presentaciÓn - seq.gob.mx€¦ · ti’ le jats meyaja’ yaan a kanik a: a wilik, a p’isik...

70

Upload: others

Post on 06-Aug-2021

7 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: PRESENTACIÓN - seq.gob.mx€¦ · Ti’ le jats meyaja’ yaan a kanik a: A wilik, a p’isik yéetel a k’a’abetkunsik suutukilo’ob bix u xo’okol k’iin. Yáax meyaj: Beet
Page 2: PRESENTACIÓN - seq.gob.mx€¦ · Ti’ le jats meyaja’ yaan a kanik a: A wilik, a p’isik yéetel a k’a’abetkunsik suutukilo’ob bix u xo’okol k’iin. Yáax meyaj: Beet

PRESENTACIÓN

Las Guías de Autoaprendizaje son un recurso que ofrece la Secretaría de Educación de Quintana Roo para las niñas, niños y adolescentes de nuestro estado.

Las familias conocerán su contenido y contribuirán para que durante el confinamiento por la pandemia de Covid 19 se fortalezcan en el hogar conocimientos, habilidades y actitudes y valores. Es importante que el alumnado se sepa acompañado y seguro mientras desarrolla las tareas. Necesario resulta que cuente con su cuaderno de clase para efectuar las indicaciones y que se interese por indagar sobre información en fuentes que existan en casa.

Esta guía en lengua maya fue diseñada por maestras y maestros de la entidad; su propósito es

revalorizar y fortalecer nuestra cultura. ¡Mucho éxito!

SECRETARIA DE EDUCACIÓN DE QUINTANA ROO Ana Isabel Vásquez Jiménez SUBSECRETARIA DE EDUCACIÓN BÁSICA Luz María Abuxapqui González DIRECTORES PREESCOLAR Genoveva Pasos PRIMARIA Carlos Aguilar SECUNDARIA Raúl Polanco EDUCACIÓN FÍSICA Jesús Sosa COORDINADOR DE LAS GUÍAS DE AUTOAPRENDIZAJE Felipe Jiménez COORDINACIÓN ADJUNTA Miguel Alamilla PREESCOLAR Silvia Ríos PREESCOLAR INDÍGENA Leni Kú PRIMARIA Graciela Maldonado PRIMARIA INDÍGENA Yolanda Caamal Norberto May SECUNDARIA Isabel Farfán TELESECUNDARIA Roberto Castillo EDUCACIÓN FÍSICA Guadalupe Alcántara EDUCACIÓN ESPECIAL Minú Encalada

REVISIÓN TÉCNICA EQUIPO DE AUTORES

PREESCOLAR Violeta Perera Elba Ek Mayte Chin PREESCOLAR INDÍGENA Nidia Caamal Vicente Pat PRIMARIA Guadalupe García Rita Alcocer Iliana López Iris Vázquez Crystopher Sandy Citlali Colin Andrés Soberano Miguel Ordóñez Gilbert Carrillo Darani Mendoza Angélica Velázquez Yareli Pinto PRIMARIA INDÍGENA Sandra Canche Isela Aké Félix Jiménez Eliseo Pech SECUNDARIA Isabel Farfán TELESECUNDARIA Ma. Flores Magaly Torres Dorilian Sánchez Lorena Hernández Alfonso Tamay Gabriel Castillo Víctor Caballero EDUCACIÓN FÍSICA Esperanza Sosa Damaris Alonzo Ángeles Ibáñez Hilda Anaya EDUCACIÓN ESPECIAL Bertha Sánchez Isuic Mayo Janett Linares Liliana Cuevas Virginia Ríos

PREESCOLAR Ma. Teresa Flores Elena Herrera Angelica Mena Victoria Llovera Leslie Medina Carolina Garduño Laura Barrera Lourdes Pérez Mirna Rosado Mónica Villarreal Nadycie Chin Fany Avilez PREESCOLAR INDÍGENA María Pat Lauro Chuc María Moo Eugenia Tuz Dalia Muñoz Norma Marín Silvia Gómez Venancia Poot PRIMARIA Sulli Valencia Benjamín Collí Yadira Carvajal Leydi Puc Ileana Solís David Varela Jimmy Cano Isabel Velázquez Emmanuel Rangel Karla Dzul Lorena Díaz Ulises Alcantar Cristina Ac Pilar Vélez Ossiel Sandy Zaira Medrano Esther Kantun Halil Díaz José Balam Hugo Calderón Cuauhtémoc González Yazmín Moreno María Baeza Fátima Canul Erik Peralta Sergio Pérez Isaías Carrillo Ronald López Carolina Cruz Karla Kanxoc

PRIMARIA INDÍGENA Maximino Balam Leysi Ku Ligia Ku Hilario Poot Deysi Chan Rogelio Dzib SECUNDARIA Alma Jiménez Arbey Mendoza Gabriela Sanabria Cinthia Cortés Yazury Pérez José Pech Carlos Ucán Kinkakuji Loo Arjona Darwin Alcocer Juan Torres Damaris González Alfredo Ojeda Deysi Uc TELESECUNDARIA Iliana Santoyo Yasmín Chab Carmen Pacheco Gilda Pacab Juan López José Sosa Marina Cima Edgar Gutiérrez Saulo Rosas Claudia Dzib Alfredo Poot Kenji Montalvo Jorge Alvarado Ricardo Teh Candy Sosa Francisco Canul Sergio Catzín Rosa Cruz José Rodríguez Carolina Cámara Esther Casanova Francisco Aguilar Leydi Yam Lourdes Cituk Elmi Chin Regina Quiñones Elmer Pacheco Nilvia Lizama Nury Alcocer Roberto Aké María Vargas Feliciano Chuc

Aarón Caamal María Yobal Alma García Rudi Tah Eliézer May Zeida Porres Manuel González David Loeza Ana Baas Walter Can Tomás Castaldi Sebastián Alejandro EDUCACIÓN FÍSICA Daniel Villanueva Cinthia Hernández Naxhielii Ac Libertad Pacheco Marely Bautista Francisco Rivera Araceli Rouan Janet Vallejo Enrique Torquemada Francisco Jesús Félix Flores Darío Uitzil Adriana García Graciela Garrido Lucio Osorio Christian May Daniel Figueroa Luis Cortés Karen Urbina Didier Delgado Julián Martínez Juan Guía Carlos Ríos Juan Mis Denize Arcique Genner Herrera Alfredo Meléndez Adrián Góngora Jaime Ricalde EDUCACIÓN ESPECIAL Anesly Méndez Andrea Chí Edgar Fuentes Grecia Uc Gloria Arriaga Hiromi Pérez Hipólito Ortegón Julia Juárez Leticia May María Ontiveros Mario Ramírez Miriam Mukul Paola Celis

Page 3: PRESENTACIÓN - seq.gob.mx€¦ · Ti’ le jats meyaja’ yaan a kanik a: A wilik, a p’isik yéetel a k’a’abetkunsik suutukilo’ob bix u xo’okol k’iin. Yáax meyaj: Beet

Yáax meyaj ts’íibal: ba’ax kin beetik ti’ suutukilo’ob. U xo’okol k’iin

Ti’ le jats meyaja’ yaan a kanik a: A wilik, a p’isik yéetel a k’a’abetkunsik suutukilo’ob bix u xo’okol k’iin.

Yáax meyaj:

Beet u yoochel jump’éel ba’aj ka beetik ichil le suutukilo’ob ku ye’esa’al techo’.

Ja’atskab k’iin

Chúumuk k’iin

Chinil k’iin

Áak’ab

Ba’ax ken a kanej:

Yaan a k’a’ajsik ba’ax ka beetik ti’ suutukilo’ob ichil jump’éel k’iin; bix u k’aaba’ le

k’iino’ob yaan ichil jump’éel semana; jayp’éel k’iin yaan ichil jump’éel wináal; beyxan bix u

k’aaba’ le wináalo’obo’. .

Page 4: PRESENTACIÓN - seq.gob.mx€¦ · Ti’ le jats meyaja’ yaan a kanik a: A wilik, a p’isik yéetel a k’a’abetkunsik suutukilo’ob bix u xo’okol k’iin. Yáax meyaj: Beet

Ka’ap’éel meyaj:

Yéetel u yáantaj juntúul a láak’tsilile’, tsol ts’íibt u k’aaba’ u k’iinilo’ob jump’éel semana’ ichil u xoxot’áal le

kanti’its’o, uti’ale’ áantabaj yéetel le t’aano’ob yaan ichil le múuyalo’obo’.

Óoxp’éel meyaj:

Beet u yoochel ichil le kanti’its’o’obo’ ba’ax ta beetaj ichil le k’iino’ob ti’ le semana’ máaniko’.

U tuukulil in xook.

