Onomástica (toponimia e

antroponimia)

Ana Isabel Boullón Agrelo

GUÍA DOCENTE E MATERIAL DIDÁCTICO

2019/2020

FACULTADE DE FILOLOXÍA. DEPARTAMENTO DE FILOLOXÍA GALEGA

AUTORA: ANA ISABEL BOULLÓN AGRELO

Edición electrónica. 2019

ADVERTENCIA LEGAL: Reservados todos os dereitos. Queda prohibida a duplicación total ou parcial desta obra, en calquera forma ou por calquera medio (electrónico, mecánico, gravación, fotocopia ou outros) sen consentimento expreso por escrito dos autores.

1

1. Datos descritivos da materia

Nome Onomástica (toponimia y antroponimia)

Código G5051341

Tipo: Optativa

Titulación: Grao en Lingua e Literatura Galegas

Curso: 3º

Centro: Facultade de Filoloxía

Créditos: 6 ECTS

Semestre: 1º

Lingua nas aulas: Galego

Profesora: Ana Isabel Boullón Agrelo (ana.boullon@usc.es) (despacho 220).

Titorías: luns, martes: 11-13, xoves, 10-12 (primeiro cuadrimestre).

2. Sentido da materia no perfil da titulación

Esta é unha materia optativa incluída na modalidade Maior plus, que ten como

finalidade completa-la formación recibida no Maior. Desde o punto de vista lingüístico,

a onomástica pode considerarse como unha póla do léxico, pois tódolos elementos

onomásticos foron extraídos nalgún momento do conxunto do léxico común. Agora ben,

ten implicacións directas coa dialectoloxía (o que se ve de maneira moi evidente no caso

da toponimia, pero tamén cos apelidos), coa historia externa da lingua (pois

historicamente a onomástica (tanto a toponimia coma os nomes persoais e os apelidos

sufriron moi directamente os condicionantes polos que atravesou a lingua en xeral e, por

outra parte, a imposición dos nomes persoais é froito das circunstancias sociais), coa

historia interna (será necesario coñece-los testemuños onomásticos desde a Idade Media

ata agora, así como as evolucións fonéticas e morfolóxicas), coa morfoloxía (participa

de características do léxico xeral, amais de ter outras propias) e coa estandarización do

léxico (desde os últimos anos do século pasado estase procedendo á fixación da

toponimia e da onomástica persoal).

Trátase esta dunha disciplina que se caracteriza polo seu carácter multidisciplinar (pois

interesa á historia, á demografía, á vertebración do territorio, á xenealoxía, ó

movemento das poboacións, etc.), e que aquí se abordará fundamentalmente pola súa

vertente lingüística, tendo en conta as diversas facetas anteditas.

2

A seguir, represéntase nun diagrama as principais correlacións coas diferentes materias

do grao.

3. Obxectivos e competencias

Os obxectivos principais son coñecer a xeración e desenvolvemento dos sistemas

onomásticos e adquirir coñecementos metodolóxicos para realizar un traballo de

recollida toponímica.

Como competencias xerais podemos indicar algunhas de tipo instrumental (pois terán

que utilizar ordenadores e diversos corpora en internet, exercitar a súa comunicación

verbal e a escrita na redacción e exposición dos seus exercicios), sistémicas (pois

demostrarán a súa creatividade e os seus estándares de calidade na realización dos seus

traballos individuais) e interpersoais (pois terán que actuar cos seus compañeiros na

exposición pública dos traballos e fomenta-las habilidades sociais ó faceren as enquisas

toponímicas).

4. Contidos

1. Conceptos básicos de onomástica

2. Conformación e desenvolvemento do sistema toponímico e do sistema

antroponímico

3. Aspectos sociolingüísticos: deturpacións, cambios, estandarización

4. Métodos de investigación toponímica (fontes, enquisa, interpretación)

Morfosintaxe histórica da lingua galega

Onomástica

Historia da lingua galega

Planificación e normalización lingüística

Fonética e fonoloxía históricas do galego

(Maior plus)

Dialectoloxía galega

Sociolingüística galega

Léxico e terminoloxía

Léxico e terminoloxía do galego

3

Conceptos básicos de onomástica

Posición da disciplina na lingüística

Clasificación

Aproximación bibliográfica

As fontes

A conformación do sistema onomástico en Galicia

1. Trazos fundamentais da toponimia galega.

2. A conformación do corpus antroponímico: a Idade Media.

3. A consolidación definitiva do nome complexo, a influencia da igrexa católica e a

castelanización (ss. XVI a XX).

