maj timomachtikan ika totajtol - para aprender con … · de tiempo, falta de recursos, etc. ante...

76
Para aprender con nuestra palabra Maj timomachtikan ika totajtol Puebla INSTITUTO NACION AL PARA LA EDUCACIÓN DE LOS ADULTOS

Upload: others

Post on 25-Apr-2020

20 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: MAJ TIMOMACHTIKAN IKA TOTAJTOL - PARA APRENDER CON … · de tiempo, falta de recursos, etc. Ante este hecho, es importante que como asesor te prepares más para atender a los adultos

Para aprendercon nuestra

palabra

Maj timomachtikan ika totajtol

PueblaINSTITUTONACION AL PARALA EDUCACIÓNDE LOS ADULTOS

Page 2: MAJ TIMOMACHTIKAN IKA TOTAJTOL - PARA APRENDER CON … · de tiempo, falta de recursos, etc. Ante este hecho, es importante que como asesor te prepares más para atender a los adultos

La serie Para aprender con nuestra palabraforma parte de una estrategia en comunicacióneducativa y a distancia que, sobre la base delrespeto a la pluralidad de ideas, pretende alentarlos procesos de autoformación para asesores deAlfabetización en lengua materna de lascomunidades indígenas de nuestro país.

Maj timomachtikan ika totajtol (Para, aprender connuestra palabra) recoge no sólo los contenidosde los programas educativos vigentes, sinoaquéllos elegidos por los propios asesores en laPrimera Reunión Nacional de Atención a GruposIndígenas (1994), lo que permite ofrecer unadivers idad de temas útiles, producto de laexperiencia de quienes están involucrados enestas actividades educativas.

El ejemplar que el INEA confía en sus manos, esuno de los primeros números de la serie, por loque habremos de actualizarlo persistentemente,a partir de los comentarios de los Educadores deAdultos involucrados en esta labor fundamental.

Dirección para la Formacióndel Personal Educativo.

Delegación INEA en el estado de Puebla.

Page 3: MAJ TIMOMACHTIKAN IKA TOTAJTOL - PARA APRENDER CON … · de tiempo, falta de recursos, etc. Ante este hecho, es importante que como asesor te prepares más para atender a los adultos

Para aprendercon nuestra

palabra

Maj timomachtikanika totajtol

Delegación Puebla

Población Náhuat de Cuetzalan

INSTITUTO NACIONAL PARA LA EDUCACIÓN DE LOS ADULTOSDirección para la Formación del Personal Educativo

Page 4: MAJ TIMOMACHTIKAN IKA TOTAJTOL - PARA APRENDER CON … · de tiempo, falta de recursos, etc. Ante este hecho, es importante que como asesor te prepares más para atender a los adultos

SECRETARÍA DE EDUCACIÓN PÚBLICAINSTITUTO NACIONAL PARA LA EDUCACIÓN DE LOS ADULTOS

Para aprender con nuestra palabra. Maj timomachtikan ika totajtol - Puebla

Secretaría deEducación PúblicaMiguel Limón Rojas

Dirección General del INEAJosé Antonio Carranza Palacios

Dirección AcadémicaLuz María Castro Mussot

Coordinación de asesoresFernando Martínez Acevedo

Unidad de Producciónde MediosClaudia Giménez Mercado

Subdirección de Formacióny CapacitaciónJosé Humberto Jiménez

Coordinador general del proyectoJosé López Marrón

AsesorOtto Schumann Gálvez

ColaboradoresPor la Dirección para la formacióndel Personal EducativoGumecindo Islas JuárezMaría del Carmen González VelascoGildardo Olguín Ponce de LeónGumaro García Vargas

Por la Delegación Estatal de PueblaFederico Huerta RamírezAlfonso Hernández ReyesRosalinda Taboada GaytánHermelindo Salazar Osollo

Por el Departamento de Producción EditorialNorma Gpe. García ManzanoFelipe Martínez SalazarJuan Antonio Romo Arellaño

Producción editorialJ. Alberto Rivera Sánchez

Diseño y coordinación del proyectográfico de la serieOlga Dorantes Salas

IlustraciónHumberto Bernal Arzamendi

CorrecciónLucila Mondragón PadillaEliseo Breña BecerrilNorberto Morales ÁlvarezVirginia Vázquez Mireles

Formación electrónicaOlga Dorantes Salas

Cuidado de la EdiciónJavier García ManzanoJulio C.Tovar HernándezJ.Antonio Romo Arellano

D. R.© 1997 Instituto Nacional para laEducación de los Adultos, INEA.Francisco Márquez # 160, Col. Condesa,Néxico, D.F., C.P. 061401ra. Reimpresión 1999ISBN 968-29-8331-9

Esta obra es propiedad intelectual de suautor y los derechos de publicación han sidolegalmente transferidos al INEA. Prohibida sureproducción parcial o total por cualquiermedio, sin autorización escrita de su legítimotitular de derechos.

