fraccións do petróleo. (T)

i

e

B5.7. Aplicacións e

propiedades dos

compostos do

carbono.

B5.5. FQB5.5.1. Identifica as formas alotrópicas do carbono relacionándoas coas propiedades

fisicoquímicas e as súas posibles aplicacións. (T) CMCCT

a

d

e

h

i

B5.7. Aplicacións e

propiedades dos

compostos do

carbono.

B5.6.

FQB5.6.1. A partir dunha fonte de información, elabora un informe no que se analice e

xustifique a importancia da química do carbono e a súa incidencia na calidade de vida (T) CCL

CMCCT

CSC FQB5.6.2. Relaciona as reaccións de condensación e combustión con procesos que

ocorren a nivel biolóxico. (T)

Bloque 6. Cinemática

(32 sesións)

i

h

B6.1. Sistemas de

referencia inerciais.

Principio de

relatividade de

Galileo.

B6.1.

FQB6.1.1. Analiza o movemento dun corpo en situacións cotiás razoando se o sistema de

referencia elixido é inercial ou non inercial. (O)

CMCCT FQB6.1.2. Xustifica a viabilidade dun experimento que distinga se un sistema de

referencia se acha en repouso ou se move con velocidade constante. (O)


58


i

B6.1. Sistemas de

referencia inerciais.

Principio de

relatividade de

Galileo.

B6.2. FQB6.2.1. Describe o movemento dun corpo a partir dos seus vectores de posición,

velocidade e aceleración nun sistema de referencia dado. (P) CMCCT

i B6.2. Movementos

rectilíneo e circular. B6.3.

FQB6.3.1. Obtén as ecuacións que describen a velocidade e a aceleración dun corpo a

partir da expresión do vector de posición en función do tempo. (P)

CMCCT

FQB6.3.2. Resolve exercicios prácticos de cinemática en dúas dimensións (movemento

dun corpo nun plano) aplicando as ecuacións dos movementos rectilíneo uniforme (MRU)

e movemento rectilíneo uniformemente acelerado (MRUA). (P) FQB6.3.3. Realiza e describe experiencias que permitan analizar os movementos rectilíneo

ou circular, e determina as magnitudes involucradas. (P,T)

i B6.2. Movementos


FQB6.4.1. Interpreta as gráficas que relacionan as variables implicadas nos movementos

MRU, MRUA e circular uniforme (MCU) aplicando as ecuacións adecuadas para obter os

valores do espazo percorrido [da posición, esprazamento], a velocidade e a aceleración. (P) CMCCT

i B6.2. Movementos


FQB6.5.1. Formulado un suposto, identifica o tipo ou os tipos de movementos implicados,

e aplica as ecuacións da cinemática para realizar predicións acerca da posición e a

velocidade do móbil. (P)

CMCCT

i

B6.3. Movemento

circular

uniformemente

acelerado.

B6.3. FQB6.6.1. Identifica as compoñentes intrínsecas da aceleración en casos prácticos e

aplica as ecuacións que permiten determinar o seu valor. (P) CMCCT

i

B6.3. Movemento

circular

uniformemente

acelerado.

B6.7. FQB6.7.1. Relaciona as magnitudes lineais e angulares para un móbil que describe unha

traxectoria circular, establecendo as ecuacións correspondentes. (P) CMCCT

g

i

B6.4. Composición

dos movementos

rectilíneo uniforme e

rectilíneo

uniformemente

acelerado.

B6.8.

FQB6.8.1. Recoñece movementos compostos [bidimensionais uniformemente acelerados],

establece as ecuacións que os describen, e calcula o valor de magnitudes tales como

alcance e altura máxima, así como valores instantáneos de posición, velocidade e

aceleración. (P)

CMCCT FQB6.8.2. Resolve problemas relativos á composición de movementos descompoñéndoos

en dous movementos rectilíneos. (P)

FQB6.8.3. Emprega simulacións virtuais interactivas para resolver supostos prácticos

reais, determinando condicións iniciais, traxectorias e puntos de encontro dos corpos

implicados. (T)

i

B6.5. Descrición do

movemento

harmónico simple

(MHS).

B6.9.

FQB6.9.1. Deseña, realiza e describe experiencias que poñan de manifesto o movemento

harmónico simple (MHS) e determina as magnitudes involucradas. (T)

CCL

CMCCT

CSIEE

FQB6.9.2. Interpreta o significado físico dos parámetros que aparecen na ecuación do

movemento harmónico simple. (P)

FQB6.9.3. Predí a posición dun oscilador harmónico simple coñecendo a amplitude, a

frecuencia, o período e a fase inicial. (P)

FQB6.9.4. Obtén a posición, velocidade e aceleración nun movemento harmónico simple

aplicando as ecuacións que o describen. (P)

FQB6.9.5. Analiza o comportamento da velocidade e da aceleración dun movemento

harmónico simple en función da elongación. (P)

FQB6.9.6. Representa graficamente a posición, a velocidade e a aceleración do

movemento harmónico simple (MHS) en función do tempo, comprobando a súa

periodicidade. (P)

Bloque 7. Dinámica

(24 sesións)

i

B7.1. A forza como

interacción.

B7.2. Leis de Newton.

B7.1.

FQB7.1.1. Representa todas as forzas que actúan sobre un corpo, obtendo a resultante e

extraendo consecuencias sobre o seu estado de movemento. (P) CMCCT FQB7.1.2. Debuxa o diagrama de forzas dun corpo situado no interior dun ascensor en

diferentes situacións de movemento, calculando a súa aceleración a partir das leis da

dinámica. (P)

i

B7.2. Leis de Newton.

B7.3. Forzas de

contacto. Dinámica de

corpos ligados.

B7.2.

FQB7.2.1. Calcula o módulo do momento dunha forza [respecto dun punto] en casos

prácticos sinxelos. (P)

CMCCT FQB7.2.2. Resolve supostos nos que aparezan forzas de rozamento en planos horizontais

ou inclinados, aplicando as leis de Newton. (P) FQB7.2.3. Relaciona o movemento de varios corpos unidos mediante cordas tensas e

poleas [ideais] coas forzas que actúan sobre cada corpo. (P)

i B7.4. Forzas elásticas.

Dinámica do MHS. B7.3.

FQB7.3.1. Determina experimentalmente a constante elástica dun resorte aplicando a lei

de Hooke e calcula a frecuencia coa que oscila unha masa coñecida unida a un extremo

do citado resorte. (P,T)

CMCCT FQB7.3.2. Demostra que a aceleración dun movemento harmónico simple (MHS) é

proporcional ao desprazamento empregando a ecuación fundamental da dinámica. (P)

FQB7.3.3. Estima [Determina] o valor da gravidade facendo un estudo do movemento do

péndulo simple. (T)

i

B7.5. Sistema de dúas

partículas.

B7.6. Conservación

do momento lineal e

impulso mecánico.

B7.4.

FQB7.4.1. Establece a relación entre impulso mecánico e momento lineal aplicando a

segunda lei de Newton. (P)

CMCCT FQB7.4.2. Explica [as implicacións sobre] o movemento de dous corpos en casos prácticos

como colisións e sistemas de propulsión mediante o principio de [a] conservación do

momento lineal. (P)


59


i

B7.7. Dinámica do

movemento circular

uniforme.

B7.5. FQB7.5.1. Aplica o concepto de forza centrípeta para resolver e interpretar casos de

móbiles en curvas e en traxectorias circulares. (P) CMCCT

i B7.8. Leis de Kepler. B7.6.

FQB7.6.1. Comproba as leis [a 3ª lei] de Kepler a partir de táboas de datos astronómicos

correspondentes ao movemento dalgúns planetas. (T) CCEC

CMCCT FQB7.6.2. Describe o movemento orbital dos planetas do Sistema Solar aplicando as leis

de Kepler e extrae conclusións acerca do período orbital destes. (T)

i

B7.9. Forzas centrais.

Momento dunha forza

e momento angular.

Conservación do

momento angular

B7.7.

FQB7.7.1. Aplica a lei de conservación do momento angular ao movemento elíptico dos

planetas, relacionando valores do raio orbital e da velocidade en diferentes puntos da

órbita. (T) CMCCT

FQB7.7.2. Utiliza a lei fundamental da dinámica para explicar o movemento orbital de

corpos [en órbita circular] como satélites, planetas e galaxias, relacionando o raio e a

velocidade orbital coa masa do corpo central. (T)

i B7.10. Lei de

gravitación universal B7.8.

FQB7.8.1. Expresa a forza da atracción gravitatoria entre dous corpos calquera,

coñecidas as variables das que depende, establecendo como inciden os cambios nestas

sobre aquela. (P) CMCCT

FQB7.8.2. Compara o valor da atracción gravitatoria da Terra sobre un corpo na súa

superficie coa acción de corpos afastados sobre o mesmo corpo. (P)

i

B7.11. Interacción

electrostática: lei de

Coulomb.

B7.9.

FQB7.9.1. Compara a lei de Newton da gravitación universal e a de Coulomb, e establece

diferenzas e semellanzas entre elas. (O) CCEC

CMCCT FQB7.9.2. Acha a forza neta que un conxunto de cargas exerce sobre unha carga

problema utilizando a lei de Coulomb. (P)

i

B7.10. Lei de

gravitación universal.

B7.11. Interacción

electrostática: lei de

Coulomb.

B7.10

FQB7.10.1. Determina as forzas electrostática e gravitatoria entre dúas partículas de

carga e masa coñecidas e compara os valores obtidos, extrapolando conclusións ao caso

dos electróns e o núcleo dun átomo. (P)

CMCCT

Bloque 8. Enerxía

(12 sesións)

i

B8.1. Enerxía

mecánica e traballo.

B8.2. Teorema das

forzas vivas.

B8.1.

FQB8.1.1. Aplica o principio de conservación da enerxía [mecánica] para resolver

problemas mecánicos, determinando valores de velocidade e posición, así como de enerxía

cinética e potencial. (P) CMCCT

FQB8.1.2. Relaciona o traballo que realiza unha forza [a forza resultante que actúa] sobre

un corpo coa variación da súa enerxía cinética, e determina algunha das magnitudes

implicadas. (P)

i B8.3. Sistemas

conservativos. B8.2.

FQB8.2.1. Clasifica en conservativas e non conservativas, as forzas que interveñen nun

suposto teórico xustificando as transformacións enerxéticas que se producen e a súa

relación co traballo. (P)

CMCCT

i

B8.4. Enerxía cinética

e potencial do

movemento

harmónico simple.

B8.3

FQB8.3.1. Estima [Determina] a enerxía almacenada nun resorte [potencial dun sistema

masa-resorte] en función da elongación, coñecida a súa constante elástica. (P) CMCCT FQB8.3.2. Calcula as enerxías cinética, potencial e mecánica dun oscilador harmónico

aplicando o principio de conservación da enerxía e realiza a representación gráfica

correspondente. (P)

i B8.5. Diferenza de

potencial eléctrico. B8.4.

FQB8.4.1. Asocia [Relaciona] o traballo necesario para trasladar unha carga entre dous

puntos dun campo eléctrico coa diferenza de potencial existente entre eles permitindo a

determinación da enerxía implicada no proceso. (P) CMCCT

6.4. Procedementos e instrumentos de avaliación

Probas de avaliación individuais (dúas por avaliación)

Uso de rúbricas para avaliar:

Traballo diario do alumno (ao longo da avaliación de forma continuada).

Exposición oral (anual)

Traballos escritos (trimestral).

Busca de información e fiabilidade das fontes empregadas (anual).

Informes de laboratorio (cada vez que se realicen prácticas).


60

6.5. Avaliación da aprendizaxe dos alumnos. Criterios de cualificación e de promoción.

Os procedementos e criterios de cualificación da aprendizaxe dos alumnos de Física

e Química de 1º curso de bacharelato serán os seguintes:

En cada avaliación realizaranse dous exercicios escritos, cualificando cada un

deles entre 0 e 10. Na primeira e terceira avaliación procederase do seguinte xeito:

Na primeira proba entrará a materia impartida ata ese momento e representará

un 35% do total da nota das probas desa avaliación.

Na 2ª proba entrará toda a materia dada nesa avaliación e representará un 65%

da nota total das probas da avaliación.

No caso da segunda avaliación, na que se producirá o cambio entre Física e Química,

a materia do primeiro exame non formará parte da do segundo. Así mesmo, a nota

total das probas será a media cunha ponderación do 50%.

Na nota final de cada avaliación efectuarase o redondeo correspondente para

evitar os decimais, ata obter a cifra enteira máis próxima.

En caso de obter unha cualificación negativa nunha avaliación, o alumno terá

que realizar unha proba de recuperación, na que entrará toda a materia traballada nela. Na

terceira avaliación a recuperación considerase incluída na segunda proba da mesma.

A nota final do curso obtense como media dos valores sen redondear das tres

avaliacións. O resultado obtido redondearase ao enteiro mais próximo.

Existirá un exame final de toda a materia para os alumnos que teñan a materia

suspensa.

Para que unha cualificación final sexa positiva é necesario que a nota final

sexa de cinco puntos ou superior.

6.5.1. Calendario probable de probas

Este calendario será negociado cos alumnos.

Avaliación Probas Temas Data probable

Primeira

1ª proba 1,2 Finais de outubro

2ª proba 1,2,3,4,5 Principios de decembro

Recuperación 1,2,3,4,5 Mediados de decembro

Segunda

1ª proba 6,7 Principios de febreiro

2ª proba 8,9,13 Mediados de marzo

Recuperación 6,7,8,9,13 Finais de marzo

Terceira

1ª proba 10,11 Finais de abril

2ª proba e

Recuperación 10,11,12,14 Mediados de xuño

Exame final Toda a materia Mediados de xuño


A metodoloxía a empregar no 1º curso do bacharelato científico tecnolóxico xirará

arredor de dos eixes:

a) Afianzamento da forma de traballo do método científico. En particular prestarase


61

atención ao desenvolvemento de tarefas prácticas.

b) Adquisición de competencias, por parte do alumnado, da forma de traballo dos

científicos (buscar información, elaborar informes, aplicar adecuadamente as ferramentas

matemáticas, comunicación da información e traballo en grupo, etc.).

Sobre a base destes criterios, as actividades programadas responden a unha tipoloxía

variada que se encadra dentro das categorías seguintes:

Actividades de ensinanza-aprendizaxe. A esta tipoloxía responde unha parte

importante das actividades formuladas, que estarán relacionadas con contidos estudados e

que serán de localización, afianzamento, análise, interpretación e ampliación de conceptos.

