TEKNOLOGIATEKNOLOGIA

Nerea Zubiria Nerea Zubiria 2B D.B.H2B D.B.HMEKANIKAMEKANIKA

ONURA MEKANIKOAONURA MEKANIKOADefinizioa: Onura mekanikoa makina bakunetan gertatzen da, arrazoi bezala erresistentziaren indarra eta aplikatzen den indarrarekin. Bere balorea unitatea baina handiagoa da, beharrezkoa da esfortzu txikiagoa egitea kargaren pisua

jasatzeko edo lan konkretu bat egiteko. Onura mekanikoa txikiagoa denean bat, kontrakoa gertatzen da. Indarrari dagokionez:

A= F erresistentzia/ F aplikatzeaA= Onura mekanikoa

F erresistentzia= Erresistentziaren indarraF aplikatua= Aplikatzen den indarra

Erresistentziaren indarra kargaren pisua denean, bere balorea kalkulatu behar da, kargaren masa eta grabitate bizkortuetatik barne. Bizkortu hauek geografikoki desberdina izan ahal da. Balore normal bat: g 9.8 N/ kg

Pisuaren indarra horrela adierazten da:F erresistentzia= m g

M: kargaren masaG: grabitatearen bizkortasuna

MAKINA BAKUNAMAKINA BAKUNADefinizioa: Makina bakunak erabiltzen dira normalean, erresistentzia inadarra bat jartzeko edota pisu bat altzatzeko egoera hobeetan. Izan ere lan berbera egiten da aplikatzen den indar txikiagoarekin. Onura

mekaniko hau,aplikatzen den indarra ibilbide luze (lineala edo angeluar) bezala jarduten du. Izan ere, bizkortasuna gehitu behar da potentzia berbera aguantatzeko. Makina diseinatzen da, indar aplikatuak nahi

izateak lortzeko, erresistentziaren indarra konpensatzeko edota kargaren pisua.

Makina bakunak hauek dira: Polea, polipastoa, planu inklinatua, palanka eta tornua.

PALANKAPALANKADefinizioa: Palanka makina bakun bat da aplikazio askotan erabiltzen dena. Taula zurrun bat da, fulkro edo euste puntu batekiko bira bat egiten duena, euste puntu bat bezala ematen du. Indarra euste puntuetatik urrun zegoen

barraren muturrean. Falta den indarra albo dagoen euste puntuaren muturretatik indarra handiagoa da.

- Euskarri bat izatean pisua euste puntu batean jartzean oso ona da adibidez bi pisu deberdintzeko edota pisu bat kalkulatzeko.- Ondoriozko potentzia izan dadin palankaren beso luzeari egingo dio bultza.- Argazkian ikusten dugun palanka Arkimedes pentsatu zuelako mundua pisatzen zuelako.

Formula:

bp . P = bR . R

Palanka baten atalak: Euste puntua(Fulkroa), potentzia, indarra, karga eta erresistentzia

Formulan agertzen diren aldagaiak:Bp : Potentziaren besoa (m)P: Potentzia ( kg-f)BR : Erresistentziaren besoaR : Erresistentzia (kg-f)

Palanka tipoak:

Lehenengo mailako palanka

Euste puntua aplikatzen diren indarretan eta erresitentzian kokatzen da. Balantza erromatarra ezagunena da eta lehenengo mailako palanka bat da.

Bigarren mailako palanka:Euste puntua barraren mutur batean kokatuta dago, aplikatzen den indarra beste muturrean kokatuta dago eta erresistentzia indarra edo karga berriz, erdi mailako kokaeran dago. Kraskagailua adibide on bat da bigarren mailako palankentzat.

Hirugarren mailako palanka:

Euste puntua barraren mutur batean kokatuta dago, erresistentziaren indarra beste muturrean kokatuta dago eta aplikatzen den indarra erdi mailako kokaeran dago. Egoera horrekin ez du onura mekaniko bat lortzen baina mugimendua handitzen du barraren muturrean. Guadaña bat adibidez lehenaldi hau erabiltzen du.

