o sindicalismo galego na transición
TRANSCRIPT
-
8/7/2019 O sindicalismo galego na transicin
1/31
O SINDICALISMOGALEGO NATRANSICIN
PABLO GUIMERNS SANJORGEMAGAL RODRGUEZ RODRGUEZ
ADRIN PIN DOMNGUEZYOLANDA VIEIRO CEBEIRO
1
-
8/7/2019 O sindicalismo galego na transicin
2/31
NDICE
INTRODUCIN: A TRANSICIN EN GALICIA px. 3
O SINDICALISMO OBREIRO EN GALICIA px. 9
O sindicalismo nacionalista px. 9
O sindicalismo estatal en Galicia px. 22
O SINDICALISMO LABREGO EN GALICIA px. 25
O MOVEMENTO ESTUDANTIL EN GALICIA px. 28
BIBLIOGRAFA px. 31
2
-
8/7/2019 O sindicalismo galego na transicin
3/31
INTRODUCIN. A TRANSICIN EN GALICIA
difcil enmarcar o perodo histrico coecido como a Transicin dentro dunha cronoloxa
exacta. Pese a que comunmente se delimita se delimita esta etapa coa morte de Franco ao inicio e
coa entrada en vigor da Constitucin en 1978 ao final, ou tamn coa sada do poder da UCD en1982, neste traballo usaremos unha cronoloxa moito mis aberta, posto que, pese a incidencia
directa que tiveron os cruciais feitos polticos naqueles anos, a historia dos sindicatos en Galicia
mvese dentro dunha dinmica moito mis ampla que se necesita explicar sen facer recortes
respecto a unha cronoloxa. Porn, podemos establecer o inicio do noso traballo en 1982, cando
xorde o Frente Obreiro da UPG e ERGA como organizacin estudantil dentro dun contexto poltico
de debilitamento do rxime, con conflitos laborais en Ferrol e Vigo e cando en decembro de 1973 se
comete o atentado mortal contra o xefe de goberno Lus Carrero Blanco.
A transicin en Galicia ten moitos puntos en comn coa que ocorreu no resto do Estado,
mais tamn unha dinmica propia nun territorio que conta cunha forza nacionalista de gran
importancia en canto formacin de organizacins e movementos poltico-sociais se refire. A
existencia dunha estrutura socioeconmica propia ser outro factor determinante no devir destes
decisivos anos no noso territorio.
ECONOMA E SOCIEDADE NOS ANOS 70 E 80.
O Plano de Estabilizacin de 1959 marca a divisin entre o primeiro franquismo e o
desenvolventismo dos anos 60 e 70, con taxas de crecemento no estado espaol dun 7% anual, s
superado por Xapn nese perodo. Este acusado crecemento ser menor en Galicia que nas rexins
tursticas do Mediterrneo e os polos industriais, pero traer cambios estruturais como son o
acelerado xodo rural (a ocupacin no agro pasa dun 61% en 1960 a un anda importante 50% no
1975) unha industria en lento crecemento ou emigracin en Europa. A crise dos anos setenta e
oitenta marcar profundamente a transicin poltica en Espaa e tamn en Galicia, onde o
crecemento industrial se detn coa crise do petrleo e do modelo econmico en xeral, incapaz de
adaptarse s necesidades da democracia e do Mercado Comn, o que provocar unha fonda
reconversin tanto no agro como no sector industrial galego
Na democracia asistimos a unha recuperacin de sectores tradicionais como o martimo e
crise dos sectores xerados durante o franquismo (as hidroelctricas galegas, absorbidas polo Estado,
3
-
8/7/2019 O sindicalismo galego na transicin
4/31
ou os grandes estaleiros como ASTANO, que chegou a perder 3.600 empregados). Nos anos 80
asistimos ao auxe da confeccin e a aparicin de multinacionais galegas. En xeral, os anos 70 e 80
foron para Galicia anos de mudanza na estrutura produtiva, que se concentrou no sector servizos
tras o freo da industria de 1974, tamn unha modernizacin serodia na agricultura, que provoca
unha reducin do emprego agrario espectacular. A concentracin da poboacin no litoral e a melloradas comunicacins por estrada (anda deficientes polo mal estado de conservacin e por unha
orografa pouco favorable), as como a converxencia das taxas de escolarizacin coa que existen en
Europa ou o crecemento do gasto pblico son outros dos puntos a destacar nesta etapa. Porn,
Galicia continuaba cun subdesenvolvemento que o afastaba da Europa do ltimo cuarto do sculo
XX.
As novas modas afectarn tamn aos valores e costumes da sociedade galega dos 70. Asbarbas e melenas, as minisaias, etc.. irn asociadas a unha nova moral mis tolerante e aberta que se
conforma totalmente incompatible coa xa agonizante ditadura. Nacer a Nova Cancin Galega e
grupos como Voces Ceibes, mentras que msica de fra das nosas fronteiras como a New Wave e
Tecno-Punk empezar a deixarse oir a principios dos oitenta en locais de Vigo, cidade que pronto
ser coecida polo seu dinamismo musical, xunto con Madrid, dentro do marco da Movida. Paralelo
a isto encontrmonos un novo panorama no mundo literario con creadores atrados polas claves
primitivistas e neoexpresionistas alleos ao debate poltico. Atlntica e os traballos de Menchu
Lamas, Antn Patio, Lamazares, Xos Freixanes ou nxel Huete representan neste eido o genius
loci galego. No marco da autonoma e coa posta en marcha da Xunta de Galicia, algunhas
institucins pblicas empezaran a desenvolver programas dinamizadores para o sector artstico.
O ANTIFRANQUISMO EN GALICIA
A mediados dos anos 60 empezarn a posicionarse e organizarse na clandestinidade os
primeiros movementos de oposicin ao franquismo. O PCE, que dispua dun importante prestixio
en Galicia desde os anos da loita guerrilleira contra o franquismo. avanzara no recoecemento
dunha certa rexionalizacin, mis terica que real, impulsada polo histrico militante ourensn
Santiago lvarez, que culminara coa creacin en Pars do Partido Comunista de Galicia (PCG) en
1968, do que este elixido secretario xeral. Os conflitos laborais de Ferrol e Vigo en 1972,
demostraron a sa nada insignificante capacidade de mobilizacin, como sucedeu tamn coas
protestas estudants que evidenciaban a substitucin dos antigos dirixentes do SEU por novos
lderes vinculados a organizacins cristis e marxistas nas que exerca unha gran influencia. Con
4
-
8/7/2019 O sindicalismo galego na transicin
5/31
todo, as divisins internas, produto de trasladar a Galicia os grandes debates e as profundas
discrepancias existentes no seo do comunismo estatal, non tardaron en aflorar, agravadas polo feito
de que non todo o partido abrazou con igual entusiasmo a defensa do marco autonmico. Quiz por
iso o PCG non foi capaz de adaptar o seu discurso nin a sa praxe realidade poltica galega, non
logrando superar a marxinalidade nin sequera cando en 1981 conseguiu o seu primeiro escano naCmara autonmica. En canto aos Partido Socialista Obrero Espaol e a UGT, cmpre sinalar que
en Galicia tian unha presencia meramente tesmemual, polo menos ata o congreso de 1974 na
localidade francesa de Suresnes.
En canto ao nacionalismo galego, o mis destacable a intensa fractura que se produce no
seu seo como consecuencia da recepcin dos postulados marxistas e da influencia exercida polos
movementos de liberacin nacional dos pases sometidos a dominacin colonial. Nacen as oPartido Socialista de Galicia (PSG) e a Unin do Pobo Galego (UPG). O primeiro fundado en
agosto de 1963 por homes como M. Orxales Pita, S. Rei, M. Caamao, S. Garca Bodao e X. L.
Rodrguez Pardo, atraendo a algns galeguistas histricos (F. Fernndez del Riego, L. Vias
Cortegoso, A. Losada...) e a mozos universitarios, a maiora formados na Compostela dos anos
cincuenta (X. M. Beiras Torrado, R. Lugrs, Ou. Refoxo, T. Barro...). Inicialmente o PSG constre o
seu programa en base aos principios de federalismo, socialismo e democracia, pero a partir de
1966-67 sofre un acusado proceso de radicalizacin que lle leva a defender a necesidade de
constitur unha fronte socialista que encadrase s masas populares de Galicia, mantendo,
inicialmente, unha certa indefinicin no plano nacional. En 1974 aprobar uns novos principios
polticos entre os que destacan o obxectivo de avanzar cara a unha sociedade socialista por vas
revolucionarias, a definicin explcita de Galicia como unha nacin sometida a un marco de
relacins colonialistas nos planos econmico, cultural e poltico, a defensa do dereito de
autodeterminacin e a sa disposicin para converterse nun movemento de masas no que a clase
traballadora desempeara o papel de vangarda revolucionaria. Paralelamente, incrementa os seus
contactos con outras forzas socialistas do Estado, participando nas reunins da Conferencia
Socialista Ibrica de Pars (xuo e setembro de 1974) e na Federacin de Partidos Socialistas.
En xullo de 1964 fndase a UPG, impulsada, entre outros, por Bautista lvarez, C. E.
