PASPALLÁS Número 31 XANEIRO - ABRIL 2001

Boletín da Sociedade Galega de Historia NaturalApartado 330. 15780 Santiago de Compostela

WWW.SGHN.ORG

2

PASPALLÁS é o boletín trimestral da S.G.H.N., pero asopinións expresadas nel (agás a Editorial) non sonnecesariamente as da súa Xunta Directiva Xeral.Coordinadores: Bernardo Carrión Velasco, SerafínGonzález PrietoColaboraron neste número: Bernardo Carrión Velasco,Serafín González Prieto, Xosé Lois Rey Muñiz.Foto portada: Limpeza no Río Umia. Xosé Lois ReyMuñizA Sociedade Galega de Historia Natural, formada en1973, é «unha asociación independente e científica,dedicada ó estudio, divulgación, conservación e defensado medio natural, que non tén na súa actuación finslucrativos» (Art. 5º dos Estatutos).A S.G.H.N. é unha asociación legalmente recoñecida cóProtocolo nº 18.487 no Rexistro Nacional deAsociacións, inscrita no Folio 11 do Rexistro deAsociacións Protectoras do Medio Ambiente (Xunta deGalicia), e có número AO/C-000/382 no Rexistro deAsociacións Culturais Galegas.

Santiago: Rúa da Oliveira, 4-2º. Apdo 330. 15780Santiago de Compostela. Teléf./Fax 981 584426.

A Coruña: Apdo. 825. 15080 A Coruña.

Ferrol: Méndez Núñez, 11. Apdo. 356. Teléf. 981352820.

Ourense: Rúa Jesús Soria, 23-2º. Apdo. 212. 32080Ourense.

Pontevedra: Apdo. 303. 36600. Vilagarcia de Arousa.I.S.S.N.1132-0567. Impreso en pape l rec ic lado .

¿ TES E-MAIL ?

Si o tes, envíanos unha mensaxe aSGHN@SGHN.ORG co teu enderezo. Asíconseguiremos que a nosa comunicación contigosexa máis rápida, económica e ecolóxica.

¿AINDA NON TES O ATLAS DEVERTEBRADOS? ¿E O BRAÑA DE

CENSOS?

A que esperas, podes conseguilos chamando o981-584426 ou poñendote en contacto ca túaDelegación.Atlas de Vertebrados Tomo I e II

Socios: 3.000 pts. (os dous tomos)Non socios: 4.000 pts.

BRAÑAEspecial Censos. Socios: 1.000 pts.Non socios: 1.500 pts

INDICE

Caza estival do Paspallás . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3

Denuncias . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7

Os Nosos Insectos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8

Veigas de Ponteliñares . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9

Plano Hidrolóxico . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12

Queima controlada . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18

3

CAZA ESTIVAL DO PASPALLÁSDENUNCIA CONXUNTA SEO/BIRDLIFE - SGHN Á UNIÓN EUROPEA

Continuando ca nosa campaña de protección doPaspallás, o pasado 16-02-01 a S.G.H.N. conxuntamentecoa SEO/BirdLife (Sociedad Española de Ornitología),presentou unha denuncia pola caza do Paspallás en períodode cría na provincia de Ourense ante o Xefe da Unidade deasuntos xurídicos, actividades lexislativas e aplicación dodereito comunitario da Comisión Europea sita en Bruselas.

A continuación pasamos a detallar os pormenores de ditadenuncia:

A Sociedade Galega de Historia Natural (SGHN) eSEO/Birdlife constataron un novo incumprimento daDirectiva de Aves Silvestres. Trátase nesta ocasión da cazade Paspallás en media veda na provincia de Ourense.

Esta nova denuncia está íntimamente relacionada casQueixas xa presentadas ante a Comisión:

• 2000/4641, SG(2000) A/8736 de Sociedade Galegade Historia Natural (por denegación de acceso áinformación)

• 99/4720 de SEO/BirdLife (Actividad Cinegética enEspaña)

1.- CAZA DE PASPALLÁS NA ANTIGA LAGOADE ANTELA EN AGOSTO E SETEMBRO

A Orde de Vedas da Consellería de Medio Ambiente doGoberno de Galicia para a tempada cinexética 2000-2001,permite no seu artigo 18,1e) a caza de Paspallás nos cotosda antiga lagoa de Antela os sábados e domingos entre o 19de agosto e 10 de setembro de 2000.

O texto literal desta disposición é o seguinte:Titulo V. Rexímenes especiais por especies:“Paspallás (Coturnix coturnix): pódese cazar no

período hábil de caza menor. Se poderá autorizar a súacaza nos cotos da antiga lagoa de Antela nos concellos quese relacionan no anexo V desta orde, entre o 19 de agostode 2000 e 10 de setembro de 2000. Estas datas poderán sermodificadas de maneira expresa por resolución do DirectorXeral de Montes e Medio Ambiente Natural. Autorizase asúa caza os sábados e domingos cun máximo de 12cazadores por xornada de caza e un máximo de 4cazadores por cuadrilla, e require autorización expresa doServicio de Medio Ambiente Natural de Ourense, despoisda presentación dun plan técnico de caza que incluirá uncenso da especie, un cálculo do número de capturas totalese o seu reparto por xornada de caza, cos límites de 10pezas por cazador e día, e un cuartel máximo por cotocunha superficie máxima de 1.000 ha, sinalizado ó efecto.Os cotos deben estar dotados de vixiancia.

Anexo V. Concellos da provincia de Ourense quecomprenden a antiga lagoa de Antela: Rairiz de Veiga,

Vilar de Santos, Sandiás, Vilar de Barrio, Sarreaus, Xinzode Limia, Trasmiras, Porqueira e Xunqueira de Ambía.

Este artigo 18.1 e) é practicamente unha copia literal doartigo 17.1e) da Orde de 13 de agosto de 1999 pola que sedeterminan ás épocas hábiles de caza durante a tempada1999-2000 (Diario Oficial de Galicia nº 163, de 24-08-99).Polo tanto, na tempada 1999-2000 tamén se permitíu a cazaestival de Paspallás na antiga lagoa de Antela.

2.- ASPECTOS CIENTÍFICOS.2.1. Época de cría do Paspallás.

A tempada de cría do Paspallás na Limia exténdese atafinais de setembro ou principios de outubro, de acordo cosdatos inéditos obtidos por un equipo da SGHN que leva 25anos estudiando a avifauna da zona e que encontrou polosde apenas 3 días de idade un 20 de agosto e duns 15 días deidade un 10 de setembro.

A pesares das dificultades para confirmar a súanidificación (véase Cramp, S. e Simmons, K.E.L. Eds.1980. Handbook of the Birds of Europe, the Middle Eastand North Africa. The Birds of the Western Paleartic. Vol.II: Hawks-bustards. Oxford University Press. Oxford), acría tardía de Paspallás é ben coñecida polos paisanos e, no7,1% dos pobos visitados en na Limia, o equipo da SGHNrecolleu testimonios moi claros da existencia de postas epolos moi pequenos ó longo do mes de agosto.

Todo elo coincide co sinalado polos principaisespecialistas europeos na especie (Guyomarc'h, J.C.,Combreau, O., Puigcerver, M., Fontoura, P., Aebischer, N.e Wallace, D.I.M.. 1998 Coturnix coturnix Quail. BWPUpdate. The Journal of Birds of the Western Paleartic 2(1),27-46) acerca de que a tempada de cría de Paspallásexténdese ata agosto-setembro nas localidades de latitude50ºN e ata mediados de outubro en localidades de latitude40º N (A Limia atópase a 42ºN) sendo frecuente as postastardías en Suiza, Francia e España a altitudes superiores a600 m (a chaira de A Limia atópase a 610-635 ms.n.m.)

Asi pois, a caza de Paspallás entre o 19 de agosto de2000 e o 10 de setembro de 2000 realizouse en plena épocade cría desta especie.

2.2. Declive da poboación de Paspallás.As poboacións de Paspallás atópanse en franco declive

en Europa (Tucker, G.M. e Health, M.F. 1994. Birds inEurope. Their conservations status. BirdLife International,Cambridge).

A nivel nacional SEO/BirdLife pediu para esta especieunha moratoria de dúas tempadas de caza en tódo-loterritorio español, e incluso a súa catalogación comoespecie ameazada nas Comunidades de Madrid e Castilla-La Mancha.

4

Xa a nivel comarcal, a Sociedade Galega de HistoriaNatural ven realizando censos de Paspallás na chairalimiana dende 1998. O método de censo foi o conteo demachos cantores nunha franxa de 50 m a ambo-los lados de21 transectos de 1 Km de lonxitude repartidos polas 30.000ha da chaira limiana; os transectos percorréronse a pé,durante as primeiras horas da mañana, en dúas ocasións ólongo da tempada de cría. En 1998 obtivéronse unhasdensidades de 1,19± 0,98 machos/10 ha (media ± d.t.), en1999 de 1,38± 1,10 e en 2000 de 0,88± 0,74, polo que adensidade media en 2000 foi un 25,9% inferior á de 1998 eun 36,3% menor que a de 1999. É posible atribuir taldeclive á práctica da caza de Paspallás en agosto e setembrodo ano 1999 posto que non se observaron reduccións naspoboacións de outras especies que comparten o hábitat coPaspallás e que tamén foron censadas, como son a Laverca(Alauda arvensis), a Cotovía dos camiños (Galeridacristata) e o Picaxuncos (Cisticola juncidis).

2.3 Molestias a outras especies.Existen outras especies que tamén están a criar na Limia

durante o período no que se autorizou a caza do Paspallás,e que polo tanto sofren tamén o tránsito de cans ecazadores.• Especies cinexéticas nas que a caza en dito período está

vedada: O Pombo (Columba palumbus), a Rula común(Streptopelia turtur) e, en menor medida o Demo negro(Fulica atra).

• Especies non cinexéticas:

Entre as especies non cinexéticas que sofren as molestiasencontramos as seguintes (algunhas delas presentes noAnexo I da Directiva de Aves e algunhas catalogadassegundo o Catálogo Nacional de Especies Ameazadas, RealDecreto 439/1989):< Pernileiro (Burhinus oedicnemus): catalogada coma de

“interese especial”< Picanzo vermello (Lanius collurio): Anexo I Directiva.

Aves; Catalogada coma de “Interese especial”< Somorgullo pequeno (Tachybaptus ruficollis),

catalogada coma de interese especial, non no Anexo IDirectiva Aves.