Onomástica

Antroponimia

Oficial

Nomes

Apelidos

Non oficial

Alcumes

Hicoporísticos

Nomes de casa

nicks

Toponimia Os outros

nomes

Nomes de empresa

(brandnames)

Nomes de animais

Nomes de vacas

Nomes de mascotas

(pet names)

gatos

cans

.....................

barcos ...........

4

4. A situación actual: o marco legal dos nomes, dos apelidos e dos topónimos.

5. A antroponimia non oficial (hipocorísticos, alcumes, nomes de casa, nicks).

Exercicios

1. Iniciación á investigación etimolóxica: na relación dos topónimos do concello

propio dispoñible no Nomenclátor de Galicia, localiza:

a. topónimos transparentes (léxicos)

b. topónimos de posesores e haxiotopónimos

c. topónimos prerromanos (léase o prólogo de Navaza en Bascuas 2014)

2. Nos topónimos transparentes fai a clasificación semántica e identifica os

procedementos morfolóxicos na súa formación (maioritariamente, sufixos).

3. Análise das tendencias antroponímicas nos últimos anos en Galicia.

4. Recollida e investigación antroponímica (alcumes, nomes de casa, hipocorísticos,

nicks, enquisa sobre as motivacións nos nomes…).

Métodos de investigación toponímica

1. Coñecemento previo do territorio partindo da documentación existente

2. Enquisa de campo (selección de informantes idóneos, traballo en grupo, fotografías

aéreas)

3. Ficha de cada topónimo (transcrición fonética, tipoloxía xeográfica, información

suplementaria: etimoloxías populares, lendas…)

Propostas de clasificación semánticas dos topónimos

Tódolos estudios toponímicos se acercaron ó significado do especificativo propoñendo

clasificacións semánticas ou lóxico-semánticas. De seguido figuran algúns modelos

empregados en distintos estudios de toponimia peninsular (Marqués Balea 2003).

Compárese coa proposta de Martínez Lema 2017 (en Boullón 2017).

Terrado

(1999: 84)

García Arias

(1995: 61)

Trapero

(1995: 81-82)

Bernat Agut/Guardiola Noguera

(1995: 467-469, 505-506)

Vertentes

Chairas

Depresións

Elevacións

Cavidades

Orotoponimia

Litotoponimia

Elevacións do terreo

Depresións do terreo

Cavidades do terreo

Vertentes do terreo

Chairas

Topónimos definidores da forma de relevo Horizontalidade do terreo

Prominencias en xeral

Cimas e prominencias afiadas

Prominencias macizas

Outras prominencias. Prominencias menores

Depresións

Paredes verticais e paredes incli-nadas

Diferencia de altitude. Situación e tamaño

Exposición e orientación

Cursos de

auga

Masas de

agua

Mananciais e

pozos

Hidrotoponimia

Hidrónimos Augas correntes

Augas non correntes Murmullo, movemento,

temperatura e cor da auga

A intervención humana

Outros hidrónimos

5

Botánica Fitotoponimia

Vexetación e fauna A vexetación: termos xerais. Colectivos de

vexetación variada

As árbores: especies naturais, colectivos de

especies concretas

As árbores: especies cultivadas, árbores

froiteiras

Arbustos, plantas e herbas

Especies cultivadas de arbustos e

Fauna Zootoponimia

plantas

Animais en xeral: topónimos que se refiren ós

animais colectivamente e ás características

propias dos ani-mais

Mamíferos

Aves e paxaros

Outros animais

Hábitat

humano

Denominacións dos

núcleos de poboación

O home e as actividades humanas (1): O

corpo humano, hábitat e vías de

comunicación O home: o corpo humano, alimentación

A casa e as partes da casa

Agrupamentos ou núcleos de poboación

Partes de agrupamentos. Topónimos urbanos

Motivos afectivos das casas e agrupamentos

Outros edificios e construccións

As vías de comunicación

Pasos e pontes

Límites administrativos

Valoración

Valoración aspectual

do terreo (calidade,

estética, cronoloxía,

térmica, dimensión,

forma, tamaño)

Características do lugar. Outras

motivacións semánticas Forma e dimensión do lugar

Características visuais

Outras características sensoriais

Localización temporal

Situación xurídica, importancia

Obxectos ou elementos caracte-rísticos do

lugar

Efectos de fenómenos

Outros

Relación

antroponí-

mica

Antroponimia

Etnotoponimia

Haxiotoponimia

O home e as actividades humanas:

topónimos procedentes de antropónimos.