Ferreiro e X. L. Mndez Ferrn; a sa creacin representa un intento de conciliar a tradicin
histrica encarnada polo galeguismo do exilio e a bagaxe ideolxica achegado polo marxismo-
leninismo, os movementos de liberacin nacional e os novos postulados eclesisticos resultantes do
Vaticano II. Nacionalismo e socialismo fndense ao unsono nos seus Dez Principios Mnimos
5
-
8/7/2019 O sindicalismo galego na transicin
6/31
obrigndolle a competir co PSG e o PCG polo mesmo espazo poltico, xa de seu moi reducido en
Galicia como resultado da necesaria clarificacin que as forzas de oposicin ao franquismo
houberon de realizar en torno ao problema da articulacin poltica do Estado. A identificacin entre
franquismo e nacionalismo espaol foi, en efecto, un pesado lastre para aqueles sectores que,
desde unha posicin mis ou menos liberal e de esquerdas, preferisen un modelo con concesinslimitadas descentralizacin poltica. No caso de Galicia isto traduciuse na asuncin, por parte
dalgunhas forzas de mbito estatal, de gran parte das reivindicacins polticas e culturais do
nacionalismo. As, o PSOE, situouse no seu Congreso de 1974 a favor do recoecemento do dereito
de autodeterminacin das nacionalidades ibricas, e outro tanto fixo o PCE un ano mis tarde.
O CAMIO CARA A DEMOCRACIA
En Galicia, a diferenza do sucedido nas outras das nacionalidades histricas, as forzas de
oposicin democrtica non foron capaces de articular unha plataforma conxunta ao redor da defensa
da autonoma por encima de calquera outra consideracin partidista. Os sectores galeguistas de
centro-dereita que viramos nacer no tardofranquismo fracasaron no seu intento de agruparse nunha
formacin ao estilo de CiU e o PNV, polo que acabaron desaparecendo ou absorbidos polas
diferentes forzas estatais. As, o Partido Popular de Galicia (PPG) definiuse como galeguista,
federalista e de ideoloxa humanista e comunitaria.
O PCG, emblema da oposicin non nacionalista, favoreceu a integracin das forzas estatais
na Xunta Democrtica (marzo de 1975) e mis tarde na Tboa Democrtica de Galicia (xullo de
1976), que integraba at nove organizacins polticas e sindicais. Mentres, a UPG, o seu principal
rival, inspirou a creacin do Consello de Forzas .Polticas de Galicia, no que entraron, ademais da
organizacin marxista-leninista, o PSG, o Partido Carlista (PC), o Movemento Comunista de
Galicia (MCG) e o Partido Galego Social Demcrata (PGSD). No mes de abril de 1976 deron a
coecer as sas Bases Constitucionais pra participacin d nacin galega nun Pacto Federal, nas
que se reclamaba o dereito de autodeterminacin de Galicia e a formacin dun goberno transitorio
que exercese o poder poltico durante o proceso constitunte.
A Tboa e o Consello tian, pois, grandes diferenzas de estratexia. A primeira defenda a
reforma democrtica e o establecemento dun goberno autnomo transitorio tomando como punto
de partida o deseo poltico-institucional do Estatuto de 1936. En cambio, o Consello era partidario
da apertura dun proceso constitunte galego e do inmediato exercicio do dereito de
6
-
8/7/2019 O sindicalismo galego na transicin
7/31
autodeterminacin como punto de partida para un novo deseo territorial do Estado de base federal.
O seu radicalismo siturono nunha situacin de completo illamento poltico que explica a sa
definitiva ruptura. A crise do Consello culminou coa expulsin da UPG dos sectores partidarios
dunha lia mis pluralista en oposicin ao monolitismo da direccin; os disidentes fundaron a
UPG-lia proletaria, futuro Partido Galego do Proletariado (PGP) e o seu apndice, Galicia Ceibe.Previamente, a AN-PG tamn se escindise por mor da sada, en abril de 1976, dun grupo de
independentes descontentos co control absoluto que a UPG exerca no seu interior.
Pola sa banda, os partidos de mbito estatal tamn se esforzaban por ampliar as sas bases
de apoio en Galicia. A UCD e Alianza Popular, careceron dunha organizacin rexional forte e
consolidada, e tiveron que aglutinar forzas polticas de moi distinta natureza e grao de
implantacin. Non entanto, a diferenza dos centristas, onde en xeral, exista un liderado provincialclaro, AP houbo de facer fronte a constantes tensins derivadas de loitas de poder que Fraga deba
arbitrar con maior ou menor eficacia.
Os socialistas do PSOE contaban cunha escasa implantacin en Galicia, xa que nas vsperas
do cambio democrtico apenas conseguira crear unha mnima organizacin, sendo ademais notoria
a sa carencia de cadros polticos, o que, en gran parte, viuse paliado pola atraccin que exerceu
sobre significados militantes politicamente formados no nacionalismo de esquerda, xa que moitos
deles provian do Colectivo Socialista excindido do PSG.
Nas eleccins de xuo de 1977 a UCD foi a formacin mis votada cun 53,8% dos votos e
un total de 20 escanos, seguida de AP con 4 escanos; e o PSOE con 3 escanos. O PCG quedouse
fra do parlamento, ao igual que o nacionalismo, que obtivo uns resultados pirricos que non lle
permitiron acadar representacin parlamentaria. A UPG, que concorrera aos comicios coligada coa
AN-PG no Bloque Nacional-Popular Galego (BN-PG) e coas Bases Constitucionais como
programa, alcanzou o 2% dos votos emitidos, pouco mis de vinte e tres mil votos; o PSG, que se
presentou en solitario, obtivo o 2,4%. A desfeita electoral provocou unha profunda crise no seo do
nacionalismo. Un reducido grupo de militantes da UPG encabezado por Camilo Nogueira formar o
Partido Obreiro Galego (que evoluir a Esquerda Galega),mentres que no PSG a desfeita electoral
provocou un momentneo apartamento de Xos Manuel Beiras da direccin do partido, as como un
transvase de militantes ao PSOE.
7
-
8/7/2019 O sindicalismo galego na transicin
8/31
OS PRIMEIROS PASOS CARA A AUTONOMA
O 25 de xullo de 1977, baixo a presidencia do senador de designacin real Antonio Rosn
Prez, constituuse en Santiago a Asemblea de Parlamentarios de Galicia, encargada de elaborar un
proxecto de rxime preautonmico que foi aprobado por unanimidade de todos os gruposrepresentados. O 4 de decembro, mis de medio milln de cidadns saan s ras convocados polas
principais forzas polticas (excepto a UPG) en demanda dun Estatuto. O executivo prometa
comisin parlamentaria a decisin de avanzar no proceso estatutario, organizando unha Xunta pre-
autonmica baixo a direcin de Antonio Rosn, que tivo que facer fronte a oposicins internas e do
BN-PG, que se negaba a cooperar rexeitando todo o proceso.
A principios de 1978 comezaba o proceso de redaccin do anteproxecto do Estatuto, xarespaldado pola Constitucin aprobada nese mesmo ano. En decembro establecerase a chamada
Comisin dos 16controlada polos partidos estatais, que entregaba un documento no que se defina a
Galicia como nacionalidade histrica e no que se falaba do poder galego. As forzas nacionalistas e
de esquerda consideraran, non obstante, este texto como pouco ambicioso e de segundo orde en
relacin cos Estatutos de Catalua e Pas Vasco, convocndose desta forma multitudinarias
manifestacins en decembro de 1979. A tramitacin do texto quedara paralizada durante nove
meses.
O Pacto do Hostal (29 de setembro do 1980) permite o impulso definitivo para o proceso
autonmico, quedando fixado o da de ratificacin do Estatuto para o 21 de decembro. A campaa
electoral polo Si ser defendido por UCD, o PSOE, CD, PCG, o PG, a USG-PSOE, o Partido
Carlista de Galicia e o Partido Comunista Unificado, mentras que defenderon o Non o BN-PG, o
PSG, o MCG, a liga Comunista Revolucionaria, o Partido Socialista dos Traballadores e Fuerza
Nueva. O BN-PG e o PSG desenvolveron unha activa campaa organizada conxuntamente en
coherencia coa poltica de alianzas ensaiada desde meses atrs, mentres o POG esforzbase mis
por popularizar a recentemente creada Esquerda Galega (EG).
Os resultados finais demostraran o escaso entusiasmo que levantou o proceso, xa que de
mis de 2 millns de persoas chamadas s urnas s votaron 614.000 1. Co 73% dos votos a favor,
aprobouse un Estatuto que anda tera que esperar a ser asinado polo Rei e polo Presidente de
Goberno, Calvo Sotelo, en abril de 1981.
1 http://www.congreso.es/consti/elecciones/referendos/ref_gali.htm
8
http://www.congreso.es/consti/elecciones/referendos/ref_gali.htmhttp://www.congreso.es/consti/elecciones/referendos/ref_gali.htmhttp://www.congreso.es/consti/elecciones/referendos/ref_gali.htm -
8/7/2019 O sindicalismo galego na transicin
9/31
As primeiras eleccins ao Parlamento de Galicia desenvolveranse en outubro de 1981
inmersas nun clima de gran axitacin xeral. Coa participacin do 46% dos electores, a Alianza
Popular de G. Fernandez Albor consegue ser a forza mis votada, seguida moi de cerca pola UCD.
