mendata - biotopo babestua

2
ITZURUN MEND NDAT A A A SA S S S S KONE E E E E E ETA T T T T D e b a ib a ia U rola ibaia Pikote Zumaia Talaimendi San Telmo ermita Arraunka Aitzabal Inpernupe Katuplaza Portutxiki Santiago Hondartza Zuloaga Santiago ermita Flores Floresko Mendi Ontziola Basusta txiki Basusarte Basusta Gana Otalore Keitxope Ietak Gorostiaga-Bekoa Beduako Errioa Urola Ibaia Azkue Azkoinberri Azkoinzahar Beduagana San Lorente San Lorentzo ermita Ezkabaso Kantea Mugerza Narrondoko Erriberak Jadarre Iparragirre Narrondo Urbieta Zarrondo Endañeta Saskarate Eguzkialde Amezmendi Karmengoa Agerre Arritokieta Karmengoa Saskarategana Etarte San Martin ermita Ollaostagana Errekatxo Billabier Baiona Txikierdi Andarza Erkizketa Larrazabal Arroa-Behea Lopertzagana Marianton Muturra Itzurun Hondartza Algorri Andika Erreka Pikote Azpia Aitzuri Hondartza Baratza Zarrak Aitzuri Senaia Aitzbeltza Muxurgana Galarreta Pagoetagane Andresene Pagoeta San Sebastian ermita Etxenagusi Polion Etxeberri Sakonberri Aranberri Bekoa Aranberri-goikoa Urengana Urberuko Arkaitza Erleta Sagarbide SANTUARAN BEKOA Otakor Urberu Uberuaga Elurberri Sorazu Txiki Txokoto Gana Uztartza ERROTA BERRI Sorazu Arantza Goikoa Arantza Azpikoa Peungo Zuloa Arantza Azpi Arantzako Portua Sakoneta Sakoneta Punta Mendata Aundi Sonda Beltza Mendata Sakoneta Uzkanga Azpikoa Uzkanga Goikoa Iturritza Iturritzamendi Asti Mauko Gerrategi Santuarango Arkaitza Irure Santuaran Goikoa Salbatore ermita Urtiaga Igartza Itziar Iturrondo Lizarbe Endaneta Txitxarro Murgizabal Olabe Elordiko Gana Ontzaurteko Gana Urkamendi Fca. Salazon Usaberartza Zelaieta Larragibel Sagarminaga Akapamendi Irigarre Antsorregi Usarraga Lasabe TXERTURI GOIKOA Arkumendi Ibixa Itsaspe Itxusburu Agerre Akebarro Mendata Mendatagana Itsaspe Aitzuri Arranomendi Marlaska Araztegia Langa Berri Kamio Iparragirre Etxeberri Atxilli Olauni Aldia Sorginetxe Talaia Sta. Katalina Buenos Aires Artamendi Santiago Puntarro Olloki San Roke ermita DONIBANE Deba Donibane Aundi Egia Gaztaneta Arriola Arraga Leizarran Goikoetxe Antzondo Errekalde Artzabal Irarazabal Aitzuriko Punta Txarturin Gabalekua Antosin-potzua Montare Punta Aitzandi Arneillo Debako hondartza Ondarbeltz Ipitxarri SANTA KLARA ZELAIETA BERRI PERLAKUA SAKA ARRIOLA TXIKI Larrabiel Uzkanga Berri Elorriaga Mendatako erreka Andika Err eka 203 Galarreta erreka 232 Makalalde erreka Pagoeta erreka Elorriaga Lopertza Sorazu Aundi 256 Mauko erreka 227 Sakoneta 227 Mendatako Punta/ Aitzuri Amabirjin erreka Amabirjinabista Akebarro Ardantzako Soroa Ardantza Bide Saskarate Tunel Tunel N-634 AP-1/AP-8 N-634 Lapandi Zumaia Deba Gi-3291 ITXASPE GI-3295 GI-3291 GI-3760 GR -121 5 Deba 4 Sakoneta 3 Elorriaga 1 Talaimendi 2 Itzurun GR -121 Talai Talai ZERBITZUAK SERVICIOS Autobidea Autopista Autobia Autovía Lehentasuna duen errepidea Carretera de interés preferente Errepide Nagusia Carretera Básica Eskualde Errepidea Carretera Comarcal Errepide Lokala Carretera Local Auzobidea Carretera Vecinal Basabidea Pista Aparkalekua Aparcamiento Parketxea Parketxe Aisialekua Area recreativa Txabola Refugio Aterpetxea Refugio atendido Landa-turismoa Turismo rural Kanpina Camping Begiralekua Mirador Mendia Cumbre IBILBIDEAK RECORRIDOS GR (ibilbide luzea) GR (sendero de gran recorrido) PR (ibilbide laburra) PR (Sendero de pequeño recorrido) SL (Herri ibilbidea) SL (Sendero local) Lotura Enlace Talai bidea Sendero Talai Ibilbide biribila Sendero circular NATUR BALIABIDEAK VALORES NATURALES Pagadia Hayedo Hariztia Robledal Ur-jauzia Cascada Interes handiko eremua Zona de especial interés Babes eremuaren muga Límite de la zona protegida ONDAREA PATRIMONIO Haitzuloa Cueva Megalitoa Megalito Gotorlekua Fortificación Elurzuloa Nevera MEN NDATA N N A IKURRAK LEYENDA copyright © SUA edizioak 0 500 1.000 1.500 MENDATA ETA SAKONETA MENDATA ETA SAKONETA Deba Itsaspe Pagoetagane ZUMAIA Aitzuri Etarte Galarreta SANTA KLARA Urola ibaia Algorri Herria Núcleo urbano Auzoa Barrio Tontor txikia Cima menor Udalerria Municipio Ingurua Paraje Lepoa Collado Lekua Lugar singular Aterpea Refugio Ibaia Río Kostaldeko parajea Paraje costero ALGORRI ALGORRI Eskala 1:16.000 160 m 320 m 640 m 480 m 800 m 80 m ITZURUN ITZURUN copyright © SUA edizioak I Ip p p pi it N-634 AP-1/AP-8 N-130 AP-1/AP-8 Gipuzkoako natur eremuetako ibilbideak DEBA - ZUMAIA BIOTOPO BABESTUA