< Falcón pequeno (Falco subbuteo): Catalogada de“Interese especial” Anexo I Directiva Aves.

< Galiña de río (Gallinula chloropus), non catalogada,non no Anexo I .

< Laverca (Alauda arvensis): non catalogada e non noAnexo I da Directiva Aves.

< Anduriña das barreiras (Riparia riparia).Tamén se atópan especies protexidas en paso migratoriopostnupcial, coma polo exemplo o Sisón (Tetrax tetrax): deInterese especial, Anexo I Directiva Aves.Todas elas vense afectadas negativamente polo trasego decazadores e cans de caza.

3.- ARTIGOS DA DIRECTIVA 79/409/CEE. XURISPRUDENCIA ASOCIADA Á MESMA QUE

ESTAN A SER INCUMPRIDOS.

Artigo 7,4 segunda frase:"Prohibición de cazar en época de celo, reproducción

e crianza".A caza do Paspallás en tales datas (19 agosto- 10

setembro) ó realizarse en plena época de crianza, contravéno artigo 7,4, segunda frase da Directiva 79/409/CEErelativa á conservación das Aves Silvestres." Os Estados membros ... velarán, en particular, por que asespecies ás que se aprica a lexislación de caza non sexancazadas durante a época de aniñar nin durante os distintosestados de reproducción e crianza".

O Tribunal de Justicia das Comunidades Europeas(TJCE) xa tivo ocasión de pronunciarse acerca do alcancedo artigo citado, na Sentencia de 17 de xaneiro de 1991(Asunto 157/89. Comisión das Comunidades Europeascontra República Italiana).

Nesta Sentencia o Tribunal declara que a RepúblicaItaliana incumpliu as obligacións que lle incumben envirtude da Directiva 79/409/CEE, ó autorizar a caza dediversas especies durante a época de aniñar, á vez que nosdiferentes estados de reproducción e crianza.

O Tribunal aclaraba nos seus fundamentos xurídicos 12,13 e 14 que na interpretación da frase segunda do artigo 7,4era fundamental ter en conta:

5

"que os ciclos reproductivos... das aves caracterízanse porunha certa variabilidade que, en razón das circunstanciasmeteorolóxicas, afecta principalmente ós períodos nos quese producen estos fenómenos. Deste xeito, algúnsexemplares xóvenes dunha especie determiñada todavíapoden atoparse no niño ou en estado de dependenciaalimentaria nunha data posterior ó período medio dereproducción"

Por elo, o Tribunal suliñou que esta frase segunda doartigo 7,4

"está destinada a asegurar un réxime completo deprotección durante os períodos nos que a supervivencia dasaves silvestres está particularmente ameazada. Enconsecuencia, a protección contra as actividadescinexéticas non pode limitarse á maior parte das avesdunha especie dada, definida segundo a medida dos ciclosreproductivos... Sería incompatible cos obxetivos daDirectiva que, en situacións caracterizadas por unhadependencia prolongada dos poliños...unha parte dapoboación dunha especie non estéa amparada polaprotección establecida"

Así pois, o Tribunal declarou incompatible coaDirectiva que un Estado Membro autorice a caza a partiresdo momento en que a maior parte da niñada dunhaespecie determiñada alcanzara a súa autonomía alimenticia,o cal implica a necesidade de que o lexislador nacionalengada ó período habitual de reproducción e crianza unperíodo suplementario para ter en conta as posiblesvariacións dos ciclos reproductivos.

Dadas as datas de crianza presentadas para oPaspallás na zona de A Limia queda claro que se está adar a caza de Paspallás sen que teña concluido o períodode reproducción e crianza e sen que parezan serprevistos períodos suplementarios para ter en conta aposible variación do seu ciclo reproductivo.

Artigo 7,4 primeira frase "Declive da poboación"Como xa fora comentado nos aspectos científicos, os

recontos de machos cantores de Paspallás realizados polaSGHN, constataron unha forte reducción na poboación dePaspallás de A Limia ata densidades un 25,9-36,3 %inferiores ás documentadas en 1998 e 1999, sendo a causamáis previsible deste declive a permisión da súa caza enverán na tempada de 1999. Este declive é un reflexo doestado de conservación desfavorable desta especie enEuropa.

Este declive contravén o artigo 7,4 primeira frase daDirectiva que reza literalmente:" Os Estados Membros aseguraránse de que a práctica dacaza, incluindo no seu caso, a cetrería, tal como sedesprende da aplicación das disposicións nacionais envigor, respete os principios dunha utilización razoable edunha regulación equilibrada dende o punto de vistaecolóxico das especies de aves afectadas e que estapráctica sexa compatible, no que se refire á poboación das

especies, en particular ás especies migratorias, coasdisposicións que se desprenden do artigo 2"

Pola súa parte, o artigo 2 obriga ós Estados a "manter ouadaptar ás poboacións de aves.... no nivel que correspondaen particular ás exisencias ecolóxicas, científicas eculturais".

A caza do Paspallás na zona de A Limia na súa época dereproducción e crianza non respeta en modo algún osprincipios dunha utilización razoable dende o punto devista ecolóxico, debido ó declive que está a sufrir estaespecie na zona, ocasionado, precisamente, pola súa cazaestival.

Artigo 14: Vulneración das medidas de protecciónestatais máis estrictas"

O artigo 9 da Directiva de Aves Silvestres permite olevantamento das prohibicións contidas no artigo 7, sempree cando se dean tódolos requisitos do réxime de excepcións.

Non obstante, o Goberno Galego non pode, en modoalgún, establecer excepcións na prohibición de cazar noperíodo de celo, reproducción e crianza, xa que o EstadoEspañol estableceu na súa lexislación básica un réxime deexcepcións que contén "medidas máis estrictas deprotección" amparadas polo artigo 14 da Directiva de Aves,que dí:

"Os Estados membros poderán tomar medidas deprotección máis estrictas que as previstas pola presenteDirectiva".

En efecto, o artigo 9 da Directiva comunitaria permiteestablecer excepcións ó disposto nos seus artigos 5(protección xeral), 6 (comercialización), 7 (caza) e 8(métodos prohibidos). A transposición do artigo 9 levousea cabo pola Ley 4/89, principalmente no seu artigo 28. Senembargo, este artigo só se refire de maneira expresa ólevantamento das prohibicións contidas no artigo 26,4 damesma Ley (que ven a transpoñer o artigo 5 da Directivacomunitaria). Noutros lugares da Ley contéñense taménremisións expresas a este artigo 28. Así, no artigo 34,a)(que ven a transpoñer o artigo 8 da Directiva, é dicir, aprohibición de métodos masivos e non selectivos) e naDisposición Octava da Ley 4/89 (que contén unhaexcepción á prohibición de cazar en período migratorioprenupcial).

Así pois, podemos afirmar de modo xeral que o alcancedas excepcións na lexislación básica estatal (que obriga ásComunidades Autónomas) é menos intenso que o daDirectiva comunitaria, xa que só permite, en principio,derogacións dos seguintes artigos da Directiva: artigo 5,artigo 7,4 (pero tan só para derogar a prohibición de cazaren período migratorio, non en época de celo reproduccióne crianza) e artigo 8 (prohibición xeral de utilización demétodos masivos e non selectivos). Así, pois, a lexislaciónbásica estatal non permite excepcións relativas ácomercialización nin á prohibición de cazar en períodode celo, reproducción e crianza e, polo tanto, creou un

6

réxime de protección máis estricto que o establecido naDirectiva.

Este réxime máis estricto é perfectamente compatible coartigo 14 da Directiva, xa que respeta os condicionantes queforon sinalados polo TJCE na Sentencia de 23 de maio de1990 (Asunto 169/89). Segundo esta sentencia os Estadosmembros poden establecer medidas de maior protección queas establecidas na Directiva sempre que:C Se refiran ás especies máis ameazadas, é dicir, ás

enumeradas expresamente no Anexo I.C Se refiran a especies migratorias.C Ou, se se refiren a especies non enumeradas no Anexo

I ou a especies non migratorias, só se vivenhabitualmente nos seus territorios.No caso que nos ocupa, o Paspallás é unha especie

migratoria que cría habitualmente no territorio español, poloque o réxime estatal de protección máis estricto écompatible coa Directiva.

Así pois, a vulneración das medidas estatais de maiorprotección conleva un incumprimento do artigo 14 daDirectiva Comunitaria.

Artigo 9:"Excepción sen garantías"En calqueira caso, e para o suposto hipotético de que o

Goberno Galego puidera establecer excepcións ó artigo 7,4segunda frase, o artigo da Orde que permite a caza estivaldo Paspallás non respeta os requisitos que veñenestablecidos no artigo 9 da Directiva 79/409.

En efecto, a redacción do artigo 18.1e) da Orde deVedas galega permite sen máis á caza de Paspallás enperíodo de cría sen acudir ó réxime de excepcións. Enconsecuencia non menciona o artigo 9 da Directiva, ninmenciona a inexistencia de outra solución satisfactoria ealternativa á caza estival do Paspallás, nin menciona osuposto de excepción no que se ampara, nin o resto dosrequisitos que esixe o artigo 9,2, entre eles, os controis quese exercerán.

Así pois, estase a contravir a xurisprudencia do Tribunalde Justicia sentada na súa Sentencia de 7 de marzo de 1997(Asunto C-118/94):

"O artigo 9 da Directiva 79/409... debe interpretarse ensentido de que faculta ós Estados membros para introducirexcepcións á prohibición xeral de cazar determinadasespecies protexidas, establecida nos artigos 5 e 7 de ditaDirectiva, únicamente a través de medidas nas que semencione co debido detalle os elementos que figuran nosseus apartados 1 e 2" (Fallo).

En calqueira caso, é preciso sinalar que a poboaciónlimiana de Paspallás non está a plantexar problema algúnque faga necesario un control poboacional, por elo non énin sequera necesario buscar outra "solución satisfactoria ealternativa á caza estival".

4.-ACTUACIÓNS PRECEDENTES DIANTE DASAUTORIDADES GALEGAS

A Sociedade Galega de Historia Natural presentoudenuncia o 21-12-99, diante da Consellería de MedioAmbiente, contra 116 cazadores por cazar o Paspallás naLimia en época de veda (comezaron a caza-la antes de estarpublicada a Orde de Vedas que a autorizaba) e contratódolos cotos de caza de A Limia por sobrepasar os cuposautorizados de capturas de Paspallás en 1999, infrinxindo osartigos 58,7 e 58,9 da Ley 4/97, de Caza de Galicia, queprohiben aproveitar de forma abusiva e desordeada asespecies naturais existentes en terreos suxeitos a réximecinexético especial.