Actividades de aplicación dos contidos teóricos á realidade e ao contorno do

alumnado. Este tipo de actividades, nuns casos, refírense a un apartado concreto do tema

e, polo tanto, inclúense entre as actividades formuladas ao fío da exposición teórica;

noutros casos, preséntanse como interpretación de experiencias, ou ben como traballos de

campo ou de indagación.

Actividades encamiñadas a fomentar a concienciación, o debate, o xuízo

crítico, a tolerancia, a solidariedade, etc.

Actividades relacionadas coa independencia e a cooperación. Estas

actividades son aquelas que se realizan tanto dentro como fóra da aula, e focalízanse máis

na resolución de tarefas tanto con métodos individuais como grupais; é o caso das

prácticas de laboratorio, os exercicios de busca de información que non está reflectida no

libro do alumnado, etc.

6.7. Materiais e recursos didácticos que se van a empregar

Aula laboratorio de Física

Aula laboratorio de Química

Aula virtual do centro

Aula de informática para realizar prácticas de simulación

Vídeos didácticos.

Biblioteca de aula.

Encerado dixital.

Libro de texto recomendado: “Física e Química 1º Bachillerato” Pablo

Nacenta e outros. Ed. SM Proyecto Savia. ISBN 978-84-675-7651-1.

6.8. Actividades de recuperación para o alumnado coa materia de Física e química pendente

O seguimento do alumnado coa Física e Química de 1º de bacharelato pendente será

levado a cabo polo xefe do departamento, que establecerá os períodos de recreo para que ese

alumnado poida formular as dúbidas que teña con relación á materia (mércores, xoves e

venres no 1º recreo).

O procedemento para a avaliación do alumnado coa materia pendente será o seguinte:



62

polo xefe do departamento. O cumprimento desta obriga valorarase cun máximo dun punto.



1ª proba (novembro). Bloques 2 (Aspectos cuantitativos da química) e 3

(Reaccións químicas).

2ª proba (febreiro): Bloques 4 (Transformacións enerxéticas e espontaneidade

das reaccións químicas), 5 (Química do carbono) e 6 (Cinemática).

3ª proba (abril). Bloques 7 (Dinámica) e 8 (Enerxía).

Os contidos do bloque 1 (A actividade científica) estarán presentes de xeito

transversal en toda a materia.

Os contidos das probas escritas serán semellantes aos das actividades citadas

no primeiro punto e versarán sobre a avaliación de estándares de aprendizaxe que se indican a

continuación.



mencionadas.


63

7. Física de 2º de bacharelato

7.1. Introdución

A materia de Física de 2º de bacharelato ten carácter de troncal, a elección polo

alumnado dentro dun bloque de 5 materias. Polo tanto, pode dicirse que se trata dunha

materia optativa para o alumnado e que cumpre unha función propedéutica cara a estudos

superiores, universitarios ou nos ciclos de grao superior de formación profesional.


se debería traducir en 140 anuais. Porén, debido á proba de reválida establecida pola

LOMCE posiblemente esta cifra se reducirá apreciablemente. Se se presupón que, como

viña sendo ata a implantación da LOMCE, que o mes de xuño non estará dispoñible para

docencia en 2º de bacharelato, esa cantidade se reduce a preto de 124 períodos.


Segundo a normativa galega establecida para a Física de 2º de bacharelato, esta

materia ten relación cos obxectivos da etapa que se recollen a continuación:

b) Consolidar unha madureza persoal e social que lle permita actuar de forma

responsable e autónoma e desenvolver o seu espírito crítico. Ser quen de prever e resolver

pacificamente os conflitos persoais, familiares e sociais.

d) Afianzar os hábitos de lectura, estudo e disciplina, como condicións necesarias

para o eficaz aproveitamento da aprendizaxe e como medio de desenvolvemento persoal.

g) Utilizar con solvencia e responsabilidade as tecnoloxías da información e da

comunicación.

h) Coñecer e valorar criticamente as realidades do mundo contemporáneo, os seus

antecedentes históricos e os principais factores da súa evolución. Participar de xeito

solidario no desenvolvemento e na mellora do seu contorno social.

i) Acceder aos coñecementos científicos e tecnolóxicos fundamentais, e dominar as

habilidades básicas propias da modalidade elixida.

l) Comprender os elementos e os procedementos fundamentais da investigación e dos

métodos científicos. Coñecer e valorar de forma crítica a contribución da ciencia e da

tecnoloxía ao cambio das condicións de vida, así como afianzar a sensibilidade e o respecto

cara ao medio ambiente e a ordenación sustentable do territorio, con especial referencia ao

territorio galego.

m) Afianzar o espírito emprendedor con actitudes de creatividade, flexibilidade,

iniciativa, traballo en equipo, confianza nun mesmo e sentido crítico.


Os estándares de aprendizaxe defínense no Decreto 86/2015 como “especificacións






64

No caso da materia de Física de 2º de bacharelato, o citado decreto, determina 1088

cifra que debe poñerse en relación co total de períodos anuais que corresponden á materia,

a razón de 4 períodos semanais, dun total de semanas descoñecido, pero que se pode

estimar nas 30, co que sería un total de 120.

Polo tanto, resulta obvio que o curso estará marcado por certa dificultade para

establecer unha termporalización realista e que ao mesmo tempo sexa axeitada para

abranguer todos os contidos que a normativa establece.



asociados a cada bloque de contidos poden consultarse na normativa que os determina,

dispoñible en http://www.edu.xunta.gal/portal/sites/web/files/13_fisica.doc.

A estimación do número de sesións lectivas está baseada na estimación de 124

períodos lectivos sinalada anteriormente.

Bloque de contidos Número de sesións lecti-

vas (Avaliación)

A actividade científica Trátase de xeito transversas

Interacción gravitatoria 32 (1ª)

Interacción electromagnética 32 (1ª e 2ª)

Repaso de oscilador harmónico 8 (2ª)

Ondas 12 (2ª)

Óptica xeométrica 12 (3ª)

Física do século XX 15 (3ª)

Prácticas de laboratorio 6 (3ª)

Actividades complementarias (do departamento e de centro) 4


7.3.2.1 Interacción gravitatoria

7.3.2.1.1 Campo gravitatorio

Historia da gravitación.

Leis de Kepler.

Momento angular. Forzas centrais.

Teoría de Newton da gravitación universal.

Campo gravitatorio. Intensidade do campo gravitatorio.

8En realidade figuran 90, pero un deles (o FQB1.9.2) é en realidade un duplicado parcial doutro (o FQB1.9.1).



65

Caos determinista.

Materia escura.

7.3.2.1.2 Enerxía potencial gravitatoria

Repaso dos conceptos de traballo e enerxía cinética.

Campos conservativos. Potencial.

Enerxía potencial gravitatoria.

Potencial gravitatorio.

Enerxía mecánica. Conservación da enerxía mecánica.

7.3.2.1.3 Movemento de satélites

Liñas de campo.

Teorema de Gauss.

Superficies equipotenciais.

Movemento orbital.

Velocidade de escape.

7.3.2.2 Interacción electromagnética

7.3.2.2.1 Campo eléctrico

Historia da electricidade

Forza de Coulomb

Intensidade de campo eléctrico.

Principio de superposición.

Carácter conservativo do campo eléctrico.

Enerxía potencial eléctrica.

Potencial eléctrico.

Diferenza de potencial.


Movemento de cargas en campos electrostáticos.

Liñas de campo eléctrico.

Superficies equipotenciais.

Fluxo eléctrico. Lei de Gauss.

Equilibrio electrostático. Gaiola de Faraday.

7.3.2.3 Campo magnético.

Historia do magnetismo.

Campo magnético. Forza de Lorentz.

Movemento en campos magnéticos. Aplicacións.


66

Campo magnético creado por correntes.


Lei de Ampère.

Forza magnética sobre una corrente.

Forza magnética entre correntes.

7.3.2.3.1 Indución electromagnética

Fluxo magnético.

Indución electromagnética. Forza electromotriz.

Leis de Faraday-Lenz.

Xeradores de corrente alterna.

Corrente alterna: magnitudes que as caracterizan.

7.3.2.4 Repaso de oscilador harmónico

7.3.2.5 Ondas

Concepto de onda.

Clasificación das ondas.

Velocidade de propagación.

Función de onda.

Ondas harmónicas.

Ondas transversais en cordas.

Polarización.

Principio de Huygens.

Reflexión e refracción.

Lei de Snell.

Reflexión total.

Efecto Doppler.

Interferencia e difracción.

Enerxía e intensidade. Escala logarítmica.

O son.

Velocidade de propagación do son.

Aplicacións tecnolóxicas do son.

7.3.2.6 Óptica xeométrica

Ondas electromagnéticas.

Enerxía das ondas electromagnéticas.


67

Espectro electromagnético.

Transmisión de información.

Índice de refracción.

Dispersión.

Óptica xeométrica.

Espellos.

Lentes.

O ollo e os defectos visuais.

Instrumentos ópticos.

7.3.2.7 Física do século XX

7.3.2.7.1 Física relativista

Experimento de Michelson e Morley.

Transformacións de Lorentz.

Dilatación temporal. Contracción de lonxitudes.

Paradoxos relativistas.

Enerxía relativista.

7.3.2.7.2 Física cuántica

Orixes da Física cuántica.

Radiación de corpo negro.

Hipótese de Planck.

Efecto fotoeléctrico.

Espectros atómicos.

Laser.

Dualidade onda-corpúsculo.

Modelo atómico de Bohr.

Principio de incerteza de Heisenberg.

7.3.2.7.3 Física nuclear e de partículas

Radioactividade.

Núcleo atómico.

Física nuclear.

Lei de decaemento exponencial.

Fusión e fisión.

Interaccións fundamentais.

Partículas fundamentais.

Cosmoloxía.


68

Fronteiras da Física.

7.3.2.8 Prácticas de laboratorio

Determinación da gravidade mediante un péndulo simple.

Determinación da lonxitude focal dunha lente converxente.


A táboa seguinte recolle os estándares de aprendizaxe, na súa literalidade tal como

figuran na normativa. Naqueles casos nos que apareza texto tachado ou engadido entre

chaves é porque este departamento entende que a redacción que figura no Decreto 86/2015

non é correcta, e cómpre darlle a forma axeitada.




“Adquirido”


En todo caso, recoméndase a consulta ás orientacións emitidas pola CiUG para a

proba de acceso á universidade (http://ciug.gal/PDF/orientacionsxeraisfisica2017.pdf).

Nelas aparecen claramente especificados os criterios de avaliación (non estándares de

aprendizaxe), neste caso redactados correctamente e sen os erros incomprensiblemente

presentes no Decreto 86/2015.


avaliación do estándar correspondente: P = probas obxectivas, T = traballos, O =

observación na aula.



FSB1.1.1. Aplica habilidades necesarias para a investigación científica, propondo preguntas,

identificando e analizando problemas, emitindo hipóteses fundamentadas, recollendo datos,

analizando tendencias a partir de modelos, e deseñando e propondo estratexias de actuación.

T

FSB1.1.2. Efectúa a análise dimensional das ecuacións que relacionan as magnitudes nun proceso

físico. P T

FSB1.1.3. Resolve exercicios nos que a información debe deducirse a partir dos datos

proporcionados e das ecuacións que rexen o fenómeno, e contextualiza os resultados. P T

FSB1.1.4. Elabora e interpreta representacións gráficas de dúas e tres variables a partir de datos

experimentais, e relaciónaas coas ecuacións matemáticas que representan as leis e os principios

físicos subxacentes.

T

FSB1.2.1. Utiliza aplicacións virtuais interactivas para simular experimentos físicos de difícil

implantación no laboratorio. O

FSB1.2.2. Analiza a validez dos resultados obtidos e elabora un informe final facendo uso das TIC,

no que se comunique tanto o proceso como as conclusións obtidas. T

FSB1.2.3. Identifica as principais características ligadas á fiabilidade e á obxectividade do fluxo de

información científica existente en internet e noutros medios dixitais. O

http://ciug.gal/PDF/orientacionsxeraisfisica2017.pdf


69


FSB1.2.4. Selecciona, comprende e interpreta información relevante nun texto de divulgación

científica, e transmite as conclusións obtidas utilizando a linguaxe oral e escrita con propiedade. O

FQB1.3.1. Realiza de xeito cooperativo algunhas tarefas propias da investigación científica: procura

de información, prácticas de laboratorio ou pequenos proxectos de investigación. T O

Bloque 2. Interacción gravitatoria

FSB2.1.1. Diferencia os conceptos de forza e campo, establecendo unha relación entre a intensidade

do campo gravitatorio e a aceleración da gravidade. [Comprende o concepto de campo, incluídos os de forzas. Comprende que intensidade de campo

gravitatorio e aceleración da gravidade son o mesmo concepto]

P

FSB2.1.2. Representa o campo gravitatorio mediante as liñas de campo e as superficies de enerxía

equipotencial. P

FSB2.2.1. Xustifica o carácter conservativo do campo gravitatorio e determina o traballo realizado

polo campo [pola forza gravitacional] a partir das variacións de enerxía potencial. P

FSB2.3.1. Calcula a velocidade de escape dun corpo aplicando o principio de conservación da

enerxía mecánica. P

FSB2.4.1. Aplica a lei de conservación da enerxía ao movemento orbital de corpos como satélites,

planetas e galaxias. P

FSB2.5.1. Deduce a velocidade orbital dun corpo [en órbita circular ao redor doutro máis masivo], a

partir da lei fundamental da dinámica, e relaciónaa co raio da órbita e a masa do corpo [central]. P

FSB2.5.2. Identifica a hipótese da existencia de materia escura a partir dos datos de rotación de

galaxias e a masa do burato negro central. O

FSB2.6.1. Utiliza aplicacións virtuais interactivas para o estudo de satélites de órbita media (MEO),

órbita baixa (LEO) e de órbita xeoestacionaria (GEO), e extrae conclusións. O

FSB2.7.1. Describe a dificultade de resolver o movemento de tres corpos sometidos á interacción

gravitatoria mutua utilizando o concepto de caos. O

Bloque 3. Interacción electromagnética

FSB3.1.1. Relaciona os conceptos de forza [de Coulomb] e campo [eléctrico], establecendo a

relación entre intensidade do campo eléctrico e [a] carga eléctrica [que o orixina]. P

FSB3.1.2. Utiliza o principio de superposición para o cálculo de campos e potenciais eléctricos

creados por unha distribución [discreta] de cargas puntuais. P

FSB3.2.1. Representa graficamente o campo creado por unha carga puntual, incluíndo as liñas de

campo e as superficies de enerxía equipotencial. P

FSB3.2.2. Compara os campos eléctrico e gravitatorio, e establece analoxías e diferenzas entre eles. P

FSB3.3.1. Analiza cualitativamente a traxectoria dunha carga situada no seo dun campo [uniforme]

xerado por unha distribución de cargas, a partir da forza neta que se exerce sobre ela [prescindindo

dos efectos debidos á radiación de enerxía electromagnética]

P

FSB3.4.1. Calcula o traballo necesario para transportar unha carga entre dous puntos dun campo

eléctrico creado por unha ou máis cargas puntuais a partir da diferenza de potencial. P

FSB3.4.2. Predí o traballo [eléctrico] que se realizará sobre unha carga que se move nunha superficie

de enerxía equipotencial e discúteo no contexto de campos conservativos. P

FSB3.5.1. Calcula o fluxo do campo eléctrico a partir da carga que o crea e a superficie que

atravesan as liñas do campo. P

FSB3.6.1. Determina o campo eléctrico creado por unha esfera cargada aplicando o teorema de

Gauss. P


70


FSB3.7.1. Explica o efecto da gaiola de Faraday utilizando o principio de equilibrio electrostático e

recoñéceo en situacións cotiás, como o mal funcionamento dos móbiles en certos edificios ou o

efecto dos raios eléctricos nos avións.