Upload: naturaguneak

Post on 28-Nov-2014

115 views

Category:

Documents


2 download

TRANSCRIPT

Page 1: Mendata - Biotopo babestua

ITZURUN

MENDNDATAA A SASSSSS KONEEEEEEETATTTTD

eb

aib

aia

Urola ibaiaPikote

Zumaia

Talaimendi

San Telmo ermita

ArraunkaAitzabal

Inpernupe Katuplaza

Arran

Erdiko

Portutxiki

SantiagoHondartza

Zuloaga

Santiago ermita

Flores

Floresko Mendia

Ontziola

Basusta txiki

Basusarte

Basusta Gana

Otalore

KeitxopeIetak

Gorostiag

Gorostia

Gorostiaga-Bekoa

Beduako Errioa

Urola Ibaia

Azkue

Azkoinberri

Azkoinzahar Beduagana

San Lorente

San Lorentzo ermitaEzkabaso

Kantea

Mugerza

NarrondokoErriberak

Jadarre

Iparragirre

Narrondo

UrbietaZarrondo

Endañeta

Saskarate

Eguzkialde

Amezmendi

Karmengoa

Agerre

Arritokieta

Karmengoa

Saskarategana

Etarte San Martin

ermita

Ollaostagana

Errekatxo

BillabierBaiona

Txikierdi

Andarza

Erkizketa

Larrazabal

Arroa-Behea

Lopertzagana

Marianton Muturra

Itzurun HondartzaAlgorri

Andika Erreka

Pikote Azpia

Aitzuri Hondartza

Baratza ZarrakAitzuri Senaia

Aitzbeltza

Muxurgana

Galarreta

Pagoetagane

Andresene

Pagoeta

San Sebastian ermita

Etxenagusi

Polion

Etxeberri

Sakonberri

Aranberri Bekoa

Aranberri-goikoa

Urengana

Urberuko Arkaitza

Erleta

SagarbideSANTUARAN BEKOA

Otakor

Urberu

Uberuaga

Elurberri

Sorazu Txiki

Txokoto GanaUztartza

ERROTA BERRI

Sorazu

Arantza Goikoa

Arantza Azpikoa

Peungo Zuloa

Arantza Azpi

ArantzakoPortua

Sakoneta

Sakoneta Punta

Mendata AundiSonda BeltzaMendata

Sakoneta

Uzkanga Azpikoa

Uzkanga Goikoa

Iturritza

Iturritzamendi

Asti

Mauko

Gerrategi

Santuarango Arkaitza

Irure

Santuaran Goikoa

Salbatoreermita Urtiaga

Igartza

ItziarIturrondo

Lizarbe

Endaneta TxitxarroMurgizabal

Olabe

Elordiko Gana

Ontzaurteko Gana

Urkamendi

Fca. Salazon

Usaberartza

Zelaieta

Larragibel

Sagarminaga

Akapamendi

IrigarreAntsorregi

Usarraga

Lasabe

TXERTURI GOIKOA

Arkumendi

Ibixa

Itsaspe

Itxusburu

Agerre

Akebarro

Mendata

Mendatagana

Itsaspe

Aitzuri

Arranomendi

Marlaska

Araztegia

Langa Berri

Kamio

Iparragirre