Ba’ax ku beeta’al ichil jump’éel k’iin.

Bix u p’i’isil le suutukilo’.

Jayp’éel k’iin yaan ichil jump’éel semana.

Áantaj.

Ichil a áanalte’il ti’ Españole’, ti’ u wáalju’umil 20, ku ye’esik teech u k’aaba’ le k’iino’ob yaan ti’ jump’éel

semanao’.

Viernes

Miércoles

Sábado

Martes

Domingo

Jueves

Lunes

Page 5: PRESENTACIÓN - seq.gob.mx€¦ · Ti’ le jats meyaja’ yaan a kanik a: A wilik, a p’isik yéetel a k’a’abetkunsik suutukilo’ob bix u xo’okol k’iin. Yáax meyaj: Beet

Kanp’éel meyaj:

Yéetel u yáantaj juntúul a láak’tsilile’ k’oos yéetel tak’ u ts’íibil tuláakal u xookilo’ob u wináalil enero, yaan

ti’ anexo 1.

Jo’op’éel meyaj:

Yéetel u yáantaj juntúul a láak’tsilile’ ts’íibtej bix u k’aaba’ jujump’éel u wináalil le tsolk’iino’oba’.

Áantaj:

Ichil u áanalte’il matemáticase’, ti’ u wáalju’umil 123, je’el u páajtal a wilik u k’aaba’ le wináalo’obo’.

Page 6: PRESENTACIÓN - seq.gob.mx€¦ · Ti’ le jats meyaja’ yaan a kanik a: A wilik, a p’isik yéetel a k’a’abetkunsik suutukilo’ob bix u xo’okol k’iin. Yáax meyaj: Beet

Ka’ap’éel meyaj ts’íibal: ba’ax le suutukilo’.

Yáax meyaj:

Xook le ba’ax ku ya’alik J-Pepe yéetel X-Maria.

U ts’íibil in xook.

Teche’ a wóojel a k’a’abetkuns le jejeláas p’isk’iino’obo’.

A wóojel ba’ax k’iin bejlae’.

Ba’ax ken a kanej:

Yaan a k’ajoltik ba’ax le suutukilo’, bix u ja’atsalo’ob yéetel ba’ax yéetel ku p’i’isilo’ob.

J- Pepe a wóojela’, le suutukilo’ leti’ le

p’is ku beeta’al ti’ jejeláas ba’alo’ob

wáaj u k’éexel k’iino’ob.

Beyo’ x-Maria. Beyxan uti’al u yila’al buka’aj

suutukile’ ku k’a’abetkunsa’al le p’isk’iino’, le

tsolk’iino’ob ti’ sáansamal, wináal wáaj

ja’abo’ob.

Page 7: PRESENTACIÓN - seq.gob.mx€¦ · Ti’ le jats meyaja’ yaan a kanik a: A wilik, a p’isik yéetel a k’a’abetkunsik suutukilo’ob bix u xo’okol k’iin. Yáax meyaj: Beet

Yáax meyaj:

Xook le ba’ax ku ya’alik J-Pepe yéetel X-Maria.

U tuukulil in xook.

Teche’ a k’ajolt le maaya tsolk’iino’.

Bix u jela’anil ti’ le tsolk’iin gregoriano.

Ba’ale’ a wóojela’, le p’is

je’ela’ ku k’aabatik

Gregoriano’.

Ma’ in wóojeli’. Ba’ale’ kux

túun le ku ya’ala’al maaya

tsolk’iino’.

Le je’elo’ leti’ ka’ach ku

k’a’abetkunsiko’ob le

úuchben maayajo’obo’.

Tene’ tak in k’ajoltik bixi’.

Ichil le jats xooka’ yaan k k’ajoltik

bix le tsolk’iin gregoriano yéetel

maaya tsolk’iino’.

Me llegan las cartas y

no sé leer…

¿Qué soy? El buzón.

Page 8: PRESENTACIÓN - seq.gob.mx€¦ · Ti’ le jats meyaja’ yaan a kanik a: A wilik, a p’isik yéetel a k’a’abetkunsik suutukilo’ob bix u xo’okol k’iin. Yáax meyaj: Beet

Ka’ap’éel meyaj:

Boon yéetel jejeláas boonilo’ob le nu’ukulo’ob ku k’a’abetkunsa’al uti’al u p’i’isil k’iin.

U tuukulil in xook.

Máakalmak ichil le nu’ukulo’ob a wóojel a k’a’abetkunsej.

Máakalmak yaan ichil a najili’.

Page 9: PRESENTACIÓN - seq.gob.mx€¦ · Ti’ le jats meyaja’ yaan a kanik a: A wilik, a p’isik yéetel a k’a’abetkunsik suutukilo’ob bix u xo’okol k’iin. Yáax meyaj: Beet

Óoxp’éel meyaj:

Ichil le kanti’its’o’ beet u yoochel jump’éel ba’al ta beetaj jo’olje’ak, yéetel ts’íibt buka’aj suutukil ta

meyajta.

Ma’ u tu’ubultech a bonik yéetel a ch’ilibboonilo’ob.

U tuukulil in xook.

Jayp’éel ba’alob ka beetik ichil jump’éel k’iin.

Jayp’éel suutukilo’ob yaan ichil jump’éel k’iin.

Page 10: PRESENTACIÓN - seq.gob.mx€¦ · Ti’ le jats meyaja’ yaan a kanik a: A wilik, a p’isik yéetel a k’a’abetkunsik suutukilo’ob bix u xo’okol k’iin. Yáax meyaj: Beet

Kanp’éel meyaj:

Beet u yoochelil bix le suutuko’ob ku k’ata’al teecho’.

U tuukulil in xook.

Bix le suutukilo’ob yaan ichil le k’iino’.

Ba’ax ku beeta’al ichil k’iin

Bix le áak’abo’.

Ja’atskab k’iin Chúumuk k’iin

Chinil k’iin Áak’ab

Soy ave y soy

llana, pero

no tengo pico

ni alas.

¿Qué soy?

La avellana

Page 11: PRESENTACIÓN - seq.gob.mx€¦ · Ti’ le jats meyaja’ yaan a kanik a: A wilik, a p’isik yéetel a k’a’abetkunsik suutukilo’ob bix u xo’okol k’iin. Yáax meyaj: Beet

Kanp’éel meyaj:

Nup le t’aano’ob yéetel u yoochelo’.

Chinil k’iin

Ja’atskab k’iin

Áak’ab

Chúumuk k’iin

Page 12: PRESENTACIÓN - seq.gob.mx€¦ · Ti’ le jats meyaja’ yaan a kanik a: A wilik, a p’isik yéetel a k’a’abetkunsik suutukilo’ob bix u xo’okol k’iin. Yáax meyaj: Beet

Óoxp’éel meyaj ts’íibal: tsolk’iin Gregoriano.

Yáax meyaj:

Xook le ts’íibo’oba’, yéetel u yáantaj juntúul a láak’tsilil.

Uti’al u p’i’isil le suutukilo’ob ichil u

tsolk’iin gregorianoe’ ku

k’a’abetkunsa’al:

P’isk’iin

P’is wináal

P’is ja’ab

Ba’ax ken a kanej:

Yaan a k’ajoltik bix u k’a’abetkunsa’al le tsolk’iin gregoriano’, yéetel yaan a kanik a

k’a’abetkuns le jejeláas nu’ukulo’ob ku p’íisiko’b k’iin.

Page 13: PRESENTACIÓN - seq.gob.mx€¦ · Ti’ le jats meyaja’ yaan a kanik a: A wilik, a p’isik yéetel a k’a’abetkunsik suutukilo’ob bix u xo’okol k’iin. Yáax meyaj: Beet

Ka’ap’éel meyaj:

Boon le oochelo’oba’, ts’o’okole’ ts’íib tu yáanal bix u k’aaba’ob.

Page 14: PRESENTACIÓN - seq.gob.mx€¦ · Ti’ le jats meyaja’ yaan a kanik a: A wilik, a p’isik yéetel a k’a’abetkunsik suutukilo’ob bix u xo’okol k’iin. Yáax meyaj: Beet

Óoxp’éel meyaj:

K’áat ti’ a yuum wáaj a ki’ichpam na’ ba’ax k’iin ku máan u k’iin a k’aaba’. Ts’o’okole’ wóolkalt yéetel chak

u k’iinil ichil le p’íis ja’aba’.

U tuukulil in xook:

Bix a k’iinbesik u k’iin a k’aaba’.

