non zer - argia.eus · uraren kudeaketa 8 2013ko uztailaren28a gaia xehetzen duen agiria,...

2013KO UZTAILAREN 28A 3�

NON ZER

Jabetza: Komunikazio Biziagoa, S.A.L. Lehendakaria:Bego Zuza. Zuzendaria: Xabier Letona. Astekariko erredak-zio-burua: Estitxu Eizagirre. Asteko Gaia-Pertsonaia: MikelGarcia. Iritziak: Mikel Asurmendi. Kultura: Garbine UbedaGoikoetxea. Aisia: Unai Brea. Termometroa: Urko Apaolaza,Pello Zubiria. Euskara: Onintza Irureta. Interneteko erredak-zio-burua: Lander Arbelaitz. www.argia.com: GorkaBereziartua, Jon Torner. Multimedia: Axier Lopez.Argazkilaria: Dani Blanco. Produkzioa: ANTZA, S.A.L.Kudeaketa eta salmenta: Berdaitz Goia. Harpidetzak: KarlosOlasolo. Idazkaritza teknikoa: Aloña Soraluze. Publizitatea:Idoia Arregi, Maite Arrieta, Ixabel Bereziartua, Olatz Korta,Bego Zuza. Administrazioa: Marijo Aiertza, Mari KarmenLoiarte. Harrera: Jone Arzallus.HELBIDEAK: Gipuzkoa: Industrialdea, 15. 20160 Lasarte-Oria. Tel: 943 371545. Faxa: 943 361048. Lapurdi, NafarroaBeherea eta Zuberoa: Xalbardin baita. 64122 Urruña. Tel: 559 476000. Faxa: 559 476001. Bizkaia: Eleizalde 1, 2-D. 48600 Sopela. Tel: 94 6765580 Nafarroa:GaztelukoPlaza 44, 3. eskuina. 31001 Iruñea. Tel: 948 222285. POSTA ELEKTRONIKOA. Komertziala:[email protected]. Harpidetzak: [email protected]: [email protected]. Interneten: www.argia.com.Lege.gordailua: NA 80-1963. ISSN: 0213-909X.Batzorde.parekidea: 72562 E. Inprimategia: Antza S.A.L.Informatika: iametza interaktiboa, S.L. Urtebetekoharpidetza. Hego Euskal Herria: 145 euro. Ipar EuskalHerria: 176 euro. Espainia: 145 euro. Beste atzerriak: 182euro. Airez: 285 euro. Komunikazio Biziagoa S.A.L.Ametzagaiña Taldeko partaidea da.

Azaleko argazkia:DANI BLANCO

Azala: GARBINEUBEDA GOIKOETXEA

ASTEKO GAIAURAREN KUDEAKETA Elementu ezinbestekoena merkatuaren

jomugan. UNAI BREA, PELLO ZUBIRIA KAMINO / 4

PERTSONAIAMARTA HARNECKER: «Jenderik gabe ez dago sozialismorik».

SUSTRAI COLINA / 10

GAIAKAUTODEFENTSA Ostikada matxismoari.

MIKEL GARCIA IDIAKEZ / 16

IRITZIAREN LEIHOAUDAZKEN HOTZA GARBIÑE BIURRUN MANCISIDOR / 20ZORIONTSU IZATEKO ERABAKIA ROSA M. MARTIN SABARIS / 21HAURRA NEGARREZ DAGOENEAN, BAKARRIK UTZI?

NAHIA ALKORTA ELEZGARAI / 23GORA PRO NOBIS ASISKO URMENETA / 19TXANDAN Esanahia. AMETS ARZALLUS / 21ZIRTAK Egan-en itzuleraren alde. BEÑAT SARASOLA / 22BERTSO BERRIAK Denontzako jaiak. UXUE ALBERDI / 23

ERDIKO KAIERAKULTUR GOMENDIOAK Oporretan gozagarri. ARGIA / 24IHESI URRETXU (GIPUZKOA) Irimoren magalak bizikletentzat

ere badira. GORKA AZKARATE / 34DENBORA-PASAK ANA ZAMBRANO, KIKE AMONARRIZ / 37ZIENTZIA ETA TEKNOLOGIA JOXERRA AIZPURUA / 38LANDAREAK JAKOBA ERREKONDO / 39DENBORAREN MAKINA NAGORE IRAZUSTABARRENA / 40

TERMOMETROAPABLO IGLESIAS TURRIÓN: «Komunikabideen izaera

publikoa aldarrikatu behar dugu, ez objektibotasuna». AXIER LOPEZ / 41

BAGERA ELKARTEAREN JARDUNALDIAK XXI. mendekoDonostia euskalduna irudikatzen. SAIOA LABAKA / 45

ABIADURA HANDIKO TRENA Irregulartasunak kontratuetan.XUBAN ZUBIRIA / 48

EUSKARA ALBISTEAK ONINTZA IRURETA AZKUNE / 49EKONOMIAREN TALAIAN JUAN MARI ARREGI / 49MALTZAGATIK XABIER LETONA / 50

2013ko uztailaren 28a, 2.379. zenbakia

ARGIAko edukiak kopiatu,moldatu, zabaldu etaargitara ditzakezu, gureegiletza aitortu eta baldintzaberetan eginez gero.

OHARRADatozen asteetan ez da ARGIA kaleratuko, udako oporraldia

dela eta. Irailaren 1ean itzuliko gara.

ASTEKO GAIA

2013KO UZTAILAREN 28A4 �

URAREN KUDEAKETA

Neoliberalek bataila bat galdu dute Europan, Michel Barnier komisarioak onartu duenean urhornidura pribatizazio planetatik kanpo uztea. Milioi eta erdi sinaduraz goiti bildu dituzte

ura zerbitzu publiko eta giza eskubidetzat aldarrikatzen dutenek. Gerran segitzen dute,ordea, uraren jabegoa bereganatu nahi dutenek.

| UNAI BREA / PELLO ZUBIRIA KAMINO |

Elementu ezinbestekoenamerkatuaren jomugan

2010EAN, Nazio Batuen Batzar Nagusiakgizarte zibilaren eskari historiko bat aintzathartu eta giza eskubide izendatu zuen uredangarria eta saneamendua eskura eduki-tzea, behar adinako kopuruan eta behar adi-nako kalitatez. Harrigarria eman dezake izen-dapena hain berandu iristeak, baina horrek

badu arrazoia: “Duela hogei urte, inori ezzitzaion bururatuko ura giza eskubidea ezdenik; izaera horri mehatxu egin zaiolakoegin behar izan du NBEk bere aldarrikape-na”, diosku Eloi Badia kataluniarrak. Muga-rik Gabeko Ingeniaritza elkarteko eta urarenpublikotasunaren aldeko hainbat plataforma-

DA

NI

BLA

NC

O

URAREN KUDEAKETA

� 52013KO UZTAILAREN 28A

tako kidea da Badia. Argitu dezagun, ezerbaino lehen, aipatu duen mehatxua ez delaatzo goizekoa. 80ko hamarkadatik, hainbatnazioarteko itunen bidez, munduko politikakdiseinatzen dituztenak uraren kudeaketarenatea zabaltzen saiatu dira, merkatu librea sardadin. Antza denez, 90eko hamarkadanHego Amerikan izandako pribatizazio oldea-ren porrota ez da nahikoa irakaspen ona izan;azken urteetan, Europa da uraren multinazio-nalen jomuga berria. Eta pribatizazioarenpodiumean, Britainia Handiaren ondotik,Euskal Herria partekatzen duten estatu biakdaude, nahiz eta horrek modu desberdineaneragiten digun Bidasoaren alde batekoei etabestekoei.

Zergatik falta da ura?Aitzina egin baino lehenago,koka dezagun gaia bere testuin-guruan. NBEk berak mundumailako krisian gaudela oharta-raziz hasi zuen Ura denontzat,ura biz itzarako txostena,2003an. Leku batzuetan euridezente bota du ordutik, beste batzuetan askozgutxiago, baina esan dezakegu egoerak ez duelahobera egin, kontrakoa baizik. Mundu osoan,1.100 milioi pertsonak ez dute ur edangarriaeskuratzerik –ondorioz, milioika hiltzen diragaixotasun sendagarriren batek jota–, eta 2.600milioi oinarrizko saneamendurik gabe bizi dira.

“Ur kopurua berdina da gutxi gorabehe-ra”, dio Eloi Badiak, “baina gero eta ur edan-garri gutxiago dago”. Horren arrazoi batkutsadura da. Beste bat, ura nola erabiltzendugun. Susan George analista eta idazleak2010ean idatzitako Whose crisis, whose future?(Noren krisia, noren etorkizuna?) liburuanirakur dezakegunez, uraren %8 besterik ez dakontsumitzen etxeetan, aberatsenen igerile-kuak barne. Gainerakoa, industriak eta neka-zaritzak “edaten” dute. Laborantzak, zehazki,hamar litrotik zazpi bereganatzen du. “Medi-

terranearra bezalako klima batean –dio Bar-tzelonan bizi den Eloi Badiak– ehortea ego-teak ez du berez agortzen edateko ura, etahala ere etxeetan etenak egoten dira; egoerahorretara iristeak esan nahi du erabilerarenlehentasunak alderantzizkatu egin ditugula”.

Euskal Herrian zaila da ur faltagatik etenakikustea, baina horrek ez du esan nahi arazorikez dagoenik. Bizkaian, Bilbao Bizkaia par-tzuergo erraldoiarekin lehian ari da Busturial-dekoa, askoz txikiagoa. Iratxe Arriola presi-denteak dioskunez, ez dute hornidura etenbehar izaten, baina udan, euria gutxitzea etaeskualdeko populazioa hirukoiztea elkartzendirenean, erreka asko oso ur gutxirekin gera-

tzen dira zerbitzua ziurtatukobada. Horrek ondorio kaltega-rriak ditu ekosistemetan,eskualdeko ekologistek par-tzuergoari gogorararaztendiotenez. Baina hark ez dudiru nahikorik inbertsioak egi-teko, Jaurlaritzaren laguntzagehienak Bilbao Bizkaiaradoaz eta.

Pribatizazioak porrot, baina aurreraHonezkero aditzera eman dugunez, askokideia bat zabaldu nahi izan dute azken hamar-kadetan: uraren kudeaketa hobetzeko modua,enpresa pribatuen esku uztea da. “Kudeake-taz ari gara beti, uraren jabetza pribatuahutsaren hurrengoa baita”, argitu du Badiak,“eta kudeaketa bera ere publikoa da heinhandi batean: munduan, %85 inguru”. Ala-baina, 80ko hamarkadan sektore pribatuarenpesentzia areagotzeko politikak garatzen hasiziren, eta gestio pribatuak publikoak bainoemaitza okerragoak dituela frogatu arren,haren portzentajea handituz joango delaaurreikusten da. Urte gutxiren buruan%25eraino hazi liteke, Badiaren esanetan.

Eremu pribatua sustatu nahi duen doktri-na Washingtongo Kontsentsuarekin abiatu

Uraren gestio pribatuakpublikoak baino emaitzaokerragoak dituela frogatu arren,haren portzentajea handituzjoango dela aurreikusten da

URAREN KUDEAKETA


zen, duela 30 urte inguru. Doktrina horihonela laburtu daiteke: ur-baliabideak merka-tuaren printzipioei jarraiki maneiatu behardira, eta bai edateko ura bai saneamenduaondasun ekonomikotzat hartu behar dira.Beraz, zerbitzu horiek enpresa pribatuekkudeatu behar dituzte, publikoak baino era-ginkorragoak baitira. Ustez, merkatuarenlehiakortasunak efikazia handituko du.

Praktikan ikusi dena, berriz, besterik da.Pedro Arrojo aditu espainiarrak dioenez,lehiakortasunaren abantailaren argudioabaliagarria izan daiteke beste alor batzuetan,baina ez dauka zentzurik urarenean, ur-hor-nidura zerbitzuek izaera monopolistikoadutelako. Alegia, pribatizazioak lehiakorta-suna sor dezake merkatua eskuratzekounean, baina behin enpresa batek kontze-sioa lortuta –normalean hainbat hamarkada-tan aritzeko kontsezioa izaten da–, mono-polio bihurtzen da. “Testuinguru horretan,eta paradoxa eman badezake ere, lehiakorta-suna desagertzen da”, dio Arrojok. Ondo-rioa izaten da zerbitzua ez dela hobetzen,eta bai garestitzen. Erabiltzaileak ez daukahorren aurrean presio egiteko modurik, ezinbaitu besterik gabe beste enpresa bat kon-tratatu. Hainbat ikerketa egin dira urarengestio publikoa eta pribatua konparatzeko,eta ikusi denez, lehenbizikoak zerbitzuhobea ematen du.

Laborategia Hego Amerikan ezarri zutenEsandakoaren adibide, azken hamarkadetan,mundu osoko leku askotan erakundeek ura-ren kudeaketa publikora bueltatzea erabakidute, sektore pribatuak porrot egin ostean.Batez ere, aipagarria da Latinoamerikarenkasua. Honela azaldu digu Eloi Badiak:“90eko hamarkadan Hego Amerika hartuzuten laborategitzat Washingtongo Kontsen-tsutik eratorritako politikak gauzatzeko,ezaugarri egokiak zituen eskualdea baitzen:batez besteko errenta behar bezain handiazen, aurreko urteetan egindako inbertsiopublikoei esker beharrezko azpiegiturak bazi-ren, zerbitzua nahikoa unibertsalizatuta zego-en...”. Pribatizazio oldeak, ordea, protestasozial handia eragin zuen XXI. mendea has-tearekin batera, herritarrek merkatu librearenonurak dastatu ahal izan zituztenean: tarifakigotzea, kontratuak ez betetzea, sarearengabeziak ez konpontzea... Bestalde, enpresapribatuak gune populatuetara besterik ezdute jotzen, eta bazterrean uzten dute landaeremua, ez baitzaie errentagarria.

Europa da merkatu berriaHego Amerikako esperimentua gaizki aterazitzaion sektore pribatuari, baina krisiariesker beste merkatu bat sortu zaie: Europa.EPSUk, Zerbitzu Publikoetako SindikatuenEuropako Federazioak, plazaratuta dauka

Zadorrako urakhartzen dira Bizkaikozati handi bat etaGasteiz hiriahornitzeko. Sistemakbadu arriskurik,batzuen ustez. IñakiAntiguedad EHUkohidrogeologiakatedradunarenustez, hainbestepertsonarentzako urahodi bakarretikeramateak zaurgarriegiten gaitu. Zeralternatiba genukeistripuren batgertatuz gero?Euskal Herriangehiengoa dira iturritxiki askotatik urahartzen dutenhornidura sistemak,baina populazioarenheren batek-edoZadorrarekikodependentzia du.

BASK

IMA

GE

N

URAREN KUDEAKETA


MICHEL BARNIER komisa-rioak hartutako erabakiakez zituen asko kontsolatu-ko dagoeneko dramanmurgilduta dauden Grezia-ko herritarrak. Grezia gai-nerakoen aurretik erori bai-tzen krisiaren atzaparretan,murrizketa eta pribatizazio-en laborategi aparta dauka-gu gainerakook.

Troikak Greziari ezarrizion neurrietako bat Ate-nas eta Tesalonika, herrial-deko bi hiri nagusien urzerbitzuak pribatizatzeaizan zen. Red Pepper aldizka-ri britainiarrak “Resist andtransform: the struggle for waterin Greece” (Eutsi eta eralda-tu: Greziako uraren gataz-ka) kronikan kontatua dunola garatu den pribatiza-zio horren kontrako borro-ka 2009tik. Greziatik erreportaje gogoangarriak bidal-tzen dituen Hilary Wainwrighti kontatu dioteTesalonika hiriko ur zerbitzuko langileek hamabi egu-neko greba eta okupazioarekin hasitako gudua.

Zerbitzu publikoetako sindikatuen buruzagi Geor-ge Archontopoulosek Wainwrighti aitortu dio nolahasieran herritarrak mesfidatzen ziren sindikalistez:“Sei hilabetez saiatu ginen jendeak konbentzitzen guherritar gisa ari ginela borrokan, ez gure lanpostuakgaltzeko beldur ziren langiletzat”. Enpresa publikoe-tako langile eta sindikatuek fama txarra dute: alferrak,ustelkeriaz beteak...

Sindikalistek luze eztabaidatu zuten pribatizazioezgain zerbitzuaren prezioaz eta kalitateaz, plazetanberaien ondoan protestan aurkitzen zituzten langa-beekin, gazteekin, klase guztietako herritarrekin. Hor-tik sortu zen 136 iniziatiba.

136 zenbakiak azalpen erraza du: Tesalonika urezhornitzen duen EYATH konpainia publikoa estatuaksalgai ateratakoan konpainiari jarri zioten prezioa zati-tu urez hornitzen dituen hiritarren artean eta atera-tzen omen da 136. Euro kopuru horixe balio du mugi-menduak herritar eta taldeen artean ur zerbitzuakooperatiba bihurtzeko saldu nahi dituen akzio bakoi-tzak.

Interneten 136 Initiative mugimenduak daukangunean azaltzen du EYATH konpainiak aurreko bosturteetan 75 milioi euroko etekinak emanak zituela,2011n bertan hogei milioi. Bitxia da nolaz burtsara

ateratzeko lehen ahaleginean 60 milioi eurotan balora-tu zuten konpainiaren %40.

136 Iniziatibak lau helburuok jarri dizkio opera-zioari: EYATH konpainiaren akzioen %40 horienjabe herritarrak egin daitezela diru bilketaz, urarenkontrola gizartearen esku egon dadila, konpainiakmodu demokratikoan operatu dezala eta etekin eko-nomikoak ez baina gizarte eta ingurumen etekinakbilatu ditzala.

Tesalonikak dituen hamasei auzuneen erdietanantolatu diren arren kooperatibak, ez da erraza diru-tza hori biltzea. Herritar asko ez dago gaur egun sosbat jartzeko moduan, eta Tesalonikako Udalak ez dakinondik atera dagokion dirutza.

Aldiz, kooperatiba praktikan eraikitzen baino arra-kasta handiagoa eduki du 136 Iniziatibak herritarrakuraren defentsan eta ondasun publikoen pribatizazio-en kontra mobilizarazten. Esaterako, asko lagundu duKavakos mendietan Eldorado multinazionalak urratudituen meategien kontrako manifestaldi handia aurre-ra atera zedin.

Kooperatibizatze asmoetan eztabaidarik ez da falta.Syrizako militanteek diote, ez arrazoirik gabe: “Zerga-tik erosi behar dugu geurea dena?”. 136 Iniziatibatikarrapostu: “Eta nola egingo diogu aurre pribatizazioa-ri? Protesta egite hutsak eramango gaitu norabait?”.Denek arrazoi. Bitartean, uraren pribatizazioarenkontrako eztabaida eta mugimenduak zabalduz doazbazter orotan.

Tesalonika: ura pribatizatzea ez onartu edo berriro erosten hasi

Blue Planet Project erakundeak Tesalonikan (790.000 biztanle) antolatutako manifestazio baten irudia.

BLU

EPL

AN

ET

PRO

JEC

T

URAREN KUDEAKETA


gaia xehetzen duen agiria, gaztelaniaz titula-tua “Por qué el agua es un servicio público: desta-pando los mitos de la privatización”. Hamaikaorrialde mamitsutan azaltzen du nolaz urapribatizatzeko “moda” ekarri duten Europa-ra Nazioarteko Diru Funtsak, EuropakoBanku Zentralak eta Europar Batasunak,Troika izen sobietarrez bataiatutako hirukoteneoliberalak.

Aurreko orrialdean azaldutako Greziakokasua ez da bakarra. Portugalen, Aguas dePortugal enpresa publikoaren pribatizatzeaplanteatu da herrialdearen ekonomia “senda-tzeko” neurri gisa, eta Italiak ere antzeko pre-sioak ditu. Italiako kasua paradigmatikoa da,gizarte zibilak lortu baitzuen, sinadura bilketabidez, gaiari buruzko errereferenduma anto-latzea eta irabaztea, 2011ko ekainean. Uraesku publikoetan uztea, edo dagokioneanesku publikoetara itzultzea erabaki zuten ita-liarrek bozkaz, baina Europako Banku Zen-tralak gobernuari jakinarazi dio ez delamomentu egokiena herritarren nahi horipraktikan jartzeko. Desobedientzia zibilabizi-bizi dago orain.

Europako Gizarte zibilak lortu du hala-ber, eta zehazkiago EPSUk, milioi eta erdisinadura baino gehiago biltzea –milioi batbehar zuten– ura pribatizatzearen aurka.

TXORROTAKO URAREN apologia egin nahi izan du aurtenKutxa Ekoguneak. Batetik, Etxeko Ura kanpaina jarridute martxan, ostalaritzan, baina baita etxeetan ere, txo-rrotatik ateratzen den uraren kalitatea aldarrikatzeko,Zuriñe Sanchez komunikazio arduradunak azaldu digu-nez. Alegia, ez dela ezertan botiletan –askoz garestiago–saltzen dena baino okerragoa. Tabernariei pitxer berezibatzuk eman zizkieten, bezeroak eskatu gabe ere iturri-ko ura eskaini dezaten. Aldi berean, Grifoterapia azpi-kanpaina ipini zuten abian, bezeroei zuzenduta. “Bage-nekien, inkesta bidez, jendeak ez duela ohiturarikiturriko ura eskatzeko etxetik kanpo, lotsagatik edoezezkoa jasotzeko beldurragatik”, dio Sanchezek.

Kanpainak oihartzuna eduki du Gipuzkoatik kanpo,eta azkenik, Espainiako ANEABEk, ura botiletan saltzenduten enpresen elkarteak alegia, kexa helarazi dio KutxaEkoguneari, Grifoterapia kanpainak zuzenean euren kontrajotzen duelakoan. Nonbait, haserrea piztu die kanpainakhonako datua aipatzeak: botilako ura mila aldiz garestia-goa da txorrotakoa baino.

Txorrotako uraren aldekokanpainak botilaratzaileakhaserrarazi ditu Gipuzkoan

EUSKAL HERRIAN ez da orobat eztabaida handirikuraren kalitateaz. Txorrotatik irteten denaz fidatu etagoiko koadroan aipatutakoa bezalako kanpainei sine-tsi diezaiekegu. Oiolako urtegiaren afera da, beharba-da, salbuespen bakarra, baina ez nolanahikoa.

Bizkaiko herri askok, eta Bilbo Handiko gehienek,Zadorrako sistematik hartzen dute ura, Bilbao BizkaiaPartzuergoaren bitartez. Baina Barakaldo, Alonsotegi

eta Sestaok –100.000 biztanle inguru– Oiolatik har-tzen dute ura 1967tik. 2008an, Eusko JaurlaritzakoOsasun Sailak lindano kopuru handiak neurtu zituenhiri horietako etxeetako uretan: legediak onartutakoabaino bost aldiz gehiago. Urtegian bertan, kantitateakaskoz handiagoak ziren. Gogoratu dezagun lindanoagaur egun debekatuta dagoela, ondo dokumentatutabaitago osasunari egiten dio kaltea (ikus ARGIA 2.196).