Diante da ausencia de resposta á denuncia, o 06-04-2000a S.G.H.N. solicitou á Consellería de Medio Ambienteinformación sobre o estado de tramitación da mesma,acolléndose expresamente ó dereito á informaciónambiental recoñecido pola Directiva 90/313/CEE, e polassúas transposicións á lexislación española (Ley 38/95) egalega (Lei 1/1995); ó non obterse resposta, o feito foidenunciado o 21-06-2000 diante da Comisión Europea, oDefensor del Pueblo Español e o Valedor do Pobo Galego.

Finalmente, o 28-06-2000 a S.G.H.N. solicitou áConsellería de Medio Ambiente que na Orde de Vedas de2000-2001 non se autorizase de novo a caza estival doPaspallás na Limia, por infrinxir a Directiva 79/409/CEE ea Lei 4/97 de Caza de Galicia, e por non resolverse aínda adenuncia presentada o 21-12-1999 pola S.G.H.N.

Pola súa banda, SEO/BirdLife xa solicitou unhamoratoria de dúas tempadas de caza para o Paspallás(escrito de data 7 de febreiro de 2000).

Asemesmo, ambas entidades presentaron un escrito depetición á Consellería de Medio Ambiente do GobernoAutónomo de Galicia solicitando que acabe con estapráctica e anule os artigos da Orde de Vedas que apermiten.0

POR TODO CANTO ANTECEDE A SGHN ESEO/BIRDLIFE CONSIDERAN QUE A CAZAESTIVAL DE PASPALLÁS NA CHAIRA DAANTIGA LAGOA ANTELA (A LIMIA,OURENSE) VULNERA CLARAMENTEDIVERSAS PREVISIÓNS DA DIRECTIVA79/409/CEE (ART. 7.1, 7.4, 9 E 14). AMBASENTIDADES ESTIMAN QUE EXISTENMOTIVOS SUFICIENTES PARA QUE AC O M I S I Ó N E U R O P E A I N I C I E U NPROCEDEMENTO DE INFRACCIÓN CONTRAAS AUTORIDADES ESPAÑOLAS.

7

A "LIMPEZA" DO RIO UMIA

NON EVITARÁ AS ENCHENTAS

Como consecuencia das enchentas deste inverno, son moitasas actuacións que se están a levar en Galicia para tratar de"solucionar" estes problemas. Mostra delo son as levadas no RíoUmia, que deron lugar a varias queixas da SGHN- Pontevedradiante da Consellería de Medio Ambiente e a de PolíticaTerritorial Obras Públicas e Vivenda.

FEITOS:Dende o pasado 28/03/01 no termo municipal de Caldas de

Reis (Pontevedra), a Empresa Dragados, previo peche parcial doencoro sito augas arriba da vila de Caldas, procedeu á tala dearborado de ripisilva (principalmente Alnus glutinosa) no ríoUmia nas inmediacións coa confluencia do río Bermaña, asícomo ó dragado do cauce con maquinaria pesada, depositandoa area extraída nas beiras do río Umia e destruindo parte dasribeiras do río. Esta medida é unha fuxida cara adiante polopatente fracaso de conter as enchentas cun encoro e que non vaisolucionar as mesmas.

A SGHN desexa que a vila de Caldas non repita anguriosassituacións anteriores, pero a gravidade do problema esixe queas medidas que se tomen estean ben meditadas e calculadas enon realizar medidas apresuradas a costa do medio ambiente edo erario público.

Está por demostrar que este dragado poida contribuír asolucionar o problema, xa que no mellor dos casos o trasladaráaugas abaixo.

A zona dragada está incluída no couto de Caldas de Reis econcretamente nun tramo vedado do citado couto polaimportancia como frezadeiro de troita do país, e, segundo ainformación que se recolleu dos veciños da zona, a baixada donivel do río provocou unha mortandade de peixes.

A pesares da pretendida urxencia destacada pola CPTOPVnos medios de comunicación para xustificar os feitos, estesactos carecen de autorización administrativa previa.

SOLICITUDES:Que se paralicen as obras de inmediato e que calquera

actuación implique a avaliación razonada dos efectos que poidaproducir ou solucionar.

Que se avalíe cal é o efecto de retención das pontes,existentes augas abaixo e cales son os motivos polos que asenchentas semellan ser maiores agora que hai anos.

Que por parte da Consellería de Medio Ambiente se elaboreun informe no que se recollan os danos producidos e se procedaa incoar os expedientes administrativos a que dean lugar.

Que en caso de apreciar un delito contra o medio ambiente,se traslade denuncia ó xulgado correpondente.

Que se informe á SGHN das resolucións a que dean lugar.

DESTRUCCIÓN DE NIÑOS

DE CEGOÑA BRANCA

Rememorando os anos máis negros para a conservación daNatureza en España, cando moitas das alfaias da nosa faunaeran consideradas alimañas a extinguir, Unión Eléctrica-FENOSA, S.A. destruíu, en plena época de cría, 4 niños decegoña en Galicia instalados en postes do tendido eléctrico (3en A Rúa, Ourense, e 1 en Melide, A Coruña), violando con eloos Convenios de Berna e de Bonn, a Directiva da UniónEuropea sobre as Aves Silvestres e a Ley española 4/1989.

Por todo elo, a S.G.H.N. denunciou a Unión Eléctrica-FENOSA diante do Conselleiro de Medio Ambiente daXunta de Galicia, solicitando que se lle impoña unha sancióntotal de 200.000.000 de pesetas polas 4 faltas administrativasmoi graves que cometeu.

MOTIVOS DA DENUNCIA:A cegoña branca é unha especie: a) incluida no Catálogo

Nacional de Especies Ameazadas (Real Decreto 439/90) e noAnexo I da Directiva 79/409/CE, relativa á Conservación dasAves Silvestres, polo tanto é unha especie para a que debenadoptarse medidas de conservación do hábitat, b) protexidapolos convenios de Berna (relativo á Conservación da VidaSilvestre e o Medio Natural en Europa) e de Bonn (sobre aConservación das Especies Migradoras de Animais Silvestres).

A Ley 4/1989, de Conservación dos Espacios Naturais e daFlora e Fauna Silvestre, establece no seu artigo 26.4 que "quedaprohibido dar morte, danar, molestar ou inquietarintencionadamente ós animais silvestres, e especialmente oscomprendidos nalguna das categorías enunciadas no artigo 29",referíndose os seus artigos 29 e 30 ó Catálogo Nacional deEspecies Ameazadas.

Que segundo o artigo 38, sexta, e o artigo 39, puntos 1 e 2,da Ley 4/1989 "a destrucción, morte, deterioro,... de especiescatalogadas coma...vulnerables á alteración do seu hábitat, asícoma a dos seus propágulos e restos" está tipificada comoinfracción administrativa moi grave, sancionable con multa de10.000.001 a 50.000.000 pts.

SOLICITUDES:Que con esta denuncia teña por presentadas catro denuncias

(unha pola destrucción de cada un dos catro niños de cegoñabranca en tempada de cría) por infraccións administrativas moigraves da Ley 4/1989, contra a empresa UNIÓN ELÉCTRICA-FENOSA, S.A. e contra a(s) empresa(s) subcontratista(s) dostraballos se a(s) houbera.

Que na graduación de cada unha das correspondentessancións administrativas se contemple como agravante areincidencia e se lle impoña a sanción máxima de 50.000.000 depesetas, establecida pola Ley 4/1989, pola destrucción de cadaun dos niños.

Que manteña puntualmente informada á S.G.H.N. do estadode tramitación das presentes denuncias e das actuacións daConsellería de Medio Ambiente a que den lugar.

8

OS NOSOS INSECTOS: Melanargia lachesis (Hubner, 1790)

Esta bolboreta pertence á familia Satyridae. Estafamilia caracterízase por ter dous pares de patasfuncionais nos machos e reducidos nas femias, vea M1independente da vea readial e cunha ou máis vesículasbasais inchadas. Aparte das características taxonómicas,as cores dos adultos soen ser de tons apagados e escuros,desta regra é excepción este xénero, que mixtura o brancoe o negro.

En Galicia atopamos catro especies deste xénero:Melanargia galathea, M. russiae, M. occitanica e M.lachesis, sendo esta última a máis común e espallada. Atahai non moitos anos M. lachesis estaba considerada comounha subespecie de galathea. A subespecie nominaldistribúese por todo o Oeste do continente europeo ata oBáltico.

Mostra preferencia polos prados abertos e soleados,nos que pode acadar altas concentracións (0,06exemplares/m2). A cita máis temperán recollidacorresponde ó 15 de maio e a máis serodia ó 29 de agosto,o que coincide coa bibliografía xeral. É unha especie de

tamaño medio, dando unha media de 27,98 mm delonxitude alar (n=28), aínda que presenta unha grandevariabilidade de tamaño.

Na bibliografía recóllense varias plantas nutricias: Poapratensis, Phleum pratense, Brachypodium pinnatum,Holcus mollis e Holcus lanatus (Iglesias & Astor, 1992),Triticum spp (Higgins & Riley, 1973).

A distribución en Galicia abrangue todo o territorio,aínda que os datos propios do programa ESENGA sonpoucos como se pode ver no mapa adxunto.

BIBLIOGRAFÍAHiggins, Lionel G. e Riley, Norman D. (1973) Guía decampo de las Mariposas de España y de Europa.Ediciones Omega, Barcelona. 392 pp.Iglesias Garrote, Xosé Luís e Astor Camino, Xulio (1992)Guía das bolboretas de Galicia. Edicións Xerais deGalicia, Vigo 326 pp.SGHN. Base de datos do Programa ESENGA.

9

DICTAME DA COMISIÓN DE TRABALLO PERMANENTE DEBIODIVERSIDADE DO CONSELLO GALEGO DE MEDIO AMBIENTE SOBREA CONSTRUCCIÓN DE TRES PISTAS NO ESPACIO NATURAL "VEIGA DE

PONTELIÑARES"

Na sesión plenaria celebrada o 09-11-99, e a resultas dopunto 5 da Orde do Día incluido a petición do representanteda S.G.H.N., o Consello Galego de Medio Ambienteacordou encargar á súa Comisión de Traballo Permanente deBiodiversidade (en adiante CTP de Biodiversidade) aelaboración dun dictame sobre as repercusións ambientaisderivadas da construcción de tres pistas no concello deRairiz da Veiga (Ourense) ó traverso do Espacio Naturaldenominado Veiga de Ponteliñares.