P’ÍIS JA’AB 2021

Page 15: PRESENTACIÓN - seq.gob.mx€¦ · Ti’ le jats meyaja’ yaan a kanik a: A wilik, a p’isik yéetel a k’a’abetkunsik suutukilo’ob bix u xo’okol k’iin. Yáax meyaj: Beet

Kanp’éel meyaj:

Ichil le kanti’its’a’ beet u yoochel bix u k’iinbesa’al u k’iin a k’aaba, beyxan ts’íib ba’ax ku beeta’al.

U tuukulil in xook:

Bix a wu’uyikabaj chéen beeta’ak u k’iin a k’aaba’.

Page 16: PRESENTACIÓN - seq.gob.mx€¦ · Ti’ le jats meyaja’ yaan a kanik a: A wilik, a p’isik yéetel a k’a’abetkunsik suutukilo’ob bix u xo’okol k’iin. Yáax meyaj: Beet

Bix a k’áat ka k’iinbesa’ak u k’iin a k’aaba’.

Jo’op’éel meyaj:

Le je’ela’ u yoochel u wináal febrero. Jéel ts’íib ti’ u jeel kanti’its u xookilo’ob, ts’o’okole’ boon le k’iino’ob

ka beetik ts’íib ichil a najil.

U tuukulil in ts’íib:

Jayp’éel k’iin yaan ti’ u wináal febrero.

Page 17: PRESENTACIÓN - seq.gob.mx€¦ · Ti’ le jats meyaja’ yaan a kanik a: A wilik, a p’isik yéetel a k’a’abetkunsik suutukilo’ob bix u xo’okol k’iin. Yáax meyaj: Beet

Ba’ax k’iinilo’ob ka beetik a ts’íib.

Wakp’éel meyaj:

Ts’íib u xoookolo’ob le p’isk’iino’. Je’el u páajtal a bonik le p’isk’iina yéetel boonilo’ob uts ta wich.

U tuukulil ts’íib:

A wóojel a wil suutukilo’ob ichil p’isk’iin.

12

Page 18: PRESENTACIÓN - seq.gob.mx€¦ · Ti’ le jats meyaja’ yaan a kanik a: A wilik, a p’isik yéetel a k’a’abetkunsik suutukilo’ob bix u xo’okol k’iin. Yáax meyaj: Beet

Jo’op’éel meyaj:

Yéetel u yáantaj juntúul a láak’tsilile’ k’oos le p’íiskin yaan ANEXO 2, páatej, ts’o’okole’ báaxtej. E’es

suutukilo’ob, ba’ale’ k’a’ajakteche’ le kóom julte’o’ ku ye’esik horas yéetel le chowak julte’o’ ku ye’esik

minutos.

A’al ti’ juntúul a láak’tsilil ku yáantech a kaan a wil suutukulo’ob ichil le p’isk’iino’.

Lo bonito de aprender es que

nadie te lo puede quitar.

Page 19: PRESENTACIÓN - seq.gob.mx€¦ · Ti’ le jats meyaja’ yaan a kanik a: A wilik, a p’isik yéetel a k’a’abetkunsik suutukilo’ob bix u xo’okol k’iin. Yáax meyaj: Beet

Kanp’éel meyaj ts’íibal: maaya tsolk’iin

Yáax meyaj:

Xook le ts’íibo’oba’, yéetel u yáantaj juntúul a láak’tsilil.

Uti’al u p’i’isil le suutukilo’ob ka’ach

úuchil tumen le maayaso’obo’, Ku

k’a’abetkunsa’al ka’ap’éel tsolk’iin ku

k’aabatiko’ob:

Tsolk’iin

Ja’ab

Ba’ax ken a kanej:

Yaan a k’ajoltik bix le maaya tsolk’iino’, bey xan bix u k’a’abetkunsa’al ka’ach uuchilil.

Page 20: PRESENTACIÓN - seq.gob.mx€¦ · Ti’ le jats meyaja’ yaan a kanik a: A wilik, a p’isik yéetel a k’a’abetkunsik suutukilo’ob bix u xo’okol k’iin. Yáax meyaj: Beet

U tuukulil ts’íib:

Bix a wilik le ts’íibo’oba’.

Bix u jela’anil yéetel le tsolk’iin gregoriano.

Le tsolk’iino’ yaanti’ junk’áal k’iino’ob,

ba’ale’ ti’ jujump’éele’ ku máan óoxlajun

k’iinilo’ob.

U k’áat u ya’ale yaan ti’ 260 k’iino’ob.

Le ja’abo’ yaan ti’ waxaklajun

wináalo’ob, ti’ jujump’éele’ yaan junkáal

k’iino’ob. Yéetel ulaj jump’éel wináal

chéen jo’op’éel k’iin yaanti’.

U k’áat u ya’ale yaan ti’ 365 k’iino’ob.

Page 21: PRESENTACIÓN - seq.gob.mx€¦ · Ti’ le jats meyaja’ yaan a kanik a: A wilik, a p’isik yéetel a k’a’abetkunsik suutukilo’ob bix u xo’okol k’iin. Yáax meyaj: Beet

Ka’ap’éel meyaj:

Cha’ant le u p’isk’iin le úuchben maayajo’obo’. Il a wil bix u k’aaba’ob. Yéey jump’éel uts ta wichi’,

ts’o’okole’ beet tu tsel, beyxan ts’íib u k’aaba’

TSOLK’IIN

JA’AB

Page 22: PRESENTACIÓN - seq.gob.mx€¦ · Ti’ le jats meyaja’ yaan a kanik a: A wilik, a p’isik yéetel a k’a’abetkunsik suutukilo’ob bix u xo’okol k’iin. Yáax meyaj: Beet

Óoxp’éel meyaj:

Xook ba’ax ku ya’alik j-Pepe yéetel x-Maria.

U tuukulil ts’íib:

K’áat ti’ a nool, chíich wáaj juntúul a láak’tsilil ba’ax u yoojel yo’olal u p’iisk’iino’ob le maaya wíinko’obo’.

Ba’ax ku taal ti’ a tuukul ka ta k’ajóoltaj yo’olal maaya tsolk’iin.

j-Pepe ka wilik bix u

jela’anil le tsolk’iin

gregoriano yéetel maya.

Beyo’ x-Maria tin wilaje’ ti’

gregoriano ku k’a’abetkuns’al

xookolo’ob, ti’ maayaje’ ku

k’a’abetkunsa’al oochelo’ob

yéetel u k’aabao’ob.

Beyo’, beyo j-Pepe jats

uts tin wilaj bix k’a’ach u

p’isik u k’ino’ob le maaya

wíinko’obo’.

Beyxan teen jats uts tin wilaj. Ba’ale’

kin óok’an óoltaj tumen ti’ le

k’iino’oba’ táan u bin u sa’atal.

Page 23: PRESENTACIÓN - seq.gob.mx€¦ · Ti’ le jats meyaja’ yaan a kanik a: A wilik, a p’isik yéetel a k’a’abetkunsik suutukilo’ob bix u xo’okol k’iin. Yáax meyaj: Beet

Jo’op’éel meyaj ts’íibal: U p’iskaambalil tsolk’iin Gregoriano.

Yáax meyaj:

Núuk le k’áatchi’oba’ tso’okole’ beet ba’ax ku k’ataltech.

➢ Ba’ax k’iin bejlae’:_____________________________________________________

➢ Ba’ax wináalil: _________________________________________________

➢ Ba’ax ja’abil: _________________________________________________

➢ Ba’ax p’isk’iinil: _______________________________________________

Beorae’ yaan a beetik u tsol wináalil yaano’on, uti’ale’:

1) Ti’ u xeet’ jump’éel ju’um wáaj nook’ej beet jump’éel kanti’its’ yéetel u yaamilo’ob.

2) Beet xooko’ob (1 tak 31) yéetel u mejen xoxot’aal ju’umo’ob.

3) Boon yéetel chak u k’iinilo’ob mina’an xook

4) Boon yéetel ya’ax u k’iinil bejlae’.

5) Tak’ ichil u mejen yaam le wináalo’.

6) Ch’a u yóochel ts’o’okole’ tu’uxt ti’ a xka’ansaj wáaj k’ub a meyaj ti’ a xka’ansaj.

Le je’ela’ jump’éel u ye’esajil

bix k’a’abet a beetik a meyajo’.

U tuukulil ts’íib:

Ba’ax ta kaanaj yo’olal u tsolk’iinil gregoriano.

Ba’ax ken a kanej:

Yaan a kanik a e’es ba’ax ta kanaj yo’olal tsolk’iin gregoriano.

Page 24: PRESENTACIÓN - seq.gob.mx€¦ · Ti’ le jats meyaja’ yaan a kanik a: A wilik, a p’isik yéetel a k’a’abetkunsik suutukilo’ob bix u xo’okol k’iin. Yáax meyaj: Beet

Wakp’éel meyaj ts’íibal: U p’iskaambalil maaya tsolk’iin

Yáax meyaj:

Beet le ba’ax ku ya’alal teecho’.