P

FSB3.8.1. Describe o movemento que realiza unha carga cando penetra nunha rexión onde existe un

campo magnético [uniforme] e analiza casos prácticos concretos, como os espectrómetros de masas e

os aceleradores de partículas.

P

FSB3.9.1. Relaciona as cargas en movemento coa creación de campos magnéticos e describe as liñas

do campo magnético que crea unha corrente eléctrica rectilínea. P

FSB3.10.1. Calcula o raio da órbita que describe unha partícula cargada cando penetra

[perpendicularmente] cunha velocidade determinada nun campo magnético [uniforme] coñecido

aplicando a forza de Lorentz.

P

FSB3.10.2. Utiliza aplicacións virtuais interactivas para comprender o funcionamento dun ciclotrón

e calcula a frecuencia propia da carga cando se move no seu interior. O

FSB3.10.3. Establece a relación que debe existir entre o campo magnético e o campo eléctrico para

que unha partícula cargada se mova con movemento rectilíneo uniforme aplicando a lei fundamental

da dinámica e a lei de Lorentz.

P

FSB3.11.1. Analiza o campo eléctrico e o campo magnético desde o punto de vista enerxético, tendo

en conta os conceptos de forza central e campo conservativo. P

FSB3.12.1. Establece, nun punto dado do espazo, o campo magnético resultante debido a dous ou

máis condutores rectilíneos polos que circulan correntes eléctricas. P

FSB3.12.2. Caracteriza o campo magnético creado por unha espira e por un conxunto de espiras. P

FSB3.13.1. Analiza e calcula a forza que se establece entre dous condutores [rectilíneos] paralelos,

segundo o sentido da corrente que os percorra, realizando o diagrama correspondente. P

FSB3.14.1. Xustifica a definición de ampere a partir da forza que se establece entre dous condutores

rectilíneos e paralelos. P

FSB3.15.1. Determina o campo que crea unha corrente rectilínea de carga aplicando a lei de Ampère

e exprésao en unidades do Sistema Internacional. P

FSB3.16.1. Establece o fluxo magnético que atravesa unha espira que se atopa no seo dun campo

magnético [uniforme] e exprésao en unidades do Sistema Internacional. P

FSB3.17.1. Calcula a forza electromotriz inducida nun circuíto [por un campo magnético uniforme]

e estima a dirección da corrente eléctrica aplicando as leis de Faraday e Lenz. P

FSB3.17.2. Emprega aplicacións virtuais interactivas para reproducir as experiencias de Faraday e

Henry e deduce experimentalmente as leis de Faraday e Lenz. O

FSB3.18.1. Demostra o carácter periódico da corrente alterna nun alternador [conectado a unha

resistencia] a partir da representación gráfica da forza electromotriz inducida en función do tempo. P

FSB3.18.2. Infire a produción de corrente alterna nun alternador [conectado a unha resistencia],

tendo en conta as leis da indución. P

Bloque 4. Ondas

FSB4.1.1. Determina a velocidade de propagación dunha onda e a de vibración das partículas que a

forman, interpretando ambos os resultados. P

FSB4.2.1. Explica as diferenzas entre ondas lonxitudinais e transversais a partir da orientación

relativa da [dirección de] oscilación e [a] da propagación. P

FSB4.2.2. Recoñece exemplos de ondas mecánicas na vida cotiá. P

FSB4.3.1. Obtén as magnitudes características dunha onda [harmónica] a partir da súa expresión

matemática. P


71


FSB4.3.2. Escribe e interpreta a expresión matemática dunha onda harmónica transversal dadas as

súas magnitudes características. P

FSB4.4.1. Dada a expresión matemática dunha onda [harmónica], xustifica a dobre periodicidade

con respecto á posición e ao tempo. P

FSB4.5.1. Relaciona a enerxía [potencia] mecánica dunha onda [mecánica harmónica] coa súa

amplitude. P

FSB4.5.2. Calcula a intensidade dunha onda [harmónica] a certa distancia do foco emisor,

empregando a ecuación que relaciona ambas as magnitudes. P

FSB4.6.1. Explica a propagación das ondas utilizando o principio Huygens. P

FSB4.7.1. Interpreta os fenómenos de interferencia e a difracción a partir do principio de Huygens. P

FSB4.8.1. Experimenta e xustifica o comportamento da luz ao cambiar de medio, aplicando a lei de

Snell, coñecidos os índices de refracción. P

FSB4.9.1. Obtén o coeficiente [índice] de refracción dun medio a partir do ángulo formado pola

onda reflectida e refractada. P

FSB4.9.2. Considera o fenómeno de reflexión total como o principio físico subxacente á propagación

da luz nas fibras ópticas e a súa relevancia nas telecomunicacións. P

FSB4.10.1. Recoñece situacións cotiás nas que se produce o efecto Doppler, e xustifícaas de forma

cualitativa. P

FSB4.11.1. Identifica a relación logarítmica entre o nivel de intensidade sonora en decibeles

[decibelios] e a intensidade do son, aplicándoa a casos sinxelos. P

FSB4.12.1. Relaciona a velocidade de propagación do son coas características do medio en que se

propaga. P

FSB4.12.2. Analiza a intensidade das fontes de son da vida cotiá e clasifícaas como contaminantes e

non contaminantes. O

FSB4.13.1. Coñece e explica algunhas aplicacións tecnolóxicas das ondas sonoras, como a ecografía,

o radar, o sonar, etc.9 O

FSB4.14.1. Representa esquematicamente a propagación dunha onda electromagnética [plana e

monocromática] incluíndo os vectores do campo eléctrico e magnético. P

FSB4.14.2. Interpreta unha representación gráfica da propagación dunha onda electromagnética

[plana e monocromática] en termos dos campos eléctrico e magnético e da súa polarización. P

FSB4.15.1. Determina [Verifica] experimentalmente a polarización das ondas electromagnéticas a

partir de experiencias sinxelas, utilizando obxectos empregados na vida cotiá. T

FSB4.15.2. Clasifica casos concretos de ondas electromagnéticas presentes na vida cotiá en función

da súa lonxitude de onda e a súa enerxía. P

FSB4.16.1. Xustifica a cor dun obxecto en función da luz absorbida e reflectida. P

FSB4.17.1. Analiza os efectos de refracción, difracción e interferencia en casos prácticos sinxelos. P

FSB4.18.1. Establece a natureza e as características dunha onda electromagnética dada a súa

situación no espectro. O

FSB4.18.2. Relaciona a enerxía dunha onda electromagnética coa súa frecuencia, a lonxitude de

onda e a velocidade da luz no baleiro. P

9O radar non é unha onda sonora, senón electromagnética. É incrible, e moi significativo, que semellante erro,

xa presente no Real Decreto 1105/2014, forme parte da normativa.


72


FSB4.19.1. Recoñece aplicacións tecnolóxicas de diferentes tipos de radiacións, nomeadamente

infravermella, ultravioleta e microondas. O

FSB4.19.2. Analiza o efecto dos tipos de radiación sobre a biosfera en xeral, e sobre a vida humana

en particular. O

FSB4.19.3. Deseña un circuíto eléctrico sinxelo capaz de xerar ondas electromagnéticas, formado

por un xerador, unha bobina e un condensador, e describe o seu funcionamento. O

FSB4.20.1. Explica esquematicamente o funcionamento de dispositivos de almacenamento e

transmisión da información. O

Bloque 5. Óptica xeométrica

FSB5.1.1. Explica procesos [fenómenos ópticos] cotiáns a través das leis da óptica xeométrica. P

FSB5.2.1. Demostra experimentalmente e graficamente a propagación rectilínea da luz mediante un

xogo de prismas que conduzan un feixe de luz desde o emisor ata unha pantalla. T

FSB5.2.2. Obtén o tamaño, a posición e a natureza da imaxe dun obxecto producida por un espello

plano [ou esférico] e unha lente delgada, [na rexión paraxial,]realizando o trazado de raios e

aplicando as ecuacións correspondentes.

P

FSB5.3.1. Xustifica os principais defectos ópticos do ollo humano (miopía, hipermetropía, presbicia

e astigmatismo), empregando para iso un diagrama de raios. P

FSB5.4.1. Establece o tipo e disposición dos elementos empregados nos principais instrumentos

ópticos, tales como lupa, microscopio, telescopio e cámara fotográfica, realizando o correspondente

trazado de raios.

P

FSB5.4.2. Analiza as aplicacións da lupa, o microscopio, o telescopio e a cámara fotográfica,

considerando as variacións que experimenta a imaxe respecto ao obxecto. P

Bloque 6. Física do século XX

FSB6.1.1. Explica o papel do éter [luminífero] no desenvolvemento da teoría especial da

relatividade. P

FSB6.1.2. Reproduce esquematicamente o experimento de Michelson-Morley, así como os cálculos

asociados sobre a velocidade da luz, e analiza as consecuencias que se derivaron. P

FSB6.2.1. Calcula a dilatación do tempo que experimenta [determina] un observador cando [un

sistema] se despraza a velocidades próximas ás da luz con respecto a [el] un sistema de referencia

dado, aplicando as [consecuencias das] transformacións de Lorentz.

P

FSB6.2.2. Determina a contracción [nas dimensións lonxitudinais] que experimenta un [se mide nun]

obxecto cando se atopa nun sistema que se despraza a velocidades próximas ás da luz con respecto a

un sistema de referencia dado [observador], aplicando as [consecuencias das] transformacións de

Lorentz.

P

FSB6.3.1. Discute os postulados e os aparentes paradoxos asociados á teoría especial da relatividade

e a súa evidencia experimental. O

FSB6.4.1. Expresa a relación entre a masa en repouso dun corpo e a súa velocidade coa enerxía deste

a partir da masa [expresión] relativista. P

FSB6.5.1.Explica as limitacións da física clásica ao enfrontarse a determinados feitos físicos, como a

radiación do corpo negro, o efecto fotoeléctrico ou os espectros atómicos. P

FSB6.6.1. Relaciona a lonxitude de onda e a frecuencia da radiación absorbida ou emitida por un

átomo coa enerxía dos niveis atómicos involucrados. P

FSB6.7.1. Compara a predición clásica do efecto fotoeléctrico coa explicación cuántica postulada

por Einstein, e realiza cálculos relacionados co traballo de extracción e a enerxía cinética dos

fotoelectróns.

P


73


FSB6.8.1. Interpreta espectros sinxelos, relacionándoos coa composición da materia. O

FSB6.9.1. Determina as lonxitudes de onda [de De Broglie] asociadas a partículas en movemento a

diferentes escalas, extraendo conclusións acerca dos efectos cuánticos a escalas macroscópicas. P

FSB6.10.1. Formula de xeito sinxelo o principio de indeterminación de Heisenberg e aplícao a casos

concretos, como os orbitais atómicos. P

FSB6.11.1. Describe as principais características da radiación láser en comparación coa radiación

térmica. P

FSB6.11.2. Asocia o láser coa natureza cuántica da materia e da luz, xustifica o seu funcionamento

de xeito sinxelo e recoñece o seu papel na sociedade actual. P

FSB6.12.1. Describe os principais tipos de radioactividade [(α, β,β+, γ)] incidindo nos seus efectos

sobre o ser humano, así como as súas aplicacións médicas. P

FSB6.13.1. Obtén a actividade dunha mostra radioactiva aplicando a lei de desintegración [(lei de

decaemento exponencial)] e valora a utilidade dos datos obtidos para a datación de restos

arqueolóxicos.

P

FSB6.13.2. Realiza cálculos sinxelos relacionados coas magnitudes que interveñen nas

desintegracións radioactivas10. P

FSB6.14.1. Explica a secuencia de procesos dunha reacción en cadea, e extrae conclusións acerca da

enerxía liberada. P

FSB6.14.2. Describe as aplicacións máis frecuentes da enerxía nuclear [dos procesos nucleares]:

produción de enerxía eléctrica, datación en arqueoloxía, radiacións ionizantes en medicina e

fabricación de armas.

P

FSB6.15.1. Analiza as vantaxes e os inconvenientes da fisión e a fusión nuclear, e xustifica a

conveniencia do seu uso. P

FSB6.16.1. Compara as principais teorías de unificación establecendo as súas limitacións e o estado

en que se atopan. O

FSB6.17.1. Establece unha comparación cuantitativa entre as catro interaccións fundamentais da

natureza en función das enerxías involucradas. O

FSB6.18.1. Compara as principais características das catro interaccións fundamentais da natureza a

partir dos procesos nos que estas se manifestan. P

FSB6.18.2. Xustifica a necesidade da existencia de novas partículas elementais no marco da

unificación das interaccións. O

FSB6.19.1. Describe a estrutura atómica e nuclear a partir da súa composición en quarks e electróns,

empregando o vocabulario específico da física de quarks [do modelo estándar]. P

FSB6.19.2. Caracteriza algunhas partículas fundamentais de especial interese, como os neutrinos e o

bosón de Higgs, a partir dos procesos en que se presentan. O

FSB6.20.1. Relaciona as propiedades da materia e da antimateria coa teoría do Big Bang. O

FSB6.20.2. Explica [Describe] a teoría do Big Bang e discute as evidencias experimentais en que se

apoia, como son a radiación de fondo e o efecto Doppler relativista. O

FSB6.20.3. Presenta unha cronoloxía do universo en función da temperatura e das partículas que o

formaban en cada período, discutindo a asimetría entre materia e antimateria. O

FSB6.21.1. Realiza e defende un estudo sobre as fronteiras da física do século XXI. O

10Enténdese que as magnitudes ás que se refire este estándar son constante radiactiva, vida media, período de

semidesintegración, tempo e cantidade de material (tanto en número de partículas como masa de material),

para casos nos que só estea presente un único proceso radioactivo. En definitiva, trátase da aplicación da lei

de decaemento exponencial.