Expresión da propiedade Topónimos formados sobre nomes persoais

Topónimos formados sobre apelidos

Topónimos formados sobre apodos

Topónimos formados sobre xenti-licios

Propiedade dun título, cargo, dignidade

Expresión da propiedade mediante o oficio

Propietario colectivo

Relación

local

6

Ecotoponimia

Ergotoponimia

Cromotoponimia

Cor do terreo

Vías de

comunicación

Orientación e

posición do terreo

Peculiaridade das

formas do terreo

Denominación das

terras de cultivo

Composición e tipos

de terreo

Propiedade da terra

O chan. Composición do terreo As rochas e pedras en xeral

Clases de rochas

A terra

Outros terreos

O mundo cárstico

Outros topónimos relacionados coa

composición do chan

O home e as actividade humanas (2):

Topónimos procedentes de activades

productivas e de relacións sociais. Relacións institucionais e xurídicas

Topónimos relacionados coa agri-cultura

A gandería e o aproveitamento dos bosques

Metereoloxía

Industria e artesanía

Comercio e actividades sociais

Feitos históricos

A relixión

Outros

A toponimia Localización. Situación en relación a outros

lugares

Nomes que indiquen dirección, destino ou

procedencia

Relación de extensión ou inclusión

Relación de proximidade

5. Planificación temporal dos contidos e indicacións metodolóxicas

Nas aulas teóricas exporanse os contidos que proporcionarán as ferramentas básicas

para coñece-los sistemas onomásticos, a partir das fontes respectivas e das posibilidades

en internet. Ó longo da materia iranse propoñendo pequenos traballos de recollida e/ou

interpretación semántica e etimolóxica, que terán como culminación a realización dun

traballo sobre toponimia. As titorías personalizadas terán como obxectivo resolver

problemas metodolóxicas que se vaian presentando na realización deste traballo.

6. Sistema de avaliación da aprendizaxe

A avaliación será continua e terá en conta os seguintes aspectos:

Asistencia, participación nas aulas e realización dos exercicios encomendados para

o seu comentario na aula (70%)

Realización dun traballo obrigatorio que se acordará en cada caso de acordo coa

profesora (30%). Algunhas propostas:

7

estudo antroponímico (histórico ou actual, de nomes ou apelidos, antroponimia

non oficial)

outros nomes (de animais, de barcos, de bares, etc.)

investigación etimolóxica dalgún concello

onomástica literaria

compilación da microtoponimia dunha área determinada nunha base de datos, a

súa organización e interpretación

Avaliaranse, amais dos contidos, a estrutura (presentación, desenvolvemento,

conclusións, bibliografía), a calidade lingüística, a utilización dos materiais

bibliográficos e as convencións de ortografía técnica.

A realización satisfactoria da avaliación continua poderá eximir os estudantes do exame

final. De tal maneira, estes coñecerán o resultado numérico da súa avaliación

previamente á realización do dito exame final, e terán a posibilidade de presentarse a el

de aspiraren a mellorar a cualificación recibida. Tanto na primeira convocatoria coma

na segunda cumprirá presenta-lo traballo obrigatorio.

Para os alumnos con dispensa oficial de asistencia a proporción será a mesma: 70%

exame (cunha nota mínima de 6 sobre dez), 30% traballo.

7. Bibliografía básica e complementaria

Xeral

Boullón Agrelo, Ana Isabel (2008): “250b. Historia interna del gallego: onomástica”, en

Gerhard Ernst et al. (eds.): Romanische Sprachgeschichte: ein internationales

Handbuch zur Geschichte der romanischen Sprachen = Histoire linguistique de la

Romania: manuel international d’histoire linguistique de la Romania. Berlin / New

York: Walter de Gruyter, vol. 3, 3168-3177.

Santamarina, Antón (2005): “Viaxe pola onomástica galega”, A Trabe de Ouro 62

11-38.

Machado, José Pedro (1984): Dicionário Onomástico Etimológico da Língua

Portuguesa. Lisboa: Confluéncia, 3 vols.