Urtegitik ura hartzeari utzi zioten tartebatez, eta EHUri ikerketa bat eskatu. Uni-bertsitateko zientzialariek ez zuten detek-tatu lindanoaren iturria, baina bai zeinerrekatatik iristen zen urtegira. Protokolobatzuk ezarri ziren, eta haien ondoriozurtegia hainbat aldiz ireki eta itxi da urteo-tan. Hau idazteko unean, eta apirilaren22tik, Oiolako ura edaten ari dira aipatuhiru herrietako biztanleak. BarakaldokoUdaletxeak dio neurtzen ari diren lindanokopuruak onargarriak direla osasunerako;Ezpitsua elkarte ekologistak, berriz, urte-giko ura saretik kentzeko eskatu du, baliz-ko kutsadura foku guztiak ezabatuta dau-dela erabat ziurtatzen ez den bitartean.

Oiola, lindanoz kutsatutako ura Ezkerraldean

IÑIG

OA

ZK

ON

A


URAREN KUDEAKETA

Hala, Michel Barnier, Europar BatasunekoBarne Merkatu eta Zerbitzuetako komisario-ak, pribatizazioari buruzko zuzentarautikkanpo utzi du ura.

Hego Euskal Herria, publikotasun irla Espainiako liberalizazio uholdeanKontuak kontu, uraren kudaketa pribatuakindar handiagoa du Europan munduko bestelekuetan baino. Zehatz esateko, %30 inguru,munduko %10a baino dezente handiagoa.Baina hainbat estatutan gestioa erabat publi-koa da, eta horrek esan nahi du beste batzue-tan portzentajea handiagoa dela. Arestian esanbezala, Frantziako eta Espainiako estatuak dirakudeaketa pribatu gehien daukatenetako bi.

Euskal Herrian modu desberdinean eragitendu horrek Iparraldean edo Hegoaldean. Ipa-rraldean, ia udal guztietan kudeaketa pribatuadago; salbuespenen artean, hori bai, Baionadagoela esan behar da. Hego Euskal Herria,berriz, uhartetzat jar daiteke Espainaiko Esta-tuan: kudeaketa publikoa %85-90ekoa da, esta-tukoa %50 ingurukoa denean –urte amaieran%43ra jaitsiko dela kalkulatzen dute ur publi-koaren aldeko mugimenduek–.

Lehenago gogora ekarriditugun lehorteak ez dira era-biltzaile bati ura eteteko arra-zoi nagusi bakarra, gaur egun-go krisi egoeran. Operadorepribatuek Espainiako hirieta-ko hornidurak eskuratu ahala,gero eta maizago ikusten dafaktura bakarra ordaintzeariuzteagatik ur gabe geratzea. Giza eskubideizaerarekin nekez ezkondu daiteke hori, LuisBabianok, AEOPASeko (Hornidura etaSaneamenduko Operadore Publikoen Espai-niako Elkartea) gerenteak dioenez. Babianokinbidiaz begiratzen dio Hego Euskal Herriari.Haren ustetan, uraren izaera publikoa ongiblindatuta dago hemen, gizarte zibilak osobarneratuta duen ideia delako.

Pribatizazioaren mamuaz salbu da Hegoal-dea, hortaz? Momentuz baietz esan liteke,baina tentuz ibiltzeko gomendatzen dute zen-baitek. Ez da ahaztu behar Javier MarotoGasteizko alkateak AMVISA, hiria urez hor-nitzen duen enpresa publikoaren %49 pribati-zatzeko asmoa, oraingoz gauzatu gabea, ager-

tu zuela iazko udazkenean.Erantzun moduan, akaso, Ara-bako Batzar Nagusiek PSEkaurkeztutako mozio bat onartuzuten joan den apirilean,Aldundiari eskatuz ez dezalaliberalizatu uraren sektorea.Bestalde, Espainiako Estatuaniragarrita dagoen udal admi-nistrazioaren erreformak zer-

bitzu ororen pribatizazioa erraztuko du,Madrilgo Gobernuak berak aitortu duenez.Nolanahi, arrisku handirik ez du ikusten IñigoElosegik, Gipuzkoako Urak partzuergokogerenteak: “Uraren pribatizazioa,hemen, oso lotuta dago aukerapolitiko batekin; nik ez ditut ikus-ten EAJ, PSE eta Bildu bide horiurratzeko prest”. n

Euskal Herriko ur partzuergo handiena da Bilbao Bizkaia.

IÑIG

OA

ZK

ON

A

Javier Maroto Gasteizko alkateakAMVISA, hiria urez hornitzen duenenpresaren erdia pribatizatzekoasmoa agertu du

Louis Althusser.Begiak irekiarazi zizkidan. Acción Universita-ria Católica-ko lehendakari iritsi nintzenFrantziara, fedea pitzatzen hasita, eta marxis-moa lantzeko xedez. Determinismoak, meka-nizismoak eta materialismoak kriki-kraka era-giten zidaten arren, Althusser-ek marxismoezberdin bat irakatsi zidan, jendartea ulertze-ko balio zidan marxismo bat. Kristau gisajendeak elkar maite zuen gizarte solidarioanuen amets, eta marxismoak, berekoikeria etalehiakortasuna sustatzeko partez, pertsonenarteko maitasuna errazten zuen egitura berribaten beharraz ohartarazi ninduen. Bestalde,Althusser-i zor diot klasikoak ikertzekometodoa. Etengabe azpimarratzen zidangaraiaren pentsamendua konprenitu beharzela autorearen hitzen zentzua jakiteko,sasoiaren arabera esanahi ezberdina baituteeleek. Hala, argi dut Althusser-ek borrokara-ko instrumentu bat erakutsi zidala, ez ponpo-xokeria esnobista intelektual bat. Pentsa,Hego Amerikan, marxismoaren interpretazioalthusserianoa muineraino barneratua izandela liberazioaren teologiatik hasi eta borro-karekin konprometitutako ezkerreraino.

Paristik Txilera bueltan, langile eta nekazarienformakuntzan konprometitu zinen. Conceptos elementales del materialismo históricofamatua idatzi nuen 1969an, eta unibertsitate-ko irakasle izateko liburu bat idatzi izanadoktoretza baino gehiago baloratzen zenez,marxismoaren lehen katedra egituratzen hasinintzen. Aldi berean, alderdi sozialistakomilitante izanik, formazio klaseak ematennituen. Besteekin konparatuz izugarrizkojakintza antsia zeukaten langile eta nekaza-riek. Euren egunerokoan aplikatzeko modu-

ko kontzeptuak nahi zituzten, ez lainoen for-maren inguruko eztabaidak. Teoriari praktikaeranstea izan zen niretzat, esperientzia ezinaberasgarriagoa, eta ordutik dut ideia jakin-tsuena ere ikasketa akademikorik ez duen jen-dearengana helarazteko obsesioa.

Egun, ideologikoki behar bezala formatzen dalangileria? Intelektualak ez ote dira eurenartean ari?Formakuntzaren krisia ez da gaurkoa. Sozialis-moa jaustean, eszeptizismoak kolpatu zuenezkerra, eta antolaketa molde berrien bila hasi-ta, buruzagiek ahantzi zuten formazio marxis-ta bat jaso zutela, eta formakuntzaren arazoariheltzen ez zioten egitura zabalak ezarri zituz-ten plantan. Ondorioz, zer gertatu den? Osomugimendu interesgarriak sortu direla, Kolon-biako M-19a kasu, baina erreleboa ematekotenorea iristean akabo festa! Niretzat mundu-ko fenomeno interesgarriena den BrasilgoLurrik Gabeko Mugimenduak, aldiz, sekulakoapustua egin zuen formazio eta transmisio

NORTASUN AGIRIA

Txilen sortu zen Austriako etorkin familia batean.Autore marxista-leninista garrantzitsu honek etengabeaztertu du langile mugimenduaren eta ezkerraren bilakaera.Louis Althusser filosofo frantsesaren dizipulu, HegoAmerikako eta munduko ezkertiar anitzengan eraginhandia izan zuen Los conceptos elementales delmaterialismo histórico liburuaren idazlea da, beste askorenartean. Hego Amerikako ezkerraren dibulgatzailenekagaitz, Manuel Piñeiro Kubako segurtasun indarrenburu zenaren bikote izan zen, baita Chávezen aholkulari ere2002tik 2006ra.

PERTSONAIA

«Jenderik gabe ez dagosozialismorik»

Inbidia ematen didate bi lagunen aurrean, 200.000ren aitzinean bezainbateko suhartasunezhitz egiten dutenek. Inbidia, “para nosotros siempre es 26” kantatuz bizi direnek.

MARTA HARNECKER

| SUSTRAI COLINA |

Argazkiak: Dani Blanco


eskoletan, Hego Amerikako laborari guztieieta mugimendu urbano anitzi laguntza eskai-niz. Ezinbestekoa da aurrez urratutako bideaulertzea, egiten ari garenari eta egin nahi dugu-nari buruz iritziak trukatzea, eta dudei buruzeztabaidatzea. Intelektualek diotena bainogehiago inporta zait Hego Ameriketan ager-tzen ari den jakintza antsia. Zoritxarrez, ezbaitugu aski irakasle berau asetzeko.

Nola transmitituko zenituzke Berlingo harresia-ren erorketa eta sozialismo errealaren azkena?Nik une hartan Txileko unibertsitatea utzinuen ezkerreko aldizkari baten zuzendaritzahartzeko. Bertan, iristear zen estatu kolpeaaurreikusi eta salatu genuen, eta Allendederrotatu zutelarik, erremediorik gabe erbes-teratu behar izan nuen. Sozialismoarenporrotak arazo eta kontraesanak loratu zituennigan. Argi daukat inork bere sentitzen ezzuelako jausi zela hain fite. Etsipen putzuhartatik jalgitzeko, ezkerraren krisia pairatuarren nondik ekina bazegoela frogatzenzuten esperientzietan jarri nuen begia. Bestejendarte modu baten haziak ikusi nituen,boterea jendearengan delegatzen zutengobernu garbi eta gardenak. Era berean, kri-

siak liburuekiko errezeloa ekarri zuen, etaformakuntza metodo berriak behar genituen.Orduantxe jabetu nintzen askoz jende gehia-gorengana heldu nintekeela istorioak konta-tuz kontzeptuen antolaketaren bidez baino,praktikatik abiatzea beti dela eraginkorragoa.Horregatik, ezer transmititzekotan, borrokaeta formazioa ez direla inoiz bukatzen trans-mitituko nuke. Memento goxo zein zailetan,beti jo behar dela aitzina.

Marxismo bera al dira gobernuarena eta opo-sizioarena?Brasilgo esperientzia lokalak ikertzen hasi etagobernuan zeuden eta ez zeuden alderdiki-deen artean sekulako kontraesanak zeudelajabetu nintzen. Ondo bidean, gure pentsaerakalderdiari onartzen dizkio bisioa eta ekinbidea,baina alderdiak denbora gehiegi pasatzen dueztabaidatu eta erabakitzen, eta gobernuak epelaburreko erantzunak behar ditu. Horri gehi-tzen badiozu jende gaituena alderdian egonbeharrean gobernuan dagoela, nola ez dira tal-kak egongo? Horri aurre egiteko modu baka-rra etengabe jendea trukatzea da, gaur gober-nuan dagoena bihar alderdira pasatzea, etaalderantziz. Errazena da egoskortu eta norbe-re aulkiari azazkalekin heltzea, baina postubateko urte batzuetako esperientziak bainogehiago balio du argazki orokorraz jabetzekoahaleginak. Izan ere, gizarte mugimendu batendinamikak ez dauka zerikusirik gobernu bate-narekin, eta beti sortuko dira kontraesan etakriki-krakak. Horregatik, ezinbestekoa dagobernuek presio eta kritikak onartzea, etaherriari garbi aitortzea: “Bakarrik ez naiz deus,zuek antolatuta egotea behar dut, nire akatsezohartaraztea, akuilatzea...”. Ez da ahantzibehar ezkerreko gobernu oro berak berez erai-kiko ez lukeen aparatu batean dagoela.

Nola artikulatu behar du ezkerrak?Alderdi modeloak kopiatuzaleak izan gara,baina Hego Amerikan garbi daukagu tresnapolitiko berri bat sortu behar dugula. Horrekez du esan nahi alderdien berreskurapeneansakondu behar ez dugunik, politika ulertzekomanera eta dinamika aldatu behar ditugulabaizik. Izan daiteke gizarte mugimenduekegun dutena baino askoz rol garrantzitsuagoaluketen frente zabal bat, izan daiteke sare bat,izan daiteke... Tresna hori birpentsatu behardugu, ezkerreko alderdiak ukatzen hasita gureideiak egituratzeko tresnarik ez dugula beharsinestera heldu baikara. Zer gertatu da, alta,munduan barna sortu diren mobilizazioerraldoiekin? Artikulatu ezean, emaitzarikgabe agortu direla. Kapitalismoa bezain etsaiboteretsu baten aurrean, derrigortuta gaudeantolatzera, horrek soilik irekiko digu une

MARTA HARNECKER


erabakigarrietan ekintza erabakigarriak gau-zatzeko atea. Tresna horrek tokian tokikoerrealitatera egokitu beharko du eta aldaketasustatu. Herrialde batzuetan dagoena egitura-tu beharko da, beste batzuetan hutsetik sortu,baina akats handia da mugimendua alderdia-ren menean edukitzea. Mugimenduarena dahitza, eta buruzagiek agintari baino herri-hezitzaile izan behar dute.

Horretarako gobernuek ez al lukete kritikasoziala bultzatu eta gobernatzearen mugenpedagogia landu behar?Ezinbestean. Ezkerra ez dago gobernatzeraohituta, gobernura iritsi arte ez du gobernatze-ko politikarik hausnartu. Horregatik gaudetrantsizio betean, eta trantsizioak beti dira

gatazkatsuak. Jendeak mundua goizetik gaueraaldatu litekeela uste du, baina hori ezinezkoada. Ezer baino lehen, aurreko sistemaren arauinstituzionalak aldatu behar dira, baina batzue-tan indar harremanek ez dizute uzten, eta horigaizki kudeatzeak legegintzaldi erreakzionariobat ekar dezake. Horregatik, etengabe saiatubehar da aldaketa haizea sortzen, bidera atera-tzen diren traba oro gainditzen, eta horretara-ko jendeari uneoro egoera zein den azaldubehar zaio. Agintari anitz, arazoekin izututa, ezdira bulegotik irteten, arazoak komunikatzeaahultasun seinale delakoan, baina alderantzizda. Herriaren borondatea ezin asetzeak daka-rren angustia herriarekin konpartitzeak ontzibereko bihurtzen ditu denak, eta hori bainoaldaketa haize indartsuagorik ez dago.


Manuel Piñeiro Kubako segurtasun indarrenburua zenaren emazte izan zinen, Chávezenaholkulari ere bai. Boterearen arriskuak zeurebegiz ikusi dituzu. Gobernatzen ari den ororentzat giltzarria da“oparien” gaia. Horren aurkako politikak sis-tematizatu behar dira eta garden jokatu. Jen-deak ez badaki “opari” horiekin zer egitenden, zertarako onartzen edo zergatik ukatzendiren, errezeloak sortu eta ezberdintasunsozialak areagotzen dira. Bestalde, agintarienfamiliak arazo bat dira. Agintari anitz erru-dun sentitzen dira ez dietelako ahaideei beharbesteko denborarik eskaintzen, eta konpen-tsatzeko egun batean auto ofiziala uztendiete; hasieran larunbat batez, gero larunba-tero, eta azkenean... Kasu boterearen parafer-naliarekin! Gobernatzeak usteltzen duela dioerrefrauak, eta ezkerrari horren aurkakosegurtasun uhalak eraikitzea dagokio. Aginta-ri bakoitzak izan behar du alertan jarrikoduen nukleo bat, ez bakarrik saldukeria ekidi-teko, bere jokabide oro aztertu, zaindu etabideratzeko baizik. Ezinbestekoa da gurehitzen eta ekintzen arteko koherentzia. Bote-rera behin baino gehiagotan heldu liteke,baina sinesgarritasuna behin galtzen da.

Hori da ezkerra berreraikitzeko funtsezko oina-rrietako bat?Luzaz uste izan dugu gutxiengo aktibo batekboterea hartzea nahikoa zela jendartea eral-datzeko. Gehiengoaren babesik gabe, ordea,ezin zaiola egitasmo bati eutsi ahantzita ibiligara. Hala, hegemonia irabaztea dagokigu,jendearen buru bihotzak konkistatzea: jende-rik gabe ez dago sozialismorik. Konbentzi-tzeko jendarte eredu alternatiboa argi izan

behar dugu, baina batez ere, proiektu horre-kin bat datozen jarrerak landu. Bestalde, ezindugu etengabe mundua, haizea eta medioakaurka dauzkagula madarikatu. Agian, gu garagure gizarte-eredua behar bezain ongi azal-tzeko gai ez garenak. Nik garbi daukat objek-tiboki egitasmo bolibarianoak Hego Ameri-karen %85 harrapatu beharko lukeela, bainabozka-kutxetatik ateratzen den indar harre-mana beste bat da. Ondorioz, jarrera aldatzeadagokigu, eta gure estiloa sortzea. Eskuinekoeta ezkerreko agintarien diskurtso eta estiloakhain antzekoak izateak eszeptizismo izugarriasortzen du. Hori da Hego Amerikan gaindi-tzen ari garena. Azkenik, hitza bete behardugu, efizienteak izan. Jendeak emaitzak exi-jitzen ditu, eta obra bat agindu badugu aitza-kiek ez dute balio. Askotan, ezkerrak debatezerutiarrak hobetsi ditu, baina jendeak efi-zientzia nahi du.

Ezkerrak aginte organo kolektiboak behar lituz-keela adierazi duzu maiz, baina boterera iritsidirenak lider karismatikoak izan dira. Zer da,debate zerutiarra ala efizientzia kontua?Nik bat egiten dut liderrak ezinbestekoakdiren ideiarekin. Neoliberalismoak fragmen-tazio soziala sustatzen du. Ez zaio axola taldettiki ezberdin anitz egotea, artikulatzen dire-nean ikusten du arriskua. Hala, fragmentaziohorri aurre egiteko behar-beharrezkoa dasubjektu zatitu horiek bilduko dituen liderbat. Alabaina, lider horiek ulertu behar duteeuren papera zuzendaritza kolektiboak ahal-bidetzeko baldintzak ereitea dela, mugimen-duen autonomia garatzea, eta erakundeparte-hartzaileak egikaritzea. Herritarrenprotagonismoa behar dugu. Horregatik, liderona ez da botereari kosta ahala kosta eustendiona, etengabe bera desagertzeko baldintzaksortzen ari dena baizik. Sarritan pentsatu dutChávezek bere heriotza data jakin izan baluaskoz gehiago landuko zukeela ikuspegikolektibo hori. Baina ez da erraza,gizarte eraldaketek epe luzekoikusmoldea eskatzen baitute, etaarau politikoek epe laburrera pen-tsatzen baizik ez dute uzten. n

�14 2013KO UZTAILAREN 28A

MARTA HARNECKER

“Nik ere ez nuen espero Chávezen heriotzean Venezuelako herriakizan duen erreakzio eredugarria. Garbi dago urte gutxitan herri hori izu-garri heldu dela. Geroz eta argiago dute norabidea zein den: frontebakar eta zabala eratu, antolatuz aurrera egin eta aurrera eginez anto-latu. Alabaina, ez da erraza pertsonak egun batetik bestera transfor-matzea, baina guretzat, Hego Amerikan, Venezuela ezinbestekoa da”.

Venezuela

AZKEN HITZA

�16 2013KO UZTAILAREN 28A

Sistema patriarkala mantentzeko eta emakumeak kontrolpean izateko modua da emakumeenaurkako indarkeria. Izututa bizi da biztanleriaren erdia, eta “ez itzuli etxera bakarrik” gisako

mezuek biktima ahul, pasibo eta menpeko bihurtzen ditu neskak, eurak bakarrik euren bizitzagaratzeko gai ez bailiran. Diskurtso horri aurre eginez, norbere buruan segurtasuna hartu eta

emakumeen jabekunde indibidual eta kolektiborako tresna da autodefentsa feminista.

| MIKEL GARCIA IDIAKEZ |

AUTODEFENTSA

“AUZOAN BIZPAHIRU EMAKUMEK erasoak jasanzituzten denbora gutxian eta konturatzen zaraez dela soilik irratian entzuten duzun zerbait,inguruan gertatzen dela. Neguan adibidez,iluntzen duenean, oinez baino nahiago dutautoan joan, edo ordu batetik aurrera lekujakinetatik ez dut paseatzen. Beldurrak nireaskatasuna baldintzatzen zuela ikusita, autode-fentsa saio batera joatea baliagarria irudituzitzaidan”, kontatu digu Pili Vergarak, 37 urte-ko irundarrak. Izu horri aurre egiten laguntze-ko, autodefentsa feminista ikastaroak eskain-tzen ditu Maitena Monroy bilbotarrak.Emakumeenganako diskriminazioan oinarri-tzen den sistema betikotzen du indarkeriasexistak eta horretaz gogoetatzen dute ikasta-roek, herritar guztientzat izanbeharko luketen eskubidebatzuk gizonenak baino ezdiren pribilegio bilakatzendirelako, kalean lasai ibiltzea,esaterako. Monroyren hitze-tan, “autodefentsa feministamunduan egoteko modua da,bizitzeko jarrera bat, ‘hemennago ni, eta inork ez dizkitnire eskubideak kenduko, nirekabuz eta nire gorputzarengainean erabakitzeko eskubi-dea daukat’. Horrekin batera,beharrezkoa da sistemak eskubide horiek ber-matzea eta urratzen direnean neurriak hartzea,arazoa ez baita pertsonala, estrukturala baizik,egiturazkoa, eta egin beharreko bidean neurribat da autodefentsa, baina azken buruan lortubehar duguna da jarrera matxistak eta biolen-toak deslegitimatzea. Horretarako ere baliodute ikastarook, gure ingurua zalantzan jartze-ko eta gogoetatzeko; emakumeek proboka-tzen dugula esaten denean zertaz ari garen,gizonek zer egin dezaketen… Honen guztia-ren aurrean gizonak ez direlako besoak guru-

tzatuta geratu behar, baina emakumeari galde-tzea eta erabakitzen uztea da lehenengo urra-tsa, ezin du mundu guztiak emakumeon ize-nean erabaki”.