74


En cada avaliación realizaranse dúas probas obxectivas:

A primeira, que se realizará a mediados do trimestre correspondente, versará

sobre os contidos impartidos ata ese momento no trimestre.



Despois de cada avaliación celebrarase un exame de recuperación, para o alumnado

que non a superase.

Ademais, coincidindo coa proba de recuperación da 3ª avaliación, realizarase un

exame final, como nova oportunidade para a recuperación das avaliacións suspensas.


Consistirá nunha proba obxectiva escrita, na que se avaliarán aqueles estándares de

aprendizaxe que requiran dun grao mínimo de consecución do 50% ou superior.


7.4.1. Procedemento de cualificación


procedemento:

Todos os instrumentos de avaliación se puntuarán de 0 a 10, cun único

decimal.

A cualificación correspondente ás probas obxectivas será a media ponderada

destas, cun peso dun 35% para a primeira proba e un 65% para a segunda.

A cualificación da avaliación resultará de redondear ao enteiro máis

próximo a cualificación correspondente ás probas obxectivas.

Para que unha avaliación se considere superada deberase obter unha cualificación

superior ou igual a 5. Despois de cada avaliación, agás no caso obvio da 3ª (que se

realizará no transcurso dela), haberá unha proba obxectiva de recuperación, para o

alumnado que non a superase.

A cualificación final será a media ordinaria das cualificacións obtidas nas tres

avaliacións, redondeada ao enteiro máis próximo.

No caso de que unha avaliación se supere mediante a correspondente proba de

recuperación, a cualificación obtida computará na media anterior cunha ponderación do

80%, cunha cualificación mínima de 5 no caso de que a nota da proba de recuperación

sexa de 5 ou superior.

No caso de que unha avaliación se supere mediante a proba final entón computará

na media do curso cunha ponderación do 60%, tamén cunha cualificación mínima de 5 no

caso de que a nota desa segunda recuperación sexa de 5 ou superior.


75

7.4.2. Calendario de probas obxectivas

O calendario previsto para as probas obxectivas, que en cada caso se negociará co

alumnado e que poderá variar dependendo da marcha da materia, é o que se recolle a

continuación.

Proba Contido Data probable

1º exame da 1ª avaliación Campo gravitatorio [materia

impartida ata esa data] Finais de outubro

2º exame da 1ª avaliación Interacción gravitatoria Finais de novembro

Recuperación da 1ª avaliación Principio de xaneiro

1º exame da 2ª avaliación Campos eléctrico e magnético Final de xaneiro

2º exame da 2ª avaliación Interacción electromagnética.

Ondas Mediados de febreiro

Recuperación da 2ª avaliación Principio de marzo

1º exame da 3ª avaliación Óptica Principio de abril

2º exame da 3ª avaliación

Óptica

Física do século XX

Prácticas de laboratorio

Mediados de maio

Recuperación da 3ª avaliación

Exame final Final de maio


A metodoloxía didáctica que se desenvolverá na aula estará baseada nun enfoque

eminentemente expositivo.

Para cada bloque de contidos proporcionaranse ao alumnado exercicios tomados de

exames doutros cursos así como das probas de acceso á universidade.

No caso das prácticas de laboratorio as actividades se desenvolverán en pequenos

grupos, se ben, ao remate, cada alumno deberá entregar un informe.


Posto que o curso comezou sen que estivese predefinidos os contidos da reválida, o

departamento acordou non establecer un libro de texto. Porén, recomendóuselle ao

alumnado o emprego de diversos libros de texto, sempre para a súa consulta e estudo

persoal.

Ademais recorrerase á aula virtual do centro e o seu repositorio de contidos

educativos.

Tanto a docencia como as experiencias levaranse a cabo nos laboratorios de Física e

de Química do centro.


76

8. Química de 2º de bacharelato

8.1. Introdución

A disciplina de Química, no segundo curso de Bacharelato, é impartida cunha carga

lectiva de catro sesións semanais. Esta materia impártese na modalidade de Ciencias da

Natureza e Tecnoloxía do bacharelato. O libro aconsellado para este curso e Química 2º

Bachillerato, Editorial Santillana, Serie Investiga.

A programación está desenvolvida en unidades didácticas en base ao Decreto

86/2015, do 25 de xuño, polo que se establece o currículo da educación secundaria

obrigatoria e do bacharelato na Comunidade Autónoma de Galicia.

A materia de Química no bacharelato debe contribuír a afondar no coñecemento do

mundo que rodea o alumnado, atendendo ás relacións entre ciencia, tecnoloxía, sociedade

e ás aplicacións da química na vida cotiá. Debe favorecer unha formación científica que

proporcione unha ferramenta para a comprensión da natureza das ciencias en xeral e

represente unha axuda importante na toma de decisións ben fundamentadas á hora de

resolver problemas humanos e responder a diferentes necesidades sociais.


Comprender os elementos e procedementos fundamentais da investigación e

dos métodos científicos. Coñecer e valorar de forma crítica a contribución da ciencia e a

tecnoloxía no cambio das condicións de vida, así como afianzar a sensibilidade e o respeto

cara ó medio ambiente.

Coñecer como os descubrimentos realizados no estudio da materia supuxo a

evolución dos modelos atómicos.

Entender a teoría cuántica de Planck como un punto de inflexión no estudio

da enerxía.

Coñecer os principios nos que se basea o modelo de Bohr.

Relacionar os espectros atómicos cos saltos electrónicos entre orbitais.

Introducir os números cuánticos.

Explicar o modelo mecanocuántico do átomo e o seu fundamento na

hipótese de De Broglie e o principio de incerteza de Heisenberg.

Describir os orbitais atómicos.

Coñecer as primeiras clasificacións dos elementos químicos.

Clasificación periódica de Mendeléev.

Obter a configuración electrónica dun elemento químico.

Estudar a clasificación periódica dos elementos químicos na actualidade:

grupos, períodos e bloques.

Relacionar as propiedades periódicas dos elementos coa súa configuración

electrónica e coñecer as variacións de propiedades, como a electronegatividade ou a

enerxía de ionización, ó longo da táboa periódica.

Comprender que nun enlace químico se busca reducir a enerxía do sistema.


77

Recoñecer diferentes tipos de redes iónicas.

Estudar e explicar as diferentes propiedades dos compostos segundo o tipo

de enlace.

Recoñecer o uso compartido de electróns como base do enlace covalente.

Aprender a establecer estruturas de Lewis.

Coñecer as diferentes teorías que permiten explicar o enlace covalente.

Recoñecer as forzas intermoleculares como forzas de carácter débil.

Diferenciar entre compostos moleculares e sólidos covalentes.

Aprender as teorías postuladas para explicar o enlace metálico.

Coñecer o concepto de velocidade de reacción química e os factores que

inflúen nela.

Aplicar a teoría das colisións e do complexo activado para estudar a cinética

das reaccións.

Identificar a dependencia da velocidade de reacción coa concentración e

determinar a orde de reacción para reaccións sinxelas.

Explicar o funcionamento dos catalizadores e o seu papel nas reaccións

químicas.

Recoñecer que as reaccións químicas poden ser reversibles ou irreversibles.

Determinar a extensión dunha reacción química a partires do valor da

constante de equilibrio.

Aplicar correctamente as constantes Kc e Kp.

Saber traballar con equilibrios heteroxéneos.

Comprender que os equilibrios químicos dependen duns parámetros que se

poden variar para modificar e controlar ditos equilibrios.

Coñecer a importancia dos equilibrios químicos e a posibilidade de

modificalos para mellorar os procesos industriais.

Recoñecer que algúns dos maiores problemas medioambientais se

fundamentan en procesos nos que interveñen equilibrios químicos.

Entender o proceso de disolución dunha sustancia.

Recoñecer os diferentes factores que afectan a solubilidade dunha

sustancia: temperatura e tipo de soluto.

Coñecer que se poden separar ións mediante unha precipitación

fraccionada.

Comprender como se pode modificar o equilibrio de solubilidade.

Coñecer as características experimentais de ácidos e bases.

Estudar as teorías que permiten explicar o comportamento dos ácidos e das

bases.

Comprender que non tódolos ácidos nin tódalas bases son iguais de fortes, e

que pode haber ácidos e bases fortes e débiles.


78

Aprender a importancia da escala pH para indicar a concentración de

protóns ou de hidroxilos dunha disolución.

Saber calcular e medir o pH dunha disolución.

Entender que unha disolución dunha sal pode ser ácida ou básica en

función da procedencia do sal.

Coñecer o funcionamento das disolucións reguladoras.

Aprender a realizar volumetrías ácido-base.

Aprender que nas reaccións de oxidación-redución se producen

transferencias de electróns.

Comprender que se poden axustar ecuacións químicas a partires dos

electróns que se intercambian.

Coñecer que da mesma forma que hai valoracións ácido-base tamén hai

valoracións redox.

Recoñecer que o funcionamento de pilas e baterías se basea en reaccións

redox.

Comprender o funcionamento de diferentes pilas e baterías.

Entender que a corrosión é un proceso redox de importantes repercusións

económicas.

Comprender que na electrólise, o uso da corrente eléctrica permite producir

reaccións químicas.

Coñecer as aplicacións da electrólise.

Recoñecer a importancia, tanto industrial como biolóxica, dos compostos do

carbono.

Aplicar a hibridación para explicar os enlaces do carbono.

Representar compostos do carbono, segundo diferentes tipos de fórmulas.

Recoñecer que diferentes compostos químicos poden presentar a mesma

fórmula molecular, podendo ter propiedades moi diferentes.

Entender que a estrutura dos compostos de carbono ten gran importancia

na reactividade dos mesmos.

Recoñecer os distintos compostos orgánicos, a súa nomenclatura e

características.

Comprender que existen diferentes tipos de reaccións: substitución, adición,

eliminación, oxidación-redución e reaccións de condensación.

Identificación dos reactivos orgánicos (nucleófilos e electrófilos).

Saber aplicar as regras de Markovnikov e de Saytzeff para a obtención dun

determinado composto orgánico.

Entender a importancia do coñecemento dos diferentes tipos de reaccións na

obtención dos compostos do carbono.

Representar a fórmula dun polímero a partir dos monómeros

correspondentes e viceversa.


79

Describir os mecanismos máis sinxelos de polimerización e as propiedades

dalgúns dos principais polímeros de interese industrial.

Coñecer as propiedades e obtención dalgúns compostos de interese en

biomedicina e nas diferentes ramas da industria.

Recoñecer a importancia industrial da Química Orgánica e o seu impacto

medioambiental e na saúde humana.

8.3. Contidos, criterios de avaliación, estándares de aprendizaxe, competencias clave, grao de consecución dos estándares de aprendizaxe

A táboa seguinte recolle os contidos, criterios de avaliación e competencias clave da

materia.




“Adquirido”







Por último, aconséllase a visita á páxina web do grupo de Química da CiUG no que

aparece a relación de estándares de aprendizaxe

(http://ciug.gal/PDF/quimicaorienta2017.pdf) que se aplicarán na proba de acceso á

universidade e que non sempre son coincidentes cos que contén a normativa, se ben neste

caso si están redactados con claridade e precisión.

Ob-

xec-

tivos Contidos

Criterios de avalia-

ción Estándares de aprendizaxe

Compe-

tencias

clave


b

e

- B1.1. Utilización de

estratexias básicas da


- B1.1. Realizar

interpretacións, predicións e

representación de

fenómenos químicos a

partir dos datos dunha

investigación científica, e

obter conclusións.

- QUB1.1.1. Aplica habilidades

necesarias para a investigación científica

traballando tanto individualmente como

en grupo, formulando preguntas,

identificando problemas, recollendo

datos mediante a observación ou a

experimentación, analizando e

comunicando os resultados, e

desenvolvendo explicacións mediante a

realización dun informe final. (T,O)

CAA

CCL

CSC

CSIEE

- B1.2. Importancia da

investigación científica na

industria e na empresa.

- B1.3. Prevención de

riscos no laboratorio.

- B1.4. Investigación

científica: documentación,

- B1.2. Aplicar a prevención

de riscos no laboratorio de

química e coñecer a

importancia dos fenómenos

químicos e as súas

aplicacións aos individuos e

á sociedade.

-

instrumentos de laboratorio empregando

as normas de seguridade adecuadas para

a realización de experiencias químicas.

(T,O)

CCMT

CSC

http://ciug.gal/PDF/quimicaorienta2017.pdf


80

Ob-

xec-

tivos Contidos



Compe-

tencias

clave

elaboración de informes,

comunicación e difusión

de resultados. - B1.3. Empregar

axeitadamente as

tecnoloxías da información

e da comunicación para a

procura de información, o

manexo de aplicacións de

simulación de probas de

laboratorio, a obtención de

datos e a elaboración de

informes.

relaciona os coñecementos químicos

aprendidos con fenómenos da natureza, e

as posibles aplicacións e consecuencias

na sociedade actual (T,O)

CCL

- QUB1.3.2. Localiza e utiliza

aplicacións e programas de simulación

de prácticas de laboratorio. (O)

CD

CMCCT

- QUB1.3.3. Realiza e defende un

traballo de investigación utilizando as

tecnoloxías da información e da

comunicación. (T)

CCL

CSIEE

- B1.4. Investigación

científica: documentación,

elaboración de informes,

comunicación e difusión

de resultados.

B1.4. Deseñar, elaborar,

comunicar e defender

informes de carácter

científico, realizando unha

investigación baseada na

práctica experimental.

- QUB1.4.1. Analiza a información

obtida principalmente a través de

internet, identificando as principais

características ligadas á fiabilidade e á

obxectividade do fluxo de información

científica. (O)

CAA

- QUB1.4.2. Selecciona, comprende e

interpreta información relevante nunha

fonte de información de divulgación

científica e transmite as conclusións

obtidas utilizando a linguaxe oral e

escrita con propiedade (T,O)

CAA

Bloque 2. Orixe e evolución dos compoñentes do Universo

b

I

l

- B2.1. Estrutura da

materia. Hipótese de

Planck.

- B2.2. Modelo atómico de

Bohr.

- B2.1. Analizar

cronoloxicamente os

modelos atómicos ata

chegar ao modelo actual,

discutindo as súas

limitacións e a necesidade

dun novo.

- QUB2.1.1. Explica as limitacións dos

distintos modelos atómicos en relación

cos feitos experimentais que levan

asociados. (P)

CCEC

- QUB2.1.2. Calcula o valor enerxético

correspondente a unha transición

electrónica entre dous niveis dados, en

relación coa interpretación dos espectros

atómicos. (P)

CMCCT

i

l

- B2.2. Modelo atómico de

Bohr.