Antroponimia

Boullón Agrelo, Ana Isabel (2003): “Onomástica persoal”, en Silverio Cañada (editor):

Gran Enciclopedia Galega, vol. 33, 118-120.

Boullón Agrelo, Ana Isabel (2007a): “A escolla dos nomes en Galicia a finais do século

XX”, en Luz Méndez / Gonzalo Navaza (eds.): Actas do I Congreso Internacional

de Onomástica “Frei Martín Sarmiento”. Santiago de Compostela, 2, 3 e 4 de

setembro de 2002. Santiago de Compostela: Asociación Galega de Onomástica /

Instituto da Lingua Galega, 99-114.

Boullón Agrelo, Ana Isabel (2007b): “Aproximación á configuración lingüística dos

apelidos en Galicia”, Verba 34, 285-309.

Boullón Agrelo, Ana Isabel (2007c): “Farruco, Paco, Fran: datos históricos e

evolución dos hipocorísticos en Galicia”, Revista Galega de Filoloxía 8, 11-56.

8

Boullón, Ana (2008): “Galician and the Spanish Language in Twentieth-Century

Galician Personal Names”, Onomastica Canadiana 90, 1, 21-44.

Boullón Agrelo, Ana Isabel (2009): “Sobre a estandarización da antroponimia: proposta

para os apelidos”, Boletín da Real Academia Galega 370, 117-152.

Boullón Agrelo, Ana Isabel (2017): “La antroponimia en Galicia en el siglo XVIII”,

Namenkundliche Informationen 109/110, 78-107.

Boullón Agrelo, Ana Isabel (2016): “Os nomes galegos no século XXI”, en Manuel González

González (ed.): Lingua, pobo e terra. Estudos en homenaxe a Xesús Ferro Ruibal. Santiago

de Compostela: Xunta de Galicia, 191-212.

<https://www.academia.edu/31061659/Os_nomes_galegos_no_s%C3%A9culo_XXI>

Boullón Agrelo, Ana Isabel (ed.) (2018): Estudos de Onomástica Galega III. Os alcumes.

Xornada de estudo, Pontevedra, 30 de setembro de 2017. Real Academia Galega.

Boullón Agrelo, Ana Isabel / Luz Méndez (eds.) (2017): Estudos de Onomástica Galega II. Os

nomes e os apelidos: aspectos legais, sociais e lingüísticos. Xornada de estudo, Pontevedra,

30 de setembro de 2017. Real Academia Galega.

<https://academia.gal/documents/10157/704901/Estudos+de+Onomastica+Galega+II_Os+n

omes+e+apelidos.pdf>

Ferro Ruibal, Xesús (dir.) (1992): Diccionario dos nomes galegos. Vigo: Ir Indo.

Méndez Ferrín, Xosé Luís (2007): Consultorio dos nomes e dos apelidos galegos. Vigo:

Xerais.

Tato Plaza, Fernando R. (1992): “Notas de onomástica a propósito dos alcumes en A

taberna do galo”, en Estudios dedicados a Celso Emilio Ferreiro, vol. I. Santiago:

Universidade de Santiago de Compostela, 361-374.

Toponimia

Ares Vázquez, Nicandro (2012, 2013): Estudos de toponimia galega. A Coruña: Real

Academia Galega. 2 vols. [Compilación dos seus estudos toponímicos publicados

ata o momento]

Bascuas, Edelmiro (2002): Estudios de hidronimia paleoeuropea gallega. Anexo 51 de

Verba. Universidade de Santiago de Compostela: Santiago de Compostela.

Bascuas, Edelmiro (2005): Hidronimia y léxico de origen paleoeuropeo en Galicia.

Sada [A Coruña]: Ediciós do Castro.

Bascuas, Edelmiro (2014): Novos estudos de hidronimia paleoeuropea galega. Vigo:

Universidade de Vigo.

Boullón Agrelo, Ana Isabel (2010): “Toponimia de Galicia. Estado da cuestión”, en Mª

Dolores Gordón Peral (ed.): Toponimia de España. Estado actual y perspectivas de

la investigación. Berlin / New York: Walter de Gruyter, 31–58.

Boullón Agrelo, Ana Isabel (2013): “Variación e estandarización na toponimia galega”,

en María Dolores Gordón Peral (coord.): Lengua, espacio y sociedad.

Investigaciones sobre normalización toponímica en España. Berlín: Walter de

Gruyter, 37-59.