Os nacionalistas do BNPG-PSG conseguiran 3 escanos, mentres que a Esquerda Galega acada unasiento para Camilo Nogueira, ao igual que o PCG de Anxo Guerreiro. Porn os deputados do
BNPG seran expulsados en 1982 ao non aceptar a Constitucin Espaola.
O SINDICALISMO OBREIRO EN GALICIA
O SINDICALISMO NACIONALISTA
A Frente Obreira da UPG
Estamos a inicios dos anos 70, anos de conflitividade social, cunha clase obreira nova,
disposta a loitar polos seus dereitos e pola mellora das sas condicins laborais. A nivel poltico a
UPG profunda na va da sa definicin como partido comunista, de clase e patritico, e toma a
decisin de introducirse no movemento obreiro e sentar as bases organizativas que permitan clase
obreira galega incorporarse ao proceso de liberacin nacional e social da Galiza, aportando todo oseu potencial revolucionario. Crease a Frente Obreira da UPG, tendo como un dos seus principais
impulsores o dirixente do Moncho Reboiras.
A principios do ano 72, a Frente Obreira da UPG toma contactos con dous colectivos de
traballadores, Galicia Socialista (GS) e Organizacin Obreira (OO). O primeiro, GS, era un grupo
de traballadores da comarca de Vigo. O segundo, OO, era unha organizacin criada no ano 71 por
sectores escindidos de Comisins Obreiras e das Xuventudes Comunistas. Estes contactos danse
nun ano lxido de loita do proletariado galego, aguilloado polos trxicos acontecementos do 10 de
Marzo en Ferrol. A morte na Ponte das Pas de dous traballadores, Daniel e Amador, por disparos da
polica contra unha manifestacin de traballadores de Bazn na que reclamaban a sinatura dun
convenio propio para a factora de Ferrol, conmociona toda Galicia e desata unha oleada de
manifestacins, folgas e actos de protesta por todo o pas, especialmente nas zonas mis
industrializadas (Ferrol, Vigo e A Corua) e nos centros de ensino superior (especialmente a
Universidade de Compostela), o que trouxo consigo unha forte represin con numerosas persoas
9
-
8/7/2019 O sindicalismo galego na transicin
10/31
detidas e ducias de despedidos nas empresas. Esta conflitividade ten continuidade especialmente na
comarca de Vigo, con loitas importantes durante o mes de Maio, con especial incidencia no sector
naval, e no mes de setembro, en solidariedade cos traballadores de Citron, en folga pola xornada
das 44 horas semanais e a libranza da tarde dos sbados, con preto de 25.000 traballadores en folga,
manifestacins, etc. e que rematou con centos de traballadores despedidos e numerosos detidos.
Durante toda esta conflitividade, dse xa un proceso de colaboracin importante entre OO,
GS e a Frente Obreira da UPG (constituda formalmente no mes de Agosto) o que posibilitou rachar
coa liderado en solitario que, tanto no terreo organizativo como ideolxico, tia at daquela CCOO
dentro do movemento obreiro galego, aparecendo aos ollos dos traballadores unha alternativa
sindical nova e exclusivamente galega. Este traballo en comn das tres organizacins rematou coa
incorporacin Frente Obreira da UPG de moitos dos integrantes de GS e de varios de OO,mentres que o resto dos membros de esta ltima terminaron integrndose de novo en organizacins
espaolistas.
A existencia desta conflitividade laboral, a participacin nela, xunto coas novas
incorporacins, deron o pulo necesario F.O. da UPG para, durante o ano 73, lanzarse a crear nas
cidades xermolos sindicais, de ideario nacionalista, con rganos de expresin especficos: Xerme (A
Corua), Adiante (Vigo), Ferramenta (Ferrol), Galego (Compostela), Obradoiro (Ourense). Neste
ano celbranse as primeiras reunins nacionais da F.O. da UPG.
Dentro de esa estratexia de organizar e elaborar alternativas propias para os traballadores
galegos de todos os sectores, a UPG promove, no ano 74, a creacin dun sindicato especfico do
sector do ensino, a Unin de Traballadores do Ensino de Galicia (UTEG). No ano seguinte, no mes
de Maio do 75, constitese o Sindicato Obreiro Galego (SOG), a partir dos xermolos sindicais
nacionalistas que estaban a funcionar na maiora das cidades, convertndose na punta de lanza do
sindicalismo nacionalista no movemento obreiro. O 12 de agosto deste ano, prodcese en Ferrol o
asasinato, por disparos da polica, de Moncho Reboiras, dirixente da UPG e peza moi importante en
todo o proceso de constitucin dos sindicatos nacionalistas. Este suceso, xunto coa represin
policial levada a cabo polo Estado espaol contra os militantes da UPG, paralizan durante todo este
ano o proceso de expansin e organizacin do sindicalismo nacionalista.
O sindicalismo nacionalista galego durante a transicin.
10
-
8/7/2019 O sindicalismo galego na transicin
11/31
O sindicalismo nacionalista galego, naceu daquelas persoas que tian unha conciencia de
que Galicia era unha nacin asoballada e que era necesario liberala dese colonialismo mediante
unha unin de clase. moi destacable o papel que tivo a UPG en todo isto, xa que o berce do
sindicalismo nacionalista est na sa Fronte Obreira.
No mes de Abril de 1975, no terceiro informe do cumio executivo da Fronte Obreira da
UPG expense os estatutos provisionais do sindicato galego baseados no centralismo
democrtico e na cooptacin interna direccin.
Nese ano, os documentos das forzas sindicais galegas, reflicten duras crticas a Comisins
Obreiras, pola pretensin deste sindicato de agrupar a todos os traballadores nun nico sindicato de
clase. Os postulados dos nacionalistas e a creacin dun sindicato galego de clase.Outro feito moi destacable, nestes primeiros anos da Transicin en Galicia foi o nacemento
da AN-PG no exilio portugus, nacendo como unha organizacin aglutinadora do nacionalismo
galego, e que propiciou os movementos de masas que defendan unha postura galega, entre os seus
campos de actuacin tamn estaba o sindicalismo, o cal tivo un novo medio de expansin grazas a
AN-PG.
Podemos dicir que nestes primeiros momentos da transicin, o sindicalismo galego
centrouse mais en intentar crear unha organizacin unificada, e que non se preocupou tanto da
accin de traballo que ia levar nas plantas de producin. Tentan chegar dunha maneira asumible a
masa traballadora, de forma que intentan que os seus voceiros sexan o mais sinxelos posible, e que
traten unicamente de temas sindicais.
O sindicalismo galego trata de facer ver que a loita das reivindicacins inmediatas, serve
tamn para dar sentido as reivindicacins mais transcendentais, xa que as podan demostrar que a
sobreexplotacin a que se viu sometida a clase obreira galega, era causa do colonialismo que sufra
a nacin galega.
Consolidacin do Sindicato Obreiro Galego (SOG)
Logo da morte de Franco, o sindicalismo nacionalista galego era unha das formas de
oposicin mais destacables no pas, as cabe destacar exemplos de loitas como as que se deron nas
Encrobas (Cerceda) ou o rexeitamento a posta en marcha dunha central nuclear en Xove.
11
-
8/7/2019 O sindicalismo galego na transicin
12/31
Xa en 1976, presentouse a UTEG, como sindicato nico e apartidario na loita por un ensino
nacional, cientfico e popular. O SOG indica terse constitudo na primavera anterior e insiste na
estratexia sindical galega partido da situacin colonial que vive o pais e na necesidade da creacin
de postos de traballo na terra para frear a emigracin que viva a poboacin galega. Nestes
momentos sguese a reclamar a creacin dun congreso sindical galego, as se reitera nasconclusins do primeira asemblea xeral que se celebrou preto de Vigo.
As conclusins da primeira asemblea xeral, constiten un documento, que sentara
precedentes no futuro do sindicalismo galego, e que quere adiantarse a prevista pluralidade sindical.
Nesa primeira asemblea do Sindicato Obreiro Galego, asistiron representantes das Comisins
Marieiras (CC.MM) das Comisins Labregas (CC.LL.) e da Unin de Traballadores do Ensino de
Galicia (UTEG). En dita asemblea analizouse a situacin poltica e definronse os principiosbsicos do SOG. Onde destaca nas conclusins as que se chegaron nesa primeira asemblea a
necesidade de conformar unha Central Sindical Galega.
Xa nestes intres o sindicalismo galego medraba de forma considerable, participando nas
mobilizacins que se levan a cabo nas Pontes, con algn dos seus afiliados empoleirados da
cheminea da central trmica, ou nas folgas da construcin, que tiveron especial forza nas provincias
de Lugo e A Corua. Por outra banda o pluralismo que se daba xa entre o sindicalismo en Galicia
era xa unha realidade, as o SOG sobrepasaba as CCOO nalgns casos e contia a CSUT, tamn
rexurdan neste ano 1976 a UGT e a CNT. A causa deste pluralismo palpable dentro do esquema
sindical galego, a SOG xa manifesta que a central sindical galega nica esta ben como principio
terico pero xa non unha alternativa factible o corto ou medio prazo.
Tamn se pon de manifesto en diversos documentos, como existen en Galicia unha serie de
organizacin irmns, que coinciden plenamente coas perspectivas da SOG, o que se materializa na
Asemblea Popular - Nacional Galega.