- B2.3. Orbitais atómicos.

Números cuánticos e a súa

interpretación.

B2.2. Recoñecer a

importancia da teoría

mecano-cuántica para o

coñecemento do átomo.

- QUB2.2.1. Diferencia o significado

dos números cuánticos segundo Bohr e a

teoría mecanocuántica que define o

modelo atómico actual, en relación co

concepto de órbita e orbital. (P)

CMCCT

e

i

- B2.4. Mecánica cuántica:

hipótese de De Broglie,

principio de

indeterminación de

Heisenberg.

B2.3. Explicar os conceptos

básicos da mecánica

cuántica: dualidade onda-

corpúsculo e incerteza.

- QUB2.3.1. Determina lonxitudes de

onda asociadas a partículas en

movemento para xustificar o

comportamento ondulatorio dos

electróns. (P)

CMCCT

- QUB2.3.2. Xustifica o carácter

probabilístico do estudo de partículas

atómicas a partir do principio de

indeterminación de Heisenberg. (P)

CMCCT

e

i

- B2.5. Partículas

subatómicas: orixe do

Universo.

- B2.4. Describir as

características fundamentais

das partículas subatómicas,

diferenciando os tipos.

- QUB2.4.1. Coñece as partículas

subatómicas e os tipos de quarks

presentes na natureza íntima da materia e

na orixe primixenia do Universo,

explicando as características e a

clasificación destes. (O)

CMCCT


81

Ob-

xec-

tivos Contidos



Compe-

tencias

clave

i

- B2.6. Clasificación dos

elementos segundo a súa

estrutura electrónica:

sistema periódico.

- B2.5. Establecer a

configuración electrónica

dun átomo en relación coa

súa posición na táboa

periódica

- QUB2.5.1. Determina a configuración

electrónica dun átomo, coñecida a súa

posición na táboa periódica e os números

cuánticos posibles do electrón

diferenciador. (P)

CMCCT

i

- B2.6. Clasificación dos


estrutura electrónica:

sistema periódico.

- B2.6. Identificar os

números cuánticos para un

electrón segundo no orbital

en que se atope.

- QUB2.6.1. Xustifica a reactividade dun

elemento a partir da estrutura electrónica

ou a súa posición na táboa periódica. (P)

CMCCT

l

- B2.7. Propiedades dos


posición no sistema

periódico: enerxía de

ionización, afinidade

electrónica, electronega-

tividade e raio atómico.

- B2.7. Coñecer a estrutura

básica do sistema periódico

actual, definir as

propiedades periódicas

estudadas e describir a súa

variación ao longo dun

grupo ou período.

- QUB2.7.1. Argumenta a variación do

raio atómico, potencial de ionización,

afinidade electrónica e

electronegatividade en grupos e períodos,

comparando as devanditas propiedades

para elementos diferentes (P)

CMCCT

i

l - B2.8. Enlace químico.

- B2.8. Utilizar o modelo de

enlace correspondente para

explicar a formación de

moléculas, de cristais e de

estruturas macroscópicas, e

deducir as súas

propiedades.

- QUB2.8.1. Xustifica a estabilidade das

moléculas ou dos cristais formados

empregando a regra do octeto ou

baseándose nas interaccións dos

electróns da capa de valencia para a

formación dos enlaces. (P)

CMCCT

i

- B2.9. Enlace iónico.

- B2.10. Propiedades das

substancias con enlace

iónico.

- B2.9. Construír ciclos

enerxéticos do tipo Born-

Haber para calcular a

enerxía de rede, analizando

de forma cualitativa a

variación de enerxía de rede

en diferentes compostos

- QUB2.9.1. Aplica o ciclo de Born-

Haber para o cálculo da enerxía reticular

de cristais iónicos. (P) CMCCT

- QUB2.9.2. Compara a fortaleza do

enlace en distintos compostos iónicos

aplicando a fórmula de Born-Landé para

considerar os factores dos que depende a

enerxía reticular. (P)

CMCCT

i

l

- B2.11. Enlace covalente.

- B2.12. Xeometría e

polaridade das moléculas.

- B2.13. Teoría do enlace

de valencia (TEV) e

hibridación.

- B2.14. Teoría de

repulsión de pares

electrónicos da capa de

valencia (TRPECV)

- B2.10. Describir as

características básicas do

enlace covalente

empregando diagramas de

Lewis e utilizar a TEV para

a súa descrición máis

complexa.

- QUB2.10.1. Determina a polaridade [o

carácter polar ou apolar] dunha

molécula utilizando o modelo ou a teoría

máis axeitados para explicar a súa

xeometría. (P)

CMCCT

- QUB2.10.2. Representa a xeometría

molecular de distintas substancias

covalentes aplicando a TEV e a

TRPECV. (P)

CMCCT

i

l

- B2.15. Propiedades das

substancias con enlace

covalente.

- B2.16. Enlaces presentes

en substancias de interese

biolóxico

- B2.11. Empregar a teoría

da hibridación para explicar

o enlace covalente e a

xeometría de distintas

moléculas.

- QUB2.11.1. Dálles sentido aos

parámetros moleculares [Xustifica á

xeometría e ordes de enlace] en

compostos covalentes utilizando a teoría

de hibridación para compostos

inorgánicos e orgánicos. (P)

CMCCT

d

- B2.17. Enlace metálico.


metais. Aplicacións de

supercondutores e

semicondutores.

- B2.12. Coñecer as

propiedades dos metais

empregando as diferentes

teorías estudadas para a

formación do enlace

metálico.

- QUB2.12.1. Explica a condutividade

eléctrica e térmica mediante o modelo do

gas electrónico, aplicándoo tamén a

substancias semicondutoras

e supercondutoras. (P,T)

CMCCT

i


metais. Aplicacións de

supercondutores e

semicondutores.

- B2.13. Explicar a posible

condutividade eléctrica dun

metal empregando a teoría

de bandas.

- QUB2.13.1. Describe o comportamento

dun elemento como illante, condutor ou

semicondutor eléctrico utilizando a teoría

de bandas. (P,T)

CMCCT


82

Ob-

xec-

tivos Contidos



Compe-

tencias

clave

- B2.19. Modelo do gas

electrónico e teoría de

bandas.

- QUB2.13.2. Coñece e explica algunhas

aplicacións dos semicondutores e

supercondutores, e analiza a súa

repercusión no avance tecnolóxico da

sociedade. (T)

CMCCT

i - B2.20. Natureza das

forzas intermoleculares.

- B2.14. Recoñecer os tipos

de forzas intermoleculares e

explicar como afectan as

propiedades de

determinados compostos en

casos concretos.

- QUB2.14.1. Xustifica a influencia das

forzas intermoleculares para explicar

como varían as propiedades específicas

de diversas substancias en función das

devanditas interaccións. (P)

CMCCT

i

- B2.9. Enlace iónico.

- B2.11. Enlace covalente.

- B2.20. Natureza das

forzas intermoleculares.

- B2.15. Diferenciar as

forzas intramoleculares das

intermoleculares en

compostos iónicos ou

covalentes

- QUB2.15.1. Compara a enerxía dos

enlaces intramoleculares en relación coa

enerxía correspondente ás forzas

intermoleculares, xustificando o

comportamento fisico-químico das

moléculas. (P)

CMCCT

Bloque 3. Reaccións químicas

i

- B3.1. Concepto de

velocidade de reacción.

- B3.2. Teoría de colisións

e do estado de transición

- B3.1. Definir velocidade

dunha reacción e aplicar a

teoría das colisións e do

estado de transición

utilizando o concepto de

enerxía de activación

- QUB3.1.1. Obtén ecuacións cinéticas

reflectindo as unidades das magnitudes

que interveñen (P) CMCCT

i

l

- B3.3. Factores que

inflúen na velocidade das



catalizadores en procesos

industriais.

- B3.2. Xustificar como a

natureza e a concentración

dos reactivos, a temperatura

e a presenza de

catalizadores modifican a

velocidade de reacción.

- QUB3.2.1. Predí a influencia dos

factores que modifican a velocidade

dunha reacción. (P) CMCCT

- QUB3.2.2. Explica o funcionamento

dos catalizadores en relación con

procesos industriais e a catálise

encimática, analizando a súa repercusión

no medio e na saúde. (P,T)

CMCCT

CSC

i - B3.5. Mecanismos de

reacción.

- B3.3. Coñecer que a

velocidade dunha reacción

química depende da etapa

limitante segundo o seu

mecanismo de reacción

establecido.

- QUB3.3.1. Deduce o proceso de control

da velocidade dunha reacción química

identificando a etapa limitante

correspondente ao seu mecanismo de

reacción. (P,T)

CMCCT

i

- B3.6. Equilibrio

químico. Lei de acción de

masas.

- B3.7. Constante de

equilibrio: formas de

expresala.

- B3.4. Aplicar o concepto

de equilibrio químico para

predicir a evolución dun

sistema.

- QUB3.4.1. Interpreta o valor do

cociente de reacción comparándoo coa

constante de equilibrio, prevendo a

evolución dunha reacción para alcanzar o

equilibrio. (P)

CMCCT

- QUB3.4.2. Comproba e interpreta

experiencias de laboratorio onde se

poñen de manifesto os factores que

inflúen no desprazamento do equilibrio

químico, en equilibrios homoxéneos e

heteroxéneos (P,T)

CAA

CMCCT

i

- B3.7. Constante de

equilibrio: formas de

expresala.

- B3.5. Expresar

matematicamente a

constante de equilibrio dun

proceso no que interveñen

- QUB3.5.1. Acha o valor das constantes

de equilibrio, Kc e Kp, para un equilibrio

en diferentes situacións de presión,

volume ou concentración. (P)

CMCCT


83

Ob-

xec-

tivos Contidos



Compe-

tencias

clave

gases, en función da

concentración e das

presións parciais.

- QUB3.5.2. Calcula as concentracións

ou presións parciais das substancias

presentes nun equilibrio químico

empregando a lei de acción de masas, e

deduce como evoluciona o equilibrio ao

variar a cantidade de produto ou reactivo

(P)

CMCCT

i - B3.8. Equilibrios con

gases.

- B3.6. Relacionar Kc e Kp

en equilibrios con gases,

interpretando o seu

significado, e resolver

problemas de equilibrios

homoxéneos en reaccións

gasosas.

- QUB3.6.1. Utiliza o grao de

disociación aplicándoo ao cálculo de

concentracións e constantes de equilibrio

Kc e Kp. (P)

CMCCT

i


afectan o estado de

equilibrio: principio de Le

Chatelier.

- B3.8. Aplicar o principio

de Le Chatelier a distintos

tipos de reaccións tendo en

conta o efecto da

temperatura, a presión, o

volume e a concentración

das substancias presentes

predicindo a evolución do

sistema.

- QUB3.8.1. Aplica o principio de Le

Chatelier para predicir a evolución dun

sistema en equilibrio ao modificar a

temperatura, a presión, o volume ou a

concentración que o definen, utilizando

como exemplo a obtención industrial do

amoníaco. (P)

CMCCT

i

l


inflúen na velocidade das



catalizadores en procesos

industriais.


afectan o estado de


Chatelier.

- B3.11. Aplicacións e

importancia do equilibrio

químico en procesos

industriais e en situacións

da vida cotiá.

- B3.9. Valorar a

importancia do principio de

Le Chatelier en diversos

procesos industriais.

- QUB3.9.1. Analiza os factores cinéticos

e termodinámicos que inflúen nas

velocidades de reacción e na evolución

dos equilibrios para optimizar a

obtención de compostos de interese

industrial, como por exemplo o

amoníaco. (P)

CMCCT

i

- B3.9. Equilibrios

heteroxéneos: reaccións de

precipitación.


afectan o estado de


Chatelier.

- B3.10. Explicar como

varía a solubilidade dun sal

polo efecto dun ión común.

- QUB3.10.1. Calcula a solubilidade dun

sal interpretando como se modifica ao

engadir un ión común, e verifícao

experimentalmente nalgúns casos

concretos. (P,T)

CMCCT

i

- B3.12. Concepto de

ácido-base.

- B313. Teoría de

Brönsted-Lowry.

- B3.11. Aplicar a teoría de

Brönsted para recoñecer as

substancias que poden

actuar como ácidos ou

bases.

- QUB3.11.1. Xustifica o comportamento

ácido ou básico dun composto aplicando

a teoría de Brönsted-Lowry dos pares de

ácido-base conxugados. (P)

CMCCT


84

Ob-

xec-

tivos Contidos



Compe-

tencias

clave

i

-B3.14. Forza relativa dos

ácidos e bases; grao de

ionización.

- B3.15. Equilibrio iónico

da auga.

- B3.16. Concepto de pH.

Importancia do pH a nivel

biolóxico.

- B3.17. Estudo cualitativo

das disolucións

reguladoras de pH

- B3.12. Determinar o valor

do pH de distintos tipos de

ácidos e bases.

- QUB3.12.1. Identifica o carácter ácido,

básico ou neutro, e a fortaleza ácido-base

de distintas disolucións segundo o tipo

de composto disolvido nelas, e determina

teoricamente e experimentalmente o

valor do pH destas. (P,T)

CMCCT

i

- B3.18. Equilibrio ácido-

base

- B3.19. Volumetrías de

neutralización ácido-base.

- B3.13. Explicar as

reaccións ácido-base e a

importancia dalgunha delas,

así como as súas

aplicacións prácticas.

- Describe o

procedemento para realizar unha

volumetría ácido-base dunha disolución

de concentración descoñecida, realizando

os cálculos necesarios. (P,T)

CMCCT

i - B3.20. Estudo cualitativo

da hidrólise de sales.

- B3.14. Xustificar o pH

resultante na hidrólise dun

sal.

- QUB3.14.1. Predí o comportamento

ácido-base dun sal disolvido en auga

aplicando o concepto de hidrólise, e

escribe os procesos intermedios e os

equilibrios que teñen lugar. (P)

CAA

CMCCT

i - B3.19. Volumetrías de

neutralización ácido-base.

- B3.15. Utilizar os cálculos

estequiométricos necesarios

para levar a cabo unha

reacción de neutralización

ou volumetría ácido-base.

- QUB3.15.1. Determina a concentración

dun ácido ou unha base valorándoa con

outra de concentración coñecida,

establecendo o punto de equivalencia da

neutralización mediante o emprego de

indicadores ácido-base (faino no

laboratorio no caso de ácidos e bases

fortes). (P,T)

CMCCT

i

l

- B3.21. Ácidos e bases

relevantes a nivel

industrial e de consumo.