1.Onura mekanikoarekin egindako ariketa bat:

APLIKATZEN DEN INDARRA: Besoa: 197mmINDAR ERAGOZLEA: Besoa: 33mm

ONURA MEKANIKOA: Palanka bakoitzari begiratuz, onura mekanikoa modu berdinean kalkulatzen da. Bakarrik konsideratu behar da, indar bakoitzaren balorea eta

bakoitzaren besoak ( indar ergozlea). Horrexegatik: Aplikatzen den indarra/ indar ergozlea: 197mm/ 33mm : 5,97 hori da

lortzen den onura mekanikoa

2.Aplikatzen den indarrarekin egindako ariketa bat.

ONURA MEKANIKOA: 6,51INDAR ERAGOZLEA : Indarra: 173,93APLIKATZEN DEN INDARRA: 26,72 N

Aplikatzen den indarra kalkulatzeko indar eragozlearen indarra zatitu behar da onura mekanikoarekin.

Horrela egin dut: 173,93 / 6,51 : 26,72 N

6,51

173,93Aplikatutako indarra: 26,72 N

3.Kargaren masarekin egindako ariketa bat:

APLIKATZEN DEN INDARRA: Indarra: 42,33 N Karga: 493 kg

INDAR ERAGOZLEA: Karga: 28 kgZein da kargaren masa?: 745,33 kg

Aplikatutako indarraren karga eta indar eragozlearen karga zatitu behar dira masa indar gutxiagoarekin altzatxeko. Horregatik atera zaigun masa aplikatzen den indarraren indarra biderkatzen dugu eta kargaren masa ematen digu.

Horrela egin dut ariketa: 493 kg / 28 kg: 17,607.... X 42.33 N: 745.33

POLIPASTOAPOLIPASTOADefinizioa: Polipasto makina bakun bat da eta altuera zehatz batean karga oso handiak altzatzeko erabiltzen da. Sabaian finkatuta dagoen polea blokez

osatuta dago, lehenengo blokeari lotuta korda batez. Polea simple bezalakoa erabiltzen da, baina polipastoaren kasuan, aplkatzen den indarra

txikiagoa da. Horrela, onura mekaniko bat lortzen da.

Bere onura mekanikoa asko hobe daiteke polea gehiago jarriz.- Polipastoa nahitaez izan behar du, gutxienez polea mugikor bat. - Polea bakunak bezala, polipastoak polea finko bakar bat erabiltzen du

1.Onura mekanikoarekin egindako ariketa bat:

APLIKATZEN DEN INDARRA: Desplazamendua: 3630 mm

KARGA:Desplazamendua: 1815 mm

Onura mekanikoa: Polipastoaren kasuan, aplkatu behar den indarra txikiagoa da. Horregatik onura mekaniko bat

lortzen da eta orduan aplikatzen den indarraren desplazamendua 3630mm/ Kargaren desplazamendua:

1815mm3630/ 1815: 2,00. Hori da lortzen den onura mekanikoa

2. Aplikatzen den indarrarekin egindako ariketa bat:

APLIKATZEN DEN INDARRA :Desplazamendua: 420 mmKARGA : Masa : 8,95 kg

Desplazamendua: 210 mmAPLIKATZEN DEN INDARRA: Hori kalkulatzeko

kargaren masa eta desplazamendua biderkatu behar dira eta gero aplikatzen den indarraren desplazamendua

zatitu behar daHorrela egin dut: 210 X 8,95= 1879,5 / 420 = 4475 =

43,85 da aplikatzen den indarra

3.Kargaren masarekin egindako ariketa bat :

APLIKATZEN DEN INDARRA: Desplazamendua: 320 mm Indarra: 36,89 N KARGA: Desplazamendua: 160 mm KARGAREN MASA: Kargaren masa kalkulatzeko aplikatzen den indarraren desplazamendua eta indarra batu behar da eta gero kargaren desplazamendua zatitu behar da.Horrela egin dut: 320 batu 160 = 480 / 36,89 = 13,01 ko da kargaren masa.