Teoria…Autoestimua, segurtasuna eta autonomiaindartzen eta norbere burua defendatzen ikas-teko, aproposak dira autodefentsa saioak. Ver-garak bere herriko Udalak antolatutako bi egu-neko ikastaroan hartu zuen parte eta bete eginzen, guztira hogei bat emakume. “Lehenengoegunean teoria landu genuen eta interesgarriaizan zen ohartzeko egunerokoan jarrera etaegoera sexistez inguratuta gaudela, sarri barne-ratuak ditugunez konturatu ere egiten ez garen

arren. Edo jakiteko, adibidez,bortxaketa gehienak ez direlagauez gertatzen, egun argizbaizik”, dio Vergarak.Hain juxtu, sexu indarkeriaren

mehatxuak leku eta ordu jaki-nak saihestera daramatza ema-kume ugari, nahiko eszenarioirrealak saihestera, eraso gehie-nak eguneroko leku eta egoera-tan gertatzen direlako, pertso-na ezagunengandik. “Kontuada, bestearen desioak betetze-ko eta norberaren desio eta

eskubideei uko egiteko rola barneratua duenemakumeari zaila egingo zaiola konfiantzazkogiroan emandako eraso jakin batzuei erantzu-tea. Xantaia emozionala edo biolentzia egoerabatzuk ez ditu biolentziatzat hartuko, intentsi-tate baxuko biolentzia mota asko normaltzatjotzen baititu gure gizarteak, normala dela sine-tsarazi nahi digute, baina biolentzia ez da bate-re naturala”, dio Monroyk. Horretaz guztiazeztabaidatzen dute bere ikastaroetan, saioen%70 teoria baita, eta beste %30 praktika. Aldeteorikoan jarrera sexistak deslegitimatu beha-

“Autodefentsa feminista munduanegoteko modua da, bizitzeko jarrerabat, ‘hemen nago ni eta inork ezdizkit nire eskubideak kenduko, nirekabuz eta nire gorputzaren gaineanerabakitzeko eskubidea daukat’”

MAITENA MONROY,Autodefentsako prestatzailea

Ostikada matxismoari


rraz mintzatzen dira, besteak beste. “Emaku-meen gorputzak objektu bihurtuta ikusi dituguSanferminetan, festen parte bailiran, eta badi-rudi jaiek eta alkoholak biolentzia legitimatu ez,baina justifikatu egiten dutela –gaineratu duMonroyk–, ‘mozkor zegoen gizajoa…’ diote;edaten duzunean biolentoa bazara, ez ezazuedan, eta kito”. Are gehiago, “begira nola doa-zen jantzita, gero kexatu egingo dira” gisakoesaldiek emakumeari berari egozten diote era-soen errua, beste behin ere biolentzia justifika-tuz. Nagore Laffageren erailketaren epaiketan,adibidez, abokatuak haren amari galdetu zionea Nagore “oso promiskuoa” ote zen. Ondo-rio zuzena zein da? Sexu indarkeria jasan duenmakina bat emakumek ez duela salaketarik jar-tzen, oraindik ere emakumeen-tzat estigma modukoa delako,erasoa eragin duen zerbait eginbalute bezala.

Maitena Monroyk ikastaroaematen daraman 25 urteetan, 12eta 88 urte arteko 15.000 ema-kume inguruk hartu dute parte,profil anitzekoak. Seguruagosentitzeko xedez gerturatu ohidira, edo bikote harremanetanbestearen esanetara errendituta bizitzea nolamoztu daitekeen jakin nahian. “Euskal Herri-ko herri txiki batean, 16 eta 50 urte artekohamalau emakume etorri ziren saiora; horieta-tik hamabik indarkeria psikologiko eta fisikogogorrak jasanak zituzten. Autodefentsa ikas-taroetan kontatzen dituztenak mundua lotsa-razteko modukoak dira”.

… Eta praktikaBortxatzen edo erasotzen saiatzen badira,nola jokatu? Hori ere lantzen dute autodefen-tsa saioetan. Gorputza nola jarri eta zeinjarrera hartu ikasi zuen Pili Vergarak. “Irakas-leak esaten zigun ez genuela indarrik egiten,eta arrazoi zuen, kostatu egiten zaigu indarrakanporatzea, ez gaude ohituta, baina pixkana-ka konfiantza hartzen zoaz, barne indarra ate-ratzen”. Biolentziari aurre egiteko, biolentziada irtenbidea? “Defendatzeko aukera beha-rrezkoa da. Jo edo hil egin behar bazaituzte,defendatzea zilegi da, eta horretarako irakas-ten ditugu baliabide fisikoak”, argudiatu duautodefentsako prestatzaileak. Joka hasiaurretik, halere, baliabide ugari daude mutu-

rreko erasoak saihesteko, ‘sua!’oihukatzea adibidez, jendearenarreta deitzeko. Solaskideek ezdute baliabide gehiago jakinarazinahi izan, erasotzaileen belarrie-tara ez iristeko ahalik eta gutxienzabaltzea baita asmoa.

Egunerokoan, muturrekoindarkeria baino ugariagoak diraintentsitate baxuko eraso sexis-tak. Horiei aurre egiteko tresnak

ere ematen ditu autodefentsak, biolentzia fisi-koaz baliatu behar izan gabe. Nola erantzunmin egiten duten komentario matxistei? Afa-rian izterra laztandu dizun mahaikideari? Tre-nean bularretara begira adi-adi duzun parekobidaiariari? Tabernan komunera bidean ipur-dia ukitu dizunari?... “Irainaren aurrean, esa-terako, mugak jarri behar dira, pentsatu beha-

Maitena Monroy erdian, Mujer Crecer ekimenaren baitan Nikaraguan emandako ikastaroko parte-hartzaileez inguratuta.Autodefentsako prestatzailearen arabera, “gutxirako balio dute irakatsitako baliabideek, lehenengo ez bagara gauzaikusteko maitasuntzat hartzen dugun hori ez dela maitasuna, kontrola baizik”.

MO

NR

OY

KU

TZ

IA

Muturreko indarkeria bainougariagoak dira intentsitatebaxuko eraso sexistak. Nolaerantzun afarian izterra laztandudizun mahaikideari? Bularretarabegira adi-adi duzunari?

AUTODEFENTSA


rrean zergatik iraindu ote nauenedo zer esan ote diodan nik lehe-nago. ‘Oso harro egongo zaraegin duzunaz’ esan eta alde egiteaizan daiteke aukera bat”, bistaratudigu Monroyk.

Prestatzaileak bost urratsetanoinarritzen du autodefentsa: lehe-nengo, gertatzen ari dena definitu(norberaren irizpidean konfiantzaizanez); gero, eskubidedun subjek-tu naizela sentitu, eta ez objektu;norberaren burua maitatu etabaloratu; eskubideak ditudala bar-neratu (nahi dudan lekuan egotekoeskubidea, biolentziarik ez sufri-tzekoa…); eta azkenik, eskubidehoriek praktikan jarri (nahiz etahorretarako beharrezkoa litzate-keen sistemak berak ere berma-tzea emakumeen eskubideak).“Hortik abiatuta –azaldu du Mon-royk–, egoera jakinen aurrean nolajokatu lantzen dugu, baina gutxira-ko balio dute baliabideek, lehenengo ez bagaragauza ikusteko maitasuntzat hartzen dugunhori ez dela maitasuna, kontrola baizik. Erres-petua eskatzen dugu, ez besterik”.

Beldurra vs. izuaNormaltzat jotzen ditugun hainbat egoeragaitzesgarriak direla ohartzeko balio izan dioikastaroak irundarrari. Baliabideak bereganatuditu eta ikastaroa urtero errepikatzea pentsa-tzen ari da, jarrera praktikoak birgogoratzeko.“Pertsona bezala, segurtasuna irabazi dut,baina inoiz ez dakizu unea iristen denean nolajokatuko duzun… Beldurra ez dut guztizgaldu, nahiz eta prestatuago ikusten dudannire burua, batez ere intentsitate baxukoindarkeria kasuei aurre egiteko”. Hain zuzen,prestatzaileak argitu digunez beldurra ez dainoiz galdu behar, “izua da galdu behar dena.Beldurrak erne jartzen gaitu arrisku egoerenaurrean, baina izua ez da ona, blokeatu egitengaituelako. Eta nik uste autodefentsa saioekinlortzen dela izua galtzea, kasu zehatzak azter-tuz ikasten dugulako horiei zein modutan egindiezaiekegun aurre”.

Autodefentsa ez da aski, ordea. Solaskidebiek bat egin dute: hezkuntza funtsezkoa da,txikitatik. Neskei autodefentsa irakastea, bai,baina batez ere neska nahiz mutilak balore ezsexistetan heztea. “Gazteak oso matxistakomen dira, sinesgaitza! Horrek esan nahi duheziketan zerbaitek huts egiten duela, umeakbarneratzen duelako etxean ikusten duena,eskolan, telebistan… eta hori guztia zaintzenez bada, gerora ondorio kezkagarriak izanditzake”, uste du Vergarak.

Instituzioetatik lan asko dagoe-la egiteke gaineratu du Monroyk.“Kasu jakinetan sorospena ongidago, baina emakumeen aurkakoindarkeriari modu orokorreanegin nahi badiogu aurre, ikuspegiglobala behar dugu, jatorria ema-kume eta gizonen arteko ezber-dintasunean dagoela ulertu, etaezberdintasun horiek ezabatzekoneurriak bultzatu”. Biktima ahuleta pasiboaren estigma ere kendubeharko l itzaieke emakumehauei. Tratu txarrak daudenean,

esaterako, zergatik jarri bizkartzaina emaku-meari? Zergatik jasan behar du biktimakkontrola, eta ez delitua egiten duenak? “Ezdut uste emakumeak biktimizatzen direnik–dio prestatzaileak–, emakumeak biolentzia-ren biktima baitira, baina beste biktima poli-tikoentzat egiten den kategorizazioa ez dahauekin egiten, eta indarkeria sexistaren bik-timak ere biktima politikoak dira. Instituzio-etatik utzi egin beharko liokete emakumeakbiolentziaren aurrean objektu pasibo gisaerakusteari. Emakume hauek ezereztu beha-rrean, euren jabekunderako bidea erraztu”.Eta duela gutxiko adibidea jarri digu Maite-na Monroyk: Ertzaintzak 2012ko txosteneandio biolentzia matxista dela bigarren delitu-rik salatuena, eta ematen duen gomendioada parranda baten ostean neskak ez daiteze-la inoiz etxera bakarrik itzuli. “Emakumeokezin garela bakarrik egon, horrek arriskuanjar tzen gaituela, horra helarazten denmezua, baina izua sortzea ez da irtenbidea,espazioak seguruago bilakatzeko neurriakhartu beharko lituzke Ertzaintzak, eta indar-keria kasuak daudenean esku hartu. Gizonekeskubidea dute kalean bakarrik ibiltzeko etabeldurrik ez izateko, emakumeok ez dugueskubide hori”.

Izuagatik, gauza asko bizitzeari uko egitendio emakume ugarik, eta ukorik ez egitea,bizitzari uko ez egitea da matxismoari emandakiokeen erantzunik ozenena.Hala diosku Maitena Monroyk,Boliviako emakumeen lemagogoan: “Gure zoriontasunaizango da gure mendekua”. n

Autodefentsa ikastaro batean partehartu zuen Pili Vergarak. Pertsonabezala segurtasuna irabazteko balioizan zion, baita egunerokoan jarreraeta egoera sexistez inguratutagaudela ohartzeko ere, “sarribarneratuak ditugunez konturatuere egiten ez garen arren”.

HiriDebekatuaHiriko puntuarriskutsuakadieraztendituzten mapakegin dituztehainbat udalek,“eta diagnostikoaegiteabeharrezkoa da–dio MaitenaMonroyk–, bainadiagnostikoangeratuz gero ez duezertarako balio,leku horietanemakumeekgizonarekikoberdintasuneanlasai ibiltzekoaukera izandezaten neurriakhartzeko tresnaizan behar dute,aldaketakbideratzeko etaespazioak herritarguztientzat segurubihurtzeko”.

Asisko Urmeneta �

GORA PRO NOBIS - IRITZIAREN LEIHOA


BADAKIT uda estreinatu berria dugula etaasko kostatu zaigula honaino iristea, arloguztietan. Badakit gutako asko ez garelaoraindik oporretara joan. Badakit, baitaere, jende askok ez duela oporrik izango,lanik ez duelako. Beraz, beharbada, estilogutxikoa izan daiteke udazkena aipatzeauztailean gauden bitartean.

Baina, nire iritziz, behintzat, aipatzeraderrigortuta gaude; aipatzera eta presta-tzera. Zeren eta, datorren udazkena bero-beroa izango da. Edo, hobeto esanda,hotz-hotza: zero azpitik izan daiteke esku-bide sozialei dagokienez. Jendea zaindago eta antzematen da: hainbatek etahainbatek aipatzen didate lan edo gizarteauzitegietan irailetik aurrera izango dugunlan berezia –berezia kopuru eta izaeraaldetik– edota sortzen ari den egoeraberria. Eta, dirudienez, horrela izango da,bai, inork ez badu konpontzen handitzenari den gatazka soziala.

Hitzarmen kolektiboez ari naiz, aldebatetik. Hitzarmen kolektiboen sistematradizionalaren heriotzaz, hain zuzen ere.2010ean hasiera eman zitzaion lan erre-formaren azken pausoa –atzera pausoa–:batzuek hasiera eman zioten erreformarieta besteek amaitzen ari dira. Arau berrienondorioz, denok dakigunez, hitzarmenkolektiboek beren “ultra-aktibitatea” gal-duko dute alderdiek hitzarmena salatzendutenetik urtebete igarotzen bada hitzar-men berria lortu gabe.

Panorama guztiz berria da eta, egiaesan, inork ez daki zer irtenbide eman

behar zaion. Inork ez. Ez enpresabu-ruek, ez sindikatuek, ez epaileok... Inorkez. Dagoeneko, badakigu enpresabatzuetan lan baldintzak aldatzen –jais-ten– hasi direla eta berehala planteatukodirela lehen demandak auzitegietan. Ezdakiguna da zer-nolako erantzun juridi-koa emango zaion, baina ezta zer-nolakoerantzun soziala jasoko duen ere egoeraberri honek. Zeren eta, nola onar deza-kegu gure lan baldintzak atzeraka doaze-la eten gabe? Nola onartu egoera hone-tan, egunetik egunera, denok pobretzenari garela eta, gainera, enplegua sortubeharrean, oraindik egunero galtzen aridela? Batzuek lana galdu dute, bestebatzuek ez dute inoiz lanik izan etadenok galdu ditugu horren kostata iraba-zitako eskubideak.

Baina udazkenak beste trumoi soinuadakar, bai. Pentsioen erreformaren azkenatzera pausoa baita ere: EspainiakoGobernuak adierazi du pentsioen jasanga-rritasun faktorea definitzeko lege proiek-tua irailean aurkeztuko duela. Horrelaesanda, “jasangarritasun faktoreak” ezdirudi oso arriskutsua, baina adi, adi.Gauza onik ez da ekimen horretatik espe-ro behar, ezta ere. Udaberrian ezagutugenuen hainbat adituk egindako pentsio-en erreformari buruzko txostena eta,gogoan baduzue, ondorioak garbiak ziren:pentsioen sistema ez omen da jasangarria.Argi dagoena da, beraz, zalantzarik gabe,neurri honekin ere, pentsioak “hoztu”egingo direla, nahiz eta oraindik ez daki-gun noraino.

Udazkena ez da beroa izango, ez; osohotza baizik. Hozten ari dira lan baldin-tzak, hozten gure itxaropenak eta auke-rak, hozten gure kemena. Eta zer eginhorren aurrean? Bada, hotzaren aurka egi-ten duguna: ondo jantzi, gure etxea babes-tu, egurra bildu, gure jendearekin elkartueta, besotik helduta, aurrera egin eta egoe-ra epelagoa sortu. Hobe dugulehenbailehen hastea lanhorretan zeren eta, udazkenhotz horren ondoren, negugorria etor daiteke. n

Udazken hotzaDA

NI

BLA

NC

O

Hainbatek eta hainbatek aipatzen didate lan edo gizarte auzitegietan irailetik aurreraizango dugun lan berezia –berezia kopurueta izaera aldetik– edota sortzen ari denegoera berria. Eta, dirudienez, horrela izangoda, bai, inork ez badu konpontzen handitzenari den gatazka soziala.

GarbiñeBiurrunMancisidor �

EHUKO

I R A K A S L E A,

E PA I L E A

IRITZIAREN LEIHOA

2013KO UZTAILAREN 28A�20


- IRITZIAREN LEIHOA

IRAULTZA guziak hiztegitik hasten direla ezda nik asmatua. Hitzen jabetza duenakdominatzen duela mundua ez da nik asma-tua. Batailarik handienak semantikoak dire-la ez da nik asmatua. Adibide bat nahi due-nak hor du terrorista hitza. Orain artekoguzia ez da nik asmatua. Hitzek beti badutejaberen bat, eta ideia gehienek ere bai.

Hemendik aurrerakoak nik asmatuakdira, baina jabetzeko inolako asmorikgabe; terrorista hitza atzeman zuenak, etaGuantanamora eraman, mundua besa-pean hartu zuela, adibidez.

Erdaraz “sens” esaten da, edo esan dai-teke “definition”, baina euskaraz esanahiadiogu. Eta, ez idurian, horrek zerbait esannahi du. Esan nahi duenak esan ezin due-lako du esan nahi. Hitzen esanahiak esannahi duena da hitzak ez direla libre, batedo batek preso dauzkala, antzaldatu egindituela, totelka mintzo direla, ezin dutela.Euskarak salatua uzten dumundu honetako hitzen zen-tzugabekeria, bere hitzen esa-nahiarekin, eta bere esanahiahitzarekin. n

HEDABIDEETAN irakurritakoak eta inguruko lagunekkontatutakoak sorrarazten didan atsekabea gaindi-tzeko asmoak bultzatu nau izenburu hori jartzera.Amaitu da etsipena, akabo orain arte idatzitako esal-di beltzak, akabo kopeta iluntzen didaten lerroak.Jarrera baikorra izatea betebehar morala dela ustedut. Baikortasunean tematzea ezin-bestekoa zaigu aurrera egin nahibadugu. Kazetarien eginbeharmesianikoetakoa irtenbideak erakus-tea da. Eta horrela, sekulako sarras-kiak eta hondamendiak erakutsi etagero, jarrera positiboa izan behardugula esaten digute: langabeziatikihes egiteko enpresa bat nola sortu,elbarritu eta gero non kirola egin,bikotekidearengandik banatutakoannorekin ibili, edota erakunde publi-koen diru laguntzarik gabe nola era-bili betiko diru-bilketa, crowdfundingaalegia.

Erresilientzia, ezbeharretatik indartuta ateratzekogaitasuna. Etengabe ari zaizkigu errezetak ematen.Norbanakoen kasuan eta baita jendarteenean ere.Horrela ulertzen ditut Foro Sozialaren 12 gomendio-ak. Herri honek ezbeharretatik indartuta irtetekoabagunea izan behar du, eta gomendio horiek ez diranahikoa izango, baina ezinbestez eman beharrekopausuak dira.

Makalaldietan, erresilientziari buruzko diskurtsoaboteretsuen koartada hutsa dela pentsatzeko tenta-zioa daukat. Boteretsuek indartsu nahi duela ikusibotererik gabea, hori baino ez. Heriotza zigorrarenbezperako afaria. Baina, tira, zorionaren bila hastekoagindu diot neure buruari.

Australia omen da herririk zorion-tsuena. Hala omen dio Lankidetzaeta Garapen Ekonomikorako Era-kundeak egindako ikerketa batek.Segur aski ekonomia soilean oina-rrituta lankidetzan baino gehiago:etxebizitza, diru-sarrerak, enplegua,parte-hartze publikoa, heziketa,ingurugiroa, segurtasuna, aisialdia...horrelako irizpideak hartu dituztekontutan. Lekutan dago Australia.Rousseau inozoak, aitzitik, herrikzoriontsuena Gernika zela idatziomen zuen. Lekutan Rousseau ere.Inoiz ikusi ditudan umerik zorion-

tsuenak Saharako kanpamentuetan ikusi ditut, zinez.Baikorra izateko erabakia hartuta, zoriontasuna-

ren bila jarraitu dut. Eta hara non topatu dudan:Zoriontasunaren Institutua. Torlojuenherdoila bezala arazoak desagerraraztendituen formula. Zoriontasunaren Coca-Cola Institutuak (The Coca-Cola Company)erregistratutako marka. n

Zoriontsu izateko erabakia

Rosa Maria Martin Sabaris EHUKO I R A K A S L E A �

Amets Arzallus�

BE RT S O L A R I A

IÑIG

OA

ZK

ON

A

DA

NI

BLA

NC

O

Esanahia

Kazetarien eginbeharmesianikoetakoairtenbideak erakusteada. Eta horrela,sekulako sarraskiaketa hondamendiakerakutsi eta gero,jarrera positiboa izan behar dugula esaten digute

IRITZIAREN LEIHOA - ZIRTAK


AITOR DUT, ni ere Eganen hainbat kasete edukitakoanaiz. Buruz ari naiz –duela urte batzuk libratu bainin-tzen haiez–, baina esango nuke gutxienez Egan etaErromerian eduki izan nituela. Txikitan halakoakentzuten nituen euskaraz Negu Gorriak eta gainon-tzekoak ailegatu zitzaizkidan arte; orduan etorri zenEgan-ekiko erdeinua. Boladak izaten dira, badakizue;nagusitu ahala iraganeko etapak despreziatu behar.

Bolada oro itzultzen da gutxien espero duzunean,ordea. Eta halaxe gertatu zait berriki lagun bati eskerEgan eta Ariel Pink-en antzekotasunaz jabetu nintze-nean. Berehala pentsatu nuen: Ariel Pinki alabantzaketa Egani ordea destaina. #Doblerasero. Musikalkibata eta bestearen arteko distantzia ez denez alimale-koa, Pinken arrakasta aprobetxatuz promozio etakomunikazio kanpaina egoki batek Egan revival gogo-angarri bilaka dezakeelabururatu zait. Duela biurteko Alaitz eta Maide-rren itzuleraren aldekokanpaina ustelarenostean, bada, Eganenaldekoa sustatu nahiko nukeaurten.

Izan ere, ongi pentsatuta,Eganek arrakastaren uberaraitzultzeko osagai guztiak ditu.Esan bezala, historiaren jira etabirek beren ekoizpen eta konpo-keta, nola esan, pastosoak,modan ipini dituzte atzera. Bes-talde, inor gutxi izan da gauzaeuskal musikan Eganeko gita-rren tamainako soloak (entzunZeren maite zaitut)egiteko. Brian Mayharro sentitzekomodukoak, alajai-na. Zer esanik ezkoroak, teklatuespazial eta baxujo-tzailearen slap estra-tosferikoak. Tradizioa etaabangoardiaren uztartzai-le nekaezin, beti egon izandira berritasunerako gertu:“DJak plazan sartu dira, etajendeari bost inporta zaio zeinek jotzenduen edo zein musika tresna dauden; jartzen

duen giroak bakarrik axola du. Itxuraz arreta handia-goa jartzen zaie dantzariei eta ikuskizunari, musikajotzeari baino. Horregatik, joera hori ikusita, forma-tua aldatu dugu”. Hausnarketa hartatik etorri zirentaula gaineko basque-gogó moduko haiek.