9

Boullón Agrelo, Ana Isabel (ed.) (2017): Estudar toponimia. Aproximacións

metodolóxicas e interpretativas. Anexo 75 de Verba. Anuario Galego de Filoloxía.

Universidade de Santiago de Compostela: Servizo de Publicacións. [Conten: Antón

Santamarina: A historiografía da toponomástica na Romania 9; Paulo Martínez Lema: A clasificación

semántica da toponimia 37; Carlos Búa: Veigha: léxico e fonética da Galicia prelatina?. 57; Gonzalo

Navaza: Toponimia miñorá: Miñor, Nigrán, Gondomar, Baiona. 81; Antón Palacio Sánchez:

Antropónimos en topónimos galegos 115; Gonzalo Hermo González: Achegas metodolóxicas para a

investigación lingüística en; toponimia medieval 137; Alba Nogueira López: O réxime xurídico da

toponimia en Galicia: distribución; competencial, organización e conflitos xudiciais .157;

Bibliografía esencial da toponimia galega169]

Cabeza Quiles, Fernando (2014): A toponimia celta de Galicia. Noia, A Coruña :

Toxosoutos.

Cabeza Quiles (2018): Toponimia da Estrada. A Coruña: Real Academia

Galega/Asociación Galega de Onomástica. Colección Terra Nomeada.

https://academia.gal/documents/10157/704901/Toponimia+A+Estrada.pdf

Ferro Ruibal, Xesús (ed.) (2016): Estudos de onomástica galega, Microtoponimia: experiencias de recolla, didáctica e documentación. Xornada de estudo, Pontevedra, 17 de setembro de 2016. A Coruña: Real Academia Galega. https://academia.gal/documents/10157/704901/Estudos+de+Onomastica+Galega_Microtoponimia.pdf

Hermo González, Gonzalo (2017): “Arredor do topónimo como signo lingüístico”,

Guavira 25, 15-22. http://websensors.net.br/seer/index.php/guavira/article/view/489

López Boullón, Xosé Ramón (2018): Toponimia de Ames. A Coruña: Real Academia

Galega/Asociación Galega de Onomástica. Colección Terra Nomeada.

http://www.concellodeames.gal/media/documentos/Toponimia_de_Ames.pdf

Marqués Valea, Xulia (2003): A toponimia na escola. Guía para a recollida,

catalogación e estudio dos nomes tradicionais de lugar. [Santiago de Compostela]:

Xunta de Galicia.

Marqués Valea, Xulia (2004): A toponimia de Trabada. Xunta de Galicia.

Martínez Lema, Paulo (2018): Toponimia de Begonte e Rábade. A Coruña: Real

Academia Galega/Asociación Galega de Onomástica. Colección Terra Nomeada.

https://academia.gal/documents/10157/704901/Toponimia+Begonte+e+R%C3%A1

bade.pdf

Méndez Fernández, Luz (2000): ¿Por que se chama así este sitio? O significado dos

nosos nomes de lugar. Santiago de Compostela: Ed. Lea.

Méndez, Luz (2016): Toponimia de Agolada. A Coruña: Real Academia

Galega/Asociación Galega de Onomástica. Colección Terra Nomeada.

<https://academia.gal/documents/10157/704901/Toponimia+de+Agolada.pdf>

Moralejo Álvarez, Juan José (2008): Callaica Nomina: estudios de onomástica gallega. A Coruña: Fundación Pedro Barrié de la Maza.

Moralejo Lasso, Abelardo (1977): Toponimia gallega y leonesa, Santiago: Pico Sacro.

Navaza, Gonzalo (2006): Fitotoponimia galega. A Coruña: Fundación Barrié.

Biblioteca Filolóxica Galega do Instituto da Lingua Galega.

Navaza, Gonzalo (2007): Toponimia de Catoira. Catoira: Concello de Catoira.

Piel, Joseph M. (1947): “Nomes de ‘possessores’ latino-cristãos na toponimia asturo-

galego-portuguesa”, Biblos 23, 143-202, 283-407. Coimbra. 19502.

10

Piel, Joseph M. (1949/1950): “Os nomes dos santos tradicionais hispânicos na

toponímia peninsular”, Biblos 25 (1949), 287-353, 26 (1950), 281-314.

Piel, Joseph M. / Dieter Kremer (1976): Hispano-gotisches Namenbuch. Heidelberg:

Carl Winter.