POLEAKPOLEAKDefinizioa: Gurpil akanalatua ardatz baten inguruan bira egiten duena. Indarra

transmititzen du eta makinen eta mekanismoen norabidea aldatzen du.Makina bakun hau, altura zehatz batean kargak altzatzeko erabiltzen da. Polea bakuna sabaian finkatuta dagoen polea finkoz osatuta dago, horretan soka bat irristatu dezake. Erabiltzen da, adibidez, objektuak erakinetara igotzeko edota

putzu batean ura ateratzeko.

- Mekanismo honek izan dezakeen alde txar bat uhala gastatu egiten dela eta aldatu egin behar da.- Potentzia handiak transmititu behar direnean hobe bestelako transmisioren bat erabiltzea.- Uhalari irrist egin dezan tenkatu behar da.- Polearen gurpil txikia gurpil ildokatua estaen zaio.- Poleak josteko makina batean ikus daitezke.- Transmizioa ondo egin dezan uhala neurrira egin behar da.

1.Transmisio erlazioarekin egindako ariketa bat:

ARDATZ ERAGILEA: Polearen diametroa: 299 mm

ARDATZ ERAGOZLEA: Polearen diametroa: 38 mm

MEKANISMOAREN TRANSMIZIO ERLAZIOA:Gurpil akanalatu bakoitzak bere diametroarenaz ezaugarritzen da (kanalaren

zabalera kontutan hartu behar dugu) Transmizio erlazio horrela kalkulatzen da: i: D eragozlea/ D eragilea: 299mm/ 38mm: 7,86ko

transmizio erlazioa.

I: D eragozlea/ D eragilea

I: Transmizio erlazioaD eragozlea: ardatz ergozlearen polearen diametroaD eragilea: ardatz eragilearen polearen diametroa

2.Ardatz eragozlearen bira lastertasunakin egindako ariketa bat:

ARDATZ ERAGILEA: Bira lastertasuna: 483,49 b/min

MEKANISMOAREN TRANSMIZIO ERLAZIOA: 7,22ARDATZ ERAGOZLEA

Ardatz eragozlearen bira lastertasuna: Ardatz eragilearen bira lastertasuna mekanismoaren transmizio erlazioa biderkatu behar

da ardatz eragozlearen bira lastertasuna kalkulatzeko.Horrela egin dut: 483,49. 7,22 = 3490,20 da ardatz eragozlearen

bira lastertasuna.

3.Polea eraginaren diametroarekin egindako ariketa bat :

ARDATZ ERAGILEA: Polearen diametroa: 156mmARDATZ ERAGOZLEAMEKANISMOAREN TRANSMIZIO ERLAZIOA: 15,60POLEA ERAGINAK: Ardatz eragilea polearen diametroa ardatz eragozlearen mekaismoaren transmizio erlazioa zatitu behar da polea eraginaren diametroa kalkulatzeko. Horrela egin dut: 156mm / 15,60 = 10mm-ko diametroa du polea eraginak.

POLEA SISTEMA OSATUAPOLEA SISTEMA OSATUADefinizioa: Mekanismoa bi poleaz edo gehiagoz osatuta dago, zinta edo

uhal tenkoez lotuta. Sistema konposatuak preztaszioak eta desegokiak ditu, sistema bakunaren berdin-berdinak dira. Polea konposatuak bi edo gehiago

gurpil akanalatuak ditu, zuhaitz berdinean lagunkideak direnak. Sistema ikusi dezakezue audio edo bideoetako sortzaile zinten barruan.

-Polea handiak txikiak mugitzen duenean indarra murrizten du eta abiadura handitzen du.-Bira zentsua aldatzeko transmizio uhala gurutzatzen dugu.- Mekanismo honek bi gurpil ildokatu bakun eta bikoitz bat dira. Erdiko bi gurpil ildokatuek lastertasun berean biratzen dute.-Transmizio mekanismo bat da.