Problemas ambientais.


aplicacións dos ácidos e das

bases na vida cotiá

(produtos de limpeza,

cosmética, etc.).

- QUB3.16.1. Recoñece a acción dalgúns

produtos de uso cotián como

consecuencia do seu comportamento

químico ácido-base. (T,O)

CMCCT

i

- B3.22. Equilibrio redox.

- B3.23. Concepto de

oxidaciónredución.

Oxidantes e redutores.

Número de oxidación.

- B3.17. Determinar o

número de oxidación dun

elemento químico

identificando se se oxida ou

reduce nunha reacción

química.

- QUB3.17.1. Define oxidación e

redución en relación coa variación do

número de oxidación dun átomo en

substancias oxidantes e redutoras (P)

CMCCT

i

l

- B3.24. Axuste redox

polo método do ión-

electrón. Estequiometría

das reaccións redox.

- B3.18. Axustar reaccións

de oxidación-redución

utilizando o método do ión-

electrón e facer os cálculos

estequiométricos

correspondentes.

- QUB3.18.1. Identifica reaccións de

oxidación-redución empregando o

método do ión-electrón para axustalas

(P)

CMCCT

i - B3.25. Potencial de

redución estándar.

- B3.19. Comprender o

significado de potencial

estándar de redución dun

par redox, utilizándoo para

predicir a espontaneidade

dun proceso entre dous

pares redox.

- Relaciona a

espontaneidade dun proceso redox coa

variación de enerxía de Gibbs,

considerando o valor da forza

electromotriz obtida. (P)

CMCCT

- QUB3.19.2. Deseña unha pila

coñecendo os potenciais estándar de

redución, utilizándoos para calcular o

potencial xerado formulando as

semirreacións redox correspondentes, e

constrúe unha pila Daniell. (P)

CMCCT


85

Ob-

xec-

tivos Contidos



Compe-

tencias

clave

- QUB3.19.3. Analiza un proceso de

oxidación-redución coa xeración de

corrente eléctrica representando unha

célula galvánica. (P)

CMCCT

i - B3.26. Volumetrías

redox.

- B3.20. Realizar cálculos

estequiométricos necesarios

para aplicar ás volumetrías

redox

- QUB3.20.1. Describe o procedemento

para realizar unha volumetría redox,

realizando os cálculos estequiométricos

correspondentes. (P,T)

CMCCT

i - B3.27. Leis de Faraday

da electrólise.

- B3.21. Determinar a

cantidade de substancia

depositada nos eléctrodos

dunha cuba electrolítica

empregando as leis de

Faraday.

- QUB3.21.1. Aplica as leis de Faraday a

un proceso electrolítico determinando a

cantidade de materia depositada nun

eléctrodo ou o tempo que tarda en facelo,

e compróbao experimentalmente nalgún

proceso dado. (P,T)

CMCCT

i

l

- B3.28. Aplicacións e

repercusións das reaccións

de oxidación redución:

baterías eléctricas, pilas de

combustible e prevención

da corrosión de metais.

- B3.22. Coñecer algunhas

das aplicacións da

electrólises como a

prevención da corrosión, a

fabricación de pilas de

distintos tipos (galvánicas,

alcalinas e de combustible)

e a obtención de elementos

puros.

- QUB3.22.1. Representa os procesos

que teñen lugar nunha pila de

combustible escribindo as semirreaccións

redox e indicando as vantaxes e os

inconvenientes do uso destas pilas fronte

ás convencionais. (P,T)

CMCCT

CSC

- QUB3.22.2. Xustifica as vantaxes da

anodización e a galvanoplastia na

protección de obxectos metálico. (O)

CMCCT

Bloque 4. Síntese orgánica e novos materiais

i - B4.1. Estudo de funcións

orgánicas.

- B4.1. Recoñecer os

compostos orgánicos,

segundo a función que os

caracteriza.

- QUB4.1.1. Relaciona a forma de

hibridación do átomo de carbono co tipo

de enlace en diferentes compostos

representando graficamente moléculas

orgánicas sinxelas. (P)

CMCCT

i

- B4.2. Nomenclatura e

formulación orgánica

segundo as normas da

IUPAC.

- B4.3. Funcións orgánicas

de interese: osixenadas e

nitroxenadas, derivados

haloxenados, tiois e

peráci-dos. Compostos

orgánicos polifuncionais.

- B4.2. Formular compostos

orgánicos sinxelos con

varias funcións.

- QUB4.2.1. Diferencia, nomea e

formula hidrocarburos e compostos

orgánicos que posúen varios grupos

funcionais11. (P)

CMCCT

i - B4.4. Tipos de isomería.

- B4.3. Representar

isómeros a partir dunha

fórmula molecular dada.

- QUB4.3.1. Distingue os tipos de

isomería representando, formulando e

nomeando os posibles isómeros, dada

unha fórmula molecular. (P)

CMCCT

i - B4.5. Tipos de reaccións

orgánicas.

- B4.4. Identificar os

principais tipos de reaccións

orgánicas: substitución,

adición, eliminación,

condensación e redox.

- QUB4.4.1. Identifica e explica os

principais tipos de reaccións orgánicas

(substitución, adición, eliminación,

condensación e redox), predicindo os

produtos, se é necesario. (P)

CMCCT

11Como máximo serán dous grupos funcionais diferentes de entre os seguintes: halóxenos, alcol, éter, aldehido,

cetona, ácido, éster, amina, amida, nitrilo.


86

Ob-

xec-

tivos Contidos



Compe-

tencias

clave

i - B4.5. Tipos de reaccións

orgánicas.

- B4.5. Escribir e axustar

reaccións de obtención ou

transformación de

compostos orgánicos en

función do grupo funcional

presente.

- QUB4.5.1. Desenvolve a secuencia de

reaccións necesarias para obter un

composto orgánico determinado a partir

de outro con distinto grupo funcional,

aplicando a regra de Markovnikov ou de

Saytzeff para a formación de distintos

isómeros. (P)

CMCCT

b

i

l


química do carbono no

desenvolvemento da

sociedade do benestar.

- B4.7. Principais

compostos orgánicos de

interese biolóxico e

industrial: materiais

polímeros e

medicamentos.

- B4.6. Valorar a

importancia da química

orgánica vinculada a outras

áreas de coñecemento e ao

interese social.

- QUB4.6.1. Relaciona os grupos

funcionais e as estruturas principais con

compostos sinxelos de interese biolóxico.

(P,T)

CMCCT

CSC

i - B4.8. Macromoléculas.

- B4.7. Determinar as

características máis

importantes das

macromoléculas.

- QUB4.7.1. Recoñece macromoléculas

de orixe natural e sintética. (T,O) CMCCT

i - B4.9. Polímeros.

- B4.8. Representar a

fórmula dun polímero a

partir dos seus monómeros,

e viceversa.

- QUB4.8.1. A partir dun monómero,

deseña o polímero correspondente e

explica o proceso que tivo lugar. (P,T)

CMCCT

i

l

- B4.10. Reaccións de

polimerización.

- B4.11. Polímeros de

orixe natural e sintética:

propiedades.

- B4.9. Describir os

mecanismos máis sinxelos

de polimerización e as

propiedades dalgúns dos

principais polímeros de

interese industrial.

- QUB4.9.1. Utiliza as reaccións de

polimerización para a obtención de

compostos de interese industrial como

polietileno, PVC, poliestireno, caucho,

poliamidas e poliésteres, poliuretanos e

baquelita. (T)

CMCCT

b

i

l

- B4.7. Principais

compostos orgánicos de

interese biolóxico e

industrial: materiais

polímeros e

medicamentos.


propiedades e a obtención

dalgúns compostos de

interese en biomedicina e,

en xeral, nas ramas da

industria.

- QUB4.10.1. Identifica substancias e

derivados orgánicos que se utilizan como

principios activos de medicamentos,

cosméticos e biomateriais, e valora a

repercusión na calidade de vida. (O)

CMCCT

CSC

b

i

l

- B4.12. Fabricación de

materiais plásticos e as

súas transformacións:

impacto ambiental.

- B4.11. Distinguir as

principais aplicacións dos

materiais polímeros,

segundo a súa utilización en

distintos ámbitos.

- QUB4.11.1. Describe as principais

aplicacións dos materiais polímeros de

alto interese tecnolóxico e biolóxico

(adhesivos e revestimentos, resinas,

tecidos, pinturas, próteses, lentes, etc.),

en relación coas vantaxes e as

desvantaxes do seu uso segundo as

propiedades que o caracterizan. (O)

CMCCT

CSC

b

i

l


química do carbono no

desenvolvemento da

sociedade do benestar.

- B4.12. Valorar a

utilización das substancias

orgánicas no

desenvolvemento da

sociedade actual e os

problemas ambientais que

se poden derivar.

- QUB4.12.1. Recoñece as utilidades que

os compostos orgánicos teñen en sectores

como a alimentación, a agricultura, a

biomedicina, a enxeñaría de materiais e a

enerxía, fronte ás posibles desvantaxes

que leva consigo o seu desenvolvemento.

(O)

CCEC

CMCCT

CSC

8.4. Temporalización

Unidades* Título Sesións lectivas


87

Unidades* Título Sesións lectivas

1 Estrutura atómica da materia 13

2 Sistema Periódico 6

3, 4 Enlace químico 15

5 Cinética química 12

6 Equilibrio químico 16

7 Reaccións de transferencia de protóns 14

8 Reaccións de transferencia de electróns 16

9, 10 Química do carbono 18

Probas escritas 10

Total 120

*Correspóndense coas unidades do libro de texto.

8.5. Procedementos e instrumentos de avaliación

8.5.1. Procedementos

8.5.1.1 Alumnos con avaliación continua

Na primeira e segunda avaliación realizaranse 2 probas escritas de acordo cos

criterios que aparecen no apartado correspondente desta programación. A primeira delas

comprenderá a materia dada nesa avaliación ata a data do exame. A segunda abarcará

toda a materia impartida nesa avaliación (polo tanto inclúe a materia do primeiro exame).

Ademais serán materia de exame as prácticas realizadas durante a avaliación.

Na terceira avaliación realizarase unha proba de todas as prácticas realizadas, un

exame final que incluirá a materia dada dende principio de curso e que servirá para

recuperar a primeira e/ou segunda avaliación e, finalmente, un exame da materia que se

imparta ata final de curso e non estea contemplada no exame final.


Para os alumnos que, por algunha causa xustificada, non poidan seguir a avaliación

continua, ou que perdan o dereito á mesma, realizarase un exame final no que entrará

toda a materia impartida ao longo do curso incluídas as prácticas de laboratorio. Nesta

proba incluiranse cuestións teóricas de razoamento, actividades de cálculo numérico e

actividades de prácticas de laboratorio.

8.5.2. Instrumentos

Probas de avaliación individuais

Informes do traballo de laboratorio

Actitude na aula: por observación directa e diaria na clase. Análise e

valoración das tarefas realizadas polo alumno para cada avaliación.


88

Exposición oral: mediante unha rúbrica

8.5.3. Criterios de cualificación e promoción. Calendario de probas

8.5.3.1 Calendario de actividades

Actividade Contido Datas probables

1ª Avaliación

Práctica 1 (primeira parte) Normas para o desenvolvemento das prácticas

Práctica 1 (segunda parte) Relación de aparellos mais importantes no

laboratorio

Práctica 2 Espectros atómicos

1ª proba (35 % da nota da

avaliación)

Materia impartida ata esa data

(prácticas incluídas)

Mediados de

outubro

Práctica 3 Velocidade de reacción química

Práctica 4 Equilibrio Químico

1º Exame (65 %) Materia impartida ata esa data dende o

comezo de curso (prácticas incluídas)

Finais de

novembro

2ª Avaliación

Práctica 5 Formación de precipitados e separación por

filtración

1ª proba (35 %) Materia impartida ata esa data dende o comezo

do curso (prácticas incluídas)

Mediados de

xaneiro

Práctica 6 Valoracións ácido–base. Determinación de pH

Práctica 7 Cela galvánica e cela electrolítica

2º Exame (65%) Materia impartida ata esa data dende o

comezo de curso (prácticas incluídas) Finais de febreiro

3ª Avaliación

Proba de prácticas

(14 %) Prácticas: 1 a 7 ámbalas dúas incluídas Finais de abril

Exame global*

(66 %)

Temas: Toda a materia impartida ata a data

do exame

Principios de

abril

3º Exame (20 %) Temas: 2, 3, 4 Finais de maio

(*) Este exame global é obrigatorio para todo o alumnado, pero tamén servirá de recuperación para os

alumnos que non teñan superada a primeira e/ou a segunda avaliación.

8.5.4. Cualificación final da materia

A nota final da materia (X) obterase mediante a seguinte combinación lineal:

X = 66% da nota do exame global (ou 0,66 x media aritmética das notas da primeira e

segunda avaliación se é superior) + 14 % da nota da proba de prácticas + 20 % da nota do

terceiro exame.


89

8.5.5. Estrutura das probas e dos exames:

As probas constarán de 5 preguntas (problemas e/ou cuestións teórico –

prácticas)

Os exames constarán de 5 preguntas (problemas numéricos e cuestións

teórico – prácticas).

A proba de prácticas constará de cinco preguntas unha relativa a cada unha

das prácticas numeradas de 2 a 7, que se realizarán no laboratorio ao longo curso.

A omisión das unidades correspondentes nos resultados restan un máximo

de 0,25 puntos en cada exercicio e os erros nos cálculos numéricos restan outros 0,25

puntos.

A nota de cada avaliación será redondeada ata o enteiro máis próximo.

A proba global é obrigatoria para todo o alumnado, pero tamén servirá de

recuperación para os que non teñan superada a primeira e/ou a segunda avaliación.

Para aprobar cada avaliación e a final haberá que obter un 5.


As estratexias metodolóxicas que se propoñen para desenvolver o currículo desta

materia son as seguintes:

Fomentar a competencia de aprender a aprender, e a de sentido de iniciativa

e espírito emprendedor, a través da planificación, a realización, a presentación e a

avaliación de deseños experimentais por parte do alumnado, incluíndo a incorporación das

tecnoloxías da información e da comunicación para o desenvolvemento da competencia

dixital, co obxectivo de favorecer unha visión máis actual da actividade tecnolóxica e

científica contemporánea.

Partir, sempre que sexa posible, de enfrontar o alumnado a situacións

problemáticas que deba resolver pondo en xogo os saberes dos que dispón.

Potenciar a dimensión colectiva da actividade científica, organizando

equipos de traballo e propiciando o traballo cooperativo na investigación.

Considerar as implicacións entre ciencia, tecnoloxía, sociedade e medio

natural dos problemas (posibles aplicacións, repercusións negativas, toma de decisións,

ciencia e pseudociencia, etc.), e as posibles relacións con outros campos do coñecemento.