Rivas, Elixio (1982): Toponimia de Marín. Anexo 18 de Verba. Santiago: Universidade

de Santiago de Compostela.

Santamarina, Antón (1988): “Efectos do contacto lingüístico na toponimia galega”, en

Homenaxe a Joseph Piel. Tübingen: Niemeyer, 87-96.

Terrado Pablo, J. (1999): Metodología de la investigación en toponimia, Zaragoza: INO

Reproducciones.

Vázquez García, Carlos (2014): Toponimia do concello de Lugo. Tese de doutoramento.

Universidade de Santiago de Compostela. http://dspace.usc.es/handle/10347/12006

Sobre o Proxecto Toponimia de Galicia

Informe sobre o Nomenclátor e o Proxecto Toponimia de Galicia. Xunta de Galicia,

2005. http://toponimia.xunta.es/gl/publicacions/amosar/id/80

Méndez, Luz / Gonzalo Navaza (eds.): Actas do I Congreso Internacional de

Onomástica “Frei Martín Sarmiento”. Santiago de Compostela, 2, 3 e 4 de

setembro de 2002. Santiago de Compostela: Asociación Galega de Onomástica /

Instituto da Lingua Galega, 2007. http://ilg.usc.es/agon/indice-das-actas-do-i-

congreso-internacional-de-onomastica-galega-%E2%80%9Cfrei-martin-sarmiento/

[véxanse as pp. 773-793, sobre experiências e metodoloxía da recolla de

microtoponimia]

Ferro, Ruibal Xesús (ed.) (2016): Estudos de onomástica galega. Microtoponimia:

experiencias de recolla, didáctica e documentación. Xornada de estudo,

Pontevedra, 17 de setembro de 2016. A Coruña: Real Academia Galega.

<https://academia.gal/documents/10157/704901/Estudos+de+Onomastica+Galega_Microto

ponimia.pdf>

Repertorios toponímicos

Madoz, Pascual (1845-1850): Diccionario geográfico-estadístico-histórico de España y

sus posesiones de Ultramar. Madrid: Est. Literario Tipográfico de P. Madoz y L.

Sagasti. [Galicia: 6 vols.]

Carreras Candi, Francisco (dir.) (1862-1937): Geografía general del Reino de Galicia.

Rep. facsímile: Barcelona: Edit. Alberto Martín, 1936. 13 vols.

Catastro de Ensenada (CME). http://pares.mcu.es/Catastro/servlets/ServletController

Nomenclátor de Galicia. 2003. Xunta de Galicia. https://www.xunta.gal/nomenclator

Onomástica literaria

Angueira, Anxo (2014): “Literatura, paisaxe e toponimia: outra vez Sarmiento”,

Madrygal 17, 153-161. file:///D:/Usuario/Downloads/46290-74653-2-PB.pdf

Cochón, Iris (2008): “Lírica reversible. Toponimia y poesía contamporánea”, en Paolo

D’Achille (ed.): Lessicografia e onomastica 2. Atti delle Giornate internazionali di

Studio. Università degli Studi Roma Tre. 14-16 febbraio 2008. Roma: Società

Editrice Romana, 655-670.

11

Cochón, Iris (2009): “Onomástica e poesía: a antroponimia como indutora de

ficcionalidade”, en Esther Corral Díaz / Lydia Fontoira Surís / Eduardo Moscoso

Mato (eds.): "A mi dizen quantos amigos ey". Homenaxe ao profesor Xosé Luís

Couceiro. Santiago de Compostela: Universidade de Santiago de Compostela, 103-

110.

Fernández Salgado, Xosé Antonio (2016): “Significado e función dos antropónimos en

Majina, a primeira novela galega”, Revista Galega de Filoloxía 17, 53-75.

Lema Suárez, Xosé María (2017): “A onomástica da novela Costa do Solpor”,

en Boullón Agrelo, Ana Isabel / Luz Méndez: Estudos de Onomástica Galega II. Os

nomes e os apelidos: aspectos legais, sociais e lingüísticos. Xornada de estudo,

Pontevedra, 30 de setembro de 2017. Real Academia Galega, 109-126.

Nogueira, María Xesús (2004): “Achegamento á onomástica na narrativa galega de

Alvaro Cunqueiro”, en Rosario Alvarez Blanco / Francisco Fernández Rei / Antón

Santamarina (eds.): A lingua galega, historia e actualidade. Actas do I Congreso

Internacional, 16-20 de setembro de 1996, Santiago de Compostela. Organizado

polo Instituto da Lingua Galega. Santiago de Compostela: Instituto da Lingua

Galega / Consello da Cultura Galega, vol. III, 637-649.

