AS VILAS TERMAIS DA BURGUESÍAPrimeiro a aristocracia, e despois a burguesía, impoñen a moda dosbalnearios para tomar as augas e como punto de encontro para asrelacións sociais e culturais. Estes acaban por se converter en vilastermais e supoñen os inicios dos primeiros centros turísticos.En Galicia, a iniciativa máis ambiciosa parte da burguesía empresarial.Cómpre destacar a creación e o desenvolvemento de tres proxectossingulares de vilas termais no territorio galego. Estes proxectos son ocomplexo do Balneario de Mondariz, desenvolvido pola familia Peinador;o proxecto de Cabreiroá, levado a cabo en Verín por José García Barbóne, finalmente, a creación dunha sociedade empresarial na Illa da Toxapor parte de José María Riestra López.

BALNEARIOS OU BAÑOS DE MARA partir de mediados do século XIX, aparece tamén a moda dos bañosde mar e, con ela, os baños hixienistas pasan a converterse en prácticasde lecer, co que os enfermos se transforman en veraneantes. En Galicia,

non foron alleas a estefenómeno cidades e vilasmarítimas coma Baiona,Vigo, Praceres (Marín),Vilagarcía, A Coruña,Ferrol...

OS BALNEARIOS COMOESCENARIO NA LITERATURA ENO CINEMA•El cisne de Vilamorta (1885), de

Emilia Pardo Bazán•Aguas termales (1912), de Alberto

Insua•El aguista (1950), de Aurelio Miras

Azor•El balneario (1955), de Carmen

Martín Gaite (1925-2000) publica asúa primeira obra, e obtén por ela oPremio Café Gijón

•Mondariz en los textos de EmiliaPardo Bazán: antología (1887-1919), de Patricia Carballal

Cinema e documentais: MissLedyia (1916), e documentais dende1929 os anos 60 da Toxa, Mondariz,Cabreiroá, etc…

DO MANANCIAL Á MESAO aproveitamento industrial dasaugas minerais redúcese aoprincipio ao embotellado que,polas súas propiedades minero-medicinais, estaba regulado e quese vendía nas farmacias, pero cotempo xurdirá unha distribuciónque vai máis alá e que chega ástendas e aos supermercados.Outro aproveitamento industrialson os sales minerais, produciónque en Galicia só acometeronCatoira, coa marca Torres deOeste, e La Toja. Favoreceunatamén a revolución no ámbito dahixiene persoal. Os novos airessimbolizáronse, na compañía, coaprimeira pastilla de xabón de LaToja, en 1904.

Estamos ante unha mostra que pretende amosar unha pequenaselección gráfica e bibliográfica deste mundo impreso queacompaña o fenómeno social das nosas augas e dos nososbalnearios case desde o seu nacemento. Unhas 150 pezas orixinaisrelacionadas co mundo das augas termais e minerais.

A maioría das pezas bibliográficas e gráficas proceden da propiaBiblioteca de Galicia, pero ademais implicáronse nesta mostraparticulares como a familia Galdo-Rolón ou entidades como o“Cluster de Augas de Galicia” e “Cabreiroá” (Hijos de Rivera S.A.)A narración fisicamente distribúese en sete grandes capítulos:

PEGADAS NA HISTORIOGRAFÍA ANTIGASon abundantes as referenciassobre o uso e o gozo das augasmineromedicinais nas fontes escri-tas clásicas desde a romanizaciónata o século XIX. Estas fontesbibliográficas antigas foron realiza-das por cronistas, historiadores, ouxeógrafos (desde Estrabón, Plinioou Ptolomeo a Bartolomé Molina,Enrique Flórez, Ambrosio de Mo-rales, P. Sarmiento, Pascual Madozou Vicente Risco), así como porunha longa lista de viaxeiros(Richard Ford, George Borrow ouPaula Mellado nos séculos XIX eXX), que deixaron constancia edestacaron a tradición e o uso dasaugas mineromedicinais en Galicia.

HIDROLOXÍA XERAL DE GALICIA (S. XVIII-XX)Numerosos médicos e farmacéuticos analizaron as augas de Galicia, eestudaron tanto as súas propiedades coma o seu uso terapéutico. Duranteo século XIX, hai que salientar autores como Antonio Casares, TaboadaLeal e Otero Acuña e, na metade do século XX, volven xurdir estudososda materia, é o caso de Fausto Galdo ou Luis Alonso.

REDESCUBRIMENTO DASAUGAS MINEROMEDICINAISNa antigüidade, a relación entre ouso da auga para a saúde e a relixiónera moi frecuente. Esta tradicióntrasladouse ao mundo cristián, ondeos principais santuarios en moitasocasións están relacionados conmananciais ou fontes “milagreiras”.Pero a popularidade dos balneariosdeixouse sentir especialmentedurante o século XIX, que foi candoxurdiu unha moda vinculable ámedicina hixienista que propagou aspropiedades curativas das augasmineromedicinais. Nos seus inicios,prevaleceu a función terapéutica,grazas ás cualidades que se llesdaban a estas augas. Os primeiros

balnearios eran establecementos moi austeros, fundamentalmenteorientados a prover un medio de curación, pero algúns convertéronsenunha forma de pasar uns días de descanso. É neste contexto ondeaparecen as vilas balnearias, que combinaban os máis completos servizosterapéuticos cunha atractiva oferta de aloxamento e lecer.

BALNEARIA BIBLIOGRÁFICAUn percorrido bibliográfico e gráficopolas augas minerais de Galicia

BIBLIOTECA DE GALICIA5 abril - 31 xullo de 2017

Galicia. Terra das augas. Unha antiga definición que recolleséculos de vida ao redor de mananciais, fontes, servizos de saúdee repouso. Unha característica única e preciosa que xerou centosde libros, revistas, carteis e ilustracións, mapas, postais e obxectosde uso cotián. Unha xanela artística, social, médica e científica atempos e xentes do noso país.