Laboratorio de Química

Aula de Informática

Vídeos didácticos. Powerpoints.

Libro de texto: Química 2º Bacharelato (Editorial Santillana)

Encerado interactivo.

Páxinas web de ciencias.

Simulacións de prácticas de laboratorio.


90

9. Actividades complementarias e extraescolares

O departamento de Física e Química pretende realizar cos alumnos actividades

complementarias ao traballo de aula adaptadas á idade e aos contidos curriculares das

distintas materias que imparte o departamento. A continuación especifícase o tipo de

actividades a realizar así como o plan de traballo e de avaliación a seguir.

9.1. Obxectivos

Os obxectivos das actividades complementarias e extraescolares están encamiñados a

conseguir os das materias correspondentes, tanto de contidos como de procedementos e

actitudes. Tamén procuran a consecución dos contidos transversais.

9.2. Actividades complementarias

9.2.1. Física e Química de 2º de ESO

Visita ao parque eólico experimental de Sotavento.

Participación en charlas e conferencias de carácter científico no centro ao

longo do curso.

Colaboración coa organización no centro da Semana das Ciencias.

Participación no día do científico galego.

Participación no Plan Lector do centro:

Habilidades formativas e actuacións relacionadas coa lecto-escritura Frecuencia

Lectura de artigos científicos da prensa escrita. Trimestral

Lectura, comentario e realización de cuestionarios sobre textos científicos

relacionados co contido da materia. Trimestral

Uso de páxinas web de Física e Química Mensual

Realización dalgún artigo sobre temas de interese científico para a revista

escolar. Anual

Participación en concursos de relato curto do tipo “Ciencia que conta” Anual

9.2.2. Física e Química de 3º de ESO

Visita á Casa das Ciencias da Coruña e ao MUNCYT (ou actividade

equivalente).


longo do curso.





Lectura de artigos científicos da prensa escrita. Mensual


relacionados co contido da materia. Mensual

Uso de páxinas web de Física e Química Semanal


91



escolar. Anual

Participación en concursos de relato curto do tipo “Ciencia que conta” Anual

9.2.3. Física e química de 4º de ESO

Visita a unha planta de tratamento de produtos lácteos (se é posible Feiraco,

senón Nestlé ou Clesa).


longo do curso.




Actuacións relacionadas coa lectura, escritura e habilidades informativas Frecuencia

Comentario de textos de libros de lectura propostos para a biblioteca de aula

desta materia Trimestral

Realización dalgún traballo sobre temas científicos empregando a prensa

escrita e a bibliografía en xeral. Anual

Uso de páxinas web de Física e Química Mensual


escolar Anual

9.2.4. Ciencias aplicadas á actividade empresarial

Visita ao parque eólico experimental de Sotavento.

Visita á Casa das Ciencias da Coruña e ao MUNCYT (ou actividade

equivalente).


longo do curso.





Lectura de artigos científicos da prensa escrita. Mensual


relacionados co contido da materia. Trimestral

Uso de páxinas web de Física e Química Semanal


escolar. Anual

9.2.5. Física e Química de 1º de bacharelato

Visita a industrias químicas: Reganosa e Central Térmica das Pontes,...


longo do curso.

Colaboración na preparación na Semana da Ciencia a celebrar no Instituto.

Participación na xornada de portas abertas do CIQUS.


92

9.2.6. Física de 2º de bacharelato

O alumnado de Física de 2º de bacharelato, debido á escaseza de tempo para abordar

completamente o programa da materia, non participarán en actividades extraescolares

organizadas por este departamento. Porén, de ser posible, realizarán algunha destas:

Participación nalgunha actividade de carácter excepcional (conferencia dalgún

científico ilustre, asistencia a algunha actividade organizada pola USC,...).

9.2.7. Química de 2º de bacharelato

Ao igual que o alumnado de Física, non participarán en actividades extraescolares ou

complementarias a non ser que se consideren de gran importancia ou que o seguimento do

programa curricular o permita. Neste caso as actividades a realizar serán algunha destas:

Visita a unha industria química: Repsol ou Foresa.

Participación nalgunha actividade de carácter excepcional (conferencia dalgún

científico ilustre, asistencia a algunha actividade organizada pola USC,...).

9.3. Seguimento e avaliación das actividades

Para realizar un seguimento das actividades que se leven a cabo, dado o seu carácter de

complementariedade e reforzo dos contidos curriculares, o departamento terá en conta as

seguintes pautas de actuación:

Introdución e explicación previa na clase dos contidos curriculares relativos á

industria ou lugar que se vaia visitar.

Busca de información relativa ao tema por parte do alumnado.

Elaboración de guías ou cuestionarios relacionados coa actividade, que o

alumnado terá que preparar ao longo da visita ou da participación na actividade.

Introdución dos temas correspondentes na materia a examinar na avaliación

cando isto sexa procedente, ou en caso contrario, contestación dun cuestionario que serva

para medir o interese dos alumnos na actividade e que contará como esforzo persoal na nota

da avaliación.


93

10. Avaliación do proceso de ensino-aprendizaxe

10.1. Indicadores de logro para o proceso de ensino e a práctica docente

Como indicadores de logro para o proceso de ensino e a propia práctica docente

usaranse os seguintes:

Sobre a planificación das actividades:

Cubríronse todos os contidos do curso?

Os resultados finais de cada grupo foron satisfactorios?

Recorreuse a metodoloxías diversas?

Empregáronse diferentes formas de agrupamento do alumnado?

Estiveron adaptadas á diversidade do alumnado?

Sobre os materiais que se empreguen:

Resultan atractivos ao alumnado?

Foron suficientes?

Foron axeitados para acadar os obxectivos?

Permitiron ao alumnado a manipulación dos contidos?

Empregáronse materiais con diferentes niveis para axustarse á diversidade

do alumnado?

Sobre a motivación do alumnado

O alumnado participou activamente nas clases?

As actividades de clase estiveron asociadas a intereses do alumnado?

Houbo actividades de ensino aprendizaxe lúdicas?

10.2. Rúbricas

A avaliación do proceso de ensino farase tendo en conta rúbricas que faciliten a

reflexión sobre o mesmo así como fichas para esquematizar os logros conseguidos e axudar a

facer unha valoración dos mesmos. Analizaranse os resultados das avaliacións dos alumnos

tendo en conta os exames realizados, as actividades de clase, os traballos de casa, as prácticas

de laboratorio, as exposicións e as características específicas dos grupos de alumnos. Estas

connotacións serán apuntadas nas actas do departamento nas xuntanzas correspondentes. A

continuación aparecen os modelos de rúbricas a empregar.


94

10.2.1. Escala de observación do caderno de clase

SI

XE

RA

LM

EN

TE

PU

NT

UA

LM

EN

TE

NO

N

PROPOSTAS DE MELLORA

A portada, inclúe o curso e o nome da materia, o trimestre

e o nome do avaliado?

Aparece a data na que se toman os apuntamentos, na que se realizan as actividades, etc.?

Indícase o inicio de cada tema novo?

Ao realizar unha actividade, cópiase o enunciado, ou polo menos indícase o seu número e

onde atopalo (páxina do libro, fotocopias, Internet, etc.)?

Coidouse a ortografía e o uso correcto dos símbolos e a notación apropiados?

Respectáronse as marxes e empregado ben o espazo, sen deixar moitos ocos nin comprimilo

demasiado?

Mantívose a organización, a orde e a limpeza, tanto nos apuntamentos como na realización

das actividades?

Incluíronse correccións e aclaracións sempre que foi necesario?

Abarcouse todo o contido necesario, indicando a súa diversa importancia?

Realizáronse ilustracións, debuxos, esquemas, resumos e/ou mapas mentais, que axuden no

estudo e comprensión do contido?


95

10.2.2. Rúbrica de exposición oral

OBXEC

TIVO PUNTOS EXCELENTE 4 ALTO 3 BAIXO 2 ESCASO: 1

CO

MU

NIC

AC

IÓN

OR

AL

1 Saúda ao comezar, preséntase e nomea o

tema para tratar.

Preséntase e nomea o tema para tratar. Saúda ao comezar e nomea o tema a tratar. Saúda ao comezar e/ou se presenta.

2

A postura corporal é adecuada, mira ao

auditorio, e non distrae con palabras,

movementos ou xestos.

A postura corporal é adecuada, e non distrae

con palabras, movementos ou xestos.

A postura corporal é adecuada, e mira ao

auditorio.

A postura corporal non é adecuada, pero mira

ao auditorio, e/ou non distrae con palabras,

movementos ou xestos.

3 Vocaliza, usa o volume e o ton de forma

correcta, e evita muletillas. Vocaliza, e usa o volume e o ton de forma

correcta.

Usa o volume e o ton de forma correcta, e

evita muletillas. Usa o volume e o ton de forma correcta, ou

evita as muletillas.

4

Realiza unha introdución esquemática, a orde

da exposición é lóxico, e líganse as distintas

partes, facéndoo saber.

Realiza unha introdución esquemática, e a

orde da exposición é lóxico.

A orde da exposición é lóxico, e líganse as

distintas partes, facéndoo saber.

Realiza unha introdución esquemática, ou a

orde da exposición é lóxico.

5 Cítanse conclusións, convídase a realizar

preguntas, e despídese, desexando ser claro.

Cítanse conclusións e convídase a realizar

preguntas.

Cítanse conclusións ou se convida a realizar

preguntas.

Despídese.

6 Emprega o tempo concedido, sen excederse

nin quedar curto.

Emprega polo menos as 3/4 partes do tempo

concedido.

Emprega máis de 5/4 partes do tempo

concedido.

Emprega menos da metade do tempo, ou se

excede en máis de 3/2 partes del.

CO

NT

IDO

DA

EX

PO

SIC

IÓN

7 A información que transmite é correcta e

centrada no tema.

A información que transmite é do tema, pero

ten algunhas incorreccións.

A información que transmite é correcta, pero

doutro tema.

A información que transmite é doutro tema e

ademais é errónea.

8

A información foi traballada e elaborada,

mostrando un proceso de reflexión e de

comprensión.

A información foi traballada, pero con pouco

traballo de reflexión e/ou de comprensión.

Parte da información transmítese desde unha

fonte sen comprobar a súa fiabilidade.

A información simplemente transmítese

desde as fontes sen comprobar a súa

fiabilidade.

9

A estrutura da exposición é lóxica e está

tratada con esmero; ademais, é orixinal,

amena e fácil de seguir.

A estrutura da exposición é lóxica e está

tratada con esmero, pero non é orixinal nin

amena.

A exposición é difícil de seguir por non ter

unha estrutura lóxica, pero está tratada con

esmero; ademais, é orixinal, amena e fácil de

seguir.

A exposición é difícil de seguir, por non ter

unha estrutura lóxica e ser tediosa.

10 Responde as preguntas con acerto e precisión.

Responde as preguntas, pero deu algúns datos

irrelevantes.

Responde a algunha pregunta con erros ou

vaguidades.

Non responde a ningunha pregunta, ou o fai

con continuos erros.

RE

CU

RS

OS

DE

AP

OIO

11

Interactúa co auditorio mediante varias

actividades ou experimentos que facilitan a

comprensión do tema da exposición.

Realiza algunha actividade de apoio que

facilita a comprensión do tema.

Realiza algunha actividade de apoio, pero

non facilita a comprensión do tema por

desviarse del.

Non realiza ningunha actividade de apoio que

facilite a comprensión do tema da exposición.

12

Emprega apoio audiovisual para lembrar

datos ou dar exemplos importantes, de forma

creativa.

Emprega apoio audiovisual que non achega

información relevante, ou non o utiliza de

forma creativa.

Emprega apoio audiovisual que se limita a ler

ou proxectar, sen realizar unha exposición

adecuada.

Apenas emprega apoio audiovisual, ou carece

del.


96

10.2.3. Rúbrica de exposición con ferramentas dixitais

OBXEC


CO

NT

IDO

1 A presentación é creativa, sorprendente,

amena, única.

A presentación mostra certa

orixinalidade e é amena.

A presentación está desenvolvida a

partir dun persoal xa existente.

A presentación non é orixinal nin de

autoría propia.

2 Cobre o tema obxecto da presentación

en profundidade.

Cobre o tema obxecto da presentación

de forma adecuada.

Apenas inclúe a información esencial

do tema. A información sobre o tema é escasa.

3 Cobre o tema obxecto da presentación

en profundidade. O coñecemento do tema parece ser bo.

Mostra certos erros na asimilación do

contido.

Mostra erros ou carencias na

asimilación do contido.

4

Empréganse de forma profusa imaxes

e/ou vídeos que complementan e

axudan á comprensión do tema.

Empréganse algunhas imaxes e/ou

vídeos que complementan e axudan á

comprensión do tema.

Apenas se empregan imaxes e/ou

vídeos, ou non achegan nin axudan á

comprensión do tema.

Empréganse imaxes e/ou vídeos na

presentación que acaparan a exposición

do tema.

5

As diapositivas gardan unidade temática

e coidouse a súa claridade; respectan,

ademais, a estrutura gramatical.

As diapositivas gardan unidade temática

e coidouse a súa claridade, pero non se

respectou a estrutura gramatical.

As diapositivas gardan unidade

temática, pero non se coidou a súa

claridade nin se respectou a estrutura

gramatical.

As diapositivas non gardan unidade

temática e non se coidou a súa

claridade: é unha unión de distintas

presentacións.

6 Non hai erros ortográficos nin

gramaticais.

A presentación ten 1 ou 2 erros

ortográficos ou gramaticais.

A presentación ten entre 3 e 5 erros


A presentación ten 6 ou máis erros

ortográficos ou gramaticales.

OR

GA

NIZ

AC

IÓN

7

A portada engancha e introduce o tema

da presentación e os autores, e é seguida

por un índice.

A portada é seguida por un índice da

presentación.

A portada introduce o tema obxecto da

presentación e os autores, pero carece

de índice.

A portada non introduce o tema obxecto

da presentación ou aos autores, e carece

de índice.

8

A presentación do contido está ben

estruturada: unha idea segue á outra

nunha secuencia lóxica, con transicións

e uso de títulos claros.

A presentación está bastante organizada:

unha idea ou transparencia parece fóra

de lugar, pero as transicións e os títulos

empregados son claros.

A presentación é un pouco difícil de

seguir: algunhas ideas ou transparencias

parecen fóra de lugar, ou se empregaron

mal as transicións e os títulos.

As ideas parecen estar ordenadas ao

azar, con ideas e transparencias

totalmente fóra de lugar.

9

A carga de traballo está dividida

equitativamente e compartida por todos

os membros do grupo.