1) Beet jump’éel kanti’its’, je’el bix le je’ela’ ti’ junxéet’ nojoch sak ju’um wáaj cartulina.

2) Boon u yoochelo’ob p’is k’iin yaan ti’ ANEXO 3 wáaj ANEXO 4 (yéey jump’éel ichil le ka’ap’éelo’).

3) Kost jujump’éel le oochelo’obo’.

4) Tak’o’ob ichil le kanti’its’, ts’o’ok a beetiko’.

5) Ts’íib bix u k’aaba le tsolk’iin ta tak’ajo’.

Le je’ela’ jump’éel e’esajil bix k’a’abet a beetik a meyaj.

Ba’ax ken a kanej:

Yaan a kanik a e’es ba’ax ta kanaj yo’olal maya tsolk’iin.

Page 25: PRESENTACIÓN - seq.gob.mx€¦ · Ti’ le jats meyaja’ yaan a kanik a: A wilik, a p’isik yéetel a k’a’abetkunsik suutukilo’ob bix u xo’okol k’iin. Yáax meyaj: Beet

U k’aaba’ u tuukulil le meyaj kaambala’: JOLCH’AK U k’ajóolta’al tu’ux je’el u yúuchul loob ti’ máak ichil jolch’ak. U yóolil le tuukul u múul ts’íibta’al k’aaba’ob yéetel chíikulilo’ob uti’al a ts’áajik tu kúuchilo’ob sajbe’ensil ta

wilaje’ex te’ jolch’ako’.

Yáax meyaj:Yuum, xíimbat jun p’éel jolch’ak yetel tsikbalt yetel a waal u ch’a’ nuukilil ti’al jolch’ak yetel

ts’íibte’ex.

❖ Ba’ax le jolch’ako’ . Beet u yoochel

____________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________

❖ Ba’ax u ti’al

❖ ______________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________

❖ Yáax ba’ax k’a’ana’an u beetal ti’al ka’aj beetak le jool ch’ako’

❖ ______________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________

❖ Ba’ax nu’ukulil k’a’ana’an tech ti’al ka’ meyajtel

❖ ______________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________

❖ Ba’ax ti’al ku beetal le jolch’ako’. Beet u yoochel

❖ ______________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________

Page 26: PRESENTACIÓN - seq.gob.mx€¦ · Ti’ le jats meyaja’ yaan a kanik a: A wilik, a p’isik yéetel a k’a’abetkunsik suutukilo’ob bix u xo’okol k’iin. Yáax meyaj: Beet

Ka’a p’éel meyaj: K’áat antajil ti’ a na’ wa ayuum ti’al a Chukbesik yéetel le xoxot’

t’aano’ob yéetel le Tsibta’an ta no’ojo’.

1.-beel: ti’al u máan máak, ba’alche’ wa kisbuuts’. Chíikulalilo’ob

2.-Ti’ ____________ ya’ab kach che’ob yéetel iik’elo’ob yani’ xu’uk’

3.-___________: bey u k’aaba’ u bejil maayaob. Jolch’ak

4.-______: ka’analij tu’ux muukul úuchben lak wa ka’ beel

5.- _______: kaja’an ti’ múul, bey paale’, seten ko’. Ka’anal k’áax

6.-________: túumben beel jaranch’akbil u jo’olol. múul

7.-______: múul tuunich uti’al u ye’esa’al xuul kool. alux

8.-Le ______________ ku ts’aik na’atbiltu’ux yaan sajbe’entsil, sak bej

ba’al naats’ wa kúuchilo’ob.

Óox p’éel meyaj: Jach il le’ ochelo’oba’ ti’al wáantikabáa a chuukbes le t’aano’ob

yan tée ka’analo'.

Page 27: PRESENTACIÓN - seq.gob.mx€¦ · Ti’ le jats meyaja’ yaan a kanik a: A wilik, a p’isik yéetel a k’a’abetkunsik suutukilo’ob bix u xo’okol k’iin. Yáax meyaj: Beet

Yuum, xook yetel a mejnil u tsikbal Jpiil yéetel Jduul

Éey, Jpiil, tu’ux

binech…

Binen jolch’ak yéetel

in yuum

Page 28: PRESENTACIÓN - seq.gob.mx€¦ · Ti’ le jats meyaja’ yaan a kanik a: A wilik, a p’isik yéetel a k’a’abetkunsik suutukilo’ob bix u xo’okol k’iin. Yáax meyaj: Beet
Page 29: PRESENTACIÓN - seq.gob.mx€¦ · Ti’ le jats meyaja’ yaan a kanik a: A wilik, a p’isik yéetel a k’a’abetkunsik suutukilo’ob bix u xo’okol k’iin. Yáax meyaj: Beet

Ken xiikech x’iimbal jolch’ak yéetel a yuume’ ts’áa ta wóol ti’ le ba’axo’ob ka wilik, ba’ax bejilo’ob,ba’ax

xúuk’o’ob yano’ob te’elo’. Ts’óokole’ ch’á’ tuunich, wa u láak’ ba’alo’ob ka k’a’asik.

Tsikbalte’ex yéetel a yum ken suutnake’x ta najil

Beet u yoochel ba’ax ta molajo’, tsíibt ba’ax tu k’a’asajo’obtech

Page 30: PRESENTACIÓN - seq.gob.mx€¦ · Ti’ le jats meyaja’ yaan a kanik a: A wilik, a p’isik yéetel a k’a’abetkunsik suutukilo’ob bix u xo’okol k’iin. Yáax meyaj: Beet

Jo’ok’en xíimbal tu k’iiwikil a kajtáal, ka’aj wil ba’ax ts’’iibilo’ob tak’a’an tu jool kúuchil koonol, tu jool u najil

ts’aak, tu jool u najil xook.

Óojelte’ yaan jejeláas ts’íibo’obi’ je’el bix:k’a’ataj ju’uno’ob,ts’iibil k’aaba’ob yéetel ch’iiculilo’ob.

Beet le ta wilo’obo’.

K’a’aytaj juno’ob ts’íibil k’aaba’ chíikulilo’ob

Page 31: PRESENTACIÓN - seq.gob.mx€¦ · Ti’ le jats meyaja’ yaan a kanik a: A wilik, a p’isik yéetel a k’a’abetkunsik suutukilo’ob bix u xo’okol k’iin. Yáax meyaj: Beet

Il a wil le óochelo’obo’

XU'UK'

P'ISIP' KAAN

SAKAB CHÚUJ YEETEL JA’ LUUCH

Page 32: PRESENTACIÓN - seq.gob.mx€¦ · Ti’ le jats meyaja’ yaan a kanik a: A wilik, a p’isik yéetel a k’a’abetkunsik suutukilo’ob bix u xo’okol k’iin. Yáax meyaj: Beet

k’áat chi ti’ a yuum ba´ax uti’al tu láakal le ba’alo’ob ka wilik te oochelo’obo’ ts’íibt te kaambalo’

____________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________

Ts’íibt ba’ax ka wilik te oochelo’obo’.

Formacion civica y etica

Yaan in k’ajóolimbáaj, in yaabilt bimáaj bey xan kin kanaant kinbáaj (me conozco, me valoro y me cuido)

Ba’ax a woojel

Tukle’ yáaxi a k’uchuj ti’ u p’éel kúuchil wa ti’ u p’éel kajtáaltu’ux mix máak a k’aj óol.

Page 33: PRESENTACIÓN - seq.gob.mx€¦ · Ti’ le jats meyaja’ yaan a kanik a: A wilik, a p’isik yéetel a k’a’abetkunsik suutukilo’ob bix u xo’okol k’iin. Yáax meyaj: Beet

Ba’ax je’el a beetik bey mix ma’ak a k’a’óol tuúx k’uch’ul ka beetik

.

____________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________

In tuukulo’ob, yaj óolilo’ob , kíiki’ óolilo’ob, k’áat olilo’ob yeetel ba’axo’ob k’áat

Tóone’ w’iiniko’on, je’el bix toóne´mina’an u jeel je’e bixo’one’, jejelas k tuukul, b’aax kik úuuyik, bix ak úuyik kbáa yeetel bix éesik k tuukul.

Xook yeetel a yuum wa a na’ le chan ts’íib yaan te kaan balo’:

in k’aaba’ tene’e jJose.

Uts tin t’aan in tsikbáatik in tuukul

Page 34: PRESENTACIÓN - seq.gob.mx€¦ · Ti’ le jats meyaja’ yaan a kanik a: A wilik, a p’isik yéetel a k’a’abetkunsik suutukilo’ob bix u xo’okol k’iin. Yáax meyaj: Beet

Ich u najil xook.