A constitucin da ING
Rematando o ano 1976, o SOG vese nunha encrucillada, xa que se producen escisins
dentro da AN-PG e renacen outros partidos como o PSG, de tal xeito que concibe que ten que ser
unha plataforma mais ampla, xa que o modelo organizativo do que dispoa podase volver ineficaz
debido o desenrolo que estaba tomando o sindicalismo galego. As mesmo pdeselle os militantes
do SOG que tomen mais iniciativas e un esforzo maior pola organizacin. Fomentase a apertura de
12
-
8/7/2019 O sindicalismo galego na transicin
13/31
locais sindicais, impulsase a formacin dos seus militantes e deciden converter eixo nunha
publicacin mensual.
Neses ltimos meses do 76, de fortes mobilizacins, o SOG fai unha serie de peticins que
estende a todo a sociedade, como son as esixencias de amnista, liberdades e dereitos nacionais,convcanse manifestacins multitudinarias, e o mundo sindical estaba involucrado en conflitos moi
significativos.
Xa no ano 1977 estaba definido o novo marco institucional, o que faca que a ruptura
democrtica se alongara cada vez mais da sa realizacin, s eleccins xerais de 1977 o
nacionalismo galego concorreu por separado, o que supuxo un fracaso electoral. Ademais o
nacionalismo sufriu algn cisma, facendo aparecer novos partidos. Polo tanto o nacionalismo debeuvariar a sa estratexia sindical, deixando polo camio escisins ou novas agrupacins que xurdan
das novas correntes.
A decisin de converter o SOG en central sindical, anunciouse en xaneiro de 1977, unndose
con outros sindicatos sectoriais nacionalistas galegos, como UTEG, UTBG, UTSG, SGTM, co que
compartan un proxecto de unidade sindical e de liberacin da clase obreira. Na primavera - vern
dese mesmo ano, anda denominndose SOG, impulsaba e consegua a constitucin de sindicatos
sectoriais na construcin, metal, transporte ou comercio. En xuo do 77 toda proxeccin exterior do
SOG xa inclua as iniciais da intersindical galega (ING).
En xullo foi convocada a segunda asemblea do SOG, coa intencin de que precedera o
congreso que dara paso ING. Nese momento seprase a SOG da AN-PG, o que lle deu plena
autonoma, definndose como un sindicato combativo, nacionalista e de clase. Desta forma podan
integrarse na formacin persoas que non estiveran comprometidas co nacionalismo poltico, pero
que coincidisen na necesidade dun sindicato propio e combativo. Algunha destas decisins trouxo
consigo as primeiras expulsins e a primeira escisin que sufriu o sindicalismo galego.
O domingo 25 de setembro de 1977 celebrouse en Vigo unha numerosa asemblea de
delegados, aprobndose por amplsima maiora uns estatutos que converteran a SOG na ING, un
sector minoritario quixo manter a sa postura recollendo sinaturas nas asembleas locais, pero
finalmente, varios sindicalistas de Ferrol e Vigo foron expulsados.
13
-
8/7/2019 O sindicalismo galego na transicin
14/31
O primeiro congreso da intersindical nacional galega, celebrouse en Nigrn e nos seus
estatutos di que a ING nace coa fin de agrupar s sindicatos nacionais galegos, o que se podern
unir outros sindicatos galegos, e reiteran os principios que rexan o funcionamento e os principios
que tia a SOG. Comezaba a loita contra os pactos da Moncloa.
Do Pacto da Moncloa unificacin INTG-CSG
longo do ano 1977, a totalidade do nacionalismo tivo que proceder a recomposicin das
sas lias de actuacin conforme se formalizaba a substitucin das estruturas da ditadura polas
democrticas. Pospxose indefinidamente a pretensin de conformar unha central sindical nica
galega, e procedeuse a integrar os sindicatos sectoriais no seo dunha central sindical nacionalista, a
ING.
Dende mediados do ano 1976, cun forte impulso da UPG, tentbase construr unha
alternativa que fixera viable a supervivencia do nacionalismo galego, xa que neses momentos o
pluralismo no sindicalismo era xa unha realidade. Con todo a construcin da central sindical non se
pode ver como un mero movemento tctico, senn que constitua un movemento para converterse
nunha verdadeira organizacin de masas, e autnoma.
Hai que resaltar que segundo algns autores, a pluralidade sindical que exista no estado
espaol, poda responder a das vertentes, por un lado a ideolxica e por outro a unha vertente
nacionalista, no caso galego estaban mais que xustificadas as das vertentes, no caso da vertente
nacionalista non era unha excepcin dentro do estado, xa que en lugares como o Pas Vasco ou
Canarias existan sindicatos de carcter nacionalista.
Cabe destacar a diferenza de linguaxe que exista nos seus discursos entre o sindicalismo
nacionalista e o estatal, xa que mentres que para os ltimos, facan un exercicio de realismo
negociador, para os primeiros isto non era mais que reformismo do rxime anterior e burocratismo
carente de sentido, as os sindicalistas nacionalistas apostaban con gran nfase pola loita, para
conseguir os seus obxectivos.
Tamn haba diferenzas entre o sindicalismo nacionalista e o estatal na forma de ver os
novos cambios que se estaban a dar no marco poltico do estado espaol. Por exemplo os sindicatos
estatais van prioritario fortalecer o novo estado democrtico como un marco comn de liberdade,
14
-
8/7/2019 O sindicalismo galego na transicin
15/31
mentres que os sindicalistas nacionalistas consideraban a lei de reforma poltica como a maneira de
encubrir unha nova ditadura, so que agora democrtico-burguesa.
Outra das premisas bsicas que aparece constantemente nos discursos nacionalistas e a
situacin de dependencia que vive Galicia, xa que debido colonialismo espaol, que non deixadesenrolar un marco produtivo propio, producase unha gran emigracin cara outros lugares, causa
que se achaca a esa situacin de dependencia.
Nestes primeiros momentos de andaina que vive a democracia no estado espaol, o
sindicalismo nacionalista galego, vaise abrindo camio, nos sectores que os sindicatos estatais non
aproveitan, xa que estes buscan uns afiliados fieis e non combaten as inxustizas dos mais
desfavorecidos, como por exemplo os problemas que se producan nas pequenas e medianasempresas, que eran a gran parte do tecido empresarial galego, xa que segundo argumentan debido a
situacin de dependencia que viva Galicia naqueles intres, fai que non existira unha burguesa
desenrolada, nin sectores que responderan nin beneficiaran pas.
Convn recordar que en 1977 no sector da construcin non existan nminas, e noutros
como e o sector madeireiro, antes de 1978, a maiora dos seus traballadores estaban sen asegurar,
sen vacacins e en condicins inhumanas segundo recoecan os propios patrns das empresas.
No ano 1977 a ING comezaba a debuxar o novo contido estratxico do seu concepto de
unidade sindical galega, xa que se va que a ser imposible a creacin dunha central sindical galega
nica, comzase a actuar de tal xeito que se considera que o proletariado galego so ten como opcin
para mellorar a sa situacin, a esta organizacin sindical galega e nacionalista.
O modelo de accin sindical
Cando facemos unha anlise do proceso de relacin e intercambio que tivo lugar entre a
transicin poltica e a transicin sindical debemos ter en conta as circunstancias nas que deu
comezo este proceso e que marcaron o recoecemento do feito sindical por parte do Estado
emerxente.
O movemento sindical aparece no comezo da transicin cunha capacidade de mobilizacin a
prol de reivindicacins inmediatas e dun novo tipo de sindicalismo. Unha parte deste movemento
15
-
8/7/2019 O sindicalismo galego na transicin
16/31
vai asociar a consolidacin do novo sindicalismo reivindicado coa existencia dun cambio
correlativo no mbito poltico. Iso vaise traducir no apoio que organizacins como CCOO e UGT
lle outorgaron ao proceso de Reforma e que permitiu o trnsito dende o rxime franquista cara un
novo sistema poltico.
Nesta poca de cambios a meirande parte dos novos actores polticos acordaron asumir como
modelo de estado o mesmo que os do seu contorno europeo: o modelo democrtico, que lle concede
ao sindicalismo o estatus de actor social recoecido non s no mbito das relacins entre
traballadores e empresarios senn tamn no das sas relacins co propio Estado.
As, unha vez iniciado o proceso de transicin, o Estado non deba limitarse a recoecer a
liberdade e autonoma dos sindicatos senn que deba promocionar positiva e expresamente ofenmeno sindical.
As pois, o estado promocionou e contribuu a moderar o sindicalismo estatal por tres vas
distintas:
A travs de normas reguladoras da actividade sindical e das relacins laborais no seu
conxunto.
Por medio de contribucins diversas aos seus recursos materiais.
A travs da prctica das relacins directas con este Estado.
Respecto a elaboracin de leis e normas, o Estado non opera en abstracto, senn que sabe
perfectamente que os sindicatos de maior representatividade son CCOO e UGT polo que o contido
normativo e o resultado directo ou indirecto das formulacins destas das confederacins sindicais.