Palacio, Antón (2004): “Os sobrenomes como materia literaria en Cunqueiro”, en A. I.

Boullón Agrelo (ed.): Novi te ex nomine. Estudos filolóxicos ofrecidos ao Prof. Dr.

Dieter Kremer. Biblioteca Filolóxica Galega do Instituto da Lingua Galega. A

Coruña: Fundación Pedro Barrié de la Maza, 519-540.

Fontes para o estudo da onomástica histórica

Coleccións de documentos medievais da área que se estea a estudar (Consulta

CODOLGA, TMILGA, GMH).

Séc. XVIII: Catastro de Ensenada (1751-3):

http://pares.mcu.es/Catastro/ Os repertorios de habitantes dalgunhas poboacións

están publicados (Santiago, Pontevedra, Cangas, Betanzos, Ferrol, Sober, Tui…).

Correccións ó Catastro de Ensenada realizadas na década de 1760 (Busca por nome

de parroquia na Dirección General de Rentas do Archivo General de Simancas,

PARES)

Séc. XIX: o Diccionario de Madoz correspondente ás provincias galegas

Madoz, Pascual (1845): Diccionario geográfico-estadístico-histórico de España y

sus posesiones de Ultramar: Galicia. Madrid. 6 vols. [Ed. facsímile: Santiago de

Compostela: Libros Galicia, 1986]

Séc. XX: Geografía General del Reino de Galicia, elaborada por E. Carré Aldao (A

Coruña, vol. V, V, VI, VII), Manuel Amor Meilán (Lugo, vol. VIII, IX), Vicente

Risco (Ourense, vol. X, XI) e Gerardo Alvarez Limeses (Pontevedra, vol. XII e

XIII).

Carreras Candi F. (dir.) (1936): Geografía general del Reino de Galicia. Barcelona.

[Ed. facsímile: A Coruña: Ediciones Gallegas, 1980]

12

Guía práctica para conseguir documentacións históricas (en liña: https://academia.gal/documents/10157/704901/Estudos+de+Onomastica+Galega_Microtop

onimia.pdf):

Méndez, Luz (2016): “Toponimia e documentación. Recursos documentais na rede”, en

Xesús Ferro Ruibal (ed.): Estudos de onomástica galega. Microtoponimia:

experiencias de recolla, didáctica e documentación. Xornada de estudo,

Pontevedra, 17 de setembro de 2016. A Coruña: Real Academia Galega, 147-163.

Navaza, Gonzalo (2016): “Recursos documentais na rede e toponimia local”, en Xesús

Ferro Ruibal (ed.): Estudos de onomástica galega. Microtoponimia: experiencias de

recolla, didáctica e codificación. Xornada de estudo. Pontevedra, 17 de setembro de

2016. A Coruña: Real Academia Galega / Deputación Provincial de Pontevedra,

189-199.

Recursos en internet

AGOn (Asociación Galega de Onomástica): http://ilg.usc.es/agon/presentacion/

Aquén (http://sli.uvigo.es/toponimia)

Cartografía dos apelidos de Galicia (ILG-USC): https://ilg.usc.es/cag/

Ficha de investigación toponímica:

https://www.edu.xunta.es/polomonte/protocolos_pdf/18_toponimia.pdf

Galicia Nomeada: aplicación para a recolla de microtoponimia.

Información xeográfica de Galicia (Xunta de Galicia):

http://mapas.xunta.es/visores/basico/

Instituto Galego de Estatística (IGE) [nomes e apelidos]:

http://www.ige.eu/web/mostrar_actividade_estatistica.jsp?idioma=es&codigo=0201006

(distribución municipal, por concello)

Nomenclátor de Galicia. Comisión de Toponimia da Xunta de Galicia, 2003 (NG).

http://www.xunta.es/toponimia

Proxecto Toponimia de Galicia (PTG): http://sitgaideg.xunta.es/buscadoravanzado/ [xa

non confecciona mapas]; http://toponimia.xunta.es/gl/Buscador [localiza topónimos

no mapa]

Sistema de información xeográfica de identificación de parcelas agrarias: http://emediorural.xunta.es/visorsixpac/

Talasonimia: https://nova.iem.gal/tag/talasonimia/