In k’áat ka yaábakin etailo’ob yo’osal in

kanik y’aab kach ba’alo’ob.

Jach kíimak in wóol ken jook’oken xíimbal

Yeetel in yuum.

Le ken wíijakene’ kin jaantik ba’ax ku chachik in na’

Ti’al ik jaant yeetel in laak’o’ob.

Bey ts’o’ok a wúuyik u tsikbalil le chan xíipalo’, te’e suutuka’ ts’íibt yeetel u antaj a yuum, jun p’éel a chan tsikbalil .

In k’aaba’e’__________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________

Beet a chaan oochel

Page 35: PRESENTACIÓN - seq.gob.mx€¦ · Ti’ le jats meyaja’ yaan a kanik a: A wilik, a p’isik yéetel a k’a’abetkunsik suutukilo’ob bix u xo’okol k’iin. Yáax meyaj: Beet

Jach ile’ oochelo’obo’, ka’a nupbes yeetel u xookolil

jo’o p’éel nal

óoxp’éel nal

jun p’éel nal

ka’ap’éel nal

kan p’éel nal

Ba’ax kon kaanej:Yaan a kanik a wil kaan tiits’ yaan yóokol kaab tu’ux kuxa’ano’on.

Page 36: PRESENTACIÓN - seq.gob.mx€¦ · Ti’ le jats meyaja’ yaan a kanik a: A wilik, a p’isik yéetel a k’a’abetkunsik suutukilo’ob bix u xo’okol k’iin. Yáax meyaj: Beet

Le xook ko’on beeta’ ti’al a kanik xíimbal yo’ok’ol kaab yo’osal ma’ ik sá’ataj ken xíiko’on xíimbal ich kaaj

wa ich k’áax beey xan ich noj k’áanab.

Ti’al ik kanik tu’ux yaan lak’in, chik’in , nojol yeetel xaman.´

Ya’ax meyajil: boon u yoochel tu’ux ku máan a xíimbal ti’al a biin tu najil xook.

Ts’íibt tu láakal najilo’ob, kuuchilo’ob wa mola’ayilo’ob tu’ux ka máan ti’al a k’uchul tu najil xook.

Tsik bat yeetel a yuum u tsollil le k’áatchi’oba’:

A).- Ba’ax u keetil wa u jela’nil jolch’akyan ichil bejil k’áax yéetel u bejil kaaj.

Page 37: PRESENTACIÓN - seq.gob.mx€¦ · Ti’ le jats meyaja’ yaan a kanik a: A wilik, a p’isik yéetel a k’a’abetkunsik suutukilo’ob bix u xo’okol k’iin. Yáax meyaj: Beet

B).-bix u chíikulta’al ba’alo’ob wa kúuchilo’ob jolch’ak, kux tun ti kaaj.

C).-úuchile’ bix u máan a wóol ta kaajal, bix káajik a kajtalil, bix káajsa’ak u beejilo’ob.

A’ti’ a yuum ku yaáantech a ts’íibt u núuk le k’áatchi’obo’

____________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________

Yuum xook yéetel a wal le chan xooka’

Page 38: PRESENTACIÓN - seq.gob.mx€¦ · Ti’ le jats meyaja’ yaan a kanik a: A wilik, a p’isik yéetel a k’a’abetkunsik suutukilo’ob bix u xo’okol k’iin. Yáax meyaj: Beet

Ts’íibt yéetel a wal ba’ax ta na’atéex ti’ le xooka’.

Page 39: PRESENTACIÓN - seq.gob.mx€¦ · Ti’ le jats meyaja’ yaan a kanik a: A wilik, a p’isik yéetel a k’a’abetkunsik suutukilo’ob bix u xo’okol k’iin. Yáax meyaj: Beet

Ts’íibt u un’ukulil la k’áatchi’oba’:

Ba’axten ku beeta’al t’alkumbil saka’

Ba’ax ku yúuchul ti’ máak wa ku bisiko’ob tu yotocho’ob úuchben k’ato’ob

____________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________

Ba’axten k’áabet u lóojol u kuuchil u kaajtal máak

____________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________

Ba’ax k’áabet u beeta’al utial ma’ u beetikloobil juntúul Alux

____________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________

Ba’axten ku jolch’akta’albáapach kool

____________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________

Page 40: PRESENTACIÓN - seq.gob.mx€¦ · Ti’ le jats meyaja’ yaan a kanik a: A wilik, a p’isik yéetel a k’a’abetkunsik suutukilo’ob bix u xo’okol k’iin. Yáax meyaj: Beet

Ts’íibt ba’axten k’a’ana’an u jolch’akta’al u pach kool

____________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________

Beet u yoochel junp’éel jolch’ak bik túubuk tech a bonik tu láakal le ba’ax ka wilikíi yéetel tu láakal ba’ax

k’ana’an ti’al u beetaal yo’sal ma loobiltik máak le aluxo’

Beet u yoochel a kajtáal, bik tubuktech a ts’aik u chíikulilo’ob

Page 41: PRESENTACIÓN - seq.gob.mx€¦ · Ti’ le jats meyaja’ yaan a kanik a: A wilik, a p’isik yéetel a k’a’abetkunsik suutukilo’ob bix u xo’okol k’iin. Yáax meyaj: Beet

Múul k’aay Alux láak’intiken.

ALUX LÁAK’INTIKEN

Kéen xíikech jolch’ake’

Ma’a woojel tu’ux kéen k’uchukechíi

Le beetike’

Ma’tu’usik a tsikik Yuumil k’áax.

T’aan ka xíimbalnak chan Alux ta wéetel

Fiu , fiu, fiu, fiu

Fiu , fiu, fiu, fiu

fiu, fiu

fiu, fiu

wa ka biin jolch’ak

ma’ tu’ubsik xuuxub

xuuxub chan Alux, u xuuxub yik’al k’áax.

U xuuxub ti’al u tal:

Chan Alux ti’ a tséel

Chan Alux ta wiknal

Ma’ ta sa’ataj ti’ k’áax

Fiu , fiu, fiu, fiu

Fiu , fiu, fiu, fiu

fiu, fiu

fiu, fiu

chan Alux ti’ a tséel

ma’ ta sa’atal ti k’áax

u xuuxub chan Alux

uts tu t’aan in xikin

Page 42: PRESENTACIÓN - seq.gob.mx€¦ · Ti’ le jats meyaja’ yaan a kanik a: A wilik, a p’isik yéetel a k’a’abetkunsik suutukilo’ob bix u xo’okol k’iin. Yáax meyaj: Beet

Kaxt ichil u k’aay Alux láak’intiken, le t’aano’obo’ yan ti’ lekanti’its’a . Wóolk’alt yéetel u boonil ku tsolal techo’.

U boonlil u k’aaba’

Alux

Jolch’ak

Yuumil k’áax

Yik’al k’áax

Xuuxub

Page 43: PRESENTACIÓN - seq.gob.mx€¦ · Ti’ le jats meyaja’ yaan a kanik a: A wilik, a p’isik yéetel a k’a’abetkunsik suutukilo’ob bix u xo’okol k’iin. Yáax meyaj: Beet

P’isip kaambal

Page 44: PRESENTACIÓN - seq.gob.mx€¦ · Ti’ le jats meyaja’ yaan a kanik a: A wilik, a p’isik yéetel a k’a’abetkunsik suutukilo’ob bix u xo’okol k’iin. Yáax meyaj: Beet

Yáax meyaj ts’íibal: kin k’a’atch’i yo’olal looj

Yáax meyaj:

Chan xóokil páal, yéet u yáantaj a láak’tsilo’obe’, k’áat a wu’uy ti’ a yúum wa a nool, wa ti’ juntúul jméen

bix u béeta’al looj.

Tsíib u k’áaba’ máax k’áat u

yu’ube:_________________________________________________________

Tsí’ib u k’áaaba’ m’aax tsikbalte’:

__________________________________________________________

Ka’apéel meyaj:

Ti’al a wojetltik más yoólal looje’, áantaba yéetel le k’áatchi’oba’.

Beet k’aatchi’o’ob ti ’al a wojeltik jump’éel ba’al ku beeta’al ta kaajal.

Ba’ax Ken a kanej’: Yaan a chénxikintik tsikbe’en táanil jmeen yo’alal looj, yaan xan a na’atik ba’axten ku beeta’al.

Page 45: PRESENTACIÓN - seq.gob.mx€¦ · Ti’ le jats meyaja’ yaan a kanik a: A wilik, a p’isik yéetel a k’a’abetkunsik suutukilo’ob bix u xo’okol k’iin. Yáax meyaj: Beet

1.-Bix a k’áaba’.

___________________________________________________

2.-Jayp’éel ja’ab yantech.