Etxeberri

Atxilli

Olauni

Aldia

Sorginetxe

Talaia

Sta. Katalina

Buenos Aires

Artamendi

Santiago

Puntarro

Olloki

San Roke ermita

DONIBANE

Deba

Donibane Aundi

Egia

Gaztaneta

Arriola

Arraga

LeizarranErmittia

Goikoetxe

Antzondo

Errekalde

Istina

Arriola

Artzabal

Losaberri

Deposito

Irarazabal

Tokieder

Bustinaga

Futbol Zelaia

Lazaro

Langatxiki

Langa Aundi

Langa

Ametza

Piezaldia

Itxasgain

Arrategi

San Juan

Pikoa

Garate

Maldomin

Leixa

Alkolea

Urkamendi

Obarrieta

Sagarmina

Gaztaneta

Beano

Burgino

Xoxubaitz

Zabalbide

Irurdin

Astigarribia

Langatxo

Irurpin

Etxezabal

Praile Aita

Deba ibaia

Aitzuriko Punta

Txarturin Gabalekua

Antosin-potzua

Montare Punta

Aitzandi

Arneillo

Debako hondartza

Ondarbeltz

Ipitxarri

Arrilabango Punta

Metal Iturria

Alkoleako Punta

SANTA KLARA

ZELAIETA BERRIPERLAKUA SAKA

ARRIOLA TXIKI

Larrabiel

Uzkanga Berri

Elorriaga

Mendata

ko e

rreka

An

dik

a E

rre

ka

203

Ga

larr

eta

err

eka

232

Ma

kala

lde

err

eka

Pa

go

eta

err

eka

Elorriaga

Lopertza

Sorazu Aundi

256

Ma

uko

err

eka

227

Sa

kon

eta

227

Mendatako Punta/

Aitzuri

Am

ab

irji

n e

rre

ka

Amabirjinabista

Akebarro

ArdantzakoSoroa

Ardantza Bide

Saskarate

Tunel

Tunel

N-634

AP-1/AP-8

N-634

Lapandi

Zumaia

Deba

Gi-3291

ITXASPE

GI-3

295

GI-3291

GI-3760

GR -121

5 Deba

4 Sakoneta

3 Elorriaga

1 Talaimendi

2 Itzurun

GR -121

Talai

Talai

ZERBITZUAK SERVICIOS

Autobidea Autopista

Autobia Autovía

Lehentasuna duen errepidea Carretera de interés preferente

Errepide Nagusia Carretera Básica

Eskualde Errepidea Carretera Comarcal

Errepide Lokala Carretera Local

Auzobidea Carretera Vecinal

Basabidea Pista

Aparkalekua Aparcamiento

Parketxea Parketxe

Aisialekua Area recreativa

Txabola Refugio

Aterpetxea Refugio atendido

Landa-turismoa Turismo rural

Kanpina Camping

Begiralekua Mirador

Mendia Cumbre

IBILBIDEAK RECORRIDOS

GR (ibilbide luzea) GR (sendero de gran recorrido)

PR (ibilbide laburra) PR (Sendero de pequeño recorrido)

SL (Herri ibilbidea) SL (Sendero local)