Eklektizismo garaiotan, estilo ugaritan moldatzekogaitasuna, gainera, aski akreditatua dute. Gehienakbertsioak direla? Baita Sarri Sarri ere eta inor ez dakexatzen horregatik. Batzuk truñotzar galantak direla?Etxe onenetan jazotzen da. Baina hor daude hit ezinukatuzkoak orobat: Lo ez Mexicon ahaztezina, Gau ilu-naren groovea, Denok dantzara-ren letratzarra (Aizko-laria nahi nun izan / baina ez neukan nahiko indar),Ikuskizunak jarraitu behar du paregabea, non Show MustGo On! sonatua Zu maisu on! bihurtzen baita.

Alabaina, ezeren gainetik zerbait nabarmentzeko-tan frontmana aipatu beharko genuke zalantza

izpirik gabe: Xabier Saldias, Urolako tigrea.Haren eszenatokiaren, espektaku-luaren, meneratzea, ezta Michael

Jacksonek haren garai onenetan. Tamalez, jakingo duzuenez,musika taldeetako ohikobarne-istiluak medio, bitanbanatu zen Egan duela pare

bat hamarkada: Trabuko (sic)eta Egan Berria. Uste dut bade-

la unea, bizi ditugun garai berribezain itxaropentsuak lagun,behialako ika-mikak alde baterautzi eta bigarren aukera batekinsaiatzeko. Ez zait bururatzen

gure bake prozesurako Eganbaino soinu banda ego-kiagorik. SeguruGorka Maneirorenbihotz gotortua ereberatzeko gai dela.

Noizbait entzun izandudanez, BBK Live jaialdia

dirutza bat ordaintzeko prestegon izan da Hertzainak-en itzu-lera lortzeko. Ez dugu ezer Her-tzainaken kontra, jakina, bainaEuscool Herriakjakin nahi duenazera da: zenbat jar-

tzeko prest zaudete Eganenitzuleraren alde? n

Beñat Sarasola � IDAZLEA

Egan-en itzuleraren alde

Antton Olariaga


IRITZIAREN LEIHOA

Txanpain botilak, kopak, trapuak,drogak, pankartak, dantzak, kantuak...Baina kamerak “zoom in” egin du.Utzi ditu fokatuakeme desenfokatuak:kamiseta urratuak,bular eskuz zanpatuakipurmasail kolpatuak...txaranga-doinuz dantza egitenal du patriarkatuak,irribarreek estal ditzatengorputz subordinatuak?

Batzuek ozen diote “alde!”,askok burua jiratu suabe...Pixa egitera ere binakajoaten gara bazpare...(libre ustean halare).Baina hain ohituta gaude,azter gaitzaten goi ta behesarri konturatu gabe.Ohartu gabe uzkurtzen direngure gorputzei galde!Emakumeok ondo dakigu:eskuak beti hor daude.

Menorkan edo Euskal Herrian;Tahrir-en edo Plaza Barrian;emakume ta gizonak gaudedesberdintasun gorrian,egunen joan etorrian.Hamaika esku gerrian,zirri hemen ta zirri hanlerde zuria irrian...Lujanbiori aditu niongaldera dut eztarrian:“zer, arazo hau baldin balegobeste denen oinarrian?”. n

BERTSOBERRIAK

BITXIA egiten zait heldu batnegarrez ikustean ingurukoekbabesa eman eta lasaitzensaiatzen igarotzen duten den-bora eta hartzen duten arduraikusi ondoren, euren haurraknegarrez egon eta jaramonikegiten ez dien gurasoenaurrean egotea. Bitxia etagogorra, oso gogorra.

Haurrek, eta batez ere,txikienek, ez dute kapritxoznegar egiten. Behar batdutelako egiten dute negar,eta behar hori komunikatze-ko bidea negarra dutelako.Normalean gosea, egarria,hotza, beroa, fardel zikina,gosea, logura, mimo beha-rra, mina, babes beharra,kontaktu fisiko beharra edobestelako ar razoiren batizango da eta beraiek beharhori asetzeko gai ez badira,normala da laguntza eska-tzea. Ezin dugu espero bereeskaerekin email edo SMS batbidaliko digutenik.

Negarra oinarri-oinarriz-ko komunikazio tresna da,eta komunikazioak funtzionadezan, negar horren hartzai-leak negar hori entzun, azter-tu eta beharra ase behar luke.Bularra ematen duten amek,euren haurtxo jaioberria (edokoxkorxeagoa –niri urteabetetzear dagoenarekin ger-tatzen zait–) negarrez entzu-tean bularrak minbera jarrieta esnea jariatzen hastendira. Beste zenbait espezietanere ikusi dute erantzun auto-matiko hori.

Azken urteetan ordea,negarrez uztearen aldeko

ahotsak zabaldu dira. Horre-lako gomendioak ematendituztenek haurrak gaizkiheziko ditugula, mimatuakizango direla, kapritxoa beste-rik ez dela eta horrelako arra-zoiak erabiltzen dituzte.Haurtxoek, jaiotzetik helduakizorratzeko asmo eta gaitasu-na izango balute bezala.

Guk ez dugu uste horrekmesede egiten dionik inori.Ez haurrari, ez negarraentzuten duen inori ere. Gai-nera, geroz eta ikerketagehiagok erakutsi dute, haur-txoei negarrez egoteak sor-tzen dien estresak epe luzera-ko eragina dutela (autoestimaarazoak, harremanetarakoarazoak, mesfidantza...).Esan bezala, haurtxoek beharbat dutelako egiten dutenegar, eta behar hori ase-tzean berehalaisiltzen dira.Bakea denontzat.Hortaz, zergatikutzi negarrez? n

Denontzako jaiak

Uxue AlberdiEstibaritz

�

Doinua: Naufragoarena.

Nahia Alkorta Elezgarai � ARGIAKO B LO G A R I A

Haurra negarrez dagoenean, bakarrik utzi?

Negarra oinarri-oinarrizkokomunikazio tresnada, etakomunikazioakfuntziona dezan,negar horrenhartzaileak negarhori entzun, aztertueta beharra asebehar luke

ERDIKO KAIERA


KULTUR GOMENDIOAK

ARGIAko erredaktore eta kolaboratzaileen gustuko proposamenak bildu ditugu orriotan,irakurgaiak, kontzertuak, erakusketak, poesia errezitaldiak eta beste, aldizkari honen alerik

jaso gabe pasako duzun hilabetean lagungarri izango zaizulakoan.

Oporretan gozagarri

KONTZERTU ugarik utzitako momentu ahaztezinak bildu zituenJon Urbek, Ikor Kotx ezizenez. Begiak, senak eta abileziak ehiza-tutako 200 bat une dira, Gaztelupeko Hotsak-en KajoitxuBaltzasailak argitaratuak.

1986tik 2006ra bitartean eginak diren argazkien artean perlagalantak aurki daitezke: Etsaiak taldekoak kontzertu batean guru-

tze handi bat erretzen, Negu Gorriakkamioi batean Donostiako epaitegiaurrean jotzen, Kuraiako abeslariagitarra kaxa baten gainean zutik ikus-leen gainean surfean, BB King bieskuak belarrietara eramanda gusturairribarrez, Hertzainak edo DeliriumTremens taldeen argazkiak, Ice T rape-ro amerikarra sorbaldan ikurrina jarri-ta eta Fermin Muguruzarekin Zaldi-bian abesten, buru atzean duenargiagatik aingerutxoa ditudien LaPollako Evaristo, Niko Etxart keartean, The Wailers-ekoak Hernanin,RIP, Sorkun, Tijuana in Blue, ManuChao, Exkixu, Iggy Pop, Berri Txa-rrak, Deabruak Teilatuetan...

Gehienak zuzeneko kontzertuetanateratako fotoak diren arren, taldeenerretratugile aparta da Kotx. Horrenadibide ditugu hainbat talderen diskoe-

tan ageri diren argazkiak: Kojon Prieto y los Huajalotes komikoakedo marihuana landare artean King Mafrundikoei ateratakoa kasu.

Liburuaren parterik garrantzitsuena zuri beltzeko eta koloreta-ko argazkiok badira ere, hainbat pertsona ezagunen hitzak ere ira-kur daitezke aitzin solas gisa. Tartean, Fermin Muguruza, Ion Gar-mendia “Txuria” eta Iker Barandiaran.

Lan bikaina egin zuen Kotxek. Ziurrenik, denboraz balioa ira-baziko du gainera. 1990 eta 2000ko hamarkadetan Euskal Herrianizan den panorama musikal oparoaren argazki orokorra da. n

Lander Arbelaitz

FERMIN MUGURUZAREN No MoreTour birak azken geldialdiak eskai-niko ditu abuztuan, 30ean Miarri-tzeko Atabal aretoan, eta 31nTolosako Bonberenean. Berrogei-ta hamar agerralditik gora eginditu munduan, batzuk gugandikgertu –Ondarroa, Durango,Donostia, Lekorne, Bilbo, Irun,Atarrabia–, beste zenbait hagitzurrun –New york, Ramala,Zurich, Tokyo, Beijing, Los Ange-les, Montevideo, Bogota...–.

Kontzertuak baino gehiago,festa burrundatsuak dira Mugu-ruzak eta konpainiak eskaintzendituztenak: musikari handienkolaborazioak, lagun saldoa ohol-tzan, dantza giroa, aise errotzendiren doinu eta hitzen magiaairean, kasu honetan, 30 urtekoibiliak dakarren historia nostalgi-koaz zipriztinduta. Galdu nahi eznukeen hitzordua. n

Garbine Ubeda Goikoetxea

No More Tour

MUSIKA

Rock&Klik! Euskal HerrianIkor Kotx

Paper Hotsak / KajoitxuBaltza,2006

ARGAZKIAK

Euskal Herriko musikaren testigantza grafikoa

UDAKO GOMENDIOAK - ERDIKO KAIERA


BERTSOEN DENBORALDI BETEA dauda. Aurtengoa, gainera, udazke-nean abiatuko den Euskal Herri-ko Txapelketaren aurredenboral-dia izaki, sasoian jartzekoprobaleku ere izango dira festeta-ko era guztietako saioak: errimaeta teknika finduak, doinu etaneurri bereziak eta gainerako txi-ribueltak entzuteko aukera ugari-tuko da, entzuleen gozagarri. Per-len atzetik plazaz plaza ibiltzendiren entzule finen agendetanurteroko hitzordu diren saioenhautaketa bat duzu hemen:

� Abuztuko ostegun guztietanHazparnen. Bob's Beer ostatuan19:30etatik landa. Aldiro bi ber-tsolari ezberdin.� Abuztuak 1, Erromon. Urte-roko jaialdia, Santa Eugenia pla-zan 20:30tan: Andoni Egaña,Unai Iturriaga, Onintza Enbeitaeta Imanol Uria. Herriko jaietanbertso poteoa ere egiten da urte-ro; aurten 3an izango da,17:00etan Santa Eugenia plazatikhasita: Jone Uria eta Gorka Osto-laza ariko dira.� Abuztuak 3, Beran. Trikipoteoa kalez kale, 12:00etan Herri-ko plazatik hasita. Bertsotan Maia-len Lujanbio eta Amets Arzallusariko dira.� Abuztuak 4, Larraulen. Plazabete jende biltzen duen festetakojaialdian Maialen Lujanbio, AmetsArzallus, Uxue Alberdi eta IkerZubeldia entzungai, 18:00etan.� Abuztuaren 5etik 9ra, Gastei-zen. Andra Mari Zuriaren festetan,egunero egiten da lau bertsolarikojaialdia Aiotz plazan, 13:30tan.Adibidez, abuztuaren 6an AndoniEgaña, Ruben Sanchez, OrlandoArreitunandia eta Julio Soto arikodira. Haurrentzat ere izango daemanaldirik, abuztuak 9an,

12:30etan Ama Birjin Zuriaren pla-zan: "Bikokote" bertso antzerkia.� Abuztuak 6, Zumaian. Bi arre-ba emanaldi berezia, 20:00etanAita Mari aretoan. Andoni Egañaketa Xabier Lizaso pianojoleakChopin eta Xenpelarren arrebakekarriko dituzte oholtzara.� Abuztuak 7, Aian. Zale amo-rratuen urteroko saioa dema-pla-zan 22:00etan. Xebastian Lizaso,Andoni Egaña, Maialen Lujanbio,Amets Arzallus, Xabi Paya, IkerZubeldia eta Arkaitz Estiballesariko dira nor baino nor.� Abuztuak 12an, 14an eta16an, Donostian. Aste Nagusikojaialdiak, 12:00etan Easo plazan.Horien artean, 14an MaialenLujanbio, Jon Maia, Alaia Martineta Unai Gaztelumendi ariko dira.Hauez gain, 14an musikarekinjolasten duen "Bat Batean" ema-naldi berezia eskainiko dute OskarEstangak eta Odei Barrosok,23:30etan Konstituzio Plazan.� Abuztuak 13, Leitzan. Feste-tako jaialdia egingo da plazan18:00etan. Julen Zelaieta, MaialenLujanbio, Agin Rezola eta AnjelMari Peñagarikano ariko dira.� Abuztuak 15, Gernikan. Anfi-teatroan, 19:00etan hasita. JulioSoto, Erika Lagoma, Uxue Alber-di eta Xabier Enbeita.� Abuztuak 15, Zizurkil Goian.30 urtetik gora dituen saioa, fron-toian 23:00etan. Jexux Mari Irazu,Amaia Agirre, Andoni Egaña,Maialen Lujanbio, Amets Arzallus

eta Jon Maia ariko dira kantuaneta hamaikagarrenez, IgotzAlkorta gai jartzen.� Abuztuak 17, Laudion. "Ezda kasualitatea" generoa kantagaiduen emanaldi musikatu berezia.21:00etan txosnagunean arikodira Uxue Alberdi, AinhoaKomas, Onintza Enbeita eta IzarMendiguren.� Abuztuak 18, Donamarian.Egun pasa berezienetakoa. Herribazkaria izango da urtero legezfrontoian eta bazkalondoankomentura joango dira denakmojak bisitatzera. Ez dute lehenaldia Amets Arzallus eta AitorMendiluzek. Mojek petrilaz bes-talde kantu batzuk eta pastakeskaintzen dituzte.� Abuztuak 18tik 25era, Bilbon.Aste Nagusiko festetako saioakegunero 13:00ean Santiago Pla-zan. Lehen egunean Odei Barro-so, Oihana Bartra, Xabier Silveiraeta Iratxe Ibarra ariko dira. � Abuztuak 24, Hondarribian.Santiago plaza bete biltzea esperoda 20:00etan, Sustrai Colina, AlaiaMartin, Aitor Mendiluze eta AitorSarriegi entzutera.� Abuztuak 31, Larrabetzun.Xabier Amuriza eta Xabi Payalibrean, 13.00ean hasita.� Abuztuak 31, Erandion. Uda-letxeko plazan 20:00etan entzungaiBeñat Vidal, Igor Elortza, AmetsArzallus eta Miren Amuriza. n

Estitxu Eizagirre

Herriz herri,bertso egarri

BERTSOLARITZA

MA

RIS

OL

RA

MIR

EZ

/ A

RG

AZ

KI

PRE

SS

26 � 2013KO UZTAILAREN 28A

ERDIKO KAIERA - GOMENDIOAK

ABUZTUA joango da bere olatuusainarekin, eta airea hasi ordukojanzten hozkirriz eta hosto hori-tzen hasi berriz, zita bat izangoduzu poesiarekin Donostian, Vic-toria Eugenia Clubean. EuskalIdazleen Elkarteak eta Donostia-ko Udalak antolaturiko PoesiaOrduak beti kalitatezkoan progra-matu dituzte 3 eleak eta Tenpora.

Irailaren 3rako Anjel Lertxun-dik eta Antton Valverdek sorturi-ko 3 eleak: Lizardi, Lauaxeta, Leteemanaldia dago iragarrita. Harimusikal bat izango da, euskal lite-ratura zeharkatzen duena, XX.

mendeko hiru idazle handirekin.Valverdek sobran daki Lizardi etaLauaxetaz. Esango nuke, neurrihandi batean, bere ahotsean eza-gutu ditugula. Eta gainera Letere-kin pilotara jokatu zuen Oiartzungris hartan, eta bertso zaharrakmusikatu zituzten batera. Ler-txundik poema bakoitza aurkeztu-ko digu, kokatu, ulertzen lagundu.

Irailaren 4an, ostera, Tenpora(zaldiak, denbora) dator, HarkaitzCano eta Karlos Linazasororenhitzekin eta Hasier Oleaga (bate-ria), Itsaso Etxebeste (baxua),Juantxo Zeberio Etxetxipia (tekla-

tuak) eta Elene Arandiaren (aho-tsa) laguntzarekin. Gugandikbihozkada batera errezitatuko eidute poetek, jo musikariek: “Den-bora eta eguraldia, musika etahitza, baraua eta oturuntza, gukzuretzat prestatu dugun tempoxamur xume bat, une batez barru-rago bizi zaitezen, zeuk darama-zun jainko ttikiaren baitan”.Denen artean soinu bat bilatu etahorixe aurkitzea izan da eurenerronka, “hementxe, zugandikbihozkada batera”. n

Igor Estankona

Joan zen uda

Anjel Lertxundik etaAntton Valverdeksortua da 3 eleak:Lizardi, Lauaxeta,Lete emanaldia.

ERREZITALDIA

DONOSTIAKO SUTEAREN bigarren mendeurrenean,erakunde publiko eta elkarteek gertatutakoa oroitzeadute helburu eta hortxe koka dezakegu San TelmoMuseoko 1813. Donostiaren setioa, sutea eta berreraikitzeaerakusketa. Hiru multzo eta bederatzi ataletan banatu-rik dago –bi atal Untzi Museoan daude ikusgai– etaartelan garaikideak, grabatuak, dokumentu historikoaketa beste euskarri askotako objektuak topatuko ditubisitariak erakusketan barrena.

Donostian 1813an jazotakoaz, orain arte nagusikikontatu izan digutena da ingelesek su eman eta horrenondoren donostiarrek hiria berreraikitzeko erabakiahartu zutela. Abuztuaren 31ko gau hartan ehunkalagun erail eta beste ehunka emakume bortxatu zituz-ten aliatuek –basakeria horren lekukotasunak argitara-tu genituen ARGIAren 2.377. zenbakiko erreporta-jean–, baina datu horiek itzalean geratu izan dira ia

beti, eta gizarte zibilaren sufrimendua barneratzekozailtasunak ditugu oraindik. San Telmo Museoko era-kusketan ere muga hori suma liteke, antolatzaileekberaiek aitortuta –“zaila da gertakari latz horiek ikus-kizun bihurtzea”–; batik bat Goyaren obra gorenera jobehar izan dute, laburrean bada ere donostiarren oina-zea irudikatzeko. Bistan da mendeurrena igaro ondo-ren, herritarrengandik hurbilago dagoen kontakizunalantzeko premiak hor jarraituko duela.

Nolanahi ere, 1813ko gertaera eta testuinguruahobeto ulertzeko aukera paregabea da erakusketa, etabide batez, ikuspegia kronologian zabaldu litekeBaionako Euskal Museoan eta ZumalakarregiMuseoan antolatutako erakusketa banarekin; lehenak1893ko Konbentzio Gerra eta iraultza du oinarri,bigarrenak 1823ko “Luisen ehun mila semeen” inba-sioa eta kontrairaultza. n

Urko Apaolaza Avila

Donostia 1813: nola irudikatu sufrimendua?

ERAKUSKETA DonostiarrensufrimenduairudikatzekoGoyaren obrara jo behar izan dute. Si resucitará?estanpa.



HAMAHIRU URTEREN BURUAN liburu bati atzeraheltzea ez da beti ariketa samurra. Zertan denorain hainbeste egindako irakurketa, nola eragindion denboraren iragaiteak, zu zeu zenbateanzahartu zaren. Are gogoratzen baduzu liburu hurazela nabarmentzeko modukoa. Baina, noski, hogeiurte zenituen orduan, bizitzaz ez zenekien ezer.Aurretik ezagutzen zenuen autorea. Bala zeru urdi-na, 1993koa. Gogoan duzula, zukzeuk erositako lehen liburuetako bat.Gogoan duzula, harri eta belarri utzizintuena erabat: zer jaten du mutilhonek hemezortzi urterekin publika-tzeko halako liburu bat. Demasa.

Urpekari trapuak jantzita, beraz,hamahiru urte behera egin dut XabierAldairen Bazterrekoak ipuin bilduma-rekin. Eta, zer nahi duzue esatea, iru-ditzen zait denborarekin egin duelahobera, ardoen antzera. Izugarri harri-tu nau berriz, hamahiru urteren buruan, zer ahots,zer sendo, zer gordin. Izugarriak –eta hitzaren edo-zein adieretan– egin zaizkit berriz “Ehiztariak”,“Jostailuak”, “Uruguai bizi da”, “Han belarra betiberde baita”. Udan irakurtzeko modukoak denak,plaian, mendian, etxeko sofan –nik neuk herrikobestetara ere eramango nituzke, lasai asko–. Bainairakurtzekoak, berdin udazken, negu, udaberrian.

Pena bakarra daukat, 2000ko Bazterrekoak izateaAldairen azken liburu argitaratua. Ez dakit idaztenjarraitzen duen –agian, suerte pixkatekin, bai:2010ean sari bat irabazi zuen “Lanbrotan” izenekoipuinarekin–. Jarraituko balu, ordea, irrika biziz itxa-rongo nuke idatzi duen horren argitarapena. Bestelaluzeegi egingo baita Bazterrekoak berrirakurtzekobeste hamahiru urte itxaron behar izatea. n

Aritz Galarraga

HONDARRIBIKO musikariak eta musika zaleak bil-tzen dituen Psilocybe Elkarteak hogei urte betedituela-eta, festa antolatu dute abuztuaren 24rako.Bazkari herrikoia, giroa berotzeko txaranga eta kon-tzertua prestatu dituzte. Zumardira gerturatzendenak doan ikusi eta entzun ahal izango ditu “funketa soul ukituak, bluesa, rocka eta punk espiritua”uztartzen dituen Atom Rhumba talde bilbotarra,Willis Drummond rock-zale baionarrak eta “bluestoxikoena” eta “psychobilly bortitzena” nahastendituen Guadalupe Plata taldea (Jaen, Espainia). Aldezaharraren alboan eta zuhaitzez inguratuta, doinugogor eta parrandazaleenek bat egingo dute udabetean.