3.-Jeél wáaj a béetik uts a tsikbaltikten bix u béeta’aj looje’.

4.-Bix u béeta’al looj.

5.-Ba’ax u biilaal.

6.-Baáx kin ku béetaál.

7.-Máax béetik.

***Ma´ u tuúbultech a tsikik le máax ti´ken a béete’ex le k’áatchi’o’, yéetel a ts’aik ti’ u nibóolalil ken

ts’okok.

Óoxpéel meyaj:

Máansej ta túukul bix u béeta’al looj, ken ts’o’okoke’ beet u yoochel, yéetel bonej.

Kanp’éel meyaj:

Yéetel u yáantaj a na’ wa a láak’tsilo’obe’, tsíib yéetel junp’íit t’áan le utsilo’ob ku táasik u béeta’al looj.

Page 46: PRESENTACIÓN - seq.gob.mx€¦ · Ti’ le jats meyaja’ yaan a kanik a: A wilik, a p’isik yéetel a k’a’abetkunsik suutukilo’ob bix u xo’okol k’iin. Yáax meyaj: Beet

U túukulil in xook:

A wojéel ka’ach yoólal looj, láayli’ wáj u béeta’al ti’ a káajal’e.

Áantaj:

Ichil ti’ a áanalte’il españole, ti’ u wáalju’unil 124 yéetel 125 ku ye’sik tech bix u béetal k’áatchi’ob ti’al

a xi’ixta’al junp’éel péektsil.

Ka’ap’éel meyaj ts’íibal. Tsikbe’en t’áano’ob.

Tsikbe’en t’áano’ob: t’aano’ob ku béetaál ti’al a we’esik tsíikil ti’a wet wíinikil, ti’ nukuchmáako’ob, ti’ k’áax, ti’ u ba’alilche’o’ob, ti’ a k’áatik wa ba’ax wa ti’al a payalchi’. lelo’oba jach ku yáantaj tiál u utsul biskuba máak.

Page 47: PRESENTACIÓN - seq.gob.mx€¦ · Ti’ le jats meyaja’ yaan a kanik a: A wilik, a p’isik yéetel a k’a’abetkunsik suutukilo’ob bix u xo’okol k’iin. Yáax meyaj: Beet

Yáax meyaj:

Yéetel u yaanataj a láak’tsilo’obe’, bon ichil le mejen toj kanti’is tu’ux ka wilike’ex tsikbéent’áano’ob ku

yaála’al ti’al a kaajal.

nib óolal

beet uts k yúum

Káax

nojoch taata jnóojoch

bix yanikech

kimak in wóol in wilikech dyos bo’otik

Túunich

x-chuuch pool

Ka’ap’éel meyaj:

Ts’iibt óoxp’éel koóm t’aano’ob tu’ux ku meyajtech tsikbe’ent’aano’ob.

E’esajil: béet u a wáantik in chan íits’in

Ba’ax ken a kanej: yaan u meyajtech tsikbe’en t’áano’ob ku béeta’al ti’ a kaajal

Page 48: PRESENTACIÓN - seq.gob.mx€¦ · Ti’ le jats meyaja’ yaan a kanik a: A wilik, a p’isik yéetel a k’a’abetkunsik suutukilo’ob bix u xo’okol k’iin. Yáax meyaj: Beet

U tuukulil in xook:

Yaan wáaj u láak’ tsikbe’en t’áano’ob ta kanaj. A wóojel ka’ach w’aj ku táasik utsil ichil u kuxtal máak.

Áantaj:

Ti’al a áanalte’ ku k’áaba’tik LENGUA MATERNA. ESPAÑOL TI’ u wáal juúnIL 29 jeél a wilik ba’ax

T’áanilo’ob ku je’ets’el ti’al ka’ u bisuba’ ma’alob le paalalo’ob ti’ u najil xooko’.

Ba’ax ken a kanej: yaan a wa’alik súutukilo’ob y’eetel ba’axo’ob ku meyaj ti’ looj

1._________________________________

2_________________________________

3_________________________________

-

Nada

enciende más

la mente de un

niño como

jugar.

Page 49: PRESENTACIÓN - seq.gob.mx€¦ · Ti’ le jats meyaja’ yaan a kanik a: A wilik, a p’isik yéetel a k’a’abetkunsik suutukilo’ob bix u xo’okol k’iin. Yáax meyaj: Beet

Óoxp’éel meyaj ts’íibal: u suutukilo’ob looj.

Ti’ jump’éel tsikbale’ yaan jejelas suutukilo’ob. u kaajbal, u beeta’al yéetel u ts’óokbal. beey xan ba’axoób wa máaxoób ku taakpajli’.

Yaax meyaj:

Yéetel u yáantaj a yúum wa a noole’, tsol u suutukilo’ob u beeta’al looj.

Page 50: PRESENTACIÓN - seq.gob.mx€¦ · Ti’ le jats meyaja’ yaan a kanik a: A wilik, a p’isik yéetel a k’a’abetkunsik suutukilo’ob bix u xo’okol k’iin. Yáax meyaj: Beet

Ka’ap’éel meyaj:

Yéetel u yáantaj juntúul a láaktsile’, nup u yoochel yéetel u k’áaba’ le ba’axo’ob ku meyaj tia’al u beetal

looj

KIB

LUUCH

SAK JA’

Page 51: PRESENTACIÓN - seq.gob.mx€¦ · Ti’ le jats meyaja’ yaan a kanik a: A wilik, a p’isik yéetel a k’a’abetkunsik suutukilo’ob bix u xo’okol k’iin. Yáax meyaj: Beet

Kanp’éel meyaj ts’íibal. kin kanik in kaajs junpéel tsikbal.

Yaax meyaj:

Chan xookilpáal, káat u yáantaj a láak’tsilo’ob ti’al a béetik wa jayp’ jump’éel koom tsikbal, ilawil u

meyajtech t’aano’ob je’ex: ka’ach úuche’ yéetel ku tsikbalta’ale’.

_______________ jach bin ku ts’i’ikil k’áax.

_______________ yaan bin u yúumiloón k’áax.

_______________ku b’eetal u loojil kóol.

_______________wa má a lojik a ts’oone’, je’el u ja’asa’al a wóole’.

_______________ku tsi’ikil u ba’alilche’ilo’ob k’áax.

_______________ma’tech u bin paalal tu’ux ku beeta’al looj.

Ba’ax ken a kanej: yaan a tsikbaltik ba’axten ku beeta’al looj

Ti’al u beeta’al junp’éel tsikbale’, yaan t’aano’ob ku meyajta’al je’ex: ka’ach ‘uuche’, ku tsikbalta’ale’

Page 52: PRESENTACIÓN - seq.gob.mx€¦ · Ti’ le jats meyaja’ yaan a kanik a: A wilik, a p’isik yéetel a k’a’abetkunsik suutukilo’ob bix u xo’okol k’iin. Yáax meyaj: Beet

Jo’op’éel meyaj ts’íibal. kin bisikinba’ yéetel tu láakal.

Xookilpaal, tsikbal baáx je’el u yúuchul wa ma’ u tsi’ikil k’áaxe’. tsíibt yéetel u yáantaj a láak’tsilo’ob le

ba’ax ka tukultiko’.

Baáx ken a kanej: ku yaálik u tuukul yo’osal le utsil ku táasik u utsil kuxtal máak yéetel k’áax, ba’alilche’ob, yéetel u yéet wíinikil.

U utsul bisikuba’ máake’ u k’áat u ya’ale, yáan u tsikik u yéet wíinikil je’el bixe’. bey xan u tsikik k’áax yéetel u ba’alilche’.

Page 53: PRESENTACIÓN - seq.gob.mx€¦ · Ti’ le jats meyaja’ yaan a kanik a: A wilik, a p’isik yéetel a k’a’abetkunsik suutukilo’ob bix u xo’okol k’iin. Yáax meyaj: Beet

Yéetel u yáantaj a yúum wa a na’e’ tsikbalt ba’ax je’el wáaj u yúuchul wa ka’ tsikik ba’alilche’o’obe., ku

tsó’okole’ ka ts’íibtik.

U túukulil in xóok:

A wóojel ka’ach wa k’a’abéet u tsíikil tuláakal máak.

A wóojel wáaj tak k’áax yéetel u ba’alilche’o’ob k’a´béet u tsi’ikil.

Teché bix a kanantik k’áax.

Áantaj:

Ichil a áanalte’ CONOCIMIENTO DEL MEDIO, ti’ u wáalju’umil 103 , ku yeésik tech bix je’el u tsi’ikil yéetel

u kana’anta’al le k’aaxo’obo’.