En cumprimento deste acordo, a CTP de Biodiversidadetratou o tema nas súas xuntanzas celebradas os días 23-11-99, 10-12-99, 28-12-99 e 07-02-00. Ademais, os membrosda comisión inspeccionaron detidamente o Espacio Naturale as pistas nel construidas durante a visita efectuada o 24-01-00 na compaña de Dna. Belén Bris (Xefa do Servicio deMedio Ambiente Natural de Ourense), Dna. MÔ LuzDomínguez (Bióloga do Servicio de Medio AmbienteNatural de Ourense) e D. Félix González (Axente forestal dazona).

DOCUMENTACIÓN ANALIZADAPara a elaboración do presente dictame, a CTP de

Biodiversidade recabou e estudiou a seguinte información:a. Documentación dispoñible no Servicio Provincial de

Medio Ambiente Natural (Consellería de MedioAmbiente) sobre o Espacio Natural Veigas dePonteliñares e sobre a construcción das pistas.

b. Documentación dispoñible no Concello de Rairiz daVeiga sobre a construcción das pistas.

c. Documentación da Xerencia Territorial de Ourense(Catastro) do Ministerio de Economía e Facenda sobre arelación de propietarios, cultivos ou aproveitamentos,clases de terreo e superficies impoñibles, de acordo cocatastro vixente, dos terreos afectados polas pistas.

d. D.O.G. de 19-06-91. Normas Complementarias eSubsidiarias de Planeamento das Provincias da Coruña,Lugo, Ourense e Pontevedra.

e. D.O.G. de 09-11-99. Orde do 28 de outubro de 1999 polaque se declaran provisionalmente as zonas propostas paraa súa inclusión na Rede Europea Natura 2000 comaespacios naturais en réxime de protección xeral.

f. Cartografía das Veigas de Ponteliñares a escalas1:25.000 e 1:50.000.

g. Documentación fotográfica histórica e recente da Veigade Ponteliñares.

h. Publicacións científicas sobre a biodiversidade da Veigade Ponteliñares.

CONSIDERACIÓNS1. O Servicio de Medio Ambiente Natural de Ourense

(Consellería de Medio Ambiente) informa que o 25-01-99 recibiu un escrito do Concello de Rairiz de Veiga noque se solicitaba autorización para a prolongación dedúas pistas ata as Veigas de Ordes e Penelas. Na súaresposta ó Concello, o Servicio de MAN expón: a) queemite un informe estrictamente dende o punto de vistaambiental, b) que a autorización das actuacións previstascorresponde a outra instancia administrativa, c) que aspistas afectarían ó espacio natural Veiga de Ponteliñaresdeclarado pola COTOP (DOG de 20-06-91) ecomprendido no catálogo de lugares propostos polaComunidade Autónoma para a súa inclusión na RedeEuropea Natura 2000, d) que os valores ecolóxicos dazona son relevantes de acordo cos criterios establecidospola Unión Europea (Directivas 79/409 e 92/43; RD1997/1995), e) que a construcción das pistas non éimprescindible para a explotación tradicional da veiga.Por todo elo, o Servicio de MAN conclúe que “cara aconservación da biodiversidade de flora e fauna silvestreda zona non é convinte a prolongación das citadaspistas”

2. O Concello de Rairiz da Veiga informa: a) que as pistas,non asfaltadas, foron executadas con materiais sobrantesda desecación da antigua lagoa de Antela que estabanaínda apilados no lugar e que polo tanto non son“materiais extraños ó entorno”, b) que as pistas sonprolongacións de camiños agrícolas existentes dendesempre e que teñen interese agrícola para facilitar otransporte das colleitas. Ademáis, o Concello remiteucopia da denuncia que lle foi presentada pola 613ÔComandancia da Garda Civil, Patrulla SEPRONA deLobios, pola construcción das pistas xa que poderíaconstituir infracción do artigo 168.1 da Lei 1/97 de 24 demarzo de solo de Galicia.

3. Os terreos atravesados polas pistas son eriais de 2Ô e 3Ôque pertenecen en mán común ós veciños de Ordes ePenelas (Rairiz da Veiga).

4. Malia a forte drenaxe imposta pola rectificación eencanamento dos cursos fluviais do Limia, o Vidueiro eo Fírbeda, a Veiga de Ponteliñares ten un asolagamentoestacional, máis ou menos extenso segundo os anos, quepode manterse ata comezos do verán. Por este motivo, oaproveitamento tradicional das veigas é unha explotacióngandeira extensiva. Os únicos aproveitamentos agrícolas,ademáis da colleita de herba a moi pequena escalaescomenzada en 1998, son dúas parcelas ó SW daconfluencia do río Vidueiro co río Limia, froito desendas invasións do comunal por particulares, que teñenacceso directo asfaltado pola Saínza e para as que asnovas pistas non supoñen un atallo significativo.

10

5. As pistas están construidas totalmente no interior doespacio natural "Veiga de Ponteliñares" (NormasComplementarias e Subsidiarias de Planeamento) eatravesan tamén o espacio natural en réxime deprotección xeral Veiga de Ponteliñares (Orde do 28-10-99) incluida co Código ES1130005, Tipo B, no catálogode lugares propostos pola Comunidade Autónoma paraa súa inclusión na Rede Europea Natura 2.000. Inciden,ademais, no espacio natural catalogado como IBA 010(SEO/BirdLife).

6. Para as dúas pistas xa rematadas e a terceira enconstrucción fíxose un acopio de materiais in situmediante extracción do horizonte superficial do solo e aarea subxacente en diversas zonas da veiga que, polotanto, quedaron inutilizables para o aproveitamentogandeiro tradicional e o pretendido aproveitamentoagrícola. Ademais, instaláronse drenaxes de tubos deformigón pretensado que foron reforzados con formigónen masa.

7. As pistas fragmentan e drenan os asolagamentos dasveigas que son precisamente os hábitats de interesecomunitario e o soporte da elevada biodiversidade quemotivaron a protección do espacio natural. Ó respectoconvén salientar que o espacio natural “Veiga dePonteliñares”:C Alberga 2 hábitats incluidos no Anexo I da Directiva

92/43/CEE: a) lagos eutróficos naturais c o nvexetación Magnopotamion ou hydrocharition(código 3150), b) vexetación flotante de ranúnculosdos ríos de zonas premontañosas ou chairas (código3260).

C Alberga 23 especies de aves catalogadas no Anexo Ida Directiva 79/409/CEE.

C Alberga 7 especies (1 peixe, 1 réptil e 5 mamíferos)incluidas no Anexo II da Directiva 92/43/CEE.

C Son a principal área galega de invernada e cría deTachybaptus ruficollis (somorgullo pequeno),Ciconia ciconia (cegoña branca), Anas platyrhynchos(alavanco real), Gallinula chloropus (galiña de río) eVanellus vanellus (avefría).

C Son unha das máis importantes zonas ibéricas de críade Gallinago gallinago (becacina cabra).

C Son unha das contadas áreas ibéricas de cría de Anascrecca (cerceta real).

C Son unha das tres localidades europeas de cría deLimosa limosa (mazarico rabinegro) ó sur do paralelo50Õ N.

C Son unha das escasas localidades galegas nas que seten confirmado a cría de Tringa totanus (birulicocomún) e Burhinus oedicnemus (pernileiro).

C Son unha das poucas zonas galegas con presencia deRhinolophus euryale (morcego mediterráneo deferradura), Myotis myotis (morcego ratoneiro grande),Barbastella barbastellus (morcego de fraga) eHypsugo savii (morcego montañeiro).

CONCLUSIÓNSTendo en conta tódalas circunstancias antes expostas, a

Comisión de Traballo Permanente sobre Biodiversidadeconsidera, unánimemente, que a construcción de tres pistasno concello de Rairiz de Veiga (Ourense) ó traverso doespacio natural “Veiga de Ponteliñares” é incompatible coaconservación dos valores ambientais que motivaron a súacalificación como espacio natural protexido e, polo tanto,acorda propoñer ó pleno do Consello Galego de MedioAmbiente que solicite á Consellería de Medio Ambiente atotal eliminación das devanditas pistas.

OUTRAS RECOMENDACIÓNSDurante a visita efectuada ó espacio natural, os membros

da Comisión de Traballo Permanente sobre Biodiversidadepoideron comprobar sobre o terreo que:1. Os límites do Espacio Natural proposto para a súa

inclusión na Rede Europea Natura 2000 abranguen sóunha pequena parte do hábitat de interese comunitarioexistente (Directiva 92/43/CEE) e do necesario perímetrode protección. Ademáis, os límites non se axustan aaccidentes xeográficos, nin a lindeiros naturais ouantrópicos, polo que resultan moi difíciles de situar sobreo terreo, en contra do establecido na devandita Directiva.Por elo recoméndase a ampliación do espacio naturalVeiga de Ponteliñares incluido na proposta da Xunta deGalicia para a Rede Europea Natura 2000. Se ditaampliación non fose posible por mor da fase actual detramitación da proposta, recoméndase que se comecen ostrámites para a súa declaración como Zona de EspecialProtección para as Aves (ZEPA). Adxúntase un plano noque figuran os límites da ampliación suxerida, que inclúesó terreos veciñais en mán común tradicionalmenteadicados á gandería extensiva e que non afecta aedificacións nin explotacións agrícolas. Suxírese,asimesmo, que a denominación do espacio natural sexao de Veigas suroccidentais da Limia pois o de Veiga dePonteliñares é un erro que se arrastra dende a publicacióndas Normas Complementarias e Subsidiarias dePlaneamento (a propiedade das veigas repártese entrevarios pobos e a parte correspondente a Ponteliñares édas máis pequenas).

2. Para protexer axeitadamente os hábitats e as especies deflora e fauna contempladas nas Directivas 79/409/CEEe 92/43/CEE) existentes no cuadrante suroccidental daLimia, sería necesaria a adopción de medidas para arexeneración das veigas, entre as que se recomendan:C A supresión das pistas sen utilidade agrícola, e dicir,

as comprendidas entre a "fronteira agrícola" (o límitedas leiras coas veigas) e o río Limia nos concellos deRairiz de Veiga, Porqueira e Vilar de Santos; dos25,5 km de pistas que bordean ou atravesan o espacionatural, apenas 4 km son necesarios para servidumede leiras. Recoméndase, asimesmo, variar o trazadoda estrada construida en 1985 entre os pobos daSaínza e Toxal-Airavella pois fragmentainnecesariamente unha zona importante da veiga.