Lotura Enlace

Talai bidea Sendero Talai

Ibilbide biribila Sendero circular

NATUR BALIABIDEAK VALORES NATURALES

Pagadia Hayedo

Hariztia Robledal

Ur-jauzia Cascada

Interes handiko eremua Zona de especial interés

Babes eremuaren muga Límite de la zona protegida

ONDAREA PATRIMONIO

Haitzuloa Cueva

Megalitoa Megalito

Gotorlekua Fortifi cación

Elurzuloa Nevera

MENNDATANN A

IKURRAK LEYENDA

copyright © SUA edizioak

0

500

1.000

1.500

MENDATA ETA SAKONETAMENDATA ETA SAKONETA

DebaItsaspePagoetagane

ZUMAIA

Aitzuri

Etarte

Galarreta

SANTA KLARA

Urola ibaia

Algorri

Herria Núcleo urbano

Auzoa Barrio

Tontor txikia Cima menor

Udalerria Municipio

Ingurua Paraje

Lepoa Collado

Lekua Lugar singular

Aterpea Refugio

Ibaia Río

Kostaldeko parajea Paraje costero

ALGORRIALGORRI

Eskala 1:16.000

160 m 320 m 640 m480 m 800 m80 m

ITZURUNITZURUN

copyright © SUA edizioak

IIppppiit

N-634AP-1/AP-8

N-130

AP-1/AP-8

Gipuzkoako natur eremuetako ibilbideakDEBA-ZUMAIA BIOTOPO

BABESTUA

FLYSCH 1FLYSCH 1 24/11/10 17:2224/11/10 17:22

Page 2: Mendata - Biotopo babestua

Flysch Deba-Zumaia

BIO

TOPO

BA

BESTU

A

MAPA ETA IBILBIDEAMAPA Y RECORRIDO

Eskala 1:16.000

kutxa

SAKONETA, itsasoan azaleratzen diren haitzak.

Biotopo babestuaren erdialdean, alderdi zabal bati esaten diote

Sakoneta: lurmuturra, baserria, hondartza, kala… Gaur egun ere,

urte asko pasatuagatik, usain daiteke garai bateko gau-lana, ingu-

ruko senaia txikiak lekukorik gabeko zamaketa jardunerako portu bi-

hurtzen zituenak. Kontrabando horren ondorioz, kostaldeko beste leku

batzuetan bezala, karabineroen etxea ezarri zuten inguruan, horre-

la zapuztuko zutelakoan. Hemen ere, marea behera guztietan haitzak

itsasoko azalean agertzen dira eta ia hirurehun metro irabazten diete

urei, marea gora etorri ahala berriz ere desagertu arte. Landare eta

animalia askoren babesleku -200en bat espezie sailkatu dituzte-, hai-

tzalde horiek Europako handienak omen dira: ur azpian kostaldetik bost

kilometrora iristen dira.

MENDATA, ibarra dilindan. Biotopo babestuaren prota-

gonista nagusiak diren itsaslabarren gainean hamaika ibar txiki

zabaltzen dira, han eta hemen baserri gutxi batzuk dituztela. Elorriaga,

Itsaspe, Uzkanga, Mendata... Paraje ederrak dira, muino leunen artean

kulunkatzen diren eremu lasaigarriak. Haran horietako gehienek erre-

kasto apalak dituzte ardatz. Antzina ur horiek leunkiro jaisten ziren

itsasoarekin bat egin arte baina, mendeetako higadura etengabearen

ondorioz, itsasertzeko zati asko behera etorri dira eta ur-lats horie-

tako batzuen azken pausoa labarrean behera amiltzen da, ezustean eta

bortitz, metro batzuk beherago zain duen itsasoaren bila. Bere apa-

lean, jauzi horiek ikusgarriak izaten dira. Horixe gertatzen zaio, esate

baterako, Mendata aldeko ibarrari, ozeanoko urdin kitzikagarriaren

gainean dilindan.

1 Donostia eta Bilbo lotzen dituen

N-634 errepidea eta Bilbo-Behobia

(A-8) autopista DEBA ETA ZUMAIA-

tik pasatzen dira. Bi herriok biotopo

babestura sartzeko ate nagusiak eta

itsasertza korritzen duen bideare-

kin bat egiteko loturaguneak dira.

Errepideak herri biotako hiriguneak

zeharkatzen ditu eta babesturiko

eremuaren mugetatik hurbil doa.