1.Transmisio erlazioarekin egindako ariketa bat :

POLEA BAKOITZABIRA LASTERKASUNA:

Ardatz eragilea: 423,69 b/minArdatz eragozlea: 42369,07 b/min

Mekanismoaren transmizio erlazioa:i = ! erresistentzia / ! motorra

Polea bakoitzaren bira lastertasunaren ardatz eragozlea ardatz eragilea biderkatu behar da transmizio erlazioa

kalkulatzeko.Horrela egin dut = 42369,07 / 423,69 = 100,00ko transmizio

erlazioa du

! erresistentzia = Zuhaitz erresistentziaren bira lastertasuna ! motorra = Zuhaitz eragozlearen bira lastertasuna I = transmizio erlazioa

2.Ardatz eragirearen bira lastertasunarekin egindako ariketa bat:

MEKANISMOAREN TRANSMIZIO ERLAZIOA: 169,00BIRA LASTERTASUNAK: Ardatz eragozlea: 81384,82 b/min

POLEA BAKOITZAARDATZ ERAGIREAREN BIRAKETA: Ardatz eragirearen biraketa kalkulatzeko, mekanismoaren transmizio erlazioa

biderkatu egin behar da polea bakoitzaren bira lastertasunaren ardatz eragozlea.

Nik horrela egin dut: 81384,82 / 169,00 = 481, 57 da ardatz eragirearen biraketa

3.Barneko gurpilaren diametroarekin egindako ariketa bat :

MEKANISMOAREN TRANSMIZIO ERLAZIOA: 0,04726POLEA BAKOITZA: Kanpoko gurpilaren diametroa: 230 mm

BARNEKO GURPILAK: Kontutan hartu behar dugu gurpila bakoitzaren diametroa eta haren arteko transmizio erlazioa. Horregatik mekanismoaren transmizio erlazioa polea bakoitzaren kanpoko gurpilaren diametroa zatitu

behar da.Horrela egin dut : 230mm / 0,04726 = 50mm-ko diametroa du

barneko gurpilak.

Adibide hauek ikusita:

Izan ere polea-sistema osatuak eribiltzean onurak handiagoak dira.

ENGRANAJE-TREN BAKUNAENGRANAJE-TREN BAKUNADefinizioa: Mekanismoa bi edo gurpil bakun horzdun gehiagoz osatuta dago, engranatu egiten dutela. Guk ikusiko duguna kasu simpleena da,

bakarrik hiru gurpil daudenak. Gurpil higiarazlea bira erdi-mailako gurpil batera transmititzen du, gurpil loka edo engranaje loka deitzen dena. Azkenean, bira

gurpil lagunkidera transmititzen da zuhaitz erresistentera. Gaitasun hori, zuhaitz motorra eta erresistentea zentzu berean biratzea onartzen du.

Engranaje-trenak daude erloju mekanikoen barruan.

- Mekanismo honek ongi funtziona dezan, lubrikatu behar da. Engranaje hau erloju mekanikoetan topa dezakegu.- Engranaje-tren bakun bat, edozein lastertasun erlazio izan dezake eta transmizio mekanismo bat da. Engranaje- tren bakun batek bi gurpil baino gehiago izan behar ditu. -Gurpil eragileak eta eraginak zentzu berean biratzen dute.

1.Ardatz eragilearen bira lastertasunarekin egindako ariketa bat :

MEKANISMOAREN TRANSMIZIO ERLAZIOA: 0,18960GURPIL LOKA: V= 6904,35 b/min

Hortzak: 6ARDATZ ERAGOZLEA: 126,69 b/min

ARDATZ ERAGILEAREN BIRAKETA: Hori kalkulatzeko gurpil lokaren bolumena eta bere hortzak biderkatu behar da, gero ardatz

eragozlea zatitu behar da eta ondoren bere mekanismoaren transmizio erlazioa zatitu behar da.

Horrela egin dut: V= 6904,35 X 6 / 126,69 / 0,18960 = 668,16 b/min koa da ardatz eragilearen bira lastertasuna.