Page 54: PRESENTACIÓN - seq.gob.mx€¦ · Ti’ le jats meyaja’ yaan a kanik a: A wilik, a p’isik yéetel a k’a’abetkunsik suutukilo’ob bix u xo’okol k’iin. Yáax meyaj: Beet

Wakp’éel meyaj ts’íibal: kin jatsik masak’woojo’ob ti’ júumil wóojo’ob.

YÁAX MEYAJ:

Chan paal, k´áat u nojoch áantaj a na’ wa a láak’tsilo’ob ti’al ka’ jats júumilwóojoób ti´masak’wóojoób.

Ti’ le na’at t’áana’ ilawil makalmáak le júumilwóojo’obo ka tsibte te’ toj kanti’itsa’.

Na’atej, na’atej ba’ala’ paalen

tu láakal ja’ab taan u sóolankil u yook a chíich.

ba’axi’

(chakaj)

Ba’ax ken a kanej: yaan a kanik makalmáak júumilwóoj ti’ masak’wooj. U woojiloób maaya t’áane’ 45 u p’éelel, 25 júumilwóojo’ob yéetel 20 masak’wóojo’ob.

Page 55: PRESENTACIÓN - seq.gob.mx€¦ · Ti’ le jats meyaja’ yaan a kanik a: A wilik, a p’isik yéetel a k’a’abetkunsik suutukilo’ob bix u xo’okol k’iin. Yáax meyaj: Beet

Ti’ le na’at t’áana’ ilawil makalmáak le júumilwóojo’ob yéetel le masak’wóojo’obo’ ka tsibte te’

tojkanti’itsa’.

Ántaba’ yéetel le nu’ukul 1 yaan ti’ u ts’óokbal wáalil le pikilju’una’.

Ukp’éel meyaj ts’íibal: ko’ox kanik k’áatchi’o’ób.

JUUMILWOOJO’OB

MASAK’WÓOJO’OB

Page 56: PRESENTACIÓN - seq.gob.mx€¦ · Ti’ le jats meyaja’ yaan a kanik a: A wilik, a p’isik yéetel a k’a’abetkunsik suutukilo’ob bix u xo’okol k’iin. Yáax meyaj: Beet

Yéetel u yáantaj a láak’tsililo’obe’, ilawil makalmáak le kóom t’áano’ob ku béetikoób junp’éel k’áatchio’,

ken tso’okoke’ ts’a junp’éel “ X “ ichil le túuts’wóoli’iso’.

Yaax meyaj:

YÉEY MAKALM’AAK LE K’ÁATCHI’OBO’.

BA’XTEN KU BÉETA’AL LOOJ

YAAN U BEETA’AL LOOJ

YAAN WÁAJ U BÉETÁAJ LOOJ

K’ÁABET U BÉETAÁL LOOJ

K’ÁABET WÁAJ U BEETA’AL LOOJ

BIX U BÉETA’AL LOOJ

ka’ap’éel meyaj:

Yéetel u yáantaj a la’ak’tsilo’obe’, xok le chan tsikbala’ ken ts’okoke’ bét uts a núukik u k’áatchi’ilo’ob.

XOOK. U tsikbalil uk’, k’oxol yéetel ch’ik. Ko’one’ex xokik u tsikbalil uk’, k’oxol yéetel ch’ik. Junp’éel k’iine’ tu yilajubao’ob ti’ junp’éel xla’ naj, ka tu ya’alaj bey uk’ ti k’oxol yéetel ch’ike’: -“Te’exe’, ma’ táan a kuxtale’ex je’ebix in kuxtale’. Tene’ tu pool máak kin wuk’ik k’i’ik’, óotsil k’oxole’ ti’ luuk’ ku síijil, chéen xik’nal yéetel k’aay ku beetik. Ch’ike’ chéen síit’ ku beetik”. -“Mak a chi’ uk’, to’on xane’ k oksik k’oja’anil ti’ kaajo’ob. K beetik u kíimil máako’ob, ma’ chéen teech ka beetik le k’aaso’, tak to’on xan”. K’áatchi’o’ob

Ba’ax ken a kanej: ku k’ajóoltik k’áatchi’ob yéetel le pluralizador tak yéetel o’ob ti’ adejtivos yéetel ti´sustantivos

Xóot’ t´aanoób yéetel ku béetaál k’áatchi’. Ich máaya t’aane´ m’atech u k’aána’antal u

chíikulalil u béetal k’aatchI’ j’el bix ich káastelan t’áane’. ich maaya t¿aane’ ku meyaj: ba’ax, ba’axten, bajux, tuúx, bix, máax, makalmáak, buka’aj, jaytúul, jayp’éel, jaykúul, kux, ba’ax k’iin, jay m’aal, ba’ax ti’al, ma’axti’alil.

Page 57: PRESENTACIÓN - seq.gob.mx€¦ · Ti’ le jats meyaja’ yaan a kanik a: A wilik, a p’isik yéetel a k’a’abetkunsik suutukilo’ob bix u xo’okol k’iin. Yáax meyaj: Beet

Ko’ox ilik ba’ax ta kanaj ti u tsikbalil uk’, k’oxol yéetel ch’ik 1.- Máaxo’ob tsikbalnajo’ob ti’ xla’ naj ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- --- 2.- Ba’ax tu ya’alaj uk’ ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 3.- Tu’ux ku kuxtal uk’ ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 4.- Ba’ax ku yuk’ik uk’ ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 5.- Tu’ux ku síijil k’oxol ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- ------ 6.- Ba’ax ku beetik ch’ik ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- ----- 7.-Máaxoób oksik k’oja’ail ti’ kaaj ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- ---- 8.-Ba’ax ku béetik k’oxol --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 9.-Máaxoób béetik k’áas ti’ le máako’obo’. ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 10.- Ba’ax ki’insik le máako’obo’. ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Óoxp’éel meyaj:

Ichil le toj kanti’itsa’, beet u yóochel le mejen ik’lelo’ob ku táakpajlo’ob ti’ le chan tsikbalo’.

Page 58: PRESENTACIÓN - seq.gob.mx€¦ · Ti’ le jats meyaja’ yaan a kanik a: A wilik, a p’isik yéetel a k’a’abetkunsik suutukilo’ob bix u xo’okol k’iin. Yáax meyaj: Beet

Kanp’éel meyaj:

Yéetel u yáantaj a láak’tsilo’obe´ wool k’alt le jejelaas t’aano’ob ku ts’o’okolo’ob y’eetel o’ob.

Jo’op’éel meyaj:

K’áat u yáantaj a láaktsilo’ob ti’al a tsíibt jo’opéel ta’aano’ob ku ts’o’okol yéetel o’ob.

O’OB E’ESAJIL: TUUNICHO’OB

1.-

2.-

3.-

4.-

5.-

wakp’éel meyaj

Yéetel u yáantaj wa máax ichil a najile’, ya’abku’unt le t’áanoóba’

NAJ -------------------------- ------------NAJO’OB

PEEK

TÚUNICH

NAL

CHE’

LOOL

ÁAK

XOOKOLO´OB

U’UUCHBEN CH’IBALO’OBE, TU NA’ATAJO’OB

K’ÁBEET U BEETIK U XOOKOLO’OB.

KÁAJ U XOKIKO’OB U AAL U K’ABO’OB,

KA TU TS’O’OKSAJO’BE TI’ U YAAL U YOOK0’OB

Page 59: PRESENTACIÓN - seq.gob.mx€¦ · Ti’ le jats meyaja’ yaan a kanik a: A wilik, a p’isik yéetel a k’a’abetkunsik suutukilo’ob bix u xo’okol k’iin. Yáax meyaj: Beet

Ba’ax ken a kanej: yaan a xookik jun tak lajun ich maayat’áan.

Junpéel meyaj:

Yéetel u yáantaj a láak’tsililo’obe’, chúukbest u k’aaba’ maayaj xookolo’ob: jun tak lajun.

*

O1

**

KA’A

***

03

****

KAN

____

05

* _____

WAK

** _____

07

*** _____

WAXAK

**** _____

09

_____ _____

LAJUN

ka’ap’éel meyaj:

k’áat u yántaj a na’ wa a yúum ti’al a chu’ukbest u xookolo’ob tu’ux k’a’ana’an

_______TS’IIT KIB

Xookolo’ob ich maaya 1 tak 10: jun, ka’a, óox, kan, jo’0, wak, u’uk, waxak bolob yéetel lajun.

Page 60: PRESENTACIÓN - seq.gob.mx€¦ · Ti’ le jats meyaja’ yaan a kanik a: A wilik, a p’isik yéetel a k’a’abetkunsik suutukilo’ob bix u xo’okol k’iin. Yáax meyaj: Beet

________TÁAJ LÚUCH

______TÚUL KÉEj

Óoxp’éel meyaj;

yéetel u aantaj a láak’tsililo’obe’, béet u yóochel le jaytúul ba’ax ku k’a’ata’altecho’.