C A rexeneración da dinámica hidrolóxica no espacionatural, que é a chave da súa elevada biodiversidade

11

e do seu sobranceiro interese ecolóxico. Considéraseposible e necesaria a recuperación dos caucesmeandriformes naturais dos ríos Limia, Fírbeda eVidueiro no interior das veigas, sin afectar ós terreosagrícolas. A restauración dos cauces meandriformesé tamén interesante en base a criteriosxeomorfolóxicos e didácticos (pola súa singularidadea nivel galego), de calidade das augas (ó actuar comozona tampón da contaminación agrícola difusa) eagrícola (ó garantir un bó nivel de humidade estivalnos solos).

3. Malia non ser un hábitat contemplado na Directiva92/43/CEE, a paisaxe agraria tradicional de pasteiros,cultivos e sebes de arborado autóctono existente ó oestedas veigas é merecedor de protección polo seu interesecultural, didáctico e natural, como atinadamenteestableceron as Normas Complementarias e Subsidiariasde Planeamento.Por último, pero non por elo menos importante, a CTP de

Biodiversidade recomenda vivamente que a Consellería de

Medio Ambiente divulgue nos pobos dos concellos de Rairizda Veiga, Porqueira e Vilar de Santos os beneficios para osseus habitantes que derivarían da inclusión das Veigassuroccidentais da Limia na Rede Europea Natura 2000 e/ouda súa calificación como ZEPA. Dita divulgación deberíacomplementarse co asesoramento ós veciños e ós concellospara a solicitude das axudas e subvencións da UniónEuropea ás que terían dereito.

ESTE DICTAME FOI APROBADO PORUNANIMIDADE NO PLENO ORDINARIO

DO CONSELLO GALEGO DE MEDIOAMBIENTE CELEBRADO O 23-03-00.

UN ANO DESPOIS XA VAI SENDO HORADE QUE SE CUMPLA.

12

DICTAME DO CONSELLO GALEGO DE MEDIO AMBIENTE SOBRE OPLAN HIDROLÓXICO DE GALICIA COSTA.

Voto particular formulado pola Federación Ecoloxista Galega (FEG) e aSociedade Galega de Historia Natural (SGHN)

O Presidente da S.G.H.N., coma representante danosa asociación no Consello Galego de MedioAmbiente, participou na Comisión de Traballo nonpermanente que estudiou e informou o PlanHidrolóxico de Galicia Costa. Froito da devanditacomisión foi a presentación dun "informe oficial" querecibeu un voto particular conxunto da S.G.H.N. e aFederación Ecoloxista Galega. No plenoextraordinario do Consello Galego de Medio

Ambiente celebrado o 21-03-01, dito voto particularrecibeu o apoio das cinco organizacións ecoloxistas,dos representantes das Universidades de Santiago eVigo e dun dos representantes da FEGAMP (o alcaldede Vilaboa, Pontevedra).

A continuación transcribimos o texto íntegro dovoto particular.

O Plano Hidrolóxico de Galicia-Costa (PHGC)considera a auga fundamentalmente como un recursoe apenas como un activo ecosocial. É debedor dunhaconcepción estructuralista da política de augas,entendendo ésta principalmente como unha política deobras públicas, o que resulta máis propio de comezosdo século pasado que do actual. A ausencia dunenfoque sustentable maniféstase no predominio claroda estratexia da oferta (aumento da oferta de auga

mediante a construcción de novas infraestructuras)sobre o control da demanda.

Aínda que nestes momentos non é un requisitolegal necesario para a súa aprobación, entendemos quesería desexable someter o PHGC a un procedementode avaliación ambiental estratéxica, coa finalidade deprevenir e reducir máis eficazmente os posiblesimpactos ambientais negativos derivados da súaaplicación.

Parécenos inadecuado que, a diferencia do queacontece a nivel estatal e noutras comunidadesautónomas, as competencias en materia de xestión daauga sexan exercidas pola Consellería de PolíticaTerritorial, Obras Públicas e Vivenda (CPTOPV) enon pola de Medio Ambiente, o que resulta unsensentido consecuencia de antepor determinadosintereses políticos particulares a criterios deracionalidade. En calquera caso, mesmo sendocompetencia da CPTOPV a aprobación do PHGC, nonparece razoable a absoluta falta de participación daConsellería de Medio Ambiente na elaboración doPHGC. A nula participación da Consellería de MedioAmbiente evidénciase, por exemplo, na nonconsideración da Estratexia Galega de EducaciónAmbiental e das actuacións para a recuperación dosalmón atlántico (incompatible co aproveitamento

13

hidroeléctrico integral das bacías, polo que sepreocupa o PHGC), no deficiente listado de espaciosnaturais protexidos ou na ausencia de referencia ósestudios sobre réximes de caudais mínimos ecolóxicosefectuados pola Subdirección Xeral de MedioAmbiente Natural en ríos de Galicia-Costa.

É recomendable que durante o período deaplicación do PHGC exista unha coordenaciónpermanente e estreita entre Augas de Galicia e aConsellería de Medio Ambiente. Neste senso, aConsellería de Medio Ambiente debería estarrepresentada na Xunta de Goberno de Augas deGalicia, como xa o están outras Conselleríasrelacionadas coa xestión da auga.

Ó noso entender, o dictame ambiental do ConselloGalego de Medio Ambiente (COGAMA) sobre oPHGC debería terse completado coas consideraciónsexpostas de seguido.

1. USOS E DEMANDAS

É necesario desenvolver na medida do posibletodas as medidas viables tendentes a incrementarsustancialmente o aforro e a eficiencia na utilizacióndos recursos hídricos, incluíndo a modernización dasineficientes técnicas de rega, o fomento de tecnoloxíasindustriais aforradoras de auga, a reutilización deaugas residuais depuradas e o establecemento dunsistema de tarifas que, garantindo un acceso equitativoá auga, prime suficientemente a eficiencia e o aforro epenalize o desbaldimento. Cómpre axustaradecuadamente as dotacións para abastecementos a unuso racional da auga. Neste senso, as dotacións parausos urbanos non deberían superar os 250 l/persoa eano. Sen embargo, o Plano chega a establecer para osegundo horizonte (2017) dotacións de até 410l./persoa/ano. 8 dos 12 novos encoros propostos queserían utilizados para abastecemento parecen ter comaprioridade a producción de enerxía hidroeléctrica.Éstes son case os únicos que teñen unha capacidademáis ou menos definida e inclúen os de Fornelos (ríoArnego, 176 Hm3) e Cernaxeda (río Deza, 100 Hm3)que, ó final do período de vixencia do Plano, seríandous dos cinco maiores encoros de Galicia-Costa,todos eles para producción de enerxía hidroeléctrica.7 destes 8 encoros (Espenuca, Barcia, Fornelos,Cernaxeda, Caldas, Dorna, Silvoso) aparecenrecollidos nun listado de encoros hidroeléctricos enfase de estudio ou proxecto en Galicia en 1982, listadoque ten como fonte ó daquela Ministerio de ObrasPúblicas e Urbanismo (MOPU). Ademais, ascapacidades previstas neste listado coinciden en todosos casos coas definidas inicialmente no PHGC. Aposibilidade de as augas subterráneas poderen fornecerrecursos hídricos para diversas demandas endeterminados casos debe ser considerada moiespecialmente naqueles sistemas de explotación nosque o PHGC propón construír novos encoros de

abastecemento. É prioritario desenvolver todos osestudios precisos para unha avaliación adecuada dosrecursos hidroxeolóxicos das bacías de Galicia-Costa.O dato dos 650 Hm3 que se apunta é moi inferior aoque aporta o Libro Branco da Auga do Ministerio deMedio Ambiente (páx. 189) e que é moito máis acordecoas estimacións derivadas da avaliación do fluxobasal dos ríos.

A diferencia podería explicarse, probablemente,porque no primeiro caso tiveron se sobre todo en contaas unidades hidroxeolóxicas ben delimitadas e non seincluíron as reservas difusas de grande importancia enGalicia.

No que atinxe ós usos recreativos, coidamos que acaza con perdigóns de chumbo debería prohibirse entódolos encoros e humidais polo risco de saturnismo,moi especialmente nos encoros adicados aabastecemento e nos importantes para as poboaciónsde aves acuáticas. Calquera tipo de navegación deberáestar regulada de acordo cos planos de conservaciónda natureza dos organismos competentes, respetandoos períodos de desova dos peixes e as áreas de cría,repouso e invernada das aves acuáticas.

2. CALIDADE DAS AUGAS

Destacamos a importancia da aplicación darecomendación do artigo 2.72 das Normas do PHGCque avoga "por completar as infraestructuras desaneamento dos polígonos industriais, adoptando ossistemas depurativos de augas residuais acordes coacalidade da auga esixida no punto de vertido".Asemade, consideramos necesario que na creación denovos polígonos industriais e na ampliación dos xaexistentes, se teñan en conta sempre, a diferencia doacontecido no pasado, os aspectos relativos ásinfraestructuras de saneamento.

Ademais da aplicación de medidas efectivas decontrol da contaminación industrial, cómpre promoverintensamente cambios tecnolóxicos que permitan unhareducción en orixe da contaminación industrial. Nestesenso, parece importante facer fincapé na necesidadede que a xestión da auga en Galicia-Costa contribúa áaplicación da lexislación sobre prevención e controlintegrado da contaminación, en particular no referidoó emprego máis eficiente dos recursos hídricos e áprevención e control da contaminación das augassuperficiais e subterráneas. Para combater acontaminación agraria difusa é preciso promover unhautilización racional de pesticidas e fertilizantesinorgánicos e orgánicos (e mesmo a súa reducciónmediante o apoio á agricultura ecolóxica e ó controlintegrado de pragas), a aplicación axeitada dos xurrose a conservación e restauración da vexetaciónautóctona das ribeiras, que actúa a xeito de "filtroverde".

14

O PHGC sinala como unha das causas decontaminación as augas ácidas e con metais pesadosorixinadas en determinadas áreas mineiras, sinalandoen particular o caso do Brandelos e Xestosa (bacía doUlla), afectados gravemente pola mina abandonada decobre de Touro (A Coru a). Deberíase implementar oantes posible un plano de recuperación da superficiedesta mina abandonada, plano que deberían promoverconxuntamente Augas de Galicia, a Dirección Xeral deCalidade e Avaliación Ambiental, a Deputación daCoruña, o Concello de Touro e a empresa propietariaactualmente dos terreos.

Aínda que o PHGC sinala que, a falta de estudiosmáis concretos a realizar no futuro, pode avanzarse, enprincipio, que a eutrofización nos encoros constitúe un"fenómeno pouco importante actualmente", o LibroBranco da Auga do Ministerio de Medio Ambiente(páx. 309), afirma que "las cuencas que presentan lasaguas almacenadas en los embalses en peor estado sonlas del Tajo (68%), Internas de Cataluña (67%),Galicia Costa (64%) y Duero (57%)". O Plano non tenen conta a posible presencia de contaminantes nossedimentos.

A situación actual no relativo ás redes de control dacontaminación nas bacías de Galicia-Costa é moideficiente. Só existen 4 estacións da rede COCA(Control Oficial da Calidade da Auga) -o que supónunha densidade de 1/3283 Km2, a máis baixa deEspaña - e ningunha da rede ROCAS (Rede deObservación da Calidade de Augas Subterráneas). Éprioritario e urxente establecer unha completa rede decontrol da contaminación de medida continua esistemática que contemple todos os parámetros físicoe químicos necesarios (incluíndo compostos orgánicospersistentes) e que inclúa a utilización de indicadoresbiolóxicos.

O Plano Hidrolóxico debería asumir explicitamenteentre os seus obxectivos o cumprimento do ConvenioOSPARCOM (Comisión do Tratado de Oslo e París)sobre o control da contaminación mariña de orixeterrestre ó Oceano Atlántico.

3. ENCHENTES E ASOLAGAMENTOS

Entre as posibles actuacións para combater asenchentes habería que incluír, ademais das xacontempladas no PHGC, coa mesma ou superiorconsideración, a ampliación dos bosques de ribeira, arestauración hidrolóxico-forestal, a demolición deedificacións ou infraestructuras construídas en zonasasolagables (coa conseguinte indemnización se fornecesario) e a concensión de subvencións para acontratación de seguros contra danos producidos porenchentes.

Parécenos especialmente importante a aplicacióndas liñas de actuación do PHGC "evitar a invasión poredificacións ou outras obras improcedentes das zonas

asolagables, mediante deslindes e sinalización dosniveis para as enchentes de cálculo, especialmente naszonas desenvolvidas ou en fase de crecemento" (sendonecesario e non só conveniente realizar con urxenciaun inventario de ribeiras e marxes que dará lugar a undeslinde previo) e "clarificación da situación do caucee definición do Dominio Público Hidráulico que iráunido ó consecuente amolloamento e vixilancia, co finde evitar a ocupación de ditas zonas, que ás vecesescúdase na incerteza e indefinición". Neste mesmosenso, salientamos a relevancia da aplicación dosartigos 2.42 (Medidas para evitar os danosocasionados por enchentes), 2.43 (Edificacións enzonas asolagables) e 2.44 (Vías de comunicación) dasNormas do PHGC.

É fundamental protexer e conservar as chairas deasolagamento, pois, ademais de moitos outrosbeneficios hidrolóxicos e ecolóxicos, "As zonasasolagables, coma as chairas de inundación, laminanas ondas de enchenta, polo que son beneficiosas paraos tramos augas abaixo das mesmas", como recoñeceexpresamente o Plano Hidrolóxico na páx. 93, epígrafe8.4.5.5.

É imprescindible ter en conta que a aplicaciónuniversal dos métodos de enxeñería clásica xa non éaceptada pola maioría da sociedade, e isto é debidonon só a razóns ecolóxicas ou ambientais, senón taména razóns económicas, tendo en conta a necesidade desobredimensionar as obras polo risco que xeran, e ocusto do mantemento adicional que supón o ir encontra, na maioría dos casos, dos procesos naturais dadinámica fluvial e que os controles estructurais pormedio de obras hidráulicas reducen a frecuencia dosasolagamentos, pero agravan os seus efectos porque,constrinxindo o río e rectificando o seu curso, aumentaa velocidade das augas e a altura das enchentes, queademais deixan de ser graduais para ser súbitas, ecunha capacidade destructiva aumentada e agravadaporque se xera unha sensación de confianza queinfravalora os riscos e leva a ocupar zonasinadecuadas. En lugar de encanar e cambiar os ríos desitio resulta moito máis prudente adaptar a ocupacióne aproveitamento do territorio á realidade.

Como alternativa ás canalizacións convencionais(substitución do cauce natural do río por outroartificial) recoméndase, especialmente en contornosnon urbanos, o aumento da largura do bosque deribeira autóctono, mesmo recorrendo para iso á comprae expropiación dos terreos colindantes ás zonas doDominio Público Hidráulico. Esta actuación, alén deservir para a laminación de cheas, suporía unhamellora da calidade ecolóxica do medio. Se foseinevitable a construcción de diques, procuraraseintegralos na maior medida posible co medio natural.

Os dragados dos cauces e da desembocadura nonresolven o problema do depósito de sedimentos nin do

15

vertido de lixo e entullos, son de moi cuestionableutilidade e susceptibles de provocaren impactos moielevados na explotación marisqueira das rías e naavifauna.

Antes de decidir a construcción dun novo encoro delaminación cómpre efectuar unha coidadosa análise detodas as alternativas posibles para a laminación dunhachea que demostre que a construcción do encoro é aúnica alternativa viable para evitar danos materiaismoi graves ou perdas vidas humanas, resultandoinviables ou insuficientes outras opcións con menorimpacto ambiental.

4. SECAS

As medidas derivadas da definición de situacións deseca deberían precisarse moito máis.

5. DESLINDE E PROTECCIÓN DO DOMINIOPÚBLICO HIDRÁULICO

O deslinde é a primeira e imprescindible medidapara a protección do Dominio Público Hidráulico.Aínda que non é concebible un deslinde xeralizado acurto prazo, cómpre intensificar e acelerarnotablemente os esforzos previstos no PHGC para estatarefa, priorizando aquelas zonas onde os problemas eriscos de usurpación, degradación ou ocupaciónabusiva son maiores e onde se poden producir danos apersoas ou bens como resultado de enchentes.

É preciso incrementar fortemente o esforzo enmateria de vixilancia do Dominio Público Hidráulico,sendo fundamental para iso que Augas de Galicia sedote dunha gardería suficiente, adecuadamenteformada e dotada dos recursos necesarios para ocorrecto desenvolvemento do seu labor.

A colaboración estable entre as Consellerías deMedio Ambiente e Augas de Galicia é esencial á horade controlar o cumprimento da lexislación protectorado Dominio Público Hidráulico, co propósito deoptimizar os recursos humanos e materiais destinadosa tarefas de vixilancia por Augas de Galicia, aDirección Xeral de Montes e Medio Ambiente Naturale a Dirección Xeral de Calidade e AvaliaciónAmbiental.

Coa finalidade de xerar ingresos para a proteccióndo Dominio Público Hidráulico, deberíase implantarcanto antes o canon de utilización do Dominio PúblicoHidráulico, conforme ó establecido no artigo 104 daLei de Augas.

6. CAUDAIS MÍNIMOS AMBIENTAIS

É urxente establecer os réximes de caudaismínimos ecolóxicos para todos os cauces fluviais,utilizando para iso metodoloxías científicas adecuadas.Antes do primeiro horizonte (2007) do PHGCdeberíase actualizar, con base en estudios científicosrigorosos, o valor da demanda medioambiental teórica

fixada no Plano que, "nunha primeira aproximaciónconsiderouselle, como dato de cálculo, no 10% daaportación media anual".

A diminución ou supresión do cumprimento nalgúnrío ou tramo dos caudais mínimos ambientais sódebería ser autorizada polo Organismo de Concanaqueles casos en que fose necesario para garantir asubministración a poboacións e non existisen outrassolucións aceptables, como sinala o artigo 2.22 dasNormas. Entre as solucións aceptables deberíanseconsiderar aquelas tendentes ó aforro e á mellora daeficiencia na utilización da auga.

É necesario establecer a obriga de respetar omantemento duns caudais ambientais mínimosadecuados para a conservación do medio fluvial nonsó nas novas concesións senón tamén en todas as xaexistentes, mediante a revisión das concesións ou oestablecemento de pactos ambientais cos seusbeneficiarios.

Coa finalidade de extremar a vixilancia e control documprimento dos caudais mínimos ambientaisestablecidos recoméndase a instalación de sensores encontinuo capaces de detectar axiña calqueraincumprimento.

7. APROVEITAMENTOS HIDROELÉCTRICOS

O PHGC menosprecia o alto impacto ambientalnegativo ocasionado polos aproveitamentoshidroeléctricos. Neste senso, lembramos que aEstratexia española para a conservación e usosustentable da biodiversidade, promovida poloMinisterio de Medio Ambiente, considera que"actualmente las minicentrales eléctricas en ríos seperfilan como una seria amenaza para la diversidadbiológica y el medio natural fluvial, ya que va enaumento la demanda de su instalación, con frecuenciaconcatenando varias, en los tramos mejor conservadosde muchos ríos ibéricos". Por outra banda, un grupo deinvestigadores da Universidade de Santiago das áreasde Ecoloxía, Bioloxía Animal, Bioloxía Vexetal eEdafoloxía elaboraron recentemente un documento noque consideran que "tratar de construír 300minicentrais na rede fluvial galega constitúe o maiordisparate imaxinable dende o punto de vista daconservación da nosa paisaxe e patrimonio natural,tendo en conta que estes proxectos emprázanseprecisamente nas áreas residuais que permitironconservar os nosos hábitats máis valiosos logo dasalteracións xeralizadas sufridas noutras áreas: encoros,canalizacións, incendios, repoboacións, etc.".

O Consello de Contas de Galicia, entre asconclusións do informe de fiscalización de Augas deGalicia correspondente ó exercicio de 1997, inclúe aseguinte: "Coa finalidade de evitar a degradación docontorno, Augas de Galicia debe proceder a efectuarun estudio global acerca do impacto ambiental

16

producido polos aproveitamentos hidroeléctricos.Tamén a Administración Autonómica debe ser máisesixente e rigorosa ó admitir os estudios de efectosambientais que deben presentar as empresaspromotoras deste tipo de aproveitamentos".