Do dito ata aqu podemos deducir que o sindicalismo nacionalista non fixo parte do proceso de
intercambio poltico que se estableceu entre o Estado e as das centrais estatais. Que a ING fose
excluda da procura de acordos foi en primeiro lugar polo sa limitacin territorial. Ademais o seu
proxecto sindical non recollas posibilidade da conciliacin nin da coxestin. Para a ING o concepto
de loita de clases estaba plenamente vixente e o nico modelo sindical aceptbel era aquel que serve
como instrumento de loita para a defensa dos intereses dos traballadores polo que resulta
impensable que estivesen de acordo co Estado e o seu compromiso con CCOO e UGT xa que para
eles constitua un grave atentado contra as condicins de vida dos traballadores galegos.
16
-
8/7/2019 O sindicalismo galego na transicin
17/31
Pactos e leis
Para o sindicalismo nacionalista un asunto primordial foi o de definir un modelo de actuacindiferenciado do que defendan CCOO e UGT, o que supoa alterar o modelo de transicin sindical.
Esta iniciativa mereceu crticas dalgns dirixentes estatais, ademais a ING rematou por verse
suxeita nunha dinmica perversa que lle era allea: incentivada pola deterioracin do sector
industrial galego, pola perda de empregos e as sas consecuencias sociais mentres era obxecto das
acusacins de irresponsabilidade e aventureirismo que lle dirixan dende CCOO e UGT.
Paradoxalmente, neste momento foi cando a ING fortaleceu o seu proxecto poltico. As en1977 celebrou o 1 Congreso da Central Nacionalista no que se aprobou un programa
anticolonialista e anticapitalista. Ademais segua na lia do rexeitamento da alternativa autonomista
e da defensa do modelo confederal recollido nas Bases Constitucionais.
Ademais, a ING dotouse dunha estrutura organizativa que personalizou por primeira vez na
figura dun secretario xeral. Pero, en cambio, non dispoa mis que dunha infraestrutura bsica
para acometer unha labor sindical continuada. Isto solventbase con voluntariado e moita loita
persoal por parte dos afiliados.
As, o gran reto o que se enfrontou a ING non foi outro que a procura da sa cuota de
lexitimidade entre os traballadores galegos, algo necesario para acadar o recoecemento formal
tanto do Estado como do sindicalismo espaol.
Na procura deste recoecemento valeuse de dous instrumentos fundamentais:
1) O modelo sindical baseado na mobilizacin, no asemblearismo e no rexeitamento da
conciliacin.
2) Nas eleccins sindicais de 1978 e 1980, malia as discrepancias ideolxicas coas normativas
regularizadoras 2
A ING apostaba pola ofensiva sindical a pesar de que eran momentos nos que dende CCOO e
UGT se apostaba por frear as mobilizacins como unha contribucin repercusin econmica e a
2 Sobre todo dende a aprobacin do Estatuto dos traballadores de 1980
17
-
8/7/2019 O sindicalismo galego na transicin
18/31
construcin democrtica.
As xornadas de loita convocadas en solitario pola ING entre xaneiro e novembro de 1987
permitronlle evidenciar que non se trataba dunha alternativa testemual e tamn serviron para
articular unha resposta poltica do nacionalismo fronte illamento procedente do entramadoxurdico-poltico estatal que se concentraba na ilegalizacin da UPG e da AN-PG e no Proxecto de
Constitucin que negaba a soberana poltica de Galicia. Os resultados prcticos destas xornadas de
folga non fixeron mis que confirmar o grao de consolidacin territorial e sectorial que tia acadado
a ING durante o ltimo ano. Hai que salientar que os paros tiveron maior repercusin nas vilas que
nas cidades, e nas pequenas e medianas empresas antes que nas grandes industrias.
Estas xornadas, anda que teen puntos comns insrense nunhas circunstancias especficas.1) As xornadas do 27 de Xaneiro: foi unha resposta directa contra a poltica de pactos sociais e
tivo un seguimento homoxneo por toda Galicia.
2) As xornadas do 27 de Xuo: tivo como eixo reivindicativo a defensa dos postos de traballo
na terra. A ING clamaba contra os seus efectos mis dramticos con peches de empresas e
regulacins dos cadros de persoal. Ademais, nesta poca son as negociacins dos que sern
coecidos como Pactos da Castellana e a piques de rematar as primeiras eleccins sindicais para o
sindicalismo nacionalista era importante garantir a supervivencia do modelo de actuacin. Por isto
esta convocatoria para o 27 de xuo, a portas dunha convocatoria doutros sectores para o 10 de
Xullo en Ferrol para facerlle fronte a crise da construcin naval. As a ING poa como exemplo os
traballadores de Ascn de Vigo que levaban meses en folga contra o Estatuto de Autonoma.
Agora vamos analizar as impresins que tivo a ING dos pactos da Moncloa 3, este sindicalismo
nacionalista consideraba que a nica beneficiaria do pacto fora a burguesa imperialista espaola e
CCOO e UGT estaban a favor destes pactos. Maior achegamento exista na localizacin dos
damnificados, para a ING e a UGT este pacto diminura na metade o poder adquisitivo dos
traballadores galegos e favorecera as regulacins dos cadros de persoal... Pero esta coincidencia non
facilitaba o entendemento nin a estratexias entre as centrais estatais e a ING.
A nacionalizacin do labor sindical
Formular a hiptese de que o sindicalismo galego puidese formar parte dun intercambio (que tia
que levarse a cabo entre o Estado e o movemento sindical central) era unha quimera xa que non
3 Entre o estado e CCOO e UGT
18
-
8/7/2019 O sindicalismo galego na transicin
19/31
comparta nin o modelo socioeconmico, nin o sistema poltico e, ademais, cuestionaba a
organizacin territorial do estado. Polo tanto, a sa ser unha posicin en contra case sempre.
Para a ING os eixos bsicos do seu discurso sindical sern innegociables: auto- organizacin dos
traballadores galegos, anticapitalismo e anticolonialismo. Cando se define sobre o consenso e opacto social que ofertan os sindicatos estatais non dubida en argumentar que hai que entendelos
como manifestacins da domesticacin e do pactismo que empregan para salvagardar os privilexios.
Esta posicin de confrontacin truxolle custes evidentes como a sa marxinacin no reparto do
Patrimonio Sindical4, que era moi importante para determinar o futuro do sindicalismo en Galicia.
As e ante o reparto inxusto, en abril de 19795hai ocupacins de inmobles por toda Galicia.
Ademais do problema patrimonial, o sindicalismo galego careca de recoecemento institucional
( por exemplo, non contou con representacin na IMAC, INEM ... E, anda mis grave, logo da
aprobacin da Lei de negociacin Colectiva vase as portas da exclusin no que respectaba
negociacin dos salarios e das condicins de traballo.
Para a ING a verdadeira intencin dos estatalistas era a de monopolizar os convenios colectivos
para que os nacionalistas non puidesen defender os intereses dos traballadores no seu mbito de
actuacin. As, se CCOO e UGT se convertan na nica va de canalizacin e direccin dos conflitos
laborais que se produciron no pas, o modelo de autoorganizacin sindical tera os das contados.
En consecuencia, a ING deba reaxir con enerxa ante esa situacin de bloqueo. Para facelo botou
man do seu diagnstico da realidade socioeconmica no que se confirmaba a persistencia na
desigualdade salarial e no ritmo de creacin de emprego respecto doutras partes do Estado.
Tratbase de reivindicar un modelo de negociacin colectiva que se axeitase s necesidades da clase
obreira galega.
Respecto os pactos, a pretensin da ING era dobre: por un lado rachar cos topes salariais e coa
temporalidade bianual dos convenios pero, pola outra, quebrar a unidade de accin entre CCOO e
UGT e atraer a aqueles sectores que pulaban por un verdadeiro proxecto de clase. Esta iniciativa
tivo froitos importantes.
4 Dende mediados de 1978 a ING levou a cabo campaas para que o Patrimonio acumulado pola antiga CNS non
recaese en CCOO e UGT.5 O goberno cedelle inmobles a UGT en Galicia
19
-
8/7/2019 O sindicalismo galego na transicin
20/31
No tocante a crise a ING tentou darlle unha dimensin nacional e impulsou a Coordenadora de
Empresas en crise que non tivo xito. As e todo, onde a crise golpeaba con mis forza foi mudando
a dinmica reivindicativa. A convocatoria de folga en 1980 permitiu ollar como o nacionalismo
prestaba o seu apoio a unha demostracin unitaria, co convencemento de que esta mobilizacin tiaun contido diferente xa que era unha clara medida de presin o Goberno.
Queda a cuestin relativa negociacin colectiva. A principios do ano 1979 comezase a perfilar
un xiro tctico baixo a presin da Lei de Negociacin colectiva a ING reclamou que haba que
promover convenios provinciais fronte os convenios estatais para defender os intereses dos
traballadores galegos. A consecucin dun marco galego de relacins laborais pasou a ser un
instrumento tctico central na actividade sindical que desenvolveu a ING. Pero o gran salto nestembito produciuse en decembro de 1979 cando se comezan as negociacins para o asinamento dun
convenio galego de construcin a travs dun comit que se alongou ata mediados de 1980 do que
formaban parte CCOO, CTG e ING que finalmente fxose invibel polas discrepancias das partes.