N-634 horretatik bertako errepi-

de batzuk biotopoaren ingururantz

abiatzen dira. Haietako bat ELORRIA-

GA AUZOTIK eta SASKARATEtik Zumaiaraino heltzen da. Beste bat,

ordea, Errota Berriraino doa.

2 A-8tik etorriz gero, hurbileneko

aterabideak ZUMAIA eta ITZIARkoak

dira. Azken herri horretatik erre-

pide txiki eta basabide batzuk Itsaspe (GI-3291) eta Uzkanga-raino doaz, biak ala biak biotopoaren

babes-eremuaren inguruan.

Landa turismoa:Debako udalerrian, biotopo babes-

tutik hurbil, ITXASPE KANPINA

dago ☎ 943 199 377.

Hala Deban nola Zumaian aterpetxeak

daude. ZUMAIAn, bi dira: San Jose

Komentua ☎ 679 419 283 eta Santa

Klara ☎ 639 879 611. DEBAkoa, ordea,

Lastur auzoan dago: Naparranekua

☎ 669 738 432.

Landa-etxeak:ZUMAIA: Santa Klara ☎ 639 879 611.

DEBA: Arriola Txiki ☎ 606 522 147,

Donibane ☎ 617 686 337, Errota Be-

rri ☎ 943 199 423, Santuaran Bekoa

☎ 943 199 056, Txerturi Goikoa ☎ 616

055 919, Perlakua ☎ 615 739 432, Ze-

laieta Berri ☎ 653 069 671.

Museoak:ALGORRI, Zumaiako natur baliabi-

deen interpretazio zentroa.

Juan Belmonte 21, Zumaia. ☎ 943 143

100. www.algorri.eu

ZULOAGA MUSEOA. Santiago Etxea 4,

Zumaia. ☎ 943 862 341

www.ignaciozuloaga.com

JULIO BEOBIDE ESKULTOREAREN

MUSEOA. Julio Beobide z/g. Zumaia.

☎ 645 706 212. Aurretik deitu behar da.

LASTURKO ERROTAK. Lastur (Deba).

☎ 943 199 033.

Turismo aktiboa:Irteerak itsasontziz: Albamar ☎ 629

442 494 Zumaia, Eguzkiajaia ☎ 616 175

672 Zumaia, Itsas Begi ☎ 943 862 241

Zumaia, Nautika Ancón ☎ 652 773

508 Zumaia, Zarpar ☎ 696 570 217

Zumaia. Itsas Jai ☎ 678 517 257 Deba.

Piraguak: Begi Bistan ☎ 943 862 241

Zumaia.

Urpekaritza: Itsas Begi ☎ 943 862

241 Zumaia. Olarru-Sub Urpeko

elkartea ☎ 675 007 786. Zumaia.

Itsas Jai ☎ 678 517 257 Deba.

Ur kirolak: Itxaskiroldegia ☎ 943

860 776 (cursillos) Zumaia. Zurrunbi-

lo Surf elkartea ☎ 943 192 262 Deba.

Talasoterapia: Zelai. ☎ 943 865 100.

Zumaia.

Golf eskola: Jolas Golf Karakas. ☎

605 715 273. Zumaia.

Paintball. Debaventura ☎ 943 120

543. Deba.

Autobusak:EUSKO TREN. Donostia Zumarraga

eta Ondarroa Mallabiarako auto-

busak. Geltokiak Deban, Itziar, Arroan

eta Zumaian ☎ 902 543 210.

www.euskotren.es

PESA. Donostia Lekeitio autobus

zerbitzuak geralekuak ditu Deban eta

Itziarren ☎ 902 101 210. www.pesa.net

TURYTRANS. Irun Santander auto-

bus zerbitzuak geralekua dauka De-

ban. 943 462 360.

ALSA. Irun Santander autobus zer-

bitzuak geralekua dauka Deban. 902

422 242. www.alsa.es

Trena:EUSKO TREN. Donostia Bilbo tren

zerbitzuak geltokiak ditu Zumaian,

Arroan eta Deban.

www.euskotren.es

1 La N-634, que enlaza Donostia

con Bilbao y la autopista Bilbao-Be-

hobia (A-8) pasan por Deba y por

Zumaia, principales puertas de ac-

ceso al biotopo y puntos de enlace

con la senda que recorre esta franja

costera. La primera cruza los cas-

cos urbanos de ambas localidades y

bordea el espacio protegido. Desde

ella parten varias carreteras loca-

les que se acercan al biotopo. Una

de ellas se dirige por ELORRIAGA y

SASKARATE hasta Zumaia.