2. Gurpil eraginaren hortzekin egindako ariketa bat:

MEKANISMOAREN TRANSMIZIO ERLAZIOA: 0,43850ARDATZ ERAGILEA: Hortzak: 82GURPIL LOKA: V= 1500,51 b/min Hortzak: 42Zenbat hortz ditu gurpil eraginak: Hori kalkulatzeko gurpil lokaren volumena eta hortzak biderkatu behar dira, gero ardatz eragilearen hortzak zatitu behar dira eta ondoren bere mekanismoaren transmizio erlazioa gehitu behar da.Horrela egin dut : V= 1500,51 X 42 = 63021,42 / 82 = 768,55 / 0,43850 = 187Gurpil eraginak 187 hortz ditu.

ENGRANAJE-TREN OSATUAENGRANAJE-TREN OSATUA

- Gurpil horzdun osatu bat izan behar da gutzienez.

- Elkarri itsatsita daude, murriztaile gisa erabiltzen da eta trinkoak

dira. - Erdiko gurpilari esker, gurpil eraginak

lastertasuna eta biraketa zentzua aldatzen ditu.

- Gurpil bat baino gehiagoz osatuta dago. Adibide on bat ikusten dugu engranaje- tren osatua erabiltzen dena, gurpilean.

Definizioa: Mekanismoa bi edo gurpil konposatu horzdun gehiagoz osatuta dago, engranatu egiten dutela. Gurpil konposatuetan bi gurpil horzdun bakun edo gehiago erabiltzen dira zuhaitz berdinean edo zorrotz batean daudela. Jostailu baten motorgailuari begiratzen badiozue, segurazki mekanismo hau ikusiko duzu.

1.Transmisio erlazioa:

GURPIL BIKOITZABIRA LASTERTASUNAK: Ardatz eragilea: 404,28 b/min Ardatz eragozlea: 36230,57 b/minMEKANISMOAREN TRANSMIZIO ERLAZIOA: Hiru gurpil akanalatu bi berdinak, horrela gurpil txikiaren gurpil bikoitzekoak, gurpil handiaren gupil bikoitzaren hurrengoarekin engranatzen da. Bere balorea produktuaren bi engranaje bakunen mekanismoa daukala. Horrela: i = i1 i2. Horregatik ardatz eragilea/ ardatz eragolea: 36230,57 / 404,28 = 9,62ko mekanismoaren transmizio erlazioa.

I = i1 i2

I : Mekanismoaren transmizio erlazioaI1: Ardatz eragilea: Gurpil 1 eta 2I2: Ardatz eragozlea: Gurpil 3 eta 4

2.Ardatz eragozlearen bira lastertasuna:

MEKANISMOAREN TRANSMIZIO ERLAZIOA: 169,00GURPIL BAKOITZA

BIRA LASTERTASUNAK:Ardatz eragilea: 155,72 b/min

Zein da ardatz eragozlearen bira lastertasuna (b/min)?Ardatz eragozlearen bira lastertasuna kalkulatzeko, bere

mekanismoaren transmizio erlazioa biderkatu egin behar da gurpil bakoitzaren bira lastertasunarekin, hau da bere ardatz

eragilea. Horrela egin dut: 169,00. 155,72 = 26316,68 ardatz

eragozlearen bira lastertasuna da.

3.Kanpoko gurpilaren hortzak:

GURPIL BIKOITZA: Barneko gurpila: 50 hortz dituBIRA LASTERTASUNAK

Ardatz eragilea: 15800,84 b/minArdatz eragozlea: 261,05 b/min

Kanpoko gurpilak: Kanpoko gurpilaren hortzak kalkulatzeko bira lastertasunaren ardatz eragilea ardatz

eragozlea zatitu behar da eta gero gurpil bikoitzaren barneko gurpilaren hortzak biderkatu egin behar da.

Horrela egin dut: 15800,84 / 261,05 X 50 = 389Kanpoko gurpilak 389 hortz ditu

Guk ikusi dugun mekanismoak asko erabiltzen dira gaur egun mugimenduak eta indarrak transmititzeko eta

aldatzeko elementuak direlako. Adibidez: engranaje-tren bakunak erloju mekanikoetan erabiltzen dira edota

engranaje-tren osatuak tankeen gurpiletan.Izan ere, mekanismoen helburua gizakioi zenbait lan

indar gutxiagoarekin da.

AMAIERAAMAIERA