Con todo, durante o ano 1980, a ING seguiu a darlle azos a esa proposta, primeiro no sector do
aglomerado, que deixou de ter convenio estatal para telo provincial, e por ultimo na rama do
autombil
A unificacin do sindicalismo galego
Xa como ING o sindicalismo nacionalista enfrontou as eleccins sindicais de 1978, nas que
superou os mil delegados, dato significativo da introducin social e da capacidade organizativa que
tia acadado nos ltimos anos, as como, do atinado da decisin de constitur unha central sindical
galega. O proceso de expansin do sindicalismo nacionalista ten continuidade coa fusin coa CTG
(Confederacin de Traballadores de Galicia). Esta organizacin sindical froito do novo
posicionamento cara presupostos nacionalistas dunha parte importante dos militantes da CSUT na
Galiza (Central Sindical Unitaria de Trabajadores). A pesar das dbidas que provocaba o camiar
cara a un proceso de fusin coa CTG, pois moitos dirixentes da mesma foran antinacionalistas, pero
tamn era certo que nos ltimos tempos haba bastantes coincidencias na accin sindical de mbalas
das centrais, e por outra banda o PTE, aps a fusin coa ORT, e a mesma CSUT, estaban nun
proceso de disgregacin e dende o punto de vista dos sindicalistas galegos non se podan permitir o
luxo que todo ese corpo sindical fose parar as opcins espaolistas. A UPG levou este debate ING,
20
-
8/7/2019 O sindicalismo galego na transicin
21/31
manifestndose a favor de iniciar un proceso transparente de negociacin e conversas coa CTG, que
rematou co acordo, tomado en asemblea celebrada en Outubro de 1980 na Corua, de conflur
nunha nica central sindical, a ING-CTG. No mes de febreiro de 1981 a direccin da ING-CGT
acorda pasar a chamarse Intersindical Nacional de Traballadores Galegos (INTG), a cal celebra o
seu primeiro congreso en Xaneiro de 1982, en Panxn (Nigrn). Durante este congreso ten lugar oprimeiro conflito forte, nesta nova etapa, no seo do sindicalismo nacionalista. O sector escindido o
ano anterior da UPG e da AN-PG, aliase co sector procedente da CTG e intentan gaar a maiora e a
direccin do sindicato UPG. O proceso resltalles fallido e teen que conformarse con ficar en
minora, anda que cun peso importante nos organismos. Estbanse a pr as bases do que ia ser unha
pelexa constante para gaar a direccin da central sindical e que rematou nos graves
acontecementos de 1985.
Paralelamente a este proceso pero de forma independente, tanto o Partido Obreiro Galego
(POG) e Esquerda Galega (EG) como o Partido Socialista Galego (PSG), con escasa presenza
ambos os dous no movemento obreiro, con militantes espallados tanto nas organizacins sindicais
nacionalistas como nas espaolistas, estaban a tentar crear os seus propios proxectos sindicais. O
POG/EG segua a manter o Sindicato Galego de Traballadores de Hostalera (SGTH, 1977), o
Sindicato Galego de Traballadores da Administracin Pblica (SGTAP, 1977) e o Sindicato Galego
da Sanidade (SGS, 1977). As mesmo, da man do PSG, aparece a Confederacin Sindical Galega
(CSG), creada con sindicalistas que provian, fundamentalmente, da USO, a cal celebra o seu
congreso constituinte, no mes de Setembro de 1980, en Vigo.
A nova situacin de correlacin de forzas no seo da INTG, na que a UPG segue a ter o
control da direccin da central pero non por moita diferenza, anima ao sector en minora, as como
o PSG e o POG, at daquela reticentes a integrarse nunha nica central sindical nacionalista, a
acelerar o proceso de unificacin de todo o sindicalismo galego. O PSG e o POG podan, por vez
primeira na sa historia, ter un peso importante na direccin do sindicalismo nacionalista. No mes
de Setembro de 1982, en Compostela, ten lugar a asemblea de unificacin da INTG e a CSG,
pasando a denominarse INTERSINDICAL (INTG-CSG). Neste ano 1982 celbranse de novo
eleccins sindicais e a INTG acada a condicin de central sindical mis representativa a nivel do
Estado, conxuntamente con CCOO, UGT e ELA, pois superou os 1.500 delegados, mis de 15%
dos delegados electos en Galicia.
21
-
8/7/2019 O sindicalismo galego na transicin
22/31
O SINDICALISMO ESTATAL
CCOO
Foi ao Partido Comunista de Espaa a quen lle correspondeu case en exclusiva o protagonismo
da loita antifranquista ao longo de tres dcadas (1940-1970), e tamn lle debemos o rexurdir do
sindicalismo en Espaa e en Galicia co nacemento e consolidacin de Comisiones Obreras. As
CCOO recollan traballadores de diferentes tendencias ou independentes, pero se mantiveron e
consolidaron pola actividade dos militantes comunistas que as artellaron co seu traballo socio-
poltico e os elementos tericos que emanaban do seu partido.
As Comisiones Obreras, inicialmente de fbrica ou empresa pero coordenadas entre si e
eficaces no seu labor sindical paralegal, acrecentaron en representantes nas eleccins sindicais do1966, convocaron a sa primeira asemblea espaola en 1967 e foron ilegalizadas en decembro dese
ano, mais, dende a clandestinidade, protagonizaron en Galicia fortes mobilizacins, destacando as
producidas contra un masivo despedimento en Obras Civiles de Bazn (Ferrol), o peche da PEBSA
(A Corua), de PYSBE (Ferrol), pola mellora das condicins laborais en lvarez de Vigo,
expandidndo asemade CCOO a Lugo, Ourense, Monforte, Viveiro... En 1968, o seu grande
crecemento conduciu as CCOO a editar o primeiro nmero de Galicia Obreira, a estruturar en
Ferrol, Vigo e A Corua as Comisiones Obreras Juveniles, formular reivindicacins quetrascendan do laboral ao poltico, e constitur o seu primeiro secretariado galego cara a I Asemblea
das CCOO de Galicia en setembro do 1970, celebrada, claro est, na clandestinidade.
Nunha xeira de forte conflictividade (ao longo do alo 1970 houbo en Galicia case que mil
seiscentas folgas, destacando as de Astano, Barreras e Vulcano polas horas extras, PEBSA da
Corua, a de 37 das en Peninsular Maderera de Ferrol...), foron convocadas eleccins sindicais no
marco da nova Ley Sindical de 1971, normativa que na prctica nada ou pouco cambiaba, pois
mantia a estrutura nica do sindicato vertical. En pleno Estado de Excepcin o secretariado das
Comisiones Obreras desbotou o boicoteo a esas eleccins como demandaban os afiliados mis
radicais (rapaces con militancia nas Juventudes Comunistas do PCE e nas Comisiones Obreras
Juveniles, que en Vigo se agruparon en Organizacin Obreira [OO] nos primeiros meses do ano
1972) e optaron pola participacin, acadando unha representacin amplamente maioritaria dos
traballadores. Nos anos sesenta e nos primeiros anos setenta do pasado sculo, sobrepndose os
seus militantes s detencins, crcere ou sancins laborais, a nica alternativa sindical
22
-
8/7/2019 O sindicalismo galego na transicin
23/31
verdadeiramente existente en Galicia eran as Comisins Obreiras. En 1972 prodcese a folga e
manifestacin de 10 de marzo en Ferrol, que se saldou coa morte dos obreiros Amador Rey e Daniel
Niebla e vinte feridos por disparos da polica. Nun informe policial de 1972 faise un balance sobre
a situacin da oposicin sindical na ra de Ferrol nos seis anos anteriores:
Desde 1966 las Comisiones Obreras, dependientes del P.C. de Espaa, y creadas con
la expresa finalidad de enfrentarse en el orden laboral al sistema sindical espaol, y en
el plano poltico, incardinadas en el aparato directivo del Partido, para luchar contra el
Estado y la Revolucin Nacional, venan trabajando en la ciudad (...) Miembros
avanzados del P.C., dirigentes de aquellas Comisiones obreras, fueron poniendo en el
Ferrol del Caudillo las bases para la subversin, meta final de todas sus actividades6
A isto sumouse a posterior folga xeral en Vigo, que mantivo paralizada a cidade durante varias
semanas. Estes dous feitos marcaron un punto de inflexin ascendente na curva de crecemento do
movemento obreiro en Galicia, como demostra, entre outros indicios, a proliferacin da prensa
obreira clandestina.
Esta situacin prolongase ata finais do ano 1973, momento a partir do cal as CC.OO. de Galicia
recuperan e amplan a sa influencia entre os traballadores. Con iso manteen a sua posicin
hexemnica na oposicin sindical.
UGT
En 1974 - 1975 empezou a resurreccin da socialista Unin General de Trabajadores (UGT)
que, no ronsel do rpido crecemento poltico do PSOE nos anos seguintes, chegar a ser, xa en
plena democracia, unha das grandes centrais sindicais de Galicia.