Page 5: MAJ TIMOMACHTIKAN IKA TOTAJTOL - PARA APRENDER CON … · de tiempo, falta de recursos, etc. Ante este hecho, es importante que como asesor te prepares más para atender a los adultos

PARA APRENDERCON NUESTRA PALABRA

MAJ TIMOMACHTIKANIKA TOTAJTOL

Serie

PARA APRENDER CON NUESTRAPALABRA

Page 6: MAJ TIMOMACHTIKAN IKA TOTAJTOL - PARA APRENDER CON … · de tiempo, falta de recursos, etc. Ante este hecho, es importante que como asesor te prepares más para atender a los adultos
Page 7: MAJ TIMOMACHTIKAN IKA TOTAJTOL - PARA APRENDER CON … · de tiempo, falta de recursos, etc. Ante este hecho, es importante que como asesor te prepares más para atender a los adultos

Teyin kualkui in amaix

Teyin tamechtitaniliaj

Peujkayot

I KA SE TONE MAC HTILISIjkón timomachtiaj uan titamaclitiaj

Keniuj timomachtiaj teyin tikmatijTeyin motelneki maj tikijkuilokan uan maj tiktajtoltikanteyin tikmatijKeniuj titapaleuiaj maj momachtikan maj amaixtajtokanuan tajkuilokan in oksekin tokniuanIjkuak tikmatis ox tiuelik in nemachtil

IKA OME TONEMACHTILISMaj timomachtikan in nejmachtilis ijkuak titamachtiaj

Teyin motelneki maj timonejmachtikan ika teyin tikchiuatijTeyin tikuiskej ijkuak timomejmachtiskej itech inmaseualnemachtilisKeniuj timonejmachtiaj ika se tamachtilisNeskayot: keniuj se monejmachtia ika se tamachtilisIjkuak tikmatis ox tiuelik in nemachtil

Índice

Dedicatoria

Introducción

UNIDAD IAsí aprendemos y enseñamos

Cómo aprendemos lo que sabemosLa importancia de escribir y leerlo que sabemosCómo ayudamos a que otros aprendana leer y escribirEjercitación y comprobación del aprendizaje

UNIDAD IIAprendamos a preparar una asesoría

La importancia de prepararlo que vamos a hacerQué necesitamos para preparar las asesoríasCómo preparamos una asesoríaEjemplo de cómo preparar una asesoría(planeación didáctica)Ejercitación y comprobación del aprendizaje

5

9

11

12

15

2029

31

323537

4055

5

9

11

12

15

2029

31

32

35374155

Page 8: MAJ TIMOMACHTIKAN IKA TOTAJTOL - PARA APRENDER CON … · de tiempo, falta de recursos, etc. Ante este hecho, es importante que como asesor te prepares más para atender a los adultos

UNIDAD IIINuestra vida y nuestro aprendizaje

La importancia de vincular lo aprendido conel entornoAlgunas sugerencias para aplicar lo aprendidoEjercitación y comprobación del aprendizaje

Bibliografía

57

586466

69

I KA EYI TONEMACHTILISTonemilis uan tonemachtilis

Teyin motelneki maj tiktatekiujtikan teyin timomachtijkejiuan teyin techyeualouaSeki talnamikilismej teyin techpaleuis tikuiskejnochi teyin timomachtijkejIjkuak tikmatis ox tiuelik in nemachtil

Amaix teyin no kikuiej

57

58

6466

69

Page 9: MAJ TIMOMACHTIKAN IKA TOTAJTOL - PARA APRENDER CON … · de tiempo, falta de recursos, etc. Ante este hecho, es importante que como asesor te prepares más para atender a los adultos

DedicatoriaTejuatsin ke titamachtia

NOKNIUAN:

Panok ya miak xiuit uannikan tietokej, ika tonemilis,ika totanemililis, tiyoltokej,timoskaltijtokej,titajtouaj maseualkopatikitaj in tanexilotkuali tüknimej.yejika moneki maj timomachtikan,maj titajkuilokan,totajtol tonemilis, ika miakpakilis, maj kitakan inpilimej, maj kimatikantiakonimej, toni tikchiuatij,nan kani tiajsiskej uan keniujtiniochikauaskej.