Unha das prioridades máis importantes do PlanoHidrolóxico debe ser a minimización e prevención dosimpactos ambientais dos aproveitamentoshidroeléctricos existentes e futuros. É urxente adeterminación de todos os tramos de río "de intereseambiental" e "de interese natural" (artigos 2.80 e 2.81das Normas), coa finalidade de preservalos da fortedeterioración que se produciría neles de se permitir ainstalación de novos aproveitamentos hidroeléctricos.

A definición dos devanditos tramos debería serunha das tarefas a realizar para a elaboración dunprograma de ordenamento dos aproveitamentoshidroeléctricos. Mentres éste non estea aprobado,deberíase suspender o outorgamento de novasconcesións e a tramitación de novos proxectos.

Na autorización de novas concesións deaproveitamentos hidroeléctricos (ou na súa revisión),Aguas de Galicia debería esixir a presentación porparte do promotor, e a súa aprobación previa porAugas de Galicia, dun programa de explotación quegarantise o cumprimento do artigo 22(Aproveitamentos hidráulicos) da Lei 7/1992, de 24 dexullo, reguladora da pesca fluvial en Galicia.

Entre as medidas necesarias para a correcciónadecuada do impacto ambiental dos aproveitamentoshidroeléctricos actuais e futuros, salientamos anecesidade da cubrición de tódolos canais dederivación descubertos (que representan un graveperigo para as persoas e unha trampa mortal para afauna) e da construcción de pasos para a ictiofaunaadecuadamente deseñados.

O artigo 2.103 das Normas contempla aposibilidade, "de se verificar a súa rendibilidade", deque o Organismo de Conca permitira a realización deaproveitamentos hidroeléctricos en obras hidráulicasfinanciadas total ou parcialmente pola Administración,posibilidade que xa aparece recollida en 8 dos encorosde abastecemento propostos. Ademais de ter en contaa súa rendibilidade económica, habería que consideraraxeitadamente o seu impacto ambiental.

8. PROTECCIÓN, CONSERVACIÓN ERECUPERACIÓN DO RECURSO E A SÚACONTORNA

Dado que o PHGC incide sobre varias Zonas deEspecial Protección de Aves (ZEPAs) e sobrenumerosos espacios naturais propostos para ser Zonasde Especial Conservación (ZECs) da Rede Natura2000, é moi importante asegurar en todo momento acompatibilidade de todas as actuacións derivadas daaplicación do Plano co respecto estricto á Directiva

92/43/CE, relativa á conservación dos hábitats e dafauna e flora silvestres, e á Directiva 79/409/CE,relativa á conservación das aves silvestres, ámbalasdúas transpostas á lexislación española. Ao nosoxuízo, a construcción de encoros, aproveitamentoshidroeléctricos e encanamentos e a realización dedragados de leitos e desembocaduras é incompatiblecoa conservación adecuada destes espacios naturais.

É fundamental a definición dos perímetros deespecial protección e a realización de todas asactividades ligadas coa protección do medio ambienterecollidas no artigo 2.74 das Normas do PlanoHidrolóxico. A realización destas actividades, enparticular a protección e recuperación dos bosquesautóctonos de ribeira e a restauración de humidaisdegradados, deben recibir unha asignación nosorzamentos anuais de Augas de Galicia adecuada á súarecoñecida importancia para implementar unha xestiónsustentable do Dominio Público Hidráulico.

Cómpre revisar o listado de espacios naturaisobxecto de protección, recollendo todas as figuras deprotección existentes e especificando para cadaespacio a figura ou figuras de protección que lleafectan.

Entre as múltiples e relevantes funcións ecolóxicasexercidas polos bosques de ribeira figura a de sercorredores ecolóxicos, pois serven para aintercomunicación da fauna e da flora entre as zonasde maior valor ecolóxico. Esta función ten unhaespecial importancia en Galicia, debido á altadensidade da rede fluvial e á elevada fragmentacióndos hábitats naturais. Polo tanto, a conservación erecuperación dos bosques de ribeira resulta un laboresencial no marco dunha xestión ecoloxicamentesustentable do territorio.

Por se tratar dun monumento natural practicamenteúnico en Europa, de enorme interese xeomorfolóxicoe paisaxístico, e atendendo a unha demanda de amplorespaldo social, salientamos o interese de iniciar porparte de Augas de Galicia as accións precisas paraposibilitar a recuperación permanente da fervenza naque o río Xallas desemboca na enseada de Ézaro,afectada moi negativamente na actualidade por unhaconcesión para un aproveitamento hidroeléctrico daempresa Ferroatlántica. A recuperación da fervenza doXallas debería incluír a retirada de tódalas estructurasxa inservibles (por. ex. tuberías e os seus basamentosde formigón) e a integración paisaxística das que estánen uso.

Entre as prohibicións a asegurar nos espaciosprotexidos (artigo 2.82 das Normas) habería queincluír tamén a ausencia de variacións bruscas erepentinas do caudal causadas por aproveitamentoshidráulicos, a construcción de encoros, a instalación deaproveitamentos hidroeléctricos, a extracción deáridos, a realización de canalizacións e a adecuación

17

de praias fluviais con aportes externos de area. Noprimeiro horizonte do Plano deberíase efectuar odeslinde do Dominio Público Hidráulico en todos estesespacios.

Constatamos con enorme preocupación que acomparación do plano n 12 "Principais infraestructurasde regulación" (no que se marcan as "zonas de reservapara infraestructuras de regulación") co plano nÕ 10"Espacios naturais" revela que:

C O encoro de Tronceda (nÕ 1) solápase co espacionatural catalogado n 69 "Macizo da Toxiza".

C O encoro de Viveiro (nÕ 3) solápase cos espaciosnaturais catalogados n 64 "Ría de Viveiro" e 65"Souto da Retorta".

C O encoro de Espenuca (nÕ 5) solápase co espacionatural catalogado nÕ 49 "Curso alto do Mandeo".

C O encoro de Abarcia (nÕ 6) solápase co espacionatural catalogado n 18 "Marismas do río Lambre".

C O encoro de Cernaxeda (nÕ 16) solápase co espacionatural catalogado n 74 "Serras de Candán eZobra".

C O encoro do Umia (nÕ 18) solápase co espacionatural catalogado n 73 "Tramo alto do Umia".

Tamén cómpre salientar que a metade das obras de"canalización e defensas" previstas na táboa 2.116realizaríanse en contornos naturais e afectarían aespacios naturais catalogados, alomenos nos casos dosríos Landro, Anllóns, Tambre, Ulla e Verdugo.

Sería desexable ampliar o orzamento e a incidenciaterritorial das actuacións de recuperación de ribeiras.Cando afecten a tramos non urbanos, é recomendableque as actuacións se desñen e executencoidadosamente de forma que favorezan a diversidadebiolóxica e a mellora da calidade paisaxística. Enningún caso, tanto en tramos urbanos como nonurbanos, é aceptable contemplar entre as actuacións aintroducción de especies alóctonas.

A realización de paseos fluviais non se deberíacontemplar dentro das "posibilidades de mellora domedio ambiente hidráulico". Na actualidade, estanse aconverter nun grave factor de destrucción de ripisilvase ribeiras fluviais, co uso de maquinaria pesada e coanefasta idea de "axardinar a natureza". Ademais,moitas veces son destruídos polas enchentes ó ignorara realidade fluvial.

A creación de dúas figuras de protección –"Tramosde río de interese medioambiental" (artigo 2.80) e"Tramos de río de interese natural" (artigo 2.81)- é moipositiva, se ben semellan ter unha natureza igual oumoi similar, polo que non parece clara a súadiferenciación. De acordo co Plano, seránconsiderados aqueles tramos que resulten deProgramas e Estudios específicos, que non aparecen

recollidos no anexo de Programas e Estudios. Arealización deses Programas e Estudios é urxente eprioritaria.

O PHGC debería definir os criterios a ter en contana determinación destes tramos. Entre eses criteriosdeberían figurar, alomenos, os seguintes: inclusión enespacios obxecto de protección especial e/ou propostospara formar parte da Rede Natura 2000, presenza deespecies de fauna e flora ameazadas de extinción ou deespecial interese en Galicia e existencia de bosques deribeira en bo estado de conservación.

Augas de Galicia debería ter en conta, naquilo quelle afecte, as Estratexias española e galega para aconservación e uso sostible da biodiversidade e oPlano Estratéxico Español para a Conservación e UsoRacional dos Humidais.

9. CONSERVACIÓN DE SOLOS ECORRECCIÓN HIDROLÓXICO-FORESTAL

A destrucción da coberta vexetal e a erosión dosolo afectan negativamente ó ciclo da auga. Como opropio Plano sinala, a deforestación é unha das causasque están na orixe das enchentes, motivo polo que seconsidera conveniente "a rexeneración forestal nasconcas afluentes ós tramos con problemas deenchentes, e en zonas concretas para diminuí-laafluencia de carrexos" (artigo 2.88 das Normas). Nestesenso, parécenos moi importante levar a cabo asactuacións recollidas no artigo 2.85 (Programa deactuación contra a erosión nos cauces nas áreasidentificadas) e lamentamos que as actuacións derestauración hidrolóxico-forestal non sexanconsideradas na previsión dos investimentos.

No que se refire ás características básicas dostraballos de conservación de solos e de correcciónhidrolóxico-forestal (artigo 2.90), consideramos moioportuna a mención á necesidade de prestar especialatención á elección da especie e do método deforestación nos proxectos de repoboación forestal.Sempre que sexa posible, deberíanse utilizar especiesautóctonas. Na elección dos métodos deberíanseprivilexiar aqueles máis favorables para ac o n s ervación da diversidade b io lóx i c a e dosolo.

18

A queima controlada de Castro de Escuadro en Maceda (Ourense)

1. –ANTECEDENTES

Como método preventivo contra os incendiosforestais á Consellería de Medio Ambiente, concedeanualmente un considerable número de permisos dequeima de difícil xustificación e sen garantías, coma logose comprobará. Así no 2000 expediu 228.831“autorizacións ou permisos para realizar queimasagrícolas ou forestais, que deste xeito realizáronse deforma ordenada e con garantías de control” (ConselloGalego de Medio Ambiente. Informe sobre os incendiosforestais en Galicia. Santiago de Compostela, 19 dedecembro de 2000, documento sen paxinar). Estadiscutible actuación iníciase cada ano cando apenasmellora o tempo. Tendoo en conta, analízase aquí odesenvolvemento dunha queima oficialmente realizada,os días 19, 20 e 21 de marzo de 2000 en Castro deEscuadro (Maceda).