Urteurrena ospatzeko, dokumental bat ere aridira grabatzen eta hogei urte hauetan elkarteakantolatutako kontzertuetan eginiko argazkiekin era-kusketa osatuko dute. Izan ere, zuzenekoak eskain-tzeko aretoa du elkarteak: Psilocybe Enea. Eraikinbeltz hau, “P” arrosa erraldoiduna, elkartearenarima da eta emanaldi aretoaz gain entseatzeko loka-lak, grabazio estudioa eta irratia ditu. Euskal Herri-ko eta atzerriko talde andana igaro da bertatik, etahorien irudi aukeratuak jarriko dituzte ikusgai. Piz-garri gisa, Udalarekin batera Psilocybek antolatzenduen Baluarte Rock jaialdiaren baitan hiru emanaldiizango dira abuztuan: Naut eta Kausa Perdida aritu-ko dira abuztuaren 1ean, Santiago kalean; Luz dePutas eta Patxuko Nice 8an, Kasino Zaharrean; etaImago4 eta Tripimonsters 15ean, Gipuzkoa plazan.Kultura musikala bizi mantentzen da Bidasoaldeaneta etorkizuna iragana bezain indartsu datorrela era-kusteko, jai itzela iragarri dute abuztuko azken txan-parako. Festa gogoa eta musika ona behintzat ezdira faltako, Beti Mugan, Lif, Sorotan Bele, Dut edoKuraia bezalako taldeen sorburuan. n

Mikel Garcia Idiakez

Berdin udazken, negu, udaberrian

Musika festa Hondarribian

LITERATURAKONTZERTUAK

Willis Drummond.


ERDIKO KAIERA - UDAKO GOMENDIOAK

LAU HAMARKADATAN 20film baino gehiagotan lanegin zuen Cristobal Balen-ciagak emakumezko akto-reen jantziak diseinatzen.Orain, Balenciaga Museo-ak eta Pedro Usabiagaargazkilariak jostunak zine-marekin izan zuen harre-man hori bildu nahi izandute. Piéges (1939), Nuitsd’alerte (1946), Anastasia(1956) eta North by North-west (1959) dira film horie-tako batzuk. Balenciagakjantzi zituen aktoreenzerrenda are deigarriagoada: Elizabeth Taylor, IngridBergman, Marlene Die-trich, Ava Gardner, GraceKelly...

Argazkietako batean Mar-lene Dietrich ageri da ParisWhen It Sizzles (1964) filman,auto batetik irten berri, gonazuzenaz eta patrikadun jakazosatutako boli koloreko trajebat soinean. Anastasia (1956)pelikularen argazkian IngridBergmanek kolore berekozetazko soineko bat darama,bi xingola brodatuz apaindua.Erakusketako alerik ederre-netakoa Ava Gadnerrek TheAngel Wore Red (1960) jantzizuen gaueko soinekoa da. Fil-maren izenburuak aingeruagorriz janzten zela dioenarren, “munduko animaliarikederrenak” (hala esaten zio-ten Ava Gardnerri) daramansoinekoa zetazko gaza bel-tzez egina da, erpinean amai-tzen den eskote zabalekoa.Eskuineko uhalean paparre-

ko bat du apaingarri, eta han-dik zintzilik ehun berekoexarpea.

Baina hori guztia argazki-tan soilik ikus daiteke, argazkierakusketa baita. Faltan bota-tzen da jantziak bertan ikusiahal izatea. Horregatik, era-kusketa toki ezin hobeandago, museoan getariarrarennahi adina jantzi ikusi (eta iaukitu) daitezkeelako. EtaGetariako kaleetan Balencia-ga mutikoa imajinatu dezake-gulako, Casatorreko markesa-ren soinekoek liluratuta,egunen batean halako jan-tziak diseinatuko zituela ame-tsetan, zinemako izarrik han-dienak bere artelanentzatmihise izango zirela susmatuere egin gabe. n

Nagore Irazustabarrena

Balenciagak jantzitako izarrak

Zinema, Balenciagaren amets batErakusketa Non: Cristobal Balenciaga Museoa, AldamarJauregia, Getaria. Noiz: urriaren 13a arte.

Ava Gardner.

ERAKUSKETA

UDA BETEAN aurkeztu dira poesialiburu berri bi: Mari Luz EstebanenAmaren heriotzak libreago egin ninduen,Pamielaren eskutik, eta Mikel Ibargu-renen Bide batez esanda, UtriusqueVasconiae-ren eskutik. Lehena auto-narrazioaren bidetik mintzo da, aska-tasuna eta maitasunaren arteko harre-mana hizpide, intimitatea poesiarakobide: “Gogoratu du inoiz inon iraku-rritakoa, garena mozorrotuz eraiki-tzen garela”. Bigarrenak, deserrianzedarritutako ahotsa dakarkigu,gatazka orok norberaren eta inguru-koen gorputzetan uzten duen oihar-tzunarekin, bizipena hitz poetikoraekarria, muturrak ukatu gabeko erdi-bideek sortu ahal duten mina eta itxa-ropena: “baina errealismo guztien gaine-tik/ zein kritika literario guztien azpitik,idazten jarraitzeko/arrazoi poetikoakditut nik”. Agian norberaren egia fik-zio konpartitua besterik ez da; horre-la bada, poesia barne urradura kon-partiturako tresna izan liteke,memoria ez-historikoa jasotzeko bideposible bat. Mari Luz Estebanenkasuan, genero gomuten testuingu-ruan kokatuz gero, batzuoi ezohiko-ak zaizkigun moduak azaleratzen diz-kigu, gero eta gehiago, gero etaageriago kontraesanak eta eztabaidak,norbera den bestea hizpide. Ibargure-nen lanean topatu dut egungo bizi-pen zentzu-estu-batean-politikoekpertsonengan duten oihartzun huma-no itzela, errealitatearen begietatikmina erauzi gabe, aurrera egitekoborondate sendoan izkiriaturik.Egungo jendarteetan topa litezkeenkezkak, minak, desioak irakurtzekobideak aurkitu ditut liburu hauetan,poesia betean. n

Oier Guillan

LITERATURA

Poesia betean



BERTAN EKOITZITAKO bi lan estreinatuko ditu Bilboko Pabe-llon 6 aretoak Aste Nagusian. Hoy, Última Función antzezlanadugu bat, Karrakaren taldearen aspaldiko lana, Ramon Bareaketa Itziar Lazkanok antzeztua.

90eko hamarkadan ekin zion bideari Karraka taldeak.Arriaga Antzokian izan zen, eta aipatu lan hau taularatu zuten,hain zuzen. Halaber, Ramon Barea eta Itziar Lazkano izanziren protagonistak. 20 urte geroago, La Galleta del Norteliteratur tailerrak Karrakaren laguntzaz idatzitako lana berrizeskaintzeak “bereziki ilusionatu ditu antzezle biak”, Irene BauPabellon 6ko kide eta antzezleak aipatu digunez. Bi aktorezaharren istorioa kontatzen digu obrak. Bikotea bizitza errea-lean, balizko azken emanaldia antzeztuko dute, eta hainbatpertsonaia agertuko dira: Godot, Ionesco, Juan Tenorio, Sta-nislavsky... Beraiekin hitz egingo dute, galderak egingo dizkie-te, epaitu egingo dituzte, azken emanaldi handia hasi bainolehen. Abuztuaren 15etik aurrera ikusi ahal izango da, gauekobederatzietan, Pabellon 6 aretoan.

Bilboko Aste Nagusiko bigarren estreinaldia Chihuahua kaba-reta dugu. Zortzi antzezle biltzen ditu lan honek: Mitxel Santa-marina, Enriqueta Vega, Lander Otaola, Itxaso Quintana, IñakiMaruri, Quique Gago, Diego Perez eta Irene Bau. Felipe Lozakidatzi eta zuzendua da kabareta, eta antzezleek dantzan egin,abestu eta hainbat pertsonaia ezagun imitatuko dituzte. Besteakbeste, Liza Minelly, Marilyn Monroe, Amy Winehouse, Cantiflas etaSabino Arana. Mexikar giroko gau alaien lokala da Chihuahua kaba-reta, baina krisiak ere gogor jo ditu bertako biztanleak: publikoaeskasa da, BEZ zergak dena garestitu du, EEE bat egitea beharrez-koa da, Frida Khalo eta Monserrat Caballe langabetuen hilerandaude. Irene Bauk azaldu digunez, “kabareta bizitza bera bezalakoada. Komedia musikal honek errepaso ironikoa egingo dio azkenhamarkadako egoerari. Gure garapenari egingo diogu barre, kon-tsumo alaitik krisi latzera emandako jauziari”.

Aste Nagusiarekin batera, arte eszenikoetako sortzaile etaantzezleek kudeatutako Pabellon 6 aretoak bi urte beteko ditu. n

Myriam Garzia

Bilboko Aste Nagusian bi estreinaldi, Pabellon 6 aretoan

ANTZERKIA



UZTAILAREN 24AN emango zaio hasiera Portugalete-ko 39. Nazioarteko Folklore Jaialdiari, nahiz etaaurrez, hilaren 21ean, parte hartzaileek MundukoDantzak ikuskizuna eskainia duten. Benin, Galizia,Kalmykia –Errusiar Federazioa osatzen duten erre-publiketako bat–, Kanada, Peru eta Turkiatik iritsita-ko taldeak, jaialdiaren antolatzaile Elai Alairekin bate-ra, uztailaren 27ra arte jardungo dira iluntzeroko21:30ean, La Canilla ibiltokian. Antzezleku berriaaukeratu dute, hortaz, baina aurreko urteetakoakbezala, kalean dago hau ere. Ohitura denez, ikusleen-tzat dohainik izango da; eskertzekoa beti, zer esanikez garaiotan.

Elai Alai taldeak 1972an antolatu zuen estreinakozNazioarteko Folklore Jaialdia. Franco hil osteko garaigorabeheratsuetan hiru urteko etenaldia egin eta gero,jaialdiak 1980an ekin zion gaur arteko segidari. Ordu-tik ez dio hazteari utzi, eta honezkero ohitu egin garaurtero-urtero ia kontinente guztietako dozena erdidantza taldez gozatzera Bizkaiko Zubiaren itzalean.Ondoko argazkian, 2011ko edizioan Portugaleteraetorritako Indonesiako taldea ikus dezakezue. n

Unai Brea

Nazioarteko dantzak Portugaleten

ASI

ER

BAST

IDA

HU

RT

AD

O

BIGARREN MUNDU GERRAZ esko-lan edo unibertsitatean ikasitakoa-rekin asko zenekiela uste zenuen?Bada, Josep Fontanaren liburuhau irakurtzen baduzu, ezetz kon-turatuko zara, edo behintzat,beste gauza asko ere ikas ditzake-zula gerraren arrazoiez eta ondo-

rioez; eta batez ere, hurren-go 40 urteetan Europan etamunduan izandako bilakae-raz. Funtsean, AEBen etaSESBen Gerra Hotza ardatzhartuta, 1945etik gaurdaino-ko munduaren garapenarenklabe nagusiak ulertzekotresna bikaina da.Hamarkada horiei buruzko

klabe ekonomiko eta politikoetanbikain arakatzeaz gain, mundukoGerra Hotzaren gune beroenakere aztertzen ditu: Txina, Viet-nam, India, Israel, Angola, Aljeria,Kuba, Txile, Argentina, Afganis-tan… Dozenaka herrialdetan biikusmolde kontrajarrien ziprizti-nak miatzen ditu zorrotz historia-lari katalanak.AEBen nagusitasun militar eta

ekonomikoa handia izanik, gerranuklearraren beldurrak orekatuta-ko hamarkadak izan ziren, nahizeta pentsatu baino gehiagotanizan zen lehertzekotan gerranuklearra, esaterako 1962an,Kubako misilen krisian. Funtsean,

AEBek munduan barrena bereikusmoldea eta nagusitasunainposatzeko baliatu zuten GerraHotza eta, globalizazioaren emai-tzak ikusita, ezin esan guztiz txar-to atera zaienik.

Historialari bati dagokionmoduan, liburua zehatza eta ana-litikoa da, baina bere balio han-dienetakoa idazkeran dago, gerta-kizuna, analisia, dokumentazioaeta anekdota era erakargarrianetengabe tartekatzen dituelako,1.000 orrialde bata bestearenatzean irentsiaraziz. Nekez idatzdaiteke historiaz modu atsegina-goan. Nazioarteko gaietan intere-sa duen irakasle, kazetari edotaherritarraren apalean falta ezinden harribitxia da, unean unekoplazeraz gain, dokumentaziorakoere oso erabilgarria. Murgiltzesaiorik egin gura duenarentzat,2013ko urtarrilean Larrun mono-grafikoa egin genuen Fontanarenelkarrizketarekin. n

Xabier Letona

AEBen egungo klabeak

Por el bien del imperio. Una historia del mundo desde 1945Josep Fontana

Pasado y presente, 2011

IKUSKARIA

SAIAKERA



ABUZTUAN mila aukera izango dituzue aisirako, baina,mesedez, tarte libre bat egin urtean zehar gutxitan ematenden ikuskizun batez gozatzeko, opera hain zuzen ere. Etaoraindik ez bazara zale amorratua, baina pentsatzen badu-zu gustatuko litzaizukeela operaren sorginkeria sentitzea,joan zaitez La Traviata ikustera. Musika Hamabostaldiarenegitarauak dioen bezala, Europa osoan ez da izango per-tsonarik Verdiren obra hau ezagutzen ez duenik.

Alexandre Dumasen Kamelien dama nobelan oinarri-tzen da argumentua. Istorio erromantiko eta dramatikoada, oso, non itxurakeria eta zurikeriak kontrajartzen zaiz-kion benetako maitasunari, eta, behar duen bezala,heroiaren (Violetta Valéry) heriotzarekin amaitzen den.Negar egitekoa, bai. Egia esan, obra hau Verdiren pro-dukzioan inflexio puntu bat izan zen. Bere aurrenekolanek (Oberto, Un giorno di regno, Nabucco) identitate nazio-naleko sentimendu sakona adierazten zuten. Baina, den-borarekin, pasioak eta arimaren sufrimenduak izan zirenbere kezka nagusiak, eta La Traviata opera horren isla da.Kritika gogorrak jaso zituen, ez alde artistikotik, lan abe-ratsa eta perfektua baita, garai hartako gizartearen morali-tatearekin bat ez zetorrelako baizik. Prostituta baten mai-tasunagatiko sakrifizioa, eta gizartearen biktima bezalaazaltzea, ez zen batere onargarria.

Musikaz, zer esango dugu. Verdi, Verdi hutsa, melo-diatsua, adierazkorra, sentsiblea. Benetan erakargarria.Beharbada, munduan gehien antzezten den opera izan-go da. Aldi honetan, Musika Hamabostaldiak eskainikodigun emanaldian, Josep Bros tenorea izango dugu,Alfredoren rolean (joan den irailean ABAOren produk-zioan abeslari bera izan genuen), eta Desirée RancatoreVioletta gaixoa izango da. Susana Gómezek egingo dueszena zuzendaritza eta Pietro Rizzo izango da zuzenda-ri musikala. Euskadiko Orkestra Sinfonikoa edukikodugu fosoan eta Easo Abesbatza arituko da koru lane-tan. Gogora zaitezte abuztuaren 11n eta 13an emangodela, Donostiako Kursaal Auditorioan. Ez galdu! n

Montserrat Auzmendi

NAZIOARTEKO SONA, kritika onak eta txaloakjaso dituen idazle gehienei bezala, Alice Mun-rori ere agertu zaio kritikari bat “meh!” esaka.Christian Lorenzenek duela bizpahiru hilabeteLondon Review of Books aldizkarian argitaratuta-ko artikulu batean zorrotz disekzionatu zuenkanadarraren azken liburua, Dear life, eta harenobra guztiari bainak atera zizkion.

Patroi narratibo errepikakorrak salatuzituen, beste hainbat konturen artean (“Rosek

zerbait ikusten du, gero beste zerbaitbizitzen du eta zenbait urte geroagobeste gauza bat gertatzen da bi ger-takariak lotzen dituena eta zentzuaematen diena”); sinkopatuta utzininduen, Meettok argitaletxeareneskutik publikatutako Zorion handiegiaipuin bilduma irakurri berritan nen-goelako, gozatu ederra hartuta.

Ezin ukatu Lorenzenek esatendituen zenbait gauzek bete-beteanasmatzen dutela. Egitura narratiboa-

renaz aparte, pertsonaiei egiten dien kritika kon-tuan hartzekoa da: “Askotan txalotu dute isto-rioak angelu berezietatik kontatzeagatik, bainanormalean egin ohi duena zera da, istorioa kon-tatzea gazte lotsati eta baldar baten ikuspuntutik,baina baita arduratsua eta agian goiztiarra ere:egilearen ordezko bat, normala, eta gai denabere pertsonaia patetikoen miseria ulertzekohaiek inoiz ahalko dutena baino hobeto”.

Zer egin kritikarekin ados egonda eta halaere liburua atsegin duzunean? Berriz irakurri.Eta distantziaz, idazlearen tranpetan ez erortze-ko zortzi begiz irakurrita ere, liburuak nota ona-rekin gainditu du bigarren azterketa. Trikimai-luak bistan daude baina… eppur si muove. n

Gorka Bereziartua

Hurbildu operaraEppur si muove

MUSIKALITERATURA

��

��

��

��



GARAI BATEAN bizikletak ziren udarako. Filmbaten titulu guti-aski ederra. Alimaleko ergelke-ria, hutsean huts hartuz gero.

Garai batean bizikletak ziren udarako. Bainauda eta negu, jai eta aste ibiltzen ginen hankar-teko panderoaren gainean. Oraintxe ibiltzen

garen bezala.Garai batean bizikletak ziren uda-

rako. Orain liburuak. Omen. Baina,nola bizikletan, uda eta negu, jai etaaste gabiltza liburuetan. Gozagarrizaizkigu. Eta hortik jan-edan deza-zuen da gonbita. Frantzizko Laphi-tzen Bi saindu heskualdunen bizia-kusteko ez genituen perlak ditu orribatean bai, hurrengoan ere bai. JeanBaptiste Constantinen HaritchabaletDon Juan eta bere adixkidiak ez dakamutsa. Fermin Irigaray LarrekorenNafarroatik tentagarri zaigu beti.

Hala ere, “salduenen” –omen–zerrendak agintzen du beti. Liburuberriak. Ohiko bide eta formatueta-rik eskapatzen ez direnak. Fabrikazatarraren historiak ez du balio.Omen. Eta hala ere, hor da, zata-rrean eder, Koldo Izagirreren Voz y

vida obrera Luzuriaga hogeita bost lekukotasun, idaz-lek egin lezakeen lanik osoenetakoa.

Nork bere liburu-bidea egiteak asko baliodu. Ezerk ez du horrek hainbeste balio, zerren-dak bazterrera bota eta nork bere bide propioaegitea, gogo onez leituko duen liburua hartzea.

Har lezake berri ez den liburu beti berria etaurteurrenarekin batera, Obabakoak hartara jo,baina honako edizio berrituan, Marta Cardena-sen ilustrazioak dituen honetara. Har lezakeAnjel Lertxundiren Paper-festa, Karmele JaiorenEz naiz ni, Mikel Tabernaren Alkasoroko benta,Iñaki Segurolaren Arrazoia ez dago edukitzerik,Garazi Goiaren Txartel bat (des)herrira, AinaraGorostizuren Aldamenekoak, Karlos Linazaso-roren Versus, Jose Enrike Urrutia CapeaurenWeylerren itzala…

Irakurleak hobe luke liburudendara, bibliote-kara, etxeko apaletara jo… berak nahi lukeenahartu, bere buruari ordubete opa, eta leitu.

Lehenago, antzokietan ohi denez, sakelakoaamatatu. Liburua piztu eta telefonoa itzali. Udaeta negu, jai eta aste. n

Miel A. Elustondo

Liburuak udako, bizikletak bezala

LITERATURA

ESTATUAK eraikitzen hasi ziren garaian kokatzen gaitusaio honek, Erdi Aroan. Estatu haietatik landa bazeu-den ere herriak. Gurean Batzarra zen gobernatzekomodua. Europan herriek erregearen armada beharzuten, subiranotasuna gordeko bazuten.

Nafarroako Erresuma hizpide: erregea espanturikgabe sartu zen Batzarrean, alta, herri-batzarrak ez zuengehiago erabaki harrez gero.

XI. mendera arte herritarrek bazuten herri batzarre-tan parte-hartzea. XII. mendean jada jauntxoek besterikez. Hiriak sortzen hasi ziren. Erresumaren babespekojauntxoek herri batzarrak barreiatu zituzten, Nafarroanez, artean. Gazteluko monarkiak euskal herri handietankontzeju itxiak ezarri zituen. XVIII. mendean bere eragi-na txikia bazen ere estatua nagusitzen hasi zen. Kontzeju“ireki”en ahalmenak murriztu ahala udalak indartuz joanziren kontrol batzar legez. Estatuaren burokrazia sendo-tu zen. Ondorioa: jendeon arazoak estatua konpontzenhasten da, herriarekiko hurbilekoa den auzotarra hirita-rra bilakatzen doa. Herria kolokan izatera pasa zen.

Sastren hitzetan botoaren araberako eredua da egun-go demokrazia. Alta, erabakiak politikoek hartuak diraaldez aurretik. Agintariek ez dute zuzentzen, estatuarenzerbitzariek baizik. Zuzeneko demokraziaren funtsagauzatzeko herritarren batzarra beharko lirateke.

Horrela segitzen du: “1512an –diote estatuzaleek–Espainiak Nafarroa, gure estatua, konkistatu zuen.Estatu hori berreskuratzera goaz”. Haatik, NafarroakoErresuma sortu baino lehen, euskal herriak herribatzarrek gobernatu zituzten.

Batzarra, urra baledi ataleko egilearen zenbaitaburu: batzarrak komuna zaintzen du, herri-arima ale-gia. Batzarrak auzolanak konbokatzen ditu. Sastrerengusturako, auzolanak baino, auzo-arteak du garrantzia.Batzarrak, elkarrenganako begiruneaz gain, denborabehar du. Hots, komun denak debatea behar du.

XXI. mendearen atarian eratu zen Udalbiltza. Kul-tura politiko horretan ikusten du Sastrek batzar subira-noa. Udalbiltza (bir)eraikitzen ari direnentzat saiogomendagarria da berea. Bere urratsetan sakontzeagomendatzen diot orori. Era labur samurrean emanda-ko urrats-saioa da. Premisa bat azkenik: gure mun-duan, gauza komuna pentsatzeko, kapitalismotik etaestatutik at jarri behar dugu gure burua. n

Mikel Asurmendi

Komun denakdebatea behar du

Batzarra, gure gobernuaPablo Sastre

Elkar, 2013

SAIAKERA



LANBIDE eta afizio surrealistaketa buruhauste irrazionalakdituzten pertsonak –gizonezkoakia denak– dira komiki honetakoprotagonistak. Munduko banda-rik txarrena osatzen duen lauko-teak, esaterako, 30 urte darama-tza entsegu lokalean, bainaoraindik ez du lortu pieza batosorik jotzea. Sebastian Zorn,taldeko buruzagia, adoregabetuegiten da batzuetan…

“Ironia desesperatuen kortesiadela esan ohi zuen Francis Pica-biak. Hona bada hemen desespe-ratu saldo bat, itxurak gordetzendakiena”, idatzi du komikiarenhitzaurrean Harkaitz Canok, tra-jez jantzita doazen –“etiketainportantea da desesperatuenkasuan”– pertsonaiez hitz egitean.“Belle époquearen dekadentziaeta dotoretasuna nahasten zaizkie,denbora-pasa obsesiboekin goza-tzen dute. Kaosaren eta gizartelobotomizatzailearen aurreanprobetxuzko zereginak gerokoutzi eta horren ordez lan izugarri

baina ez errentagarriak heroikokiburutzea hautatu dute”.