KA’ACHÁACH LOOL

ÓOXWÁAL LE’ JA’AS

Page 61: PRESENTACIÓN - seq.gob.mx€¦ · Ti’ le jats meyaja’ yaan a kanik a: A wilik, a p’isik yéetel a k’a’abetkunsik suutukilo’ob bix u xo’okol k’iin. Yáax meyaj: Beet

UKPÉEL TUUNICH

JO’TÚUL PÉEPEN

KANTS’IIT KIB

JUNKÚUL CHE’

Kanp’éel meyaj:

Yéetel u yáantaj a na’, a yúum, a suku’un wa a kiike’, tsíbt yéetel junp’íit t’áan

bix a wu’uyikaba’ uchik a meyajtik le pikilju’un ich máayat’áan.

Je’el ba’alak k’iin ka’ k’áat áantaje’, ma’ u tu’ubultech a tsáik u nibóolalil.

___________________________________________________________

-----------------------------------------------------------------------------------------------

-----------------------------------------------------------------------------------------------

Béet uts a beetik u yóochel b’ax wa ba’axo’ob uts a wilik ti’ le kanti’tsa’, ken tsóókoke’ ka bonik.

Page 62: PRESENTACIÓN - seq.gob.mx€¦ · Ti’ le jats meyaja’ yaan a kanik a: A wilik, a p’isik yéetel a k’a’abetkunsik suutukilo’ob bix u xo’okol k’iin. Yáax meyaj: Beet

ÁANTAJ 1. U WÓOJILOÓB MÁAYAT’ÁAN

ÁANTAJ 2. XÓOKOLOÓB ICHA MÁAYAT’ÁAN.

Page 63: PRESENTACIÓN - seq.gob.mx€¦ · Ti’ le jats meyaja’ yaan a kanik a: A wilik, a p’isik yéetel a k’a’abetkunsik suutukilo’ob bix u xo’okol k’iin. Yáax meyaj: Beet

ANEXOS

ANEXO 1

2 3

7

6 5 4

8 9 10 11

12

18 19 20 21

13 14 15 16

17

22 23

28 27 29 30

24 25 26

Page 64: PRESENTACIÓN - seq.gob.mx€¦ · Ti’ le jats meyaja’ yaan a kanik a: A wilik, a p’isik yéetel a k’a’abetkunsik suutukilo’ob bix u xo’okol k’iin. Yáax meyaj: Beet

ANEXO 2

Page 65: PRESENTACIÓN - seq.gob.mx€¦ · Ti’ le jats meyaja’ yaan a kanik a: A wilik, a p’isik yéetel a k’a’abetkunsik suutukilo’ob bix u xo’okol k’iin. Yáax meyaj: Beet

ANEXO 3

MAYA TSOLK’IIN

Page 66: PRESENTACIÓN - seq.gob.mx€¦ · Ti’ le jats meyaja’ yaan a kanik a: A wilik, a p’isik yéetel a k’a’abetkunsik suutukilo’ob bix u xo’okol k’iin. Yáax meyaj: Beet

ANEXO 4

TSOLK’IIN HAAB

Page 67: PRESENTACIÓN - seq.gob.mx€¦ · Ti’ le jats meyaja’ yaan a kanik a: A wilik, a p’isik yéetel a k’a’abetkunsik suutukilo’ob bix u xo’okol k’iin. Yáax meyaj: Beet

VOCABULARIO

Maya Español

A'alajba'alob Bomba yucateca

Ajk'óochbesajil Responsable

Amaytsolob Recuadro

Baatsil Compañero, amigo

Babalmeyaj Actividad recurrente

Beet oochel Dibujar

Beet Hacer

Box oot'el Moreno-a (color de piel)

Buul Juego de azar

U cháakil t'aano'ob Lluvia de palabras

Chan ch'úupal Niña

Chan xi'ipal Niño

Chichan wooj Minúscula

Chíikulil Señalización, señal

E'esajil báaxal Escenificación espontánea

Éetail Amigo

Éets'juum Sonido onomatopéyico

Jaats Sección, apartado

Jaarat' Línea

Jayalche'ilts'íib Pizarrón

Kuxtal jets' óolal Vivir en paz o en armonía

Jets' óol Armonía, paz, tranquilidad

Jíil Fila, enfilar

Juumilwooj Vocal

K'aaba’ Nombre, título

Ka'ak'aaba' Apellido

Ka’a ja’ab xook Segundo grado

K'a'ak'atts'íib Crucigrama

K'a'am xookil Leer en voz alta

Ka'ansaj xook Maestro (a)

K'a'ayju'un Cartel

K’a’ajbesajil ba'alo’ob ucha'antak Efemérides

K'amkuuch Derechos y obligaciones (práctica cultural)

Kanan loobilo'ob Señalamientos preventivos

Kanti'its yóok'olkaab Puntos cardinales

K'atáal Horizontal

Kaaxant Indagar, investigar

Keet oochel Memorama (juego)

Keet Comparar

Kin p'isik in kaambal Autoevaluación

K'óochbesajil Responsabilidad

U kúuchil áanalte'ob Biblioteca

Kúuchil Lugar, sitio

Láak'tsil: Familia, pariente

Máaben Caja

Máan ichtal Ignorar

Page 68: PRESENTACIÓN - seq.gob.mx€¦ · Ti’ le jats meyaja’ yaan a kanik a: A wilik, a p’isik yéetel a k’a’abetkunsik suutukilo’ob bix u xo’okol k’iin. Yáax meyaj: Beet

Masak'wooj Consonante

Mola'ayil Institución

Múuch' áantajil Solidaridad, trabajo en colectivo

Noj k'aaba' Título

Noj óol Valor (virtud)

Nojoch ju'un Rotafolio

Nojoch wooj Mayúscula

Oocheltsikbal Historieta

Pa'ajo'olt Analizar, reflexionar, Inventar

Pa'apoolil Rompecabezas (juego)

Pat Moldear, fabricar, inventar

Patk'abil áanalte' Libro artesanal

Payal taan' Invitación oral

Payalte', payalte’ts’íib Invitación escrita

Péeksil Verbo

P'e'es Marcar

Pikilkuxtal xook Diario escolar

Pikilkuxtal Diario personal

Pikilju'un Libreta, cuaderno

U pikilju'unil najilxook Periódico escolar

Pimpinju'un Papel cascarón, cartón.

P'isk'iin Semana

Sak oot'el Piel clara (color)

U suumil woojo’ob Tendedero de letras

Ta'aka’an t'aano'ob Sopa de letras

U táax nojpikilju'unil najil xook Periódico mural

T'an k'aaba' Pase de lista

Tojbe'enil Derecho

Tojkanti'its Rectángulo

T'óol Fila, columna

Totojk'e' Cacarear

Ts'áaj jobon Viñeta

Ts'áaj ojéeltbil Difundir

Tsalbin ju'un Revista, periódico

Tsaya'an báaxal xook Dominó de palabras

Tsol k'aaba' Listado de nombres

Tsolbe'en chunil t'aan Diccionario

Tsolk'iinil Calendario

Tsolts'íib Poner textos en orden

Tsol tuukulil Planear, organizar

Tsoolil tsikbal Secuencia narrativa

Túumben t'aano'ob Neologismos

U paach áanalte' Contraportada

U táan áanalte' Portada

U ts'áaj ojéelalil áanalte’ Presentación (sección de libro)

U tsoolil Índice

U yóolil meyaj Proyecto (de trabajo)

Unaj, k’a’abet Necesario, importante

Wáal ju'un Página

Page 69: PRESENTACIÓN - seq.gob.mx€¦ · Ti’ le jats meyaja’ yaan a kanik a: A wilik, a p’isik yéetel a k’a’abetkunsik suutukilo’ob bix u xo’okol k’iin. Yáax meyaj: Beet

Wa'atalil Vertical

Wíimbail Croquis, mapa

Woojo'ob Letras

Wóolk'alt Encerrar en un círculo

Xak'al tuukul Reflexionar, analizar

Xi'ipal Joven

Xóoxot' ju'un: Tarjetas

Xóoxot' táabts'íib Tira de papel con palabras o frases

Xu'uluk Juego de “Basta”

Yáax jaats Primer bloque

Yáax ja’ab xook Primer grado

Las imágenes contenidas en las Guías de Autoaprendizaje fueron tomadas de diversos sitios web y únicamente persiguen fines educativos.

Page 70: PRESENTACIÓN - seq.gob.mx€¦ · Ti’ le jats meyaja’ yaan a kanik a: A wilik, a p’isik yéetel a k’a’abetkunsik suutukilo’ob bix u xo’okol k’iin. Yáax meyaj: Beet