DIGESTINO APARATUA

Digestino aparatuak elikagaiak deskonposatu egiten dauz.Honeek dira zatirik garrantzitzuenak:

Ahoa: Ahoak elikagaiak mastekatu eta xehetu egiten dau hortz-aginen bidez.

Mihinak txu gurinek sorteen daben txuagaz nahasten ditu elikagaiak eta elikagai boloa sortzen da.

Faringean eta heste gorrian behera elikadura boloa hurdailera eltzen da.

Hurdailean elikadura boloa hurin gastrikoagaz nahasten da, eta komo izeneko likidoa bihurtzen da.

Heste meharrean komoa pankreako urinakaz, behazunagaz eta heste urinakaz nahasten da eta kiloa bihurtzen da.Hortik elikagaien mantenugaiak heste mehetik doaz odoleraino.

Heste Kodiak soberan dagozan gauzan gorozki bihurtzen dauz eta uzkitik kanporatzen da.

DIGESTINO APARATUAREN GAIXOTASUNAK

Hortz-aginetako txantzarrak hortzaginei kalte egiten diote, ahogo bakterien eragines.Txantxarren prebensiorako, gosoki asko ez jatea komeni da, otordu bakoitzaren ostean aginak garbitu behar doguz eta, gitxienes urtean behin dentistaren gana joan behar gara.

Aerofagia digestino hodian gasak sartzen diranean sorteen da, mina eta ondoeza reagiten dauz. Aerofagiari ahurrera artzeko, neurriz jan behar dogu eta edari gasdun gutxiago kontxumitu behar doguz.

Beherakoa hestemeharra ura eta mantenugaiak gai ez daneangertatzen da, eta, horregaitik, gorozkiak sarri eta likidoak izaten dira. Beherakoa daukagunean medikuaren gana joan behar gars, eta ur asko eta jaki arinak hartu behar doguz; adibidez, arroz aeta saldak.

ARNASA APARATUA ETA ARNASKETA

Arnasa aparatuak airetik oxigenoa hartzen dau eta gure gorputzak sortzen dauan karbono dioxidoa kanpora botatzen dau

ARNASA APARATUAREN OSAGAIAK

Arnasa aparatua arnasabidez eta birikiz osatuta dago

.Arnasbideak

> Sudur hobiak,airea birikietara heldu aurretik garbitzea,berotzea eta hezotzea da

> Faringea,airea ere eroaten dau sudur hobietatik birikietara.Horregaitik gara gai ahotik ere arnasea hartzeko

> Laringea,faringea eta trakea lotzen dauzan hodia da.Barruan ahots kordak daukaz,airea igarotean bibratu eta ahotsa sortzen daben muskulu bi

>Trakea,bronkio izeneko hodi bitan banandutako hodia da

>Bronkioak,birikietan,bronkiolo izeneko hodi

txikiagotan adarkatzen dira

Birikiak

.Birikiak,arrosa koloreko organo arol bi dira.Barruan,bronkioloen muturretan,biriki albeolo izeneko zakutxo moduko batzuk dagoz.

ARNAS APARATUAREN GAIXOTASUNAK

>Gripea birus batek sortutako gaixotasun oso hoikoa da. Birus hori errez kutzatzen da pertsona batetik bestera,sukarra, muskuluetako mina eta ondoeza reagiten dauz.

>Asmea bronkioloak estutu eta aireari pastasen uzten ez dionean gertatzen da.Bronkodilatadore izeneko medikamentuekin kontrolatu daiteke.

ZIRKULAZINO APARATUAREN OSOGAIAK

Bihotza toraxan eskerraldeal kokatuta dago, odola gorputz guztira garraiatzen dau. Bihotzaren hormak muskulu ehunez osotuta dagoz, eta barrualdea hutsa dauka, lau barrunbez osotuta: aurikula bi eta bentrikulu bi. Balbula trikuspideak eskumako aurikulea eta eskumako bentrikulua

bereizten dauz. Balbula tripuspideak eskerreko aurikulea eta eskerreko bentrikulua banatzen dauz.

Odol basoak era askotako lodierea daukien hodiak dira, zirkuitu itxi bat osatzen dabe. Lodierearen arabera, lodienatik meheneera, arteriak, benak eta kapilarrak bereizten dira.

>Arteriek odola bihotzetik gorputzeko organo guztietara zabaltzen dabe.>Benek odola gorputzeko atal guztietatik bihotzera daroe.>Kapilarrak oso meheak dira, eta arteriak eta zainak lotzen dabez.

Odola, odol basoetan zehar zirkulatzen dauan likidoa da. Mantenugaiak eta oxigenoa garraiatzen dauz, eta hondakinak batzen dauz. Plasmeagaz eta plasmoko zelules osotuta dagoz.