Da banda do nacionalismo, a UPG ata 1972 considerou que CCOO deban ser o sindicato de
clase de todos os traballadores galegos. Pero a partir de 1973 cambiou radicalmente de actitude e no
sucesivo negouse en todo momento a actuar sindicalmente en centrais de mbito estatal, por
entender que a fronte de liberacin nacional, que deba abranguer todas as dimensins dos
movementos sociais, tia que manter unhas fronteiras de separacin rxidas con respecto a calquera
organizacin non exclusivamente galega. En consecuencia, deba procurar a creacin duns
sindicatos nacionalistas que fosen a alternativa nacional galega a CCOO e UGT. E empezou a
6. Legado Vicente lvarez, Direccin General de Seguridad. Boletn informativo nmero 18 (18de mayo de 1972).
23
-
8/7/2019 O sindicalismo galego na transicin
24/31
crealos naqueles sectores de empregados pblicos e white collars onde tia algo mis de
implantacin. Nesta onda fundou en 1974 a Unin de Traballadores do Ensino de Galicia (UTEG),
ao que seguiran iniciativas similares na sanidade (UTSG), na banca (UTBG) e outros sectores. En
maio de 1975, a sa Fronte Obreira dar paso por fin ao Sindicato Obreiro Galego (SOG). Non
obstante, e despois, estes gromos sindicais nacionalistas non foron quen de competir realmente conCCOO durante a transicin.
A CNT
En 1956, Vctor Francisco Cceres, traballador do estaleiro vigus Vulcano, foi quen de
proseguir o traballo sindical na cidade e contactar coa vella militancia e co exilio francs, dando
unha precaria continuidade CRG ata que en 1976, co devalo do rxime franquista, vellos e novos
cenetistas procedentes das principais cidades galegas, acordaron en Vigo a definitiva normalizacinda central obreira anarcosindicalista no noso pas.
O 6 maio de 1977 a Confederacin Nacional do Traballo foi legalizada, o que contribuu o seu
desenrolo. A CNT, ltima organizacin sindical en ser legalizada, confirmou nesta etapa o seu
clasicismo revolucionario: rexeitaba os contactos ou componendas co estado ou co empresario na
cspide. Durante estes meses declinouse unha invitacin para dialogar co ministro de Relacins
Sindicais e outra para participar na OIT (Organizacin Internacional do Traballo) polo seu carcterintergubernamental e antiobreiro a todas luces.
O 15 de xaneiro de 1978 a CNT organizou unha manifestacin en Barcelona contra a firma dos
Pactos da Moncloa7 e as eleccins sindicais. Na mesma xuntronse sobre 10.000 traballadores que
seguan opondose a ese pacto social e que era proba evidente da gran capacidade de convocatoria
que tia a CNT naqueles momentos.
O perodo entre 1979 e 1983 estivo marcado polas escisins que sufriu a anarcosindical,
produto da postura mantida por parte dos sectores minoritarios en favor de participar nas eleccins
sindicais a comits de empresa.
7. Firmados entre o Goberno de Espaa, presidido por Adolfo Surez e os principais partidos polticos conrepresentacin parlamentaria no Congreso dos Deputados. Os pactos supuxeron a imposicin definitiva da reformapoltica sobre a ruptura co franquismo.
24
-
8/7/2019 O sindicalismo galego na transicin
25/31
A Confederacin Nacional do Traballo retomara as sas esencias, pero non sen pagar un alto
prezo: unha ruptura sindical, unha considerable prdida de militantes e unha sensacin de
desencanto que tardara en superar.
O SINDICALISMO LABREGO EN GALICIA
As Comisins Labregas ( CCLL ) nacen en 1973 creadas dende a UPG e tuteladas polos
CALL (Comits de Axuda Loita Labrega), unha organizacin de funcionarios/as, estudiantes,
curas, mestres/as, ...que na prctica exerca a direccin. Este nacemento e aprobeitado pola UPG
para desenvolver a sa estratexia e espallar o nacionalismo mediante a penetracin social do mesmo
nos diferentes mbitos da sociedade.
Evolucin do SLG-CCLL
Co principal obxectivo de sintetizar a evolucin marcada polo CCLL longo desta etapa,
vamos dividir en dous perodos a sa actuacin, posto que esta estivo influenciada por factores
contextuais que determinaron a existencia, ou non, de oportunidades polticas para a toma de
decisins e o seu repertorio de mobilizacin.
A primeira etapa abarcara dende o ano 1973 ata o 1977, data na que as Comisins Labregas foron
legalizadas; o segundo perodo, comprendera entre o 1977 e o 1989,cando se presenta un novoproxecto sindical e se aproban novos estatutos, simboloxa denominacin.
a) Perodo 1973-1977
Como se explicou anteriormente, as Comisins Labregas, que teen as sas races nos
Comits de Axuda Loita Labrega (CALL), nacen no ano 1973, en plena clandestinidade, debido
rxime de represin franquista vixente por aquel entn.
Mais esta situacin non lle impediu actuar na defensa dos intereses dos labregos e labregas
galegos, e a campaa emprendida contra a Cota Empresarial un exemplo moi significativo.Sen
embargo, a nula apertura do sistema poltico espaol e a consecuente prohibicin de realizar
mobilizacins masivas e asembleas pblicas, reducalle o seu repertorio de actuacin,
principalmente, presentacin de escritos Goberno Civil ou s empresas, pequenas
manifestacins, e chamamento desobediencia civil, pedindo, por exemplo, que non se pagara a
Cota Empresarial. Por este motivo, en novembro do 1973 sae, de maneira clandestina ante a censura
25
-
8/7/2019 O sindicalismo galego na transicin
26/31
do rxime, o primeiro voceiro das CCLL, e no 1975 edtase unha tboa reivindicativa onde se pide,
entre outras cousas, a anulacin da Cota.
Son significativos desta etapa, os intentos de creacin dunha identidade propia do
movemento. Pois, por unha banda, no momento en que se orixinan as Comisins Labregas, estasintentan diferenciarse das Hermandades de Labradores argumentando a necesidade de
establecerse como unha organizacin totalmente labrega e democrtica que defenda os nosos
intereses contra as empresas capitalistas que nos asoballan, temos que organizar un autntico
Movemento Agrario Galego. E por outra banda, dous anos mis tarde, as CCLL anuncian a
intencin de integrar os labregos nun sindicato nico labrego e declaran a sa independencia a
respeto de grupos polticos, anda que no 1976 adhrense Asemblea Nacional-Popular Galega
(AN-PG).
Tamn hai que destacar a importancia que tiveron os medios de comunicacin (neste caso a
prensa escrita clandestina) e a alfabetizacin (as Comisins Labregas fixeron campaa en defensa
das escolas no rural) como factores para chamar unin a aquelas persoas vinculadas movemento.
b) Perodo 1977- 1989
No ano 1977 as CCLL, no marco dunha campaa en defensa da liberdade sindical, propoen
a creacin dun Sindicato Labrego Galego, nico, democrtico, independente e solidario, o cal
consegue a sa legalizacin no mes de xuo, pasando a denominarse Comisins Labregas
Sindicato Labrego Galego.
Durante estes doce anos, as mobilizacins son intensas e os problemas non deixan de
incrementarse. Os baixos prezos da pataca, dos becerros e do leite, os intentos de expropiacins de
terras para a creacin de encoros (As Encrobas, Campobecerros, Navia de Suarna), a intencin de
crear unha Central Nuclear en Xove, a Lei de Montes, as importacins de leite en p, a previsible
entrada na CEE e, en definitiva, a Poltica Agraria do Goberno e da Xunta, s resulta eficaz para a
convocatoria de masivas e histricas tractoradas, manifestacins e concentracins.
Pero hai que destacar, de maneira moi relevante, as continuas loitas contra a Cota
Empresarial, e , mis tarde, o rexeitamento das CCLL-SLG entrada do Estado Espaol na CEE.
Por unha banda, a loita contra a Cota Empresarial neste perodo mostra o incansable esforzo e a
loita permanente dos labregos e labregas galegos por non someterse s inxustizas, ata o punto de
26
-
8/7/2019 O sindicalismo galego na transicin
27/31
que o Goberno vese forzado a prometer a retirada da mesma, e promlgase un Decreto no que se
recoece a necesidade de cambiar o sistema de Cota Empresarial, pero o Sindicato decide convocar
novas manifestacins debido s fortes presins por parte do Goberno contra os labregos que non
pagaran a Cota. Tras mis mobilizacins, Facenda bloquea as contas bancarias de ditos labregos,
que se responde con mis mobilizacins, e finalmente Facenda anuncia a posibilidade de pagofraccionado. Sen embargo, o Goberno estatal segue presionando para cobrar a Cota, e o Sindicato
convoca de novo numerosas mobilizacins, pero o Goberno non cede e a situacin dos labregos que
non pagaron insostible.
Por outra banda, no ano 1980 xa se prev a entrada do Estado Espaol na CEE, que o
Sindicato amosa a sa oposicin considerar os efectos negativos que podera xerar a aplicacin da
PAC no agro galego. Ante esta situacin emprndense negociacins co Ministro de Agricultura,mais non se obteen respostas favorables para o sector agrogandeiro, polo que no 1984 esxese un
Plan de Poltica Agraria Galega fronte CEE e espllanse produtos agrarios por toda a Praza do
Obradoiro a modo de protesta. Tan s un ano mis tarde comeza a sentirse a imposicin das Cotas
lcteas, e as CCLL-SLG acoden a Bruxelas, en protesta polas mesmas, xunto con outros sindicatos
do Norte da Pennsula Ibrica. Posteriormente, as mobilizacins continan, e ter lugar a
manifestacin labrega mis grande da historia de Galicia pedindo que non se apliquen as cotas,
mesmo tempo que se fai un chamamento desobediencia civil para non facer as declaracins do
leite. O Goberno vese obrigado a actuar e asina unhas cotas provisorias que o Sindicato recorre.