Liburu laburtzailea, Gauzahutsal eta garrantzi gabekoenmuseoko zuzendaria, boto emai-lerik izan nahi ez duen AlderdiInpopular Idiosinkratikokoburua, mezu satanikoak detekta-tzeko helburuarekin merkatukodisko guztiak atzekoz aurreraentzuten dituen gizona, hodeieninbentarioa egiten ari dena, hiriabertsotan jarri nahi duena…Egoera absurdu ugari dakar JoseCarlos Fernandes portugalda-rrak, kritika dosi zirikatzailezzipriztindurik.

“Badu absurdotik, badu kafka-rretik, eta, aldi berean, badu sala-ketatik ere”, dio komikia euskara-tu duen Bego Montoriok. Barrealgararik egin eta eragin gabe, tar-teka irri-erdiak sortuaz, eztenka-dak ematen dituzte komikikopertsonaia bereziek. Beautifulpeoplea, high societya, liposuk-ziorako industria nazionala, atle-ten adimen-ahuldadea, bulego

publiko batean lanpostua lortze-ko ezinbesteko jakintzak…muturreko ugari jasotzen du gauregungo gizarteak.

Munduko bandarik txarrenakomikia sei liburukik osatzen dute,eta haietako hiru bildu ditu alehonetan Txalaparta argitaletxeak.Bina orrialdeko 75 istorio dira,ageriko jarraikortasunik gabekoakbaina 1950eko hamarkadan gera-tua dirudien unibertso absurduhorren parte direnak guztiak.

Okre koloreko eta batzuekfeismoarekin lotzen dituztentrazu irregularreko irudiek –agiangehitxo da hori esatea– ukitu arebereziagoa ematen diote baterekonbentzionala ez den komikiari.Hasieran kosta egiten da liburua-ren logikari jarraitzea, eta litekee-na da arrapaladan irakurtzeakapur bat nekaraztea, baina auto-reak proposatzen duen jolasarineurria hartuta, gozamenerakoaukera izango dugu. n

Jon Torner

Huskerien garrantzi neurrigabea

KOMIKIA

Munduko bandarik txarrenaJose Carlos Fernandes

Itzultzailea: Bego Montorio. Txalaparta, 2013

ERDIKO KAIERA - IHESI

IPARRAGIRRE PLAZAN hasiko dugutxango zirkular ederra, izen bere-ko kantari historiko handiarenoroimenez eraikitako harrizko iru-diaren oinetan. Nekolalde kaleangora joko dugu eta Santa Barbara-ko bideari egingo diogu aurre.Lehenbiziko bi kilometro pasatxo-ak errepidez egitea gomendatzenda, er repideko bihurguneaksaihesten dituzten lasterbideakgehiago baitira oinezko txangoza-learentzat prestatuak, mendi bizi-kletaz joateko baino. Norberarenada erabakia.

Irigon eta Etxaburu baserriakatzean utzi eta ahalegin betean hel-duko gara Santa Kruz baserri pare-ra, Aikur erle museo ezaguna dago-en muinotik gertu; benetangomendagarria, museoa bisitatzea.Baina gaurkoan segi diezaiogunbideari: Santa Kruz baserrian SantaBarbarako ermita eta aterpetxeradoan errepidea utzi eta eskuinetarajoko dugu, Neberako bidetik.

Neberarantz, bizikletaz gozatuz Errepideko zatian eroso igo bagarahonaino, hemendik aurrerakoa

gogortxoagoa da; hori bai, mendikobizikletan ibiltzeaz gozatzen hasikogara. Garapena arindu eta erritmolasaian egingo dugu gorantz, paisaiazgozatuz, gerizpean unerik gehiene-tan, Neberara bidean. Bidegurutzebatera iritsiko gara berehala, etaNebera jartzen duen norabideanegingo dugu gorantz. Laster Lizarri-turriko parajera joateko bidegurutze-ra helduko gara, Irimoko magaleanbertan, baina guk aurrera segitukodugu, Trekutzera. Pista estutu egin-go da apur bat, eta mendi-bide itxurahandiagoa hartuko du, basatiagoa,pikoagoa ere zenbait unetan. Edo-zein kasutan, bizikletan ibiltzekoegokia, gozatzeko modukoa.

Luze gabe joko dugu Laarregikolepoa, Trekutzetik kilometro erdieskasera. Uneoro itzalpean, garapenagogortu eta erraz egingo dugu aurre-ra, harik eta Trekutzeko iturri zaha-rrera –orain ia 30 urte berritutakoa–heldu bitartean. Uda partean emariurri xamarra ekartzen duen arren,freskalditxoa hartzeko balioko digubehintzat. Antzuolako lurretan gaudeorain; Trekutzeko lepoan dagoenGaztelugain elkartearen paretik iga-rota, beherako bideari ekingo diogubeste isurialdera igarota.

Belarrezko xenda ederra Trekutzera bidean.

Euskal Herria ezagutuz

URRETXU (GIPUZKOA)

Urretxuarrentzat mendi berezirik bada, hori Irimo da inolako zalantzarik gabe. 900 metroinguruko gailur lerdena da, Urretxuko txoko gehienetatik ikusgai dagoena. Herriko zelataria

da, zaindaria. Txango ugari egin daitezke bere isurialde guztietan, edertasun handikoakdenak ere. Oraingoan mendia bizikletaz inguratzea proposatuko dizuegu.

Irimoren magalakbizikletentzat ere badira

Testua eta argazkiak:

| GORKA AZKARATE |


IHESI: URRETXU (GIPUZKOA) - ERDIKO KAIERA

Jaitsiera azkarra da, hartxintxarbide zabal baina tarteka arriskutsusamar batetik. Aspaldi berritu gabedago, eta urteen joanak eta egural-diaren gorabeherek hainbat zuloegin dituzte, bizikletan goazelakontuz ibiltzera behartuko gaituz-tenak. Deskargako mendatera doabide hau, baina guk erdibideanezkerrera joko dugu Agerre baserrilerdenaren bila, eta handik berehalairitsiko gara Santa Barbarako ermi-tara, jaitsiera azkar eta, orain bai,seguruagoan.

Santa Barbaraeta IpeñarrietaSanta Barbarakoermita eta aterpe-txe berritua urre-txuarrek berezikimaite duten para-jea da. Indarrakberritzeko auke-rarik ez zaigu fal-

tako behin hona iritsita. Hemendikherrirako bidea, Mendizabal, Zulo-aga eta Erratzu baserrietatik igaro-tzen den errepidetik egingo dugu,hori bai, Santa Barbaratik gertudagoen Ipeñarrietako jauregiaribegiratua egin ostean. Lerdena dajauregiaren aurrealdea, edozeinbisitari kitzikatzeko modukoa.

Beherako bidea hartu eta maldanbizikleta askatuz, berehala heldukogara Aita Pasiotarren elizara etaPagoeta auzora, Urretxuko hegoal-dean. Labeaga kale luzea zeharkatu

eta Gernikako Arbola plazan amai-tuko dugu hamabost kilometro ingu-ruko txango ederra, Iparragirrerendoinurik ezagunenak gogoan.

Eta adoretsuenentzat...Mendi txirrindulari trebe eta indar-tsuenek, behin Trekutzera iritsita,Irimoko tontorrera igotzeko saia-kera ere egin dezakete, nahiz etatarte horretan zaila den uneorobizikleta gainean ibiltzea. Proposa-tu dugun itzulian, berriz, ez dagoinongo eragozpenikibilbide osoa bizikletagainean egiteko.Hemen ere, norberare-na da erabakia. n

B i s i t a t uI h e s i . c o m ,a i s i a l d i r a k owebgune parte-hartzailea.

Goian, ezkerrean, Ipeñarrieta jauregia, Santa Barbaratikgertu. Eskuinean, Trekutz inguruetako bideetako bat. Lerro hauen ezkerrean, Irimoko mendigunearen ikuspegia.

| ANA ZAMBRANO | DENBORA-PASAK - ERDIKO KAIERA


– Zergatik eman zigun euriaJainkoak euskaldunoi?

– Elkarrekin haserretu gabezertaz hitz egina izan genezan.

3 2 6 4 5

6 2 4

5 9

5 4 1

4 9 7 6

3 2 4

5 7

1 9 6

2 5 7 8 1

4 5 3

2

3 1 8 6 4 2

5 1 3 9 7 4

3 6 5 8

7 9 5 8 1 3

4 7 9 1 2 8

1

9 3 6

Erraza Zaila Zeharretara eta goitik behera,hitz bera.

1.- Abesti. 2.- Dudarik gabe, benetan.3.- Nire. 4.- Pastel handia. 5.- Aldiak.

P A R

L A

T

N A

I A I

O S O

I D A

E NK

Z A N

M I N

N O M

E A

I

T Z

G

Z I T Z

A R R

A I G

Z I

U

N O

D

A G E N

U B

N, E

N D

R

M E

A

U E L A

T E

R E K

M O

O

U

R

K O H

E B

O R I.

O KO L

D E A.

Z U E

H O R

J

R

A N

N E R

E K

R I

K

A R

A K U N

P

A R

L

A

T

N A

I A

I

O

S O

I

D A

E

N

K

Z A N

M I N

N

O M

E

A

I

T Z

G

Z I T Z

A R R

A

I G

Z

I

U

N O

D

A G E

N

U

B

N,

E

N

D

R

M E

A

U E L A

T E

RE K

M

O

O

U

R

K O H

E B

O

R I.

O

K

O L

D E A.

Z U E

H O R

J

R

A N

N

E R

E K

R

I

K

A R

A

K U N

Koka ezazu pieza bakoitza dagokion tokian eta Mari Karmen Menika UEUko kideak esandako esaldi bat irakurriko duzu.

Puzzlea

Sudokuak 5x5

Kike Amonarrizen umorea

Euria Euskal Herrian

Soluzioak

41

82

57

36

9

27

64

93

81

5

93

51

86

42

7

85

13

29

67

4

36

27

41

95

8

79

45

68

13

2

64

79

12

58

3

58

36

74

29

1

12

98

35

74

6

93

27

64

15

8

76

18

59

23

4

54

82

13

79

6

28

56

41

97

3

31

49

87

62

5

69

73

25

48

1

85

61

92

34

7

17

94

38

56

2

42

35

76

81

9

Erraza

Zaila

Pu

zzle

a:

“Par

tida

nom

inala

ken

tzea

oso

min

garr

ia iz

an z

itzaig

un,

erre

kono

zim

endu

mod

u ba

t ere

bag

enue

lako

hori.

Hor

rek

kolo

kan

jarri

zuen

era

kund

ea.”

5x5:

1.

Kan

tu. 2

. Are

an. 3

. Neu

re. 4

. Tar

ta. 5

. Une

ak.

Babeslea: iametza Interaktiboa

| JOXERRA AIZPURUA | ERDIKO KAIERA - ZIENTZIA ETA TEKNOLOGIA


AEBETAKO MIT institutuan lan egiten duten hain-bat ingeniarik kalkulagailu bihurtu dituzte bak-terio-zelulak, eta haien bitartez batuketak,kenketak, zatiketak, erro karratuak edo loga-ritmoak kalkulatzeko era lortu dute.

Batuketa egiteko, adibidez, bi zirkuituprestatzen dira, bakoitza molekula zehatzbatekin aktibatzen delarik. Lehenengozirkuituan, arabinosa izeneko azukreakGFP proteina sortzen duen genea aktiba-tzen du. Bigarren zirkuituan, AHL mole-kulak ere GFP proteina sortzen duengenea ekoizten du. Guztizko GFPak adiera-ziko digu zein den arabinosa eta AHL kopu-ruen batura zehatza.

Ikerketa lan hauen aplikazio nagusiak terapeutikoak izandaitezke. Adibidez, sistema hori baliatuz, tumore-zelulakdetektatu eta erasotzeko zelulak sortzerik izango dela uste da.Hala ere, bioingeniaritza saiakuntza hauek badituzte arriskuak;esaterako, patogeno kaltegarriak sortzea ustekabean. n

Zientziak gero etainteres handiagoasortzen du Elhuyar Fundazioak, EuskoJaurlaritzako Hezkuntza Sailaketa EHUko Kultura Zientifiko-aren Katedrak elkarlaneanegindako azterketaren emaitzakaurkeztu zituzten uztailaren10ean. Adierazi zutenez, eus-kal gizarteak zientziaz eta tek-nologiaz duen interesa orainzazpi urte baino %11 handia-goa da.

ttiki.com/53339 (Euskaraz)

Gero eta kide gehiagohizkuntza industriarenelkartean 2010ean sortu zen Langune,krisi garaian alegia. Hiru urtehauetan egituraketatik enpresabazkideei zerbitzu ematera iga-rotzen ari da; bilakaera ona da,beraz. Kontuan hartu behar daEuropan zein munduan daudenera horretako enpresa multzobakarretakoa dela.

ttiki.com/53340(Euskaraz)

Heriotza arriskuhandiagoa Espainian,osasungintzakomurrizketak direla eta Erresuma Batuko hainbat era-kunde azken urteotan Espainianegiten ari diren osasungintzakomurrizketen ondorioak azter-tzen ari dira. Aurreikusi dute-nez, hiesak eta tuberkulosiakgora egingo dute, eta bizi itxaro-pena aurreko hamarkadakoabaino txikiagoa izango da.

ttiki.com/53341(Gaztelaniaz)

TH

OM

AS

WY

DR

A-C

C B

YSA

Kalkulagailu lanak egitendituzten zelulak

SAIAKERA INTERESGARRIA eginberri dute Drosophila espeziekoeuliekin. Euliak 200eko taldetanbanatu eta multzo bati bio patata,beste bati bio mahatsa, beste batibio banana eta beste bati bio sojaeman dizkiete euren bizitza osoan.Gainerakoei, berriz, produktu ber-dinak baina bio ez direnak .

Bio patata, mahats eta sojarekinelikatutako euliek batez bestekozein gehienezko biziraupena hobetudituzte, gainerako taldekoenekin alderatuz. Hobekuntzak oso nabariak izandira arlo batean zein bestean.

Ugalkortasuna ere aztertu dute ikerlariek, eta horretan erehobekuntza nabaria izan dute bio jan dutenek. Datuak ezin dirabere horretan gizakira estrapolatu, baina herri jakintza denajakintza zientifiko bihurtzeko lehen urratsa izan daiteke. n

“Bio” jateak onura dakarkieeuliei

Drosophila eulia.


LANDAREAK - ERDIKO KAIERA| JAKOBA ERREKONDO |[email protected]

IRRINTZIKA ETORRI DA, tximistenirrintzika, uda sapa. Eta berohezeak harrotu egiten du, baitamakurrena ere. Berozale amorratuaizaki, gaztainondoa lorez orainharrotzen da, gainezka dario. Bilore ditu, arra eta emea. Hostajea-ren gainean, arren zima larua harroerakusten du. Haizeari eskainitakokalparrak lore horien polena heda-tzea erraztuko du. Hostopeanbabestuta ireki diren lore eme lotsa-tiak ernalduko ditu polen horrek.

Nabarmena da gaztainondoa-ren harrotasuna. Urrutira ereerraz igarriko diozu: ardi-larruajantzi duen otsoaren itxura du,zuhaitz berdeen artean, potekohorail oxigenatutako ileordea jan-tzita... Horrelakoak erabiltzendituenak usainaz ere urrutitik tan-kera hartzea nahi. Eta gaztainon-doaren lore arrari ez dario nola-halako usaina: lodi, sarkor,mingatz, sudur mintz askoren iri-tziz kiratsetik hurbil. Umetakooroitzapena dakarkit gaztainon-doak, urtero: gure etxepean zenile-apaindegitik, batez ere larun-batetan, ile pintatu berria karda-karda egin eta laka usainezko

amaierarik gabeko arrastoa utzizateratzen ziren emakumeak. Aste-buruko lanei ekitera, dirua gorde-tzen zuten papoa tente asko!

Gaztainondoaren lorearenusaina ez da, baina, emearen aie-kakoa, arrarena baizik: gizonarenhazi edo espermarekin lotzen da.Usaina halakoa omen du. Eta“omen” hori kendu egin beharkonuke, jende askok egindako aipa-mena izateaz gain, neronek erehala uste baitut. Botanikarenamona den Lineok ere hala zioen:intxusak, ezkiak eta gaztainakesperma usain nabarmena dutenloreak zabaltzen dituzte.

Sadeko Markesak gaia zorrotzasko azaltzen duen ipuina idatzizuen gustura asko biziko nuen1788 hartan: La fleur de châtaignier.Bertan, apaiz gazte bat saiatzenda emakume nerabe bati azaltzengaztaina lorearen usainak gogorazer dakarkion. Donatien Alphon-se François markesak apaizarenlarrutarako gogoa sotanapeanbista askoan azaltzen du, ezkon-tza eskaerak gaztainondoenazpian egiten zirela esanarazi bes-terik ez zionean...

Gaztainondoaren loreak gizona-ren haziak bezala poliamina berezibat du, espermidina, alegia. Landa-reetan loreen eta fruituen bilakaera-ren suspertzaileetakobat da. Animaliotan,hazkundean eta zelu-len heltzean zeresanhandia du... n

Bare festaAurten adina barraskilo eta, batezere, bare ez dut sekula ezagutu. Hauda gasteropodo desdetxa, hau dafesta. Ur festak dakar bare dantza.Eguneko ordu beroenetan izan ezik,hankaperaino hurbiltzen dira, lasai-poto asko. Horra etxe aurreko kle-matisaren (Clematis sp.) petalo ube-lak dastatzen.

Bareak ateratzeko pozoirik gabe-ko era erraz bat bada: egur ezpalak.Landareen azpian ezpala jarriondroso. Bertan hartuko dute habialurreko kakalardo, nematodo etabeste laguntzaile ugarik. Horiekbareak eta beren arrautzak jan edotabizkarroi jarriko zaizkie. Era berean,ezpala usteltzen doan eran, ongarriederra da. Beno, ezpala, porroxka,zoztorra... n

PED

RO

TAPI

AS/

BASK

IMA

GE

N

JAK

OBA

ER

RE

KO

ND

O

Papoa tente

Gaztainondoa Ataunen.


| NAGORE IRAZUSTABARRENA |ERDIKO KAIERA - DENBORAREN MAKINA


IRUN, 1938KO UZTAILA. Ibilbide turistiko bitxia abiatuzen lehenengoz, bi urte lehenago piztutako gerrarengune nagusiak bisitatzeko. Nazionalak, pixkana-pixka-na, aurrera egiten ari ziren eta, maiatzean, dekretu berribaten bidez, Turismo Zerbitzu Nazional frankista zir-kuitu turistikoa antolatzen hasi zen, Iparraldeko GerraIbilbidea delakoa bisitatzeko: gudu zelaiak, gune kalte-tuak, babeslekuak....

Bidaia agentzia bereziaren helburua bikoitza zen.Batetik, dibisak pilatzea, bidaiari gehienak atzerritarrakbaitziren. Bestetik, bisitariekin propaganda lana eginnahi zuten frankistek, eta asmo horretan ere turistenjatorri anitza lagungarri zen.

Bidaiaren abiapuntua ez zuten deskuiduan aukeratu.1936ko irailaren hasieran, Irungo gudua eta frankistengaraipena funtsezkoa izan zen Gipuzkoako Kanpainan,Iparraldeko Ofentsiba hasi baino lehen. Hiria hartuta,muga, eta beraz Frantziako Estatuarekiko lehorrekolotura eten zuten; hala, penintsula iparraldeko errepu-blikazaleen arma hornikuntza oztopatu zuten.

Ibilbidea Oviedoraino iristen zen eta, besteak beste,Donostian, Bilbon, Santanderren eta Gijonen egiten

zituzten geldialdiak. Handik gutxira beste ibilbide batprestatu zuten, bereziki turista portugaldarrak erakar-tzeko: Galiziako Tui herrian abiatu, Santiagotik pasa etaGijoneraino iristen zen. Eta hilabete batzuk geroago,nazionalek penintsula hegoaldea kontrolatu ahala,Hegoaldeko Gerra Ibilbidea ere antolatu zuten.

Turismo Zerbitzu Nazionalaren autobusetan egitenzituzten bidaiak, bisitarien hizkuntzetan trebatutakobide-erakusleak lagun. Bisitaldiak eta azalpenak ez zirensoilik gerrari buruzkoak, arduradunak konturatu baitzi-ren propaganda eragingarriagoa zela gudu kontu gordi-nak eduki kulturalekin goxatuz gero. Bidaien maiztasu-na gorabeheratsua izan zen, baina gerra amaitu ondorenere iraun zuten, 1945 arte.

Propaganda ahaleginen emaitza balioestea ez da erra-za: 20.000 turista inguruk egin zituzten ibilbideak –erre-publikanoen aldean, esaterako, nazioarteko brigadistak40.000 inguru izan ziren– eta, gainera, ezinesan zenbateraino doktrinatu zituzten. Biga-rren helburuak, ekonomikoak, ez zuenemaitza kaxkarra izan: garaiko zortzi milioipezetako irabaziak izan zituen proiektuak. n

Cristobal Colon galiziarra “ere” bazenCRISTOBAL COLON GALEGO elkar-teak mapa nautiko bat aurkeztu berridu marinel ospetsuaren jatorri galizia-rra frogatu nahian. Maparen arabera,Colonek Pontevedrako itsasadarreko45 toponimo erabili zituen Amerika-ko beste hainbeste leku izendatzeko.Toponimoen artean, Santa Ana, San

Salvador, La Granja eta halakoakdaude, izen oso zabalduak, eta berazGaliziako elkartearen tesia indartzenlaguntzen ez dutenak. Horrenbestez,Colonen ustezko sorterrien zerrendaluzeak hazten jarraitzen du: Katalu-nia, Andaluzia, Extremadura, Grezia,Korsika, Portugal, Kroazia... n

Arrastoak

IND

ALE

NC

IOO

JAN

GU

RE

N

DO

ME

NIC

OG

HIR

LAN

DA

IOW

AR

WIC

K

Ezkerrean, Nazionalek Irunen antolatutako mutikoen desfilea, hiria hartu ondoren, 1936an. Eskuinean, Irungo Udala1942an. Gipuzkoako hiria Iparraldeko Gerra Ibilbide turistikoaren abiapuntua zen.