Otra va hasta Errota Berri.

2 En caso de utilizar la A-8, las

salidas más cercanas son las de ZU-

MAIA E ITZIAR. Desde esta última

localidad parten varias carreteras

locales y pistas hacia los ba-rrios de Itsaspe (GI-3291) y

Uzkanga, ya dentro de la franja

de protección del biotopo.

En el término municipal de Deba,

muy cerca del biotopo protegi-

do, se encuentra el CAMPING

ITXASPE ☎ 943 199 377.

Existen albergues tanto en ZUMAIA

como en DEBA. En la primera locali-

dad, San Jose komentua ☎ 679 419

283 y Santa Klara ☎ 639 879 611. En

Deba, en el barrio de Lastur, se en-

cuentra Naparranekua ☎ 669 738

432.

Casas rurales:ZUMAIA: Santa Klara ☎ 639 879 611.

DEBA: Arriola Txiki ☎ 606 522 147,

Donibane ☎ 617 686 337, Errota Be-

rri ☎ 943 199 423, Santuaran Bekoa

☎ 943 199 056, Txerturi Goikoa ☎

616 055 919, Perlakua ☎ 615 739 432,

Zelaieta Berri ☎ 653 069 671

Museoak:ALGORRI, centro de interpretación

de los recursos naturales de Zumaia.

Juan Belmonte 21, Zumaia. ☎ 943 143

100 www.algorri.eu

ZULOAGA MUSEOA. Santiago Etxea

4, Zumaia. ☎ 943 862 341

www.ignaciozuloaga.com

JULIO BEOBIDE ESKULTOREAREN

MUSEOA. Julio Beobide s/n. Zumaia.

☎ 645 706 212. Con cita previa.

LASTURKO ERROTAK. Lastur (Deba).

☎ 943 199 033.

Turismo activo:Paseos en barco: Albamar ☎ 629

442 494 Zumaia, Eguzkiajaia ☎ 616

175 672 Zumaia, Itsas Begi ☎ 943 862

241 Zumaia, Nautika Ancón ☎ 652

773 508 Zumaia, Zarpar ☎ 696 570 217

Zumaia. Itsas Jai ☎ 678 517 257 Deba.

Piraguas: Begi Bistan ☎ 943 862 241

Zumaia.

Buceo: Itsas Begi ☎ 943 862 241 Zu-

maia. Olarru-Sub Urpeko elkar-

tea ☎ 675 007 786. Zumaia. Itsas Jai

☎ 678 517 257 Deba.

Deportes acuáticos: Itxaskirol-

degia ☎ 943 860 776 (cursillos) Zu-

maia. Zurrunbilo Surf elkartea ☎

943 192 262 Deba.

Talasoterapia: Zelai. ☎ 943 865 100.

Zumaia.

Escuela de Golf: Jolas Golf Ka-

rakas. ☎ 605 715 273. Zumaia.

Paintball. Debaventura ☎ 943 120

543. Deba.

Autobus:EUSKO TREN. Autobuses a Donostia,

Zumarraga y Ondarroa Mallabia,

con parada en Deba, Itziar, Arroa y

Zumaia. ☎ 902 543 210.

www.euskotren.es

PESA. Autobuses con parada en Deba

e Itziar de la línea Donostia-Lekeitio.

☎ 902 101 210. www.pesa.net

TURYTRANS. Autobuses con parada

en Deba de la línea Irun Santander.

☎ 943 462 360.

ALSA. Autobuses con parada en

Deba de la línea Irun Santander. ☎

902 422 242. www.alsa.es

Tren:EUSKO TREN. Servicio ferroviario de

la línea Donostia Bilbao con para-

das en Zumaia, Arroa y Deba.

www.euskotren.es

Hay dos Algorri en Zumaia. El original,

una punta pertrechada de espectacu-

lares acantilados, y el centro de inter-

pretación de los recursos naturales de

Zumaia, así bautizado en honor del pri-

mero, situado en el núcleo urbano de

la localidad. Resulta indicado acudir al

centro Algorri si se quiere conocer más en profundidad la joya natural

que custodia el tramo de costa entre Deba y Zumaia.