>Plasmea likido horixka bat da, digestinoari esker sortutako mantenugaiak garraiatzen dauz, adibidez.>Odol zelulak globulu gorriak (oxigeno eta karbono dioxidoa garraiatzen dabe), globulu zuriak ( gorputza infekzinoetatik babesten dabe), eta plaketak ( zauriak ixten dabez) dira.

ZIRKULAZINO APARATUAREN GAIXOTASUNAK

>Tronbosia odolean tronbo izeneko pikor bat Eratu eta arteria bat edo bena bst isten dauanean gertatzen da. Obesitateak edo erreteko ohiturak gaizotasun hau izateko arriskua ugaritzen dabe.

>Miokardio infartua oxigenorik eyak eraginda bihotzeren zati bateko zelulak hilten diranean zortzen da gaisotasun hau.Bihotzekoa dieta horekatu baten eta jarduera fisikoaren bidez ekidi daiteke.

>Arterioesklerosia arterien barruan gantzak meatzen diralako arteriak gogortzean sorteen dira,ariketa fisikoak egitea, reurriz jatea, koipe gutxi artesa eta ez erretzea dira neurri egokienak.

ODOL ZIRKULAZINOA

>Odol zirkulazinoa bi zirkuitutan bananduta dago:zirkulazino txikia edo birikietakoak eta zirkulazino nagusia edo orokorra.

>Zirkulazino txikia edo birikietakoa bihotzetik birikietara doa eta bihotzera itzultzen da.Eskumako

bentrikulutik karbono dióxidos betetako odola biriki arteriaren bidez atera eta birikietara eltzen da. Birikietako albeoloetanodolak karbono dioxidoa askatzen dau, eta oxigenoa hartzen dau. Biriki benen bidez, odol oxigenatua bihotzaren eskerreko aurikulara doa, gero ezkerreko bentrikulura doa eta hortik ahurrera, zirkulazino naguzia asten da.

>Zirkulazino nagusia edo horokorra bihotzetik veste organoetara doa, eta bihotzera itzultzen da. Ezkerreko bentrikulutik odol oxigenatuak aorta arteriaren bidez hurteten dau, eta gorputzeko órgano guztietara banatzen da, oxigenoa eta mantenugaiak izteko eta karbono dioxidoa eta hondakinak jasotzeko.Substantzias betetako odola bihotzeko eskumako aurikulara itzultzen da, kava benen bidez.Eskumako aurikulatik eskumako bentrikulura doa eta, hortik, zirkulazino txikira.

GERNU SISTEMA

>Gorputzak karbono dioxidoa kanporatzen dau eta gernu sistemak gure zelulek sortutako hondakin ez gazeosoak egozten dauz.

Kuntzurrunek, ureterrek, germu maskuriak eta uretrak osotzen dabe gernu sistema.

>Kuntzurrunak baba formako bi organo dira, kaxa otorazikoaren azpian dagoz, bizkarrazurraren alde banatan.Kuntzurrunetatik igaroten dan odola iragaztea da horren eginkizuna, organizmoarentzat toxikoak diran hondakinak erausteko

>Ureterrak gernua kuntzurrunetatik hartu eta gernu maskurira eroaten aben hodi bi dira.

>Gernu maskuria zaku formako órgano ihartzu bat da, eta zakuan gordeta egoten da gernua, uretratik kanporatu arte.

>Uretra hodiaren bidez, gernu maskurian gordetak gernua kanporatu egiten dau.

IRAITZ APARATUAREN GAIXOTASUNAK

>Zistitisa gernu maskuriaren infeksioa da, bakterioek sortua, eta sukarra eta pixa egitekoan mina eragiten dau.

>Kuntzurrunetako harriak organo horreetan gernuan disolbatutako substantzietatik sortzen diran masa solidoak dira.Kuntzurrunetako kolikoak eragin daikiez, hau da, harriek pixari pasatzen izten ez deutzielako min handia saortzen dau. Kuntzurrunetanharririk ez izateko, kuntzurrunek ondo funtsiionatzeko adina uredatea komeni da.

>Kuntzurrunetako gitxiegitasuna odola iragazteko gaitasuna galtzen dabenean sortzen da.Kuntzurrunek huts egiten dabenean transplantea egin behar da.Transplantea heldu bitartean, pazienteak dialisia hartu behar dau.

IZERDI GURUINAK

>Izerdi guruinen bidez, horreetatik ur dagoman kapilarretako substantzia toxikoak ezabatzen dira.Horretarako izerdia sortzen da.

>Izerdi guruinei esker, gorputzaren tenperatura kontrolatzen da.