Gerra zibil turistikoa


TERMOMETROA

PABLO IGLESIAS TURRIÓN

Madril du bizitoki eta sorleku 1978tik. Politika-zientziak irakasten ditu MadrilgoComplutense unibertsitatean. La Tuerka eta Fort Apache solasaldi politikoen aurkezlea

delako ezagutzen dugu. Blogaria da Publico.es webgunean, eta aurki zinema eta politikariburuzko liburua argitaratuko du. Muturreko esperientziak maite dituenez, tarteka Federico

Jimenez Losantos edota Francisco Marhuenda bezalako pertsonaiekin borrokatzen daIntereconomía eta La Sextako tertulietan.

Borroka armatuari buruz Fort Apa-chen egin zenuten bezalako mahai-ingururik ez genuen telebistan ikusia.Demostratu dugu zehaztasuna edobeste inork jorratzen ez dituengaiak hizpide izatea ez direla ikus-

entzunezko produktuak ondo fun-tzionatzeko baldintzak. ETAriburuzkoa da gehien ikusi den saioa.30.000 erreprodukzio dauzka. Ezda solasaldi morbosoa. Bestelakoestilo batez ekin genion bi aldeetan

tabua den gaiari. Programa horreta-ko hitzaurrean aipatu nuen bezala,PP eta ezker abertzalea gonbidatugenituen eta biek ala biek ezetz esanziguten. Oso harro gara telebistakez duelako, halabeharrez, gai

Testua eta argazkiak:

| AXIER LOPEZ |

«Komunikabideen izaerapublikoa aldarrikatu behar dugu,

ez objektibotasuna»


TERMOMETROA - PABLO IGLESIAS TURRIÓN

garrantzitsuen banalizazioarensinonimo izan behar.

Zenbat aldiz esan dizute “kontrakul-tura sustatu eta kontra-informazioanaritzen den kazetari alternatiboa”?Gure belaunaldiak kontra-informa-zioaren aroa gainditu behar du. Eti-keta hori gainetik kendu behar dugu.Batzuetan etsaiak ezartzen digunizena geure egiten dugu. Adibidez,anarkismoa lehergailuekin lotzenduen burgesiaren diskurtsoa sinetsieta talde anarkista batek logotipoanbonba bat jartzea. Itzela! Kontrako-ak zutaz egiten duen karikatura zureegin duzu. Kontra-informazioanaritzen garela onartzen badugu, txi-kiak eta narrasak garela aldarrika-tzen ari gara inplizituki. Dinamikahori apurtu behar da. Guk, besteedozeinen maila berean, informa-zioa sortzen dugu eta haiekin lehiatunahi dugu. Egia da bitarteko gutxia-go daukagula baina informazio etakomunikazioaren teknologiak gara-tu izanak estetikoki irakaspenakematea ere ahalbidetzen digu. Ohikokomunikabideek egiten dutenabaino gauza dibertigarriagoak,entretenigarriagoak, zorrotzagoaketa serioagoak egin behar dira.

Deigarria da zuen saioetako solaski-deen aniztasuna.Nolabaiteko prestigioa lortu dugu.La Tuerkan edo Fort Apachen partehartzea kaxeta ematen ei du etahorrek, PP edota Sindicato Unifica-do de Policíako zenbait sektorekgurean parte hartzea eragin du.

Ni Intereconomía edota 13TVraseiren kontra bakarrik borrokatzerajoaten banaiz ere, guk ez dugu saiohau egiten bakar batek guztien osti-kadak jaso ditzan, denon argudioakmahai gainean jarri ahal izateko bai-zik. Horrek ezkerrari errespetuaematen dio. Zenbait eztabaida plan-teatu eta Martekoak ez garela erakus-teko ezinbesteko sinesgarritasuna.

Zer sentitzen da Intereconomíakosolaskide gisa? Egundoko harrotasuna. Baita arris-ku handia ere. Horrek, muga guztiengainetik, ondo ari garela erakustendu; orojakile edo espektakuluarenmunduko gizagaixo bilakatzeko bel-durra kontutan hartuta ere. Espai-

niako ezkerrarentzat gehienbat, erre-ferente garela iruditzen zaigu. Horizen helburua.

Bada jendea arriskatu gabekoeztabaidekin eroso dagoena etapolitika egitea, funtsean, arriskuakhartzea da. Esan gabe doa, iraindu,zirikatu eta tranpak egingo dizkizu-ten Jimenez Losantos bezalakoekineztabaidatzean arriskuak hartzendirela, baina ehunka mila pertsonadauzkazu begira. Denak ez diraeskuinekoak, ordea. Jende arruntaere badago, eta zu hor ez bazaude,arerioaren mezuarekin geratuko da.Inork ez zuen esan erraza zenik.

“Gauzak horrela dira eta horrelaxeazaldu dizkizuegu” ala egia ere ezta-baidagai da?Ez dut neutraltasunean sinesten.Analisi politikoak egitean ezin daneutrala izan. Datu zein argudioenzorroztasunean sinesten dut, zureideiak biluzteko eta eztabaidatzekoprest izatera behartzen dizulako.Horrela soilik lortuko dugu jendea-ren argudioak indartzeko balioga-rriak izatea.

Mundu dohakabean bizi gara.Gutxiengo pribilegiatu bat gehien-goaren sufrimenduaren lepotik bizida. Baina ez da egia ezkerrak kon-traesanik ez duela. Mezu koheren-tea eraiki daiteke norberaren identi-tatea osatzen duten elementuguztiak ezbaian jartzeko prest iza-nez gero. Akatsak, kontraesanakedo historiako zenbait esperientzia-ren porrotak aitortuta ere.

Hedabide handietako tertulietarajoaten utzi nautenean, gurekin adosez daudela esatea dute baina zen-tzuzkoak ez garela ez dute esaterikizango. Haluzinatzen dut telebista-ko zenbait saiotako langileak, soinuteknikariak, kameralariak eta, nire-gana hurbildu eta zera esaten dida-tenean: “Oso ondo, txo! Segi haueiegurra ematen!” Eta hauek ez dutezertan ezkerrekoak izan behar.

Haien errealitatea eta izaerarekinbat egiten duen diskurtsoarekinidentifikatzen den jendea da. Hordago gako erabakigarria.

Militantzia eta konpromisoa komuni-kabideetan. Askorentzat balore kon-trajarriak.Batzuek soilik diru truke lan egiteakez du esan nahi objektiboak edoneutralak direnik. Esan nahi duengauza bakarra horixe bera da; dirutruk egiten dutela lan. Komunikabi-de guztiek dute ildo editoriala bainahori ez da arazoa. Problema sortzenda jabearen interes pribatuak babes-

teko ildoa zehaztendenean. Informazioaeskubidea bada, osasu-na edo hezkuntza direngisan, zergatik hedabidegehienek jauntxo batenondare eta interes pri-batuen mesedetara egi-ten dute lan? Zergatikbaimentzen da ondare

publiko hau kontrolatu eta saleros-ten duten ugazabak izatea? Komuni-kabideek publikoak izan behar duteeta interes publikoaren zerbitzuraizan. Hori da exijitu behar dugunaeta ez hedabideak objektiboak iza-tea. Adierazpen askatasuna auzitanjartzen da komunikabideak esku pri-batuetan direlarik. Osasuna eta hez-kuntzarekin, adibide pare bat aipa-tzearren, gertatzen den bezala.

Zurea ez da unibertsitateko irakas-learen ohiko jarduna. Irakaslearen egitekoa ez da soilikikertzea edo azterketak egitea. Uni-bertsitateak parte-hartze sozialerakoeta publikotasunaren defentsarakogunea ere izan behar du. Formatuakademiko klasikoek zeharo asper-tzen gaituzte, ordea. Ikus-entzunez-koen kulturan guztiz murgildutadagoen gizarte honetan zentzuagaldu dute. Iritzi-sortzaileak ez diraunibertsitatean, komunikabideetanbaizik. Horrexegatik, telebistako for-matuekin lotura handiagoa dutenekitaldi publikoak antolatzen hasiginen. Hasieratik oso harrera onaizan zuten eta handik gutxira Madril-go Vallecas auzoko tokiko telebistan,TeleK, tertulia politikoa egiteko gon-bidapena jaso genuen. Horrela sartuginen ikus-entzunezkoen munduan.

“Informazioa eskubidea bada,osasuna edo hezkuntza diren gisan,zergatik egiten dute lan hedabidegehienek jauntxo baten ondare etainteres pribatuen mesedetara?”

PABLO IGLESIAS TURRIÓN - TERMOMETROA


Komunikabideen panorama ikusita,Espainiako Estatuko ezkerrak albobatera utzi al du hegemoniarenborroka medioetan?Espainiako ezkerra beti oso eskoilaizan da. Beste hainbat gaitan bezala,erabateko ezintasuna erakutsi du.Zantzu suizidak dituena gainera.Izan ere, Espainiako Estatuko sindi-katu handienek, CCOO eta UGTk,bizirauteko behar duten gizarte zibi-la eraikitzeko tresnak sortu ez iza-nak erakusten du haien baldarkeria.Elizak egin duenaren guztiz aurka-koa egin dute. Eliza Katolikoak osoargi izan du komunikabideen rolestrategikoa eta haiek kontrolatzeko

edota baldintzatzeko apustu handiaegin du hasieratik.

Oso traketsak izan direla ikustekoEuskal Herria da froga. ETArenekintza armatuek edota legez kan-poratzeek sortutako zailtasunen gai-netik, hemengo ezkerrak zergatikjarraitzen du indartsu? Gizarte zibilaegon badagoelako. Ikastolen sorre-ra, kooperatiben sistema, eguneroezkerreko egunkariak kioskoetanegotea, etengabe gizartean eragitenari den herri mugimendua... hauekdira ezkerraren existentzia berma-tzen duten faktoreak. Euskal Herri-ra hitzaldia eskaintzera etortzen nai-zen aldiro jabetzen naiz beste era

batean eztabaidatzen dela. Jendea,orokorrean, politikoki trebatuagoada. Euskal Herrian La Tuerka hain-beste ikusteak asko harritzen gaitu.Oso herri txikia zarete eta gurea daMadrildik egiten den tertulia bat,askotan, gainera, oso madrildarrakdiren gaiak jorratzen dituena. Halaeta guztiz ere, prestakuntza politi-koa askoz handiagoa denez, pro-duktuak arrakasta du hemen.

“Ikus-entzunezkoek, gaur egun, kan-paina politikoen %95a osatzen dute”.Hain zorrotz mantentzen al duzu zurebaieztapen hau?Baietz uste dut. Ezkerretik politikaegin nahi duenaren muinean dagopropaganda eta XXI. mendean ikus-entzunezko dispositiboen bitartezeraikitzen da. Mitin politikoak, fun-tsean, bideo bat osatzeko eszeno-grafiak dira. Manifestazio handibaten sendotasuna ez datza partehartu duten 100.000 lagunen bizi-pen pertsonalean, irudiaren mezuanbaizik. Jendea koreografiaren parteda, komunikazio tresna politikobaten atala. Komunikabideen bitar-tez sozializatzen gara eta iritzia erehaien bitartez sortzen dugu.

Idatzizko prentsa eta literaturafuntsezkoak dira, baina erabatekoerabakigarritasuna daukana telebis-ta da. Egun, zorionez, Internetenbitartez hedatzen da eta horrekindar-harremana orekatzea ahalbi-detzen digu. Lidergoa bideo etaikus-entzunezko dispositiboek osa-tzen dute. Iritziaren erreferenteakdira komunikabideetan agertzendirenak. Horregatik diot, kanpainabaten %95a, funtsean, ikus-entzu-nezko politika da.

“Politikan ez da gauza politikan”zioen Lazkao Txikik, baina traje ederbatek dena konpontzen ei du.Espainiako Estatuko indar politiko-en artean, historia hurbilean ezkerabertzaleak kudeatu du ondoenafera hau; buruzagiak haren oina-rriak bezala janzten ziren. Hori fun-tsezkoa da politikagintzan. Eskui-narentzat ez da arazorik. Eskumakopolitikarien janzkera, gizarteko pira-midean gorantz egiteko bidea ira-dokitzeko era baita. Baina ezke-rrean logika horrek ezin du lekurikizan. Batzuetan jantzi behar direla

Euskal Herriko solaskideak ohikoak dira Fort Apache eta La Tuerkan. SabinoCuadra Lasarte Amaiurreko diputatua edo Martxelo Otamendi eta AlbertoPradilla kazetariak, kasu.

TERMOMETROA - PABLO IGLESIAS TURRIÓN


argi daukat baina ez politikagintza-ren adituaren itxura izateko. Detailesinboliko horiek erabakigarriak dirabaina ezkerraren ordezkariek herriaordezkatu behar dute.

Horrexegatik da egundokoa Sabi-no Cuadra. Gizon horrek agian ez dumetroa erabiltzen baina arazo gabeimajinatzen ahal dut metroa hartzenegunero. Eta Jesus Posada, Espainia-ko Kongresuko presidentea, ez.Horrek estetikarekin, jendearenganazuzentzeko erarekin, diskurtsoare-kin, mozorrotu gabe elkar ulertzeare-kin du lotura. Kontua ez da jendea-rengana zuzentzea lerdoa balitzbezala baizik eta diskurtsoaren bitar-tez gehiengoak sortzeko gai izatea.

Ezkerrek orokorrean duten gaitzetakobat ez al da eskaintza politikoa azal-tzen edo gizarteratzen ez jakitea?Gu saiatu gara. Egun, elitearen aur-kako kontzientzia sortzen ari da. Jen-dea politikariekin nazka eginda dago.Horrek, goikoez eta behekoez hitzegiteko aukera ematen digu. Jendeakoso ondo baitaki goian ala beheandagoen, zeintzuk diren pribilegiatuaketa zeini egokitu zaion izorratu beha-rra. Mintza gaitezen horretaz.

Adibidez, Los Chicos del Maizhip-hop taldearen leloa erabilita–“España marka zaborrean bilatzenari den familiako aita da”–, jendeaskorengana hel gaitezke, eta hortikabiatuta BPGaren banaketari buruz-ko datuez hitz egin dezakegu. Hauda, jendearekin konektatzeko balio-garria izan daitekeen hizkuntzarekinjolastea. Abiapuntuak zehaztekoorduan konplexuak diren gauzakerraztu, eta ondoren, garapeneanahalik eta zorrotzen izatea. Gai hone-tan, ezkerrak arazo asko izan ditu.

Zer ari da gertatzen Madrilen?Madril oso hiri bortitza da. Espai-niako eskuinak duen botere-gunenagusietako bat izan da, Valentzia-rekin batera. Oso deigarria da M15mugimenduak arrakasta gehien izanduen lekuak Madril eta Valentziaizatea. Herri mugimendua eta anto-laturiko ezkerraren gehiengoa sun-tsituak dauzkaten bi hiri, hain zuzenere. Madrilen agintean den kastapolitiko eta ekonomikoak IUkosektore zabalak xurgatu ditu.M15ek erakutsi zuen ezker politiko

eta sindikala ez dela dagokion lanaegiten ari. M15 leherketa modukobat izan da eta Madrilen oso garran-tzitsuak izan diren mugimenduakagertzea ahalbidetu ditu: “mareazuria”, hezkuntzaren babeserako“marea berdea” edota StopDesahucios mugimendua, kasu.

Ez dut uste Euskal Rock Erradi-kala delakoa ezker abertzaleak sor-tzea erabaki zuenik. Guztiz kontra-koa, hain zuzen. Hastapenetan osogaizki hartua izan zela sinetsitanago. Hala ere, denborak aurreraegin ahala, Espainiako Estatu osokoezkerreko jendeak bere egin zuenkultur-adierazpen bilakatu zen.Punka entzun eta akorde bostunakbi hatzekin jotzen zituzten langile-auzotako gazteak Erresuma Batuanegiten zenaren bertsioak egiten hasieta berehala, bonba hutsa zela jabe-tu ziren. Horrek ezkerraren kon-tzeptu asko irauli zituen. Geroagoherriaren adierazpen hori ezkerrakbideratu, zuzendu eta antolatuzuen. Eta ondo iruditzen zait.Madrilen, beste maila batean, antze-ko prozesua eman delakoan nago.

Nola ikusten da Euskal Herriko egoe-ra Madrildik?Orokorrean, poztasun sentsazioadago, garai gogor eta zailenak igarodirela ikusita. Espainiako ezkerra-rentzat ere arnasa da. Orain EuskalHerriaz hitz egin dezakegu, eta

mezu ofizialetik aldendu terroristakgarela entzun gabe.

Etorkizunari begira jarrita, guda-zelaian galtzen dena hautestontzie-tan ez da irabazten. Normalizaziopolitikoaz hitz egiteak jokoarenarauak aldatu direla onartzea dakareta arau horiek arerioarenak dira.

Egungo erregimenaren kri-siak ate asko ireki dizkioerabakitzeko eskubidearengaiari, baina halere, ETA-ren jardunak baldintzatutaez den herri proiektua bir-definitzea dagokizue orain.Hori oso gatza da. Jendeabiltzeko gaitasun alderaezi-na izan baitu ETAk, beste

inork izan ez duena. Bera desagertueta presoak kalera irten ahala, osoeszenatoki korapilatsua sortuko da.Kataluniako ERCren bide berahartu nahiko duten sektoreak ager-tuko dira, beste batzuek esangodute krisi egoera honetan aferasoziala nazionalaren gainetik dagoe-la eta abar.

Bideragarria al da Euskal EstatuaEuropar Batasunean, euroaren etamerkatu ekonomiaren eremuan?Posible al da autodeterminazioeskubidea gauzatzea EspainiakoEstatuan solaskiderik izan gabe?Nahikoa indarra izaten jarraitzendu Espainiako Estatuak zera esate-ko: “Herritarren %80 independen-tziaren alde izanik ere, instituzioakneuk kudeatzen ditut eta hemendikez da inor ere mugituko”. Herrimailako proiektua akordioak egitensortzen da eta eszenatoki berri haukorapiloz betea dago. n

“Orain gutxi grabatu dugun saio batean Martxelo Otamendi, Billy el Niñoktorturatu zuen Jaime Pastor, Argentinako erbesteratu bat, Barrionuevokartzelara lagundu zuen PSOEko buruzagi bat eta polizia bat izan ditugu.Emaitza izugarria izan da. Adibidez, poliziak zioen Espainian torturarenarazoa Gobernua dela, izan PPkoa edo PSOEkoa. Argi esaten zuen, gal-deketetan informazioa lortzeko aberrazioak egiteak arrazoi politikoakdauzkala. Hau zentzuduna den edozein poliziak esatea normala da. Aldeada, lehenago inork ez diola hori galdetu”.

Torturaz, aho bilorik gabe

“ETAren ekintza armatuen edolegez kanporatzeen gainetik,Euskal Herriko ezkerrak zergatikjarraitzen du indartsu? Gizartezibila egon badagoelako”

Elkarrizketarenbideoa eta bertsio luzea ikusditzakezu ondoko kodeamugikorrarekin eskaneatuz.

TERMOMETROA


BAGERA Donostiako EuskaltzaleenElkarteak XXI. mendeko Donostiaeuskalduna. Bidea marraztera goaz! ize-neko jardunaldiak antolatu zituenudaberrian, martxotik ekainerabitartean. Donostiako euskal komu-nitatea trinkotzeko eta aktibatzekoasmoz prestatu zuen egitasmoa.Jardunaldien helburu nagusiak izanziren Gipuzkoako hiriburuan eus-karaz bizitzeko jarraitu beharrekonorabidea zein den erabakitzea etalan-ildo garrantzitsuenak zehaztea.

Donostiako euskaltzale guztiekparte hartzeko hausnarketa guneazabaldu nahi izan zuen elkarteak.

Sei hausnarketa saio antolatuzituzten. Saio bakoitzaren hasieran,egitasmoarekin bat egin zuten hain-bat donostiar aditu eta arituk hartuzuten hitza euren ikuspegiak, iri-tziak eta proposamenak plazaratze-ko. Gonbidatuta izan ziren MikelZalbide, Lorea Agirre, Igor Otxoa,Maria-Jose Azurmendi, DonostiakoPiratak, Beñat Gaztelumendi eta

Asier Basurto. Ondoko hiru galderahauei erantzuten saiatu ziren gonbi-datuak, baita saioetan parte hartuzuten euskaltzaleak ere:

“Zure ikuspuntutik, zer behardugu / behar genuke XXI. men-dean Donostia euskaldun izateko?”

“Nola bihurtu gaitezke euskaldu-nak ikusgarri eta erakargarriDonostian?”

“Zer egin dezakegu, nola antola-tu beharko ginateke donostiar eus-kaltzaleok bide horretan?”

BAGERA ELKARTEAREN JARDUNALDIAK

Nola lortu mende honetako Donostia euskaldun izatea? Nola trinkotu donostiareuskaldunen komunitatea? Galdera ugari Bageraren jardunaldietan eta gertutik jarraitu

beharreko gaiak, asko: gazteak, saretzea, erreferenteak lantzea, erakargarri dena euskarazeskaintzea, dakienak euskaraz egitea...

XXI. mendeko Donostiaeuskalduna irudikatzen

| SAIOA LABAKA |

WW

W.IZ

AN

PIR

AT

A.IN

FO

Bagera Elkarteak nahi baino gazte gutxiago bildu du jardunaldietan. Dena dela, Donostiako Piratekin harremana sendotzealortu du. Argazkian, kolektibo horren ekintzetako bat.


TERMOMETROA - BAGERA ELKARTEAREN JARDUNALDIAK

OndorioakAinara Vazquez Bagera elkartekokidearekin elkartu gara jardunaldie-tatik atera dituzten ondorioak eza-gutzeko. Ideia garrantzitsuenaklaburbildu dizkigu. “Zure ikuspun-tutik, zer behar dugu / behar genu-ke XXI. mendean Donostia euskal-dun izateko?” galderari lotutakoondorio nagusietako bat hauxe izanzen: hiriko elebidunak, euskarazdakitenak, euskaraz hitz egiten jar-tzeko beharra dagoela. Donostianhizkuntzaren ezagutza maila nahikoaltua da, batez ere gazteen artean,eta eremu horretan eragin beharradagoela nabarmendu zuten.Donostiako euskaldunen komuni-tatea trinkotu beharra dagoela ereazpimarratu zen hainbat saiotan.Donostia oso handia ez bada ere,euskaldunak hainbat auzotan saka-banatuta daudela jakinarazi diguVazquezek; euskaltzaleak berranto-

latzeko premia dagoela gaineratudigu. Hiria euskalduntzeko lanhorretan goitik behera eta behetikgora eragitearena ahotan hartuzuten jardunaldietako parte-hartzai-leek. Udalek eta administrazioekegin behar duten lana eta herrita-rrek eta gizarte mugimenduek egi-ten dutena, biak direla beharrezko-ak eta ezin direla kontrajarriak izanondorioztatu zuten. Gizartea kon-tzientziatu beharra eta diskurtsoezberdinak uztartzearen garrantziaere aipatu zituzten.