2. – DATOS CLIMATOLÓXICOS

O mes citado (marzo – 2000) foi caluroso e seco; asío observatorio de Monte Medo, que é o máis próximo ólugar, rexistra unha temperatura máxima de 28ÕC os osdías 8, 9, 10 e 11 e o de Xinzo de Limia, 25ÕC o día 16.Ademáis, apenas chove e no primeiro observatoriosoamente se recollen un total de 11 mm en cinco días (do21 al 25 ámbo-los dous inclusive) e no segundo serecollen 1,5 mm o día 12 e un total de 8,5 en oito díasposteriores (do 22 ó 28 ámbo-los dous inclusive).

No resto da provincia a situación climatolóxica ésimilar cunha precipitación media mensual de 17,6 mm,en sete días de chuvia e unha temperatura tamén mediade 12,2ÕC. Coma dato complementario, indícase que enpromedio xuño con 8,1 mm, febreiro con 11,4 mm emarzo con 17,6 mm son os meses máis secos do ano.

3. - A SITUACIÓN INCENDIARIA

Os pirómanos (“casi siempre personas que querenrehabilitar pastos para o seu gando” como expresa naquelmomento a través da prensa un membro das “cuadrillascontraincendios”) aproveitan a bonanza climatolóxica eos incendios exténdese a todo o longo e largoo doterritorio provincial, anunciando o que logo ocurrirá máisadiante, esto é, o ano máis catastrófico que se recorda naprovincia de Ourense. Os medios de comunicación ó darconta do número considerable de incendios indican comana fin de semana anterior se produxeron casi douscentosna Alta e Baixa Limia e Celanova.

4. - ACTUACIÓNS DA DELEGACIÓN DE MEDIOAMBIENTE

A prensa diaria (La Región, xoves 16 de marzo de2000), informa que diante a situación creada “AConsellería de Medio Ambiente recordou que durante osúltimos día,s e de forma preventiva, non está a expedir

novas autorizacións para queimas controladas, debido aque as condicións climatolóxicas existentes durante asúltimas semanas así o aconsellan”.

Con todo, o día 17, venres e os seguintes 18, 19, 20e 21 unha queima na serra de San Mamede provoca unauténtico incendio forestal, nun monte da parroquia deCastro de Escuadro (Maceda), calculando, expertosindependientes, unha superficie afectada de centocincuenta (150) Has.

Este incendio non pasa desapercibido e diante dascríticas suscitadas o delegado de Medio Ambiente afirmano diario La Región do mércores seguinte día 22, que aqueima conta coa autorización preceptiva e que se trata“do desenvolvemento dun proxecto piloto que ten porobxetivo a colaboración entre Medio Ambiente e osgandeiros nos traballos de prevención de incendios. Oproxecto que se está a desenvolver en Castro deEscuadro concretase en dous tipos de actuacións: aqueima controlada de aquelas zonas nas que a presenciade pedregais non permite o desbroce do terreno e odesbroce da maleza naquelles outros espacios onde sepode traballar con maquinaria.”. O mesmo cargo público,segundo a prensa, afirma que “a queima deaproximadamente dez hectáreas, foi solicitada polaAsociación de gandeiros de Castro de Escuadro e contouco informe favorable dos técnicos do Servicio deExtinción de Incendios que estiveron presentes nomomento da súa realización“.

5.- SOLICITUDE DE INFORMACIÓN ERECURSOS DE AMPARO

Así as cousas, Amigos da Terra e a Secretaría Xeralda S.G.H.N., ó amparo da lexislación autonómica,española e comunitaria que regula o dereito ó acceso deinformación medio ambiental, solicita ó Sr. Conselleirode Medio Ambiente, por escrito de 25-04-2000 e 24-05-2000, respectivamente os datos seguintes:

C Información sobre a autorización da queima.

C Copia da solicitude da autorización.

C Copia das autorizacións emitidas polo Servicio deDefensa contra Incendios e Hectareas.

C Estudios técnicos anteriores á queima e medidas deprecaución.

Esgotado o prazo legal de dous meses sen que aConsellería de Medio Ambiente respondese, a S.G.H.N.Amigos da Terra, solicitaron e obtiveron amparo dosdefensores do pobo autonómico, español e da UnidadeXurídica da Comisión Europea que iniciaron as aperturasdos oportunos expedientes de queixa. O sindicatoComisiones Obreras realizou un proceso de solicitude deinformación nun modo semellante ó das organizacións xacitadas.

19

6. - Análise da documentación recibida

A consecuencia das actuacións anteriores, o 2 denovembro ten entrada no rexistro da S.G.H.N enSantiago de Compostela un escrito de resposta, asinadopolo Director Xeral de Montes e M.A.M.. e unhafotocopia da solicitude de queima realizada pola Xuntade Montes de Escuadro. Amigos da Terra recibe undocumento do mesmo órgano administrativo en sentidosemellante en data 21 de novembro.

A “solicitude para autorización de queima” para osdías 17, 20 e 21, está autorizada e firmada, o 16-03-2000,polo Delegado Provincial, Agustín Prado Verdeal.

En canto ó escrito, admite que a queima foi de 110Has. e relaciona cinco medidas xerais de precaución“notificadas” que, a xulgar polos resultados, non secumpriron. Ademáis añade tres paragrafos: unexplicativo sobre as pretendidas ventaxess do métodoempregado que basa na humidade do solo, en este casopor certo inexistente; un xustificativo, acerca dadiversificación que supostamente introduce unha queima“en grandes superficies de matogueira con idadescoetáneas”, falso e contrario á recuperación natural domedio que na matogueira ten un estadío inicial davexetación ata chegar á “climax” ideal, e un afirmativoque admite a falla de estudios técnicos previos ásqueimas de matogueira.

Con todo, o escrito é máis interesante polo que nondí, así:

C A superficie queimada admitida representa o 6,5 %das 1685 Has. xestionadas pola “Xunta de Montes deEscuadro” e ten unha pendente media dun 35 %(véxase fotografias).

C A queima foi un verdadeiro incendio forestal deacordo coa clasificación da propia Consellería deMedio Ambiente (Consello Galego de MedioAmbiente. Informe sobre os incendios forestais enGalicia. Santiago de Compostela, 19 de decembro de2000, documento sen paxinar).

C Non se tivo en conta o gravísimo problema da erosiónda superficie queimada, precisamente contido polamatogueira en lugares de tan forte pendente epedregosidade coma o afectado.

C Non indica nin xustifica a necesidade da queima.

C Exculpa e apoia tácitamente a operación tal como foiplantexada, esto é:

C Iniciada un fin de semán, que é precisamente candodesenvolvese ó máximo a actividade incendiaria.

C Nun período de seca continuada, logo do mes máisseco do ano, febreiro, e no terceiro logo de xuño.

C Autorizada personalmente polo Delegado daConsellería de Medio Ambiente, algo inhabitual.

7. - Conclusións.

A persoa que fixo as declaracións á prensa, mentiu:

C Non foron 10 senon 110, polo menos, as hectáreasqueimadas.

C Non se cumpriron as normas máis elementais deprudencia.

C A queima realizouse sen garantías de control.

C Non houbo informe favorable dos técnicos doServicio de Extinción.

C Houbo unha concesión graciosa por parte doDelegado correspondente.

Con todo a Consellería de Medio Ambiente non abreuexpediente nin realizou destitución algunha. Cabeafirmar por tanto que “as queimas agrícolas ouforestais” non son un instrumento adecuado degestión e non se realizan ordenadamente senon todo-lo contrario. O 29 de xuño seguinte, outra queimapresuntamente controlada, provocou un novo incendioforestal dunhas 100 Has. en Laza.

En realidade coas queimas controladas a Xunta deGalicia está a lexitimar e fomentar o uso indiscriminadodo lume. Ó respecto, recordase que os incendioscatalogados oficialmente coma modelo lume-pastos enGalicia supoñen o 76% da superficie queimada (fonte:SEPRONA). O propio Conselleiro de Medio Ambienteafirmou, no verán de 2000, que “... superficies ocupadaspor matogueiras quéimanse cíclicamente, controlada ouincontroladamente para aproveitamentos gandeirosposteriores”.

Coas queimas, a Consellería de Medio Ambiente,pretende enmascarar o fracaso da súa política paraerradicar o azote dos incendios forestales en Galicia econcretamente en Ourense, a segunda provincia másinculta e atrasada do Estado Español.

¡FAITE SOCIO! ¡Apoia o labor da S.G.H.N. en defensa da Natureza Galega!Cubre e envía unha fotocopia desta ficha ó Apdo. 330. 15780 Santiago de Compostela.

Apelidos: ...............................................................................................................................................Nome: .............................................................................................. D.N.I.: ........................................ Data de nacemento: ..........................................................................Teléfono: ....................................Enderezo: .............................................................................................................................................. Localidade: ........................................................................................Provincia: ..................................E-mail: ...................................................................................................................................................

Categoría de socio (indica cunha cruz) 9 Infantil (ata 12 anos) 1.000 pts/ano9 Xuvenil (ata 18 anos) 2.000 pts/ano9 Estudiante 3.000 pts/ano

9 Plenario 4.000 pts/ano9 Familiar 6.000 pts/ano9 Protector 200.000 pts

Sr. Director do Banco/Caixa ...........................................................................................................sucursal nº ......................................en............................................: Prégolle admita os recibos que no sucesivo lle remita ó meu nome a Sociedade Galega de HistoriaNatural e os cargue na miña conta nº _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ Atentamente,

Sinatura: Data:

A S.G.H.N. empregará estos datos única e exclusivamente con fins organizativos da propia S.G.H.N.

Sociedade Galega de Historia Natural Dende 1973, Estudiando, Divulgando e Defendendo

o Medio Natural Galego.

"Toda a intención desa maioría galega á que se ten porconservadora, comezando polos políticos que así se

definen, é conservar o menos posible e desfacerse dorealmente conservable o antes posible. Se á algunha

conclusións chegei despois da miña estancia en Galicia éque alí hai un proceso en marcha por non conservar nada."

Manuel Rivas. "Galicia, Galicia"