Nesta etapa, coas CCLL-SLG xa legalizadas, aprciase a intensa mobilizacin de labregos e
labregas ante os graves problemas dos diversos sectores, s que responden, de maneira masiva, cun
repertorio de accin moito mis extenso que no perodo anterior, chamando igualmente
desobediencia civil en varias ocasins e convocando numerosas concentracins, manifestacins e
tractoradas, anda que tamn se introduciron novas formas de protesta colectiva como a celebrada
no Obradoiro ou as destilas pblicas de augardente.
Pero tamn hai que destacar que a nova situacin de entrada na CEE, obrigou s CCLL-
SLG, e, en definitiva, s labregos e labregas galegos, a ter que negociar co Estado como axente
mediador na solucin dos problemas que lles afectan e que estn xa mis relacionados coas
directrices de organizacins supranacionais e coa estrutura econmica capitalista, dificultndose,
deste xeito, e anda mis, as relacins entre os diversos actores para a procura de solucins
satisfactorias s conflitos mencionados.
27
-
8/7/2019 O sindicalismo galego na transicin
28/31
Como consecuencia desta complexidade que adoptan os problemas que afectan s labregos e
labregas galegos, as CCLL-SLG foron tecendo unha rede de alianzas con campesios e labregos
doutras partes do mundo que loitan pola defensa duns intereses comns. As, durante estes anos, as
CCLL-SLG participaron en manifestacins conxuntas con sindicatos da cornixa cantbrica, enBruxelas; asistiron a reunins coa Coordinadora Campesia Europea (CPE), xunto con mis
sindicatos do Estado Espaol e Portugal; e organizaron a visita dos representantes da CPE a Galicia,
que manifestaron o seu apoio loita labrega.
O MOVEMENTO ESTUDANTIL EN GALICIA
A presenza do movemento antifranquista organizado na universidade era anda moi reducido
na Galicia dos anos sesenta. En 1961 fundarase en Madrid a Federacin Universitaria Democrtica
Espaola (FUDE) por membros do Partido Comunista e outras organizacins para combater dentro
das universidades a presenza do franquista Sindicato de Estudiantes Universitarios (SEU). Estes
tiveran un notbel xito sobre todo na etapa de 1963-1965, facendo que o SEU se disolvese nese
ltimo ano. Porn, a situacin en Galicia era totalmente diferente, onde en 1965 se formaba, tras a
desaparicin do SEU, a Asociacin Profesional de Estudiantes sen ningn tipo de boicot por parte
dos estudantes progresistas, que segundo Vctor Santidrin8 non seran mis que dous militantes
clandestinos na Universidade de Santiago; Lus Cochn do PCE e Lus Gonzlez Foz da UPG.Mentras a dominante Juventud de Estudiantes Catlicos gaaba as eleccins das APE, os ecos de
fra conseguan que unhas catrocentas persoas se reunisen nun recital de Raimon en Filosofa. A
situacin desta moderada etapa 1965-1967 cambiar de forma brusca un ano mis tarde.
O movemento universitario apareceu repentinamente organizado nos sucesos de marzo-abril
de 1968 en Santiago de Compostela, anticipndose ao famoso maio francs. O que comezou sendo
un conflito puramente acadmico pronto derivou nunha loita poltica encabezada sobre todo pormilitantes do PCE como Vicente lvarez Areces. At o 17 de abril a cidade viviu atnita unha
guerra aberta con folgas, sentadas, asembleas, cargas policiais... que fortalecera para sempre un
movemento universitario que se conformar nese mesmo ano no Sindicato Democrtico de
Estudantes Universitarios de Galicia, con presenza do PCG e UPG. A deriva cara o radicalismo e a
conflitividade en aumento ser un agravante para o rxime, que tivo que facer fronte a partir do
curso 1969-1970 a unha sucesin de manifestacins e folgas violentas continuas a favor das
8 A GRAN HISTORIA DE GALICIA, XIV VOL. I, px. 49
28
-
8/7/2019 O sindicalismo galego na transicin
29/31
liberdades polticas, de amnista e de solidariedade co movemento obreiro. No 1972 unha parte do
profesorado, como Ramn Lpez Suevos, Manuela Fraguela, Xos Manuel Beiras, Francisco
Candela e Jos ngel Garca de Cortzar empezou a poerse do lado dos estudantes, actos de
rebelda que seran castigados con expedientes e expulsins por parte do reitorado, algo que ser
contestado por unha carta aberta denunciando a represin e asinada por 3000 persoas.
En decembro de 1972 fndase ERGA (Estudantes Revolucionarios Galegos) partindo de
militantes e achegados UPG encabezados por Manuel Mera (recn chegado da Arxentina, onde
tivera experiencia na organizacin universitaria), e en resposta a represin aos estudantes, marcada
nese momento polo asasinato de Jos Mara Fuentes, estudante de medicina, por un inspector da
Brigada Poltico Social. Aos poucos meses de formarse, ERGA contaba xa con media centena de
militantes, entre os que se contaban cadros actuais da UPG e doutras formacins como AlfredoSuarez Canal, Elvira Souto, Chus Pato ou Anselmo Lpez Carreira. ERGA lnzase a organizar
masivamente o estudantado partindo dun programa no que se define a Galicia como nacin
colonizada e na que os estudantes son un grupo social cun papel revolucionario na loita de
liberacin nacional e social que consideran precisa. Desta forma ERGA saltar na loita contra o
decreto polas catro convocatorias, contra a suba das taxas acadmicas, pola normalizacin do
idioma, e xa na democracia participando activamente en todas cantas movilizacins se deron no
pas (cos gandeiros pola cota empresarial e o prezo do leite, cos sindicatos na loita contra os Pactos
da Moncloa, nas celebracins do 10 de marzo e 1 de maio, contra a implantacin de industrias
contaminantes como a Nuclear de Xove, etc...). Por outra banda o Partido Comunista de Galicia
crea a sa propia Organizacin Universitaria, con actividade durante toda a transicin.
No curso 1973-1974 asistimos a feitos cruciais na etapa final do franquismo como son o
atentado contra Carrero Blanco e a eleccin de Arias Navarro como Presidente do Goberno, feitos
que tiveron pouca repercusin directa no movemento estudantil, xa que aquel ano o curso non
empezara ata xaneiro. A execucin do anarquista Salvador Puig Antich o 2 de marzo si foi un
motivo de loita na universidade galega, as como o 25 de abril en Portugal, que se converteu nun
motivo de estmulo mis na loita pola democracia, como se veu de demostrar na folga xeral
convocada o 9 de maio en todas as universidades.
Coa morte de Franco e a ilusin depositada nunha ruptura democrtica a mobilizacin do
estudantado galego vai acadar unha importante expansin, sobre todo entre o nacionalismo. O
estudantado vaise amosar especialmente receptivo a participar en conflitos de carcter xeral como
29
-
8/7/2019 O sindicalismo galego na transicin
30/31
as manifestacins do 25 de xullo ou as convocadas por sindicatos como a ING ou as Comisins
Labregas. As mobilizacins propiamente acadmicas tern un carcter mis marcado pola dinmica
dos centros, pero si haber loitas comns pola derrogacin dos Estatutos de Centros ou da LAU. En
xaneiro de 1978 ERGA celebra o seu I Congreso Nacional con cerca de 1000 delegados, pero anda
en situacin de ilegalidade (ata 1987 non se legaliza).
Coa fundacin do BNG en 1982, ERGA pasa a ser un colectivo mis da fronte. A UPG
reconsiderou a necesidade de reorientar o traballo no seo do estudantado coa creacin dunha nova
organizacin estudantil de base ampla que atraese ao nacionalismo a estudantes independentes.
Nacen as os Comits Abertos de Facultade (CAF) no curso 1983-1984. ERGA deixar paso a
Galiza Nova en 1988.
30
-
8/7/2019 O sindicalismo galego na transicin
31/31
BIBLIOGRAFA
A Gran Historia de Galicia:
1. Sculo XX. Unha economa: Das sociedades. Tomo XIII. Vol. 2. Atraso econmiconunha sociedade destruda.
2. A Galicia Autnoma (Dende a Transicin). Tomo XIV. Vol. 1. A Transicin enGalicia.
3. A Galicia Autnoma (Dende a Transicin). Tomo XIV. Vol. 2. Os primeiros pasos daAutonoma.
O Sindicalismo Nacionalista Galego. 1972 1982. Bernardo Miz Vzquez, Bieito Alonso
Lus Tilve, un sindicalista na Transicin PolticaRoxelio Prez Poza
La construccin del movimiento sindical en sistemas Polticos Autoritarios: las
Comisiones Obreras de Galicia (1966 1975).Pedro Lago Peas
Relanzamiento de la CNT (1975- 1979). Juan Gmez Casas
Solidariedade Obreira: rgano da CNT da Galiza.
Os partidos polticos en Galicia. X.M., Rivera Otero, X.L., Barreiro Rivas, F., Jimnez Snchez
Arquivo de Terra e Tempo.1. N 130. Xullo Agosto 2004