A carga de traballo está dividida

equitativamente, pero non é compartida

por todos os membros do grupo.

Unha persoa do grupo non realizou a

súa parte do traballo.

Varias persoas do grupo non realizaron

a súa parte do traballo.

10

O peche é orixinal, e inclúe unha

diapositiva de conclusións, e unha de

agradecemento e invitación a realizar

preguntas.

O peche inclúe unha diapositiva de

conclusións e unha de agradecemento e

invitación a realizar preguntas.

O peche inclúe unha diapositiva de

agradecemento e invitación a realizar

preguntas.

O peche non inclúe unha diapositiva de

invitación a realizar preguntas.


97

10.2.4. Rúbrica de traballos escritos

OBXEC


ON

TID

O

1

O tema obxecto do traballo trátase de

forma creativa, sorprendente, amena,

única.

O tema trátase con certa orixinalidade e

de forma amena.

O tema desenvolveuse (ou o parece) a

partir dun traballo xa existente.

O traballo non é/parece orixinal nin de

autoría propia.

2

Cobre o tema obxecto do traballo con

profundidade.

Cobre o tema obxecto do traballo de

forma adecuada.

Apenas inclúe a información esencial do

tema.

A información sobre o tema é escasa.

3

O texto mostra que o coñecemento do

tema é excelente.

O texto mostra que o coñecemento do

tema parece ser bo.

O texto mostra certos erros na


O texto mostra erros ou carencias na


4

Empréganse de forma profusa imaxes

e/ou infografías que complementan e

axudan á comprensión do tema.

Empréganse varias imaxes e/ou

infografías que complementan e axudan

á comprensión do tema.

Apenas se empregan imaxes e/ou

infografías, ou non achegan nin axudan á

comprensión do tema obxecto do

traballo.

Non se empregan imaxes nin infografías

no traballo.

5

O texto garda unidade temática e

coidouse a súa claridade, respectando a

estrutura gramatical.

O texto garda unidade temática e

coidouse a súa claridade, pero non se


O texto garda unidade temática, pero

non se coidou a súa claridade nin se


O texto non garda unidade temática e

non se coidou a súa claridade; é unha

unión de distintos textos.

6

Non hai erros ortográficos nin

gramaticais en todo o traballo.

O traballo ten entre 1 e 5 erros


O traballo ten entre 6 e 10 erros


O traballo ten 6 ou máis erros


OR

GA

NIZ

AC

IÓN

7

A portada engancha e introduce o

tema obxecto do traballo e aos autores,

e é seguida por un índice.

A portada é seguida por un índice do

traballo.

A portada é orixinal e introduce o tema

obxecto do traballo e aos autores, pero

carece de índice.

A portada non é orixinal ou non

introduce o tema obxecto do traballo ou

aos autores, e carece de índice.

8

O contido do traballo está ben

estruturado: unha idea segue á outra

nunha secuencia lóxica, con

transicións e uso de títulos claros,

mantendo o formato. É fácil de ler.

O traballo está bastante organizado;

aínda que algunha idea parece fóra de

lugar, as transicións entre o resto son

lóxicas e a orde empregada é clara.

Ademais, mantense o formato,

facilitando a súa lectura.

O traballo é un pouco difícil de seguir:

algunhas ideas parecen fóra de lugar, ou

se empregaron mal as transicións entre

elas, a orde e/ou o formato.

As ideas dentro do traballo parecen estar

ordenadas ao azar, con algunhas

totalmente fóra de lugar. Ademais, non se

mantén o formato, custa lelo.

9

O final do traballo é orixinal, e inclúe

unha reflexión profunda e conclusións.

O final do traballo inclúe unha reflexión

e conclusións.

O final do traballo inclúe conclusións,

pero sen apenas reflexión, e/ou parecen

copiadas.

O final do traballo non inclúe reflexión

nin conclusións, ou aparecen pero están

copiadas doutra fonte.

10

A extensión do traballo cínguese ao

solicitado polo profesor ou a profesora,

sen que sobre nin falte nada.

A extensión é lixeiramente superior ou

inferior á solicitada, sendo todo

relevante.

A extensión cínguese ao solicitado, pero

á conta de eliminar partes importantes ou

engadir contido sen lóxica.

A extensión é notablemente superior ou

inferior á solicitada.


98

10.2.5. Táboa de busca de información e fiabilidade das fontes

INFORMACIÓN

FONTE

DA

INFORMACIÓN

TIPO

DE FONTE

REPUTACIÓN

DA FONTE

FECHA DE

PUBLICACIÓN

E/OU

ACTUALIZA-

CIÓN

EXPERIENCIA

DO AUTOR

E/OU FONTE

PARCIALI-

DADE E/OU

NESGO

DA FONTE

COTEXO DA

INFORMACIÓN

(con outras fontes)

É FIABLE

A FONTE?

POR QUÉ?


99

10.2.6. Escala de observación: traballo diario e participación na materia

Alumno/a

Amosa interese

polos temas

tratados, realiza

preguntas,

achegas…

Toma conciencia

da relevancia da

ciencia na súa

vida, pon

exemplos,

relaciona os temas

Realiza as tarefas

encomendadas

con autonomía…

Mantén a

atención, garda

silencio, responde

cando se lle

pregunta…

Trae o material

necesario e realiza

un uso adecuado

dos recursos

Amosa interese

por coñecer máis,

ou afondar, sobre

os contidos

traballados

S A V N S A V N S A V N S A V N S A V N S A V N

S. Sempre AV. Ás veces N. Moi poucas veces ou nunca


100

10.2.7. Rúbrica para a utilización do método científico no laboratorio e a resolución de problemas

4 3 2 1

OBSERVAR

Realiza unha observación

minuciosa e precisa da experiencia,

recolle información e identifica os

datos relevantes. Rexistra a

información de maneira ordenada e

sistemática. Expresa correctamente

os datos e os resultados.

Realiza unha observación

correcta e rexistra a información

e os datos relevantes de maneira

ordenada e sistemática.

Non sempre expresa de forma

precisa os resultados obtidos.

Sabe como realizar unha boa

observación, aínda que o

rexistro de datos non é correcto

e pode xerar confusión.

A observación é inadecuada e

non contempla todos os

aspectos. O rexistro é

insuficiente e está nesgado.

FORMULAR

HIPÓTESES

Desde a observación realizada

elabora hipóteses de traballo

podendo xustificalas cos contidos

da materia. Argumenta coas súas

palabras o porqué de cada hipótese

exposta.

Elabora hipótese de traballo

desde a observación realizada,

pero ten dificultades para

xustificalas.

A partir das observacións

realizadas, elabora hipóteses de

traballo que non xustifica.

A partir das observacións

realizadas, ten moitas

dificultades para elaborar unha

hipótese de traballo coherente.

CONTRASTAR

HIPÓTESES

Propón un plan de traballo

realizando experimentos e/ou

investigacións de índole científica.

Leva a cabo a hipótese exposta e

contrasta os resultados coa hipótese

de traballo.

Valora se a hipótese compróbase ou

non, e busca evidencias para

xustificar a súa viabilidade.

Realiza un contraste de hipótese

metódico desde a

experimentación realizada.

Busca evidencias para xustificar

se é verdadeira ou falsa, pero non

sempre pode explicar

razoadamente o porqué do

resultado.

Realiza probas para valorar se a

hipótese verifícase ou non,

pero a experimentación non

sempre está ben efectuada e

nalgún caso non comproba a

súa validez.

Non comproba a validez da

hipótese.

PREDICIR E

ESTABLECER

MODELOS

Elabora modelos da realidade sobre

o tema traballado e fai predicións

fundamentadas desde o contraste

das hipóteses cos contidos teóricos.

Defende esa predición con

argumentos sólidos de elaboración

propia.

Fai predicións e establece

modelos a partir da

experimentación realizada. Non

sempre pode defender esa

predición con argumentos de

elaboración propia.

Fai predicións e establece

modelos, aínda que non sempre

son coherentes cos datos

obtidos na experimentación ou

coa teoría.

Non sabe facer predicións nin

establecer modelos.


101

10.2.8. Rúbrica para a autoavaliación do profesorado: planificación

INDICADORES VALORACIÓN PROPOSTAS DE MELLORA

PL

AN

IFIC

AC

IÓN

1. Programa a materia tendo en conta os estándares de

aprendizaxe previstos nas leis educativas.

2. Programa a materia tendo en conta o tempo dispoñible

para o seu desenvolvemento.

3. Selecciona e secuencia de forma progresiva os

contidos da programación de aula tendo en conta as

particularidades de cada un dos grupos de

estudantes.

4. Programa actividades e estratexias en función dos

estándares de aprendizaxe.

5. Planifica as clases de modo flexible, preparando

actividades e recursos axustados á programación de

aula e ás necesidades e aos intereses do alumnado.

6. Establece os criterios, procedementos e os

instrumentos de avaliación e autoavaliación que

permiten facer o seguimento do progreso de

aprendizaxe dos seus alumnos e alumnas.

7. Coordínase co profesorado doutros departamentos que

poidan ter contidos afíns á súa materia.


102

10.2.9. Rúbrica para a autoavaliación do profesorado: motivación do alumnado


MO

TIV

AC

IÓN

DO

AL

UM

NA

DO

1. Proporciona un plan de traballo ao principio de cada

unidade.

2. Expón situacións que introduzan a unidade (lecturas,

debates, diálogos?).

3. Relaciona as aprendizaxes con aplicacións reais ou coa

súa funcionalidade.

4. Informa sobre os progresos conseguidos e as

dificultades atopadas.

5. Relaciona os contidos e as actividades cos intereses do

alumnado.

6. Estimula a participación activa dos estudantes en clase.

7. Promove a reflexión dos temas tratados.


103

10.2.10. Rúbrica para a autoavaliación do profesorado: desenvolvemento da ensinanza


1. Resume as ideas fundamentais discutidas antes de pasar a

unha nova unidade ou tema con mapas conceptuais,

esquemas?

2. Cando introduce conceptos novos, relaciónaos, se é posible,

cos xa coñecidos; intercala preguntas aclaratorias; pon

exemplos...

3. Ten predisposición para aclarar dúbidas e ofrecer asesorías

dentro e fóra das clases.

4. Optimiza o tempo dispoñible para o desenvolvemento de

cada unidade didáctica.

5. Utiliza axuda audiovisual ou doutro tipo para apoiar os

contidos na aula.

6. Promove o traballo cooperativo e mantén unha

comunicación fluída cos estudantes.

7. Desenvolve os contidos dunha forma ordenada e

comprensible para os alumnos e as alumnas.

8. Expón actividades que permitan a adquisición dos

estándares de aprendizaxe e as destrezas propias da etapa

educativa.

9. Expón actividades grupais e individuais.


104

10.2.11. Rúbrica para a autoavaliación do profesorado: avaliación


1. Realiza a avaliación inicial ao principio de curso para

axustar a programación ao nivel dos estudantes.

2. Detecta os coñecementos previos de cada unidade

didáctica.

3. Revisa, con frecuencia, os traballos propostos na aula

e fóra dela.

4. Proporciona a información necesaria sobre a

resolución das tarefas e como pode melloralas.

5. Corrixe e explica de forma habitual os traballos e as

actividades dos alumnos e as alumnas, e dá pautas

para a mellora das súas aprendizaxes.

6. Utiliza suficientes criterios de avaliación que atendan

de maneira equilibrada a avaliación dos diferentes

contidos.

7. Favorece os procesos de autoavaliación e

coavaliación.

8. Propón novas actividades que faciliten a adquisición

de obxectivos cando estes non foron alcanzados

suficientemente.

9. Propón novas actividades de maior nivel cando os

obxectivos foron alcanzados con suficiencia.

10. Utiliza diferentes técnicas de avaliación en función

dos contidos, o nivel dos estudantes, etc.

11. Emprega diferentes medios para informar dos

resultados aos estudantes e aos pais.


105

10.2.12. Rúbrica para a autoavaliación do profesorado: seguimento e ava-liación do proceso de ensino–aprendizaxe

Para realizar o seguimento dos logros conseguidos mediante unha valoración

porcentual de alumnos que superan a materia por cursos empregaremos a que aparece a

continuación:

AVALIACIÓN DO PROCESO DE ENSINO-APRENDIZAXE

DEPARTAMENTO: Física e Química ANO

ACADÉMICO:

MATERIA: PROFESOR/A:

CUALIFICACIÓNS

Sf B N Sb

CUALIFICACIÓNS

Sf B N Sb

CUALIFICACIÓNS

Sf B N Sb


106

11. Avaliación da propia programación

A programación didáctica é un documento que se realiza coa intención de que

permaneza no tempo, sen embargo, a medida que esta se vai contrastando coa práctica

docente nas aulas, é susceptible de modificacións e cambios que a sigan facendo útil e válida.

Isto implica un proceso de avaliación continua da propia programación, converténdoa nun

instrumento eficaz na organización da práctica pedagóxica, que de resposta e desenrole as

finalidades educativas marcadas para cada un dos cursos.

Ao longo do curso realizarase, nas reunións de departamento, un seguimento da

programación a varios niveis:

Seguimento da propia programación: unidades didácticas impartidas,

implicación no proxecto lector, realización de actividades complementarias programadas,

tempo invertido na consecución dos obxectivos, etc.

Análise do grao de consecución, por parte dos alumnos, dos obxectivos

marcados a nivel curricular: conceptuais, procedementais e actitudinais. Neste senso

elaborarase un cadro porcentual dos resultados obtidos polos alumnos en cada avaliación

facendo unha valoración dos resultados.

Adaptación da programación ás características concretas dos cursos nos que se

imparten as distintas materias da programación, tendo en conta a atención á diversidade.

Detección de posibles erros e aspectos susceptibles de cambios e de melloras

para ter en conta na programación do seguinte curso.

Deste seguimento darase conta, cando proceda, nas correspondentes reunións da

Comisión de Coordinación Pedagóxica

Ao remate de curso, farase unha valoración final recollendo o seguimento realizado

durante o curso e se formularán as propostas que se consideren convenientes a introducir na

programación do vindeiro curso.


107

FICHA PARA O SEGUIMENTO DA PROGRAMACIÓN DIDÁCTICA

DEPARTAMENTO: Física e Química Ano académico:

MATERIA: CURSO:

1ª Avaliación Data:

Unidades Materia non impartida Observacións






108

12. Sinatura dos membros do departamento

A presente Programación Didáctica foi elaborada polo Departamento de Física e

Química do IES Pontepedriña de Santiago de Compostela.

En Santiago de Compostela, a 29 de novembro de 2018

Asdo.: Socorro Liste López

programación de física e química · ies pontepedriña. programación de física e química....

Documents