Para ello, el centro de interpretación ofrece al visitante una exposición,

montajes audiovisuales, talleres educativos para escolares, laboratorio y

biblioteca, entre otros recursos. Además, también presenta una amplia

gama de visitas guiadas al fl ysch, entre las que se encuentran la visita

geológica, el trekking de los acantilados y la salida en embarcación.

Para más información:

www.algorri.eu

Algorri bi daude Zumaian. Jatorrizkoa,

itsaslabar ikusgarriz jantzitako punta,

eta hari omena egiten dion Zumaiako

natur baliabideak ezagutzeko zentroa,

herrigunean dagoena. Aukera polita

da bertatik igarotzea, Deba-Zumaiako

kostaldeko harribitxia sakonago ezagutu nahi izanez gero.

Interpretazio zentroan erakusketa, ikus-entzunezkoak, ikasleentzako

hezkuntza-lantegiak, laborategia eta liburutegia aurkituko ditugu,

besteak beste. Eta, horrez gain, fl ysch aldera bisita gidatuak egiteko

aukera zabala: bisita geologikoa, itsaslabarretako ibilbidea eta itsaso-

tik (itsasontziz) egiten dena.

Informazio gehiago nahi izanez gero, jo hona:

www.algorri.eu

ITZURUN, una hermosa lección de geología. A espaldas

del casco urbano de Zumaia, entre las puntas de Marianton y Algorri,

se extiende la pequeña bahía de Itzurun. Quien la visite admirará la

marinera ermita de San Telmo, al borde mismo del acantilado, o la coque-

ta playa de Itzurun. Sin embargo, estos parajes son especialmente relevantes

por las rasas mareales (extensas zonas llanas de rocas que quedan al des-

cubierto en marea baja) y, sobre todo, por su fl ysch, la secuencia de capas

de materiales duros y blandos que, horizontales en origen, hoy vemos en

posición vertical a consecuencia de potentes procesos de orogénesis. Muy

frecuentados por quienes investigan el pasado del planeta, cada vez son más

quienes los visitan por su impactante belleza.

AITZURI, la línea defensiva. La amplia línea costera de Aitzu-

ri, considerada ensenada, también cuenta con un largo tramo de fl ysch,

de más de 1.300 metros de longitud. A ello hay que sumar las rasas que,

también aquí, afl oran en marea baja creando extensas plataformas. Es la

zona más golpeada por las olas, la más expuesta a los temporales que, fi eles

a su implacable vocación erosiva, de vez en cuando se llevan parte del litoral,

toneladas y toneladas de piedras y tierra que, como hace unos años en Pikote

Azpia, se desploman sobre el mar. En ocasiones, también el agua salta desde

lo alto de los acantilados, como lo hace el arroyo Andikara, para caer en her-

mosa cascada en épocas de lluvias.

SAKONETA, las rocas que emergen del mar. En el centro

del biotopo protegido, una amplia zona recibe el nombre de Sakoneta:

punta, caserío, playa, cala… A pesar de que han pasado muchos años,

aun conserva la aureola legendaria del contrabando que aprovechaba los

puertos naturales para descargas nocturnas sin testigos molestos y que llevó a

instalar un puesto de carabineros, como en otros muchos puntos de la costa,

con la intención de evitarlas. También aquí las rasas emergen cada marea baja,

internándose hasta 300 metros mar adentro, para volver a quedar sumergi-

das con la pleamar. Pletóricas de vida animal y vegetal –se han catalogado más

de 200 especies-, estas plataformas rocosas son las más grandes de Europa,

llegando bajo el agua hasta una distancia de cinco kilómetros de la costa.

MENDATA, un valle colgado. Sobre los acantilados que pro-

tagonizan el biotopo protegido, pequeñas vaguadas verdes se suceden

una tras otra, salpicadas aquí y allá por unos pocos caseríos. Elorriaga,

Uzkanga, Itsaspe, Mendieta... hermosos rincones, remansos de paz que se

columpian entre suaves colinas. Se trata de valles articulados en torno a hu-

mildes arroyos que antaño descendían suavemente hasta el mar. A causa de la

incesante erosión, que ha ido cercenando las laderas del litoral, hoy algunas de

esas regatas acaban de manera brusca, saltando acantilado abajo en busca del

mar. Es lo que ocurre en Mendata, un valle colgado sobre el azul del océano.

o Surf elkartea ☎ 943 192 262 Deba.

alasoterapia: Zelai. ☎ 943 865 100.

umaia.

Golf eskola: Jolas Golf Karakas. ☎

05 715 273. Zumaia.

Paintball. Debaventura ☎ 943 120

43. Deba.

Algorri

Algorri

Para conocer el fl ysch

Flyscha ezagutzen

BIOTOPOAREN GIDALanda

turismoaGarraio

publikoaSarbideak Non lo egin

GUÍA DEL BIOTOPOAccesos

Dónde dormir

Turismo rural

Transporte público

FlyschDeba-Zumaia

Ocho kilómetros de costa virgen, sin apenas presencia humana, cercada por verticales acantilados en los

que se puede leer la historia geológica del planeta. Una sucesión interminable de calas, cabos, pequeñas

ensenadas y extensas rasas mareales pletóricas de vida natural. Una prolongada atalaya verde salpicada por unos

pocos caseríos, algunos bosques, una red de senderos y pequeños arroyos que acaban precipitándose en cascada

hasta el mar. Todo eso es el fl ysch de Deba y Zumaia, biotopo protegido.

Biotopo babestuaZortzi kilometro bete kostalde hutsa, gizakiak ia ukitu

gabea, planetaren historia geologikoa irakurgai jartzen duten labar harroz hesiturik. Kalak, muturrak, senaiak eta marearteko haitz zabalak, errenkadan, natur bizi-tzaz lepo. Talai berde luzean baserri bakanak, zenbait

baso, bide sarea eta errekasto ugari itsasoan amiltzen. Horra hor Deba-Zumaiako harraldea, biotopo babestua.

ITZURUN, geologia irakaspen ederra. Zumaiako hiri-

bilduaren bizkarrean, Marianton eta Algorriko punten artean, Itzu-

rungo senaia txikia zabaltzen da. Bertara hurbilduz gero, San Telmo

itsas-kutsuko ermita, labar ertzean bertan eraikia, edo Itzurungo hon-

dartza panpoxa miretsiko ditugu. Hala ere, inguru horiek badute beste-

rik. Bereziki garrantzitsuak dira bertako marearteko haitzaldeak (marea

behera denean agerian gelditzen diren harkaitz zabalak) eta, batez ere,

fl ysch aldea, haitz gogor eta bigunak tartekatzen dituen geruza sekuen-

tzia alegia. Geruza horiek, jatorriz, modu horizontalean ipinita zeuden

baina, lurraren barruko indar ikaragarrien ondorioz, gaur egun bertika-

lean ikusten ditugu. Planetaren historia ikertzen dutenek aspalditik bisi-

tatu dituzte; orain gero eta gehiago dira bere edertasun txundigarriaren

bila bertaratzen direnak.

AITZURI, defentsa gerrikoa. Aitzuri aldeko harraldeak,

senaia ere esaten diotenak, fl ysch zati luze bat erakusten du, 1.300

metro luze. Horrez gain, marea behera denean ur azalean ager-

tzen diren haitzalde zabalak ere badira hemen. Olatuek gehien as-

tintzen duten aldea da, iparmendebaldeko enbaten aurrean benetako

defentsa lerroa. Horregatik, tarteka, denborale horien oldarraldi higa-

tzaile geldiezinak Aitzuriko kostaldea osatzen duten harriak eta lurra

tonaka erorarazten dituzte, orain dela urte batzuk Pikote Azpian ger-

tatu zen bezala. Noizean behin, ura itsaslabarretako goietatik behera

amiltzen da, Andikara errekak sasoi euritsuetan egin ohi duen bezala,

ur-turrusta ederra osatuz.

Flysch en CUATRO PASOS

Flyscha, LAU URRATSETAN

Son muchos los miradores que se abren en la costa

desde la playa de Deba hasta el

puerto de Zumaia. Amabirjinabista y

Santa Katalina, cerca de Deba y el área de

esparcimiento del barrio de Elorriaga

son algunos de los mejores puntos para disfrutar de las vistas

de la zona.

MP FLYSCH05.indd 1MP FLYSCH05.indd 1 24/11/10 17:2124/11/10 17:21