Nola bihurtu gaitezke euskaldu-nak ikusgarri eta erakargarriDonostian? Jendea euskarara hur-biltzeko diskurtso positiboak etaerakargarriak sortu behar direlaondorioztatu zen jardunaldietan.Gazteei begira, berriz, erakargarrizaien hori euskaraz eskaintzeakduen garrantzia azpimarratu zen etaeuskara erakargarri bihurtzearena

“Egindako ikerketa kualitatibo batekDonostian euskal kulturaren presentziaazken urteetan asko lausotu dela dio. Nahizeta gehiago egon gutxiago ikusten dugugure burua eta gutxiago ikusten gaituzte.Euskaldun gehienak gune ez euskaldunetansakabanatuta bizi gara, beraz, oso zaila dakomunitate bat trinkotzea”.

“Donostia eta Gipuzkoa, bereziki, izandaitezke momentu honetan euskal kultura-ren inguruko laborategi; gauza berriak eta ezberdinak egiteko, gaizkiegindakoak baloratzeko… Sorkuntzari dagokionez, jendeari protago-nismoa eman behar zaio. Donostia 2016rekin eta Tabakalerarekin lortubehar genuke ‘euskal’ edo ‘euskara’ hori ez dadila izan adjektibo bat,baizik eta izan dadila substantibo bat. Ez dadila izan euskal kultura pro-gramazio edo ekimen baten zati bat, euskal horrek orokorra izan behardu eta horren azpian egon behar lukete gainontzeko guztiek”.

Lorea Agirre, kazetaria

«Donostia 2016rekin lortu behar genuke ‘euskal’ ezdadila izan adjektibo bat»

DA

NI

BLA

NC

O

“Donostiako jende elebidunaeuskaraz hizketan jartzea dagakoa. Gazteen artean behin-tzat, 30 urtetik beherakoetanhiru laurdenak euskaraz daki etahorrek izugarrizko indarra sordezake. Mezu positiboen bidezeta era natural batean elebidunhoriek euskarara ekarri behardira”.

“Nerabe eta gazteentzatdagoen aisialdi eskaintzan eus-kararen hutsune handia dagoeta horrek hizkuntza-ohituretaneragiten du. Gazteei dagokie-nez, euren aisialdia euskaldun-tzeaz haratago, euren egunero-kotasunean euskararen aldekourratsa ematea lortu behar da.Gazteentzat, euskaraz eginbehar da eurei gustatzen zaienhori. Ez da euskara erakargarriegin behar, baizik eta erakarga-rri zaien hori euskaraz egin”.

Donostiako Piratak

«Ez da euskara erakargarriegin behar, baizik etaerakargarri zaien hori

euskaraz egin»

EUSKAL HERRIKO hirietatik Donostia da euskaldunenproportziorik handiena duena. %40,4 euskaldunak dira,%26,6 ia-euskaldunak eta %33 erdaldun elebakarrak.71.200 herritar inguru dira euskaraz ulertu eta hitz egi-teko gai; 46.900 inguru ulertzeko gai dira eta 58.000

pasatxok euskara gaizki edo batere ez du ulertzen.Donostian 1989tik hona ia sei puntu egin du gora

erabilerak. Baina, 2011ko neurketan duela hamar urtejaso zen erabilera-maila bera jaso da (%15,9). Bosturte lehenago erabilera %18koa izan zen.

Ehuneko berrogei euskaldunak dira

Aritz Barela.


BAGERA ELKARTEAREN JARDUNALDIAK - TERMOMETROA

alboratu. Parte-hartzaile gehienenustez, aisialdiak lehentasuna izanbehar luke Donostian. Bestalde,erreferentzialtasunaren gaia ereagerian geratu zen jardunaldietan.Donostia 2016 eta Tabakalera beza-lako proiektuek Donostian izangoduten pisua ikusirik, euskal kultura-ren ikur bihurtu beharko liratekeelaaipatu zen. Zentzu horretan,Donostiak eta Gipuzkoak aitzindariizan behar dutela nabarmendu zen. Hirugarren planteamenduari dago-kionez, “Zer egin dezakegu, nolaantolatu beharko genuke donostiareuskaltzaleok bide horretan?”, Vaz-quezek aipatu du saretzearena izanzela gehien errepikatu zen ideia.Hori guztia ondo egiten asmatubeharra dago, ahalik eta eraginko-rrena izan dadin. Eragile ezberdi-

nen arteko saretzeaz ere aritu ziren,ez bakarrik euskalgintzaren inguru-ko eragileen saretzeaz. Era berean,euskalgintzak gizarte mugimendue-tatik asko duela ikasteko aipatu zen.Euskalgintzan lanean ari direnboluntarioen gaia ere ahotan hartuzuten: azken urteetan boluntariokopuruen gainbehera nabaritu dute;behetik gorako presio sozial horigutxitu egin da.

Urrian jarraituko dute laneanJardunaldien inguruko baloraziopositiboa egin du Bagera Elkarteak.Parte-hartzaileen profilari dagokio-nez, uste baino helduagoa izan da;jende gaztea erakartzea ez dute nahizuten neurrian lortu. Hala ere,harreman-sareak sortu dituzte gaz-teekin, Donostiako Piratekin, esate-

rako. Oro har, pozik geratudira bildutako jende kopu-ruarekin eta kalitatearekin. Hitzaldietatik atera dituztenondorio eta ideia horieiguztiei zukua ateratzekogogoz daude Bagera Elkar-tean. Udazkenean, urrian,

beste bi saio antolatuko dituzteTopagunearen laguntzarekin; jardu-naldi parte-hartzaileak izango dirahoriek ere. Lan-ildo batzuk zehaztunahi dituzte horiei lotutako hainbatekintza bideratzeko. Helburua izan-go da lehentasun batzuk finkatzeaeta lan-taldeen bidez ekintzak abianjartzea. Donostiako euskalgintzakeuskararen alde eginbeharreko bideamarrazten hasi dira etahorretan jarraitukodute. n

“Hiztun mota bakoitzarekinegin beharreko lanketa ezberdi-na da: bertako ez euskaldunekinenpatizatu behar dugu bainagure beharren oreka galdu gabe.Euskaldunekin erreferentzialta-sunak landu eta eragileak saretubehar gara estrategia komunbaten bueltan. Eta, kanpokoe-kin gureak duen balio erantsiansinetsita jokatu behar dugu”.

“Azken 50 urteotan euskaltza-leok planteatu dugun paradigmaokerra da: jarrera, ikasketa pro-zesua eta erabilera. Erabilerarikgabeko ikasketa prozesuak ezdu etorkizunik. Hizkuntza era-biliz ikasten da”.

“Bi orientabide daude eragi-teko: goitik beherakoa eta behe-tik gorakoa. Elkarren artean tal-kan ibiliko ez diren moduanantolatzea da beharrezkoa etaeraginkorrena. Behetik gorakoeuskalgintzatik zer egin behardugun erabakitzeko hainbat gal-derari erantzun beharko genio-ke: Zenbateko eragina lortukodugu eta nola neurtuko dugueragina? Jende hori non dago?Komunitatearen trinkotasunmaila zein da? Zenbateko inten-tsitatea du martxan jarrikodugun horrek? Ze ondorio izan-go du jasotzailearen gaitasuneaneta erabileran? Egin nahi dugunhori egingarria da?”.

Azken urteetan boluntarioengainbehera nabaritu dute;behetik gorako presio sozialhori gutxitu egin da

“Euskararen erabilerarenAMIA (Ahuleziak, Mehatxuak,Indarguneak eta Aukerak)identifikatu behar dugu diag-nostikoa egiteko. Gizartea ani-tza eta konplexua da, beraz,diagnosiak alderdi anitz horiekkontuan hartuta egin behardira (zonalde polit ikoa etasoziolinguistikoa, eremuak,arloak…)”.

Mikel Zalbide, euskaltzaina

«Paradigma okerra da:jarrera, ikasketa prozesua

eta erabilera»

Igor Otxoa (Donostia Kultura 2016)

«Kanpokoekin, gureak duenbalio erantsian sinetsita

jokatu behar dugu»

Maria-Jose Azurmendi,soziolinguista

«Gizartea anitza da, beraz, diagnosiak hainbatalderdi kontuan hartuta

egin behar dira»

DA

NI

BLA

NC

O

AR

GA

ZK

IPR

ESS

DA

NI

BLA

NC

O


TERMOMETROA

PATXI LOPEZEN Gobernuak 2011nAHTren eraikitze lanetarako egin-dako kontratu guztiek gutxienezbost irregulartasun dituztela argitudu epaitegiak fiskalizazioaren ingu-ruan egindako txostenak. Adjudika-zioak balio-judizioari lotuegi zeu-den kontratatutako enpresakaukeratzerakoan. Txostenak dioe-nez AHTren kontratuen espedien-teetan ez dira zehazten eskaintzaonena adjudikatzeko irizpideak.

2011n Eusko Jaurlaritzak lau kon-tratazio egin zituen, bakoitza denbo-ra tarte desberdinarekin eta guztiakirregulartasunekin. Adjudikaziohauetan guztietan, erabakigarria izanzen kontratatuaren balio-judizioa,aukeratutako proposamenetatikbakarra ere ez zelako merkeena,Naiz.info-k dioenez.

Bestalde, Herri Kontuen EuskalEpaitegiak antzeman du AHTrenlau zatietako hirutan lan programakgaraiz kanpo onartu zirela. Gainera,langileen segurtasuna arriskuanegon dela salatu du epaitegiak txos-tenean. Bertan esaten denez, PatxiLopezen Gobernuak obrak hasi

ostean onartu zuen segurtasun etaosasun plana; eta ez ditu betetzenobretarako legeak ezartzen dituengutxieneko segurtasun neurriak.

Bizikleta martxa AHTren aurkaAHTren aurkako bizikleta martxaantolatu du Mugitu! kolektiboakLurraren alde, mugitu eta eragin lelo-pean. Altsasutik abiatuko da uztaila-ren 25ean eta astebeteko itzulianhainbat herri eta eskualde zeharka-tuko ditu: Urbina, Legutio, Ara-maio, Angiozar, Urretxu, Beasain,Zerain, Legorreta, Tolosa, Ando-ain, Zubieta, Zarautz, Hernani,Lezo, Irun eta Orereta igaroko ditu,besteak beste. Donostian amaitukoda abuztuaren 1ean.

Lurraren aldeko borrokan oina-rrituko da ekimena. Hainbat ekintzaegingo da martxak iraun bitartean:ekintza desobedienteak, herritarre-

kin topaketak, batzar eta eztabai-dak, kale ikuskizunak eta abar.

Gainera, AHTz gain bestelakoazpiegitura handiak ere salatukodituzte, haien kontrako borrokanari diren eragileekin harremanakindartuz.

Lurraren defentsatik harago,badira AHTren kontra egiteko arra-zoi gehiago, Mugitu!-ko kideenhitzetan. Arrazoi ekonomikoak adi-bidez. Bizi dugun krisi egoeranHego Euskal Herrian 10.000 milioieuro gastatzea aurreikusita dago:aurten EAEn 568 milioi euro bide-ratu dira AHTra eta Nafarroakoaurrekontuetan 130 milioi gordedira hastapenetan dauden lanetara-ko. Zifra horiek ulertezi-nak egiten zaizkie mugi-menduko kideei, jendeugari pobrezia larrianbizi dela ikusita. n

ABIADURA HANDIKO TRENA

EAEko Kontu Epaitegiaren fiskalizazio txostenaren arabera, irregulartasunak izan dira 2011ko AHTren kontratu guztietan, Naiz.info-k argitaratu duenez.

Irregulartasunak kontratuetan

Hego Euskal Herriko AHTren obretan 10.000 milioi euro gastatzea aurreikustendute. Irudian, hondeamakinetan egindako protesta Ordizian.

| XUBAN ZUBIRIA |

WW

W.A

HT

GE

LDIT

U.O

RG


EUSKARA ALBISTEAK - TERMOMETROA| ONINTZA IRURETA AZKUNE |

EUROPAKO BATZORDEAK Espainiako Estatuari eskatudio ontzigintza enpresei 2007 eta 2011 artean tax leasehobariaren bidez emandako diru laguntza publikoakitzultzeko. Laguntza horiek ontziak egiteko finantza-keta eskaini zuten inbertitzaileek itzuli beharko dituz-te (bankuek eta inbertsio funtsek), eta ez ontzigintzaenpresek. Kopurua zehaztu ez den arren, 2.000 milioieuro izan daitezke. Diru hori Espainiako Ogasuneansartu behar da. Hain justu, Espainiako erakunde horiizango da zifra zehatza zein den erabakiko duena,baita dirua zein inbertitzailek itzuli behar duen etanola egin behar duen erabakiko duena ere. Ondorioz,garai horretan ontzigintza finantzatu zuten inberti-tzaileek dagokien kuota ordainduko diote Ogasunari.Euskal ontzigintzako langileek mobilizazioekin segi-tzen dute; euren etorkizuna arriskuan dela diote,ontziak finantzatzen dituztenek dirua itzuli beharbadute, finantzazio berririk ez delako izango.

Egoera honek berriz ere agerian utzi du subiranota-sun nazional, politiko, ekonomiko eta laborala aldarri-katzeko beharra; gure sektore ekonomiko eta indus-tria estrategikoen inguruan erabakiak hartzekoeskubidea, alegia. Laguntza publikoen kasuan, bestehainbat arlotan bezala, bistakoa da muga: EBk eraba-ki eta Espainiako eta Frantziako Estatuek betearaziegiten dute, euskal herritarren iritzia bazterreanutziaz. Espainiako eta Frantziako Estatuek defenda-tzen dituzten interesak, jakina, ez dira euskal herrita-rrenak. Ontzigintzan, Euskal Herriak sektore estrate-giko hori indartu behar du, garapena eta berrikuntzabehar dira mundu mailan lehiatu ahal izateko. Euskalinbertitzaileak engaiatu beharko liratekemilaka familia mantentzen dituen ontzi-gintza sektore lehiakorrari eusteko bideanirtenbideak aurkitzeko.

Juan Mari Arregi

Naval: Europar Batasunetik Euskal Herrira, Madrildik igarota

EKONOMIAREN TALAIAN - TERMOMETROA

LAPURDIKO, Nafarroa Behereko etaZuberoako euskalgintza biltzenduen Euskal Konfederazioa hase-rre agertu da Euskararen ErakundePublikoak (EEP) eta Eusko Jaurla-ritzak iaztik hona diru-laguntzak ezdituztelako emendatu. Konfedera-zioak adierazi duenez, “EEPkberak saihestezintzat jotzen ditueneragileak behar bezala lagundugabe, euskararen gainbeherak segi-tuko du”.

EEPk 1.200.000 euro banatuditu eta Eusko Jaurlaritzak 400.000euro. 2012an lehenengoak1.160.000 euroko laguntza emanzuen eta bigarrenak 440.000 euro-koa. Euskal Konfederazioak diru-laguntzetan jaitsierak izan dituztenbi alor nabarmendu ditu. Seaskak,ikasle kopuruak gora egin arren,25.000 euro gutxiago (380.000)jaso ditu aurten. Konfederazioariharrigarria egin zaio jaitsiera, kon-tuan izanda EEPren hizkuntza

politikan lehentasuna belaunaldigazteak direla. Frantziako Gobernusozialista eta Eusko Jaurlaritzagogor kritikatu ditu ikastolen egoi-tzen aferagatik eta horren ondorenlaguntza txikitzeagatik. Ikas Bik etaBiga Baik, hurrenez hurren, 15.000euro eta 30.000 euro besterik ezeskuratu izanaz galdegin du Konfe-derazioak.

Euskalgintzak azpimarratu duenbigarren alorra euskal hedabideakdira. Konfederazioaren ustez,EEPk hedabideak euskara berres-kuratzeko ezinbestekotzat jotzendituela kontuan hartuta, ulergaitzada iaztik laguntza %4 jaitsi izana.Laguntzak jaso dituzten hedabi-deak ondokoak izan dira: Kanaldu-de (67.200 euro), Herria (40.800euro), Ipar Euskal Herriko Hitzak(24.000 euro), kazeta.info (24.000euro), TVPI (43.200 euro), Info7(4.800 euro) eta Radio Kultura(28.800 euro).

Euskal Konfederazioa ez dago gustura EEPk eta Eusko Jaurlaritzak

emandako diru-laguntzekin

Bahea

“Framing berriaren ideiarekin bat,azterketa egin du Iñakik [Martinez deLunak]. Euskarak komunikabideetanduen presentzia aztertu du; hobeesanda, egunkarietan duenpresentzia.

Ikerketa horren emaitzak argigarriakdira. Euskara ez da lehentasunezkogaia egunkari gehienetan, bigarrenmailakoa baizik. Hala ere, gai tematiada. Kutsu ezkorreko ukitua dutehizkuntza-politikako eta lan mundukoalbisteek. Jai aldarrikapen eremuarilotuta dauden albisteek kutsubaikorragoa dute. Izaera ludikoari etanorberaren hautu askeari lotuak diraerakargarrienak. Premia sozialnagusietatik lekutan dauden kontuakdira eta, beraz, erakargarritasunapalekoak.

Zer pentsatua ematen du. Eta Iñakik dioenarekin bat nator: Pentsatu bat eman behar zaio giroeuskaltzaleetan egun erabiltzen denkomunikazio estrategiari. Ezta?”.

Txerra Rodriguezek Garaigoikoablogean esanak:

ARANTZA QUIROGA EAEkoPPko idazkari nagusia haserredago eta irmo adierazi du ez duelaonartuko bere alderdia zikintzerik.Beranduegi makinak gelditzeko:espainiarren %86ren ustez –ElMundo-k iragan asteburuan kalera-tutako inkestaren arabera–, PPlegez kanpoko diruaz finantzatuda. Hori Espainian, pentsa EuskalHerrian zer pentsatuko den.

Eta, enfokea handituz, Nafa-rroan zer? Ez dut azken unekoinkestarik ikusi, baina orain arte-koak argi erakutsi dute herritarrengehiengo zabalak oso ilun ikustenduela UPNren kudeaketa, etabereziki CAN auzian, baita berebotoemaile askok ere.

Baina Espainiako AuzitegiGoreneko fiskal Antonio Narbae-zek ez du delitu zantzurik ikustenCAN auzian, eta bere begiek,orain arte Maria Paz Benito epailenafarrak ikusi duen guztiz kontra-koa ikusi dute. Ezaguna da legeainterpretatzeko dagoela egina,baina hainbeste? Zer pentsatukodu CAN auziaz, orain, bat-batean,kudeaketa publikoaz hain ardura-tsu agertu den Juan CalparsoroEAEko fiskal buruak? Eta Espai-niako Auzitegi Konstituzionalekoburu den eta oraintsu arte PPkomilitante izan den Francisco Perezde los Cobosek?

Espainia gero eta okerragodago eta ez da samurra irudikatzeanola aterako den ataka horretatikgatazka sozial edota politiko handibat bizi barik. Nafarroako herrita-rren gehiengo oso handiarentzateskandalua da Yolanda BarcinakCANeko batzorde mamu bateanparte hartu izana eta 31.324 eurokobratu izana bilera gutxi batzuen-gatik. Narvaezentzat normala.Miguel Sanzek, Barcinak eta aba-rrek aitortzen dute publikoki gaiz-

ki egin zutela, eta dirua itzulikodutela; Narvaezek, aldiz, lasai ego-teko esaten die, ongi egin zutela,CAN pribatua dela eta beraiekkobratzeko eskubidea dutela.Horrek guztiak, izen bat du:Madril. Ikusiko da zer dioen Auzi-tegi Gorenak berak, baina abia-puntua ezin da desegokiagoa izan.

ZUBIETAKO ERRAUSKAILUAere justiziaren zaintzapean dago,noiz eta Bilduk errauskailu proiek-tua gelditu duenetik. Ikerketakemango du eman beharrekoa,baina susmagarria da Calparsorokorain bakarrik ikusi izana, eta bereekimenez, agintariak ikertu beha-rra, zergatik eta herritarren patrikababesteko asmoz. Bitxia da, esate-rako, EAEko Abiadura HandikoIrlaren sorrera inongo ikerketara-ko motiborik ez izatea. Baina,ondo pentsatuta, logikoa ere bada,5.000-6.000 milioi euroko inber-tsio horrek ez duelako, antza, era-gin handirik herritarren poltsiko-an. Agintariek etengabe dioskuteoparotasun garaian gure ahalme-

netik gora bizi izan garela, baitainstituzioak ere, eta behar bainogehiago gastatu dugula. Baina ez,Calparsorok orain ikusi du herrita-rren sosak babestu beharra, azkenhamabost urteetan ez.

Errauskailua eta Juan Calparso-roren albistearena irakurrita,medio gehienek badute norabidebat, batzuetan agerikoagoa etabesteetan lerro artean irakurribeharrekoa: Bilduk hartutako era-

bakiaren ondorioz, GipuzkoakoHondakinen Kontsortzioak(GHK) dirutza ordaindu beharkodiela hainbat enpresei kalteordaingisa, eta hori Bilduren kudeaketatxarraren ondorio dela eta, beraz,ikertu beharrekoa.

Auziak aurrera egiten badu,etorriko dira atzera begiratzekogaraiak eta orduan aztertu behar-ko da, besteak beste, instituzioeknoraino eta nola baldintza dezake-ten hurrengo legealdiko gobernua;eta, batez ere, noraino joko politi-koan aritu herritarren diruak era-biliz eta arriskatuz.

GHK-k udal hauteskundeakbaino bi hilabete lehenago erabakizuen –2009ko otsailean– Zubieta-ko erraustegiaren esleipena FCCeta beste enpresa batzuen eskuuztea. Garai berean sinatu zituenswap ospetsuak barne dituztenmailegutzarrak hainbat bankure-kin (azken-azken sinadura ekital-dia maiatzeko udal hausteskun-deak baino 10 egun lehenago).

Bistan da, Zubietako errauskai-lu proiektua lotuta uzteko egin

ziren mugimendu haieketa hurrengo balizkogobernua baldintzatzeko.

Justiziaren bidea aparteutzita eta soilik etika poli-tikotik begiratuta, zilegiote da legealdiaren azkenegunetan, teorian gober-

nu berri bat etor daitekeenean,halako operaziorik egitea? Zilegiote da horrela jokatzea herritarrendiruarekin? Ez ote da logikoagoazain izatea eta hauteskundeenondorioz ateratzen den gober-nuak, aurrera edo atzera egitea,bere programan ager-tutako aginduaren ara-bera? Badu lana JuanCalparsoro fiskalburuak. n

DA

NI

BLA

NC

OXabier Letona� AR G I A KO Z U Z E N DA R I A

TERMOMETROA - MALTZAGATIK

Herritarren begietan lapurrak

Bitxia da EAEko AbiaduraHandiko Irlaren sorrera inongoikerketarako motiborik ez izatea


non zer - argia.eus · uraren kudeaketa 8 2013ko uztailaren28a gaia xehetzen duen agiria,...

Documents