Alfonso G. Hernández Reyes

Page 10: MAJ TIMOMACHTIKAN IKA TOTAJTOL - PARA APRENDER CON … · de tiempo, falta de recursos, etc. Ante este hecho, es importante que como asesor te prepares más para atender a los adultos
Page 11: MAJ TIMOMACHTIKAN IKA TOTAJTOL - PARA APRENDER CON … · de tiempo, falta de recursos, etc. Ante este hecho, es importante que como asesor te prepares más para atender a los adultos

Peujkayot

Itech in ueyialtepet uan miak xolalkonemej, onkakej tokniuan teyinmoyolchikaujtokej keniuj kiajakuiskej (*) nejín nemachtil, no kinekijmaj kimatikan keniu j nemij uan momachtiaj in maseualmej.

In INEA uan itamachtilis ika in uejueyitokniuan, kichiuj semaseualnemachtilis. Ijkón kuali moyekchiuas in nemachtilis, sayoj semimoneki maj nochi in tokniuan kuali momachtikan keniuj kualikinimpaleuiskej in uejueyitokniuan.

Tikmattokej, ke in ininnemachti l in tokniuan teyin tapaleuiaj itechmaseualnemachtilis, kemasá semi ouij, ta ueuejka nemij, amokemantij uan amo onkak nepaleuil ijkuak mosentilisnekij uanmosenmachtisnekij. Yejua ika moneki timonejmachtis achtopa ijkuaktikinitatiuj in tokniuan, no moneki xikseli tanauatilmej teyinmitsi luiskej keniuj t ikuikas in maseualnemachtilis, uan keniujki ta tekiuj t i skej itech ininnemilis teyin momachtiaj. Semi moneki majtimomachtikan in netajtoltilis uan tajkuilolis ika totajtol uan majtikmatikan ke nochi in xolalkonemej, techpaleuis tikmatiskej keniujmouika in maseualtanemililis.

Teyin ika timopaleuis itech monemachtil uan kuali tikuikas inmaseualnemachtilis, in Instituto kichiuj se yekinika amaix teyinmonotsa Maj timomachtikan ika totajtol. kampa kiixnextia sekitalnamikilis ika in tokniuan teyin tapaleuiaj itech inmaseualnemachtilis.

(*) Nota: Kia jakuiskej , no kijtosneki kiajokuiskej .

Introducción

En nuestro país y en muchas comunidades de nuestroestado, hay gente que está haciendo esfuerzos para queen la educación se recuperen las maneras en que viven yaprenden las poblaciones indígenas.

En sus programas de atención para los adultos, el INEAdesarrolló un proyecto de alfabetización en lenguaindígena. Para la ejecución de éste, es importante laformación de las personas que, como tú, apoyan elaprendizaje de los adultos en los círculos de estudio.

La formación de los asesores en las regiones es en muchoscasos difícil, por la distancia geográfica, disponibilidadde tiempo, falta de recursos, etc. Ante este hecho, esimportante que como asesor te prepares más para atendera los adultos que apoyas; que conozcas información quete guíe sobre cómo debes enseñar a los adultos, cómohacer que lo que aprendan les sea útil para su vida diaria,cómo preparar tus asesorías, y lo más importante, queentendamos que a través de la lectura y la escritura denuestra lengua los pueblos recuperan su historia y crecen.

Para apoyar tu formación y dar respuesta a las accionesque como asesor de adultos debes conocer, el Institutoelaboró el primer cuaderno de la serie Para aprender connuestra palabra en el que se recuperan las experiencias ytrabajo de personas que asesoran adultos en las regionesindígenas.

9

Page 12: MAJ TIMOMACHTIKAN IKA TOTAJTOL - PARA APRENDER CON … · de tiempo, falta de recursos, etc. Ante este hecho, es importante que como asesor te prepares más para atender a los adultos

La información contenida en este cuaderno contemplatres unidades. La primera de ellas titulada Así aprendemosy enseñamos, trata acerca de la forma en que aprendemosdurante nuestra vida, así como la importancia que tiene elescribir y leer sobre nuestro trabajo, tradiciones ycostumbres. También te explica los pasos más importantesque se deben seguir, para apoyar a los adultos durantesu alfabetización.

La segunda unidad se llama Aprendamos a preparar unaasesoría, cuyo propósito principal es que reconozcas lospuntos necesarios para planear una asesoría en losdiferentes grupos.

Finalmente, en la última unidad llamada Nuestra vida ynuestro aprendizaje, se presentan sugerencias quepueden apoyarte en el círculo de estudios.

En el interior de cada unidad, encontrarás ejercicios que tepermitirán reflexionar sobre tu experiencia en relación conel tema y al final de cada una de ellas, te presentamos losejercicios de comprobación del aprendizaje, los cuales teayudarán a evaluar los conocimientos adquiridos.

La importancia de un material de autoformación como elque tienes en tus manos, radica en la posibilidad deestablecer una comunicación permanente entre nosotros,que juntos reflexionemos sobre tu labor como asesor, queel material genere la necesidad de consultarlo e investigarotros apoyos para mejorar tus asesorías y que, a partir delas experiencias y aprendizajes de tu trabajo, se dennuevos contenidos para ser tratados en posteriorescuadernos de apoyo a tu formación.

Sólo nos resta agradecer tu participación y compromiso,esperando que aproveches al máximo el cuaderno quehoy tienes en tus manos, porque fue hecho con el ánimode apoyarte en la tarea educativa.

In amaix kualkui eyi nemachtilismej, teyin yekinika monotsa Ijkóntimomachtiaj uan titamachtiaj, kampa kijtoua keniuj timomachtiajitech tonemilis, uan keyej motelneki maj titajkuilokan uantiamaixtajtokan ika totekiuj uan touejkaujkayotalnamikilis. Nomitsiluia keniuj tikuikas in maseualnemachtilis iniuan tokniuan teyintikininmachtia.

In ika ome nemachtil monotsa Maj timomachtikan in nejmachtilisijkuak titamachtiaj, kampa ixnesij sekin talnamikilismej teyinmitspaleuiskej keniuj tikchiuas achtopa ijkuak titamachtitiuj.

Satepan ika in eyi nemachtil, uitsa oksé teyin monotsa Tonemilis uantonemachtilis, kampa yetokej seki talnamikilismej teyinmitspaleuiskej itech in maseualnemachtilis.

Kampa tamij sejsemej in nemachtiknej yetokej sekin amaixtajkuilolis,ompa tajtoua ika teyin timomachtij, timitskauiliaj xikchiua uan ijkóntikmatis, ox tiuelik, no mitspaleuis tikitas teyin tikmatik.

In amaix teyin tikpiya momako semi moneki, ta yejua mitspaleuistitanojnotsas, titamachtis uan no techpaleuis, tiksenixejekoskej keniujtiktemoskej sekin amaixmej teyin tiktatekiujtiskej itech inmaseualnemachtilis. No kuali tikixtiskej sekin yankuik talnamikilismejika in mochiualis teyin satepan kuali se kiamaixtalis.

Sayoj mokaua timitstasojkamatiliskej monepaleuil, tikchiajxiktatekiujti nejín amaix teyin tikpiya momako, tachijchiuj ika pakilisuan maj mitspaleui kualtsin itech in maseualnemachtilis.

INSTITUTO NACIONAL PARA LA EDUCACIÓN DE LOS ADULTOS

1O

Page 13: MAJ TIMOMACHTIKAN IKA TOTAJTOL - PARA APRENDER CON … · de tiempo, falta de recursos, etc. Ante este hecho, es importante que como asesor te prepares más para atender a los adultos

IKA SE TONEMACHTILIS

Ijkón timomachtiaj uan titamachtiaj

TAOL:

Titsitsikitsinnomauan chakantikejmitsmauiskataliaj itechin taltikpak,amo akin mitsita ijuaktiyoli,tiyoltok.tiixuatoktimoskaltijtinechyolchikaujtok.

Alfonso G. Hernández Reyes

Peua timomachtiaj ijuak tiyolij uan ijkón kemej timoskaltijtiuijtimomachtiaj timotamakaj, titanojnotsaj uan titekitij. Mostaj tikiskaltiajtotanemililis uan keniuj tikchiuaj teisá, tikpatatiuij uan tikyekchiujtiuijtotalnamikilis iuan tonemilis. Yejua ika semi moneki tikmatiskej keitech tonemilis timoaxkatilijtiuij nochi teyin tikixmatij uan ijkóntitamachtiskej ika tomaseualtajtol.

UNIDAD I

Así aprendemos y enseñamos

MAÍZ:

«Eres pequeño,

mis manos ásperaste cobijan con la tierra,nadie te ve nacer,estás vivo,estás germinando,

has crecido,me has alimentado».

Alfonso G. Hernández Reyes

Desde el momento de nacer y conforme crecemos,aprendemos a alimentarnos, a comunicarnos, a trabajar.Cada día desarrollamos nuevas habilidades y maneras dehacer las cosas, cambiando y mejorando nuestra manerade ser y de vivir. Por ello, es importante reconocer cómologramos apropiarnos de los conocimientos en nuestravida cotidiana, para enseñar con nuestra palabra.

11

Page 14: MAJ TIMOMACHTIKAN IKA TOTAJTOL - PARA APRENDER CON … · de tiempo, falta de recursos, etc. Ante este hecho, es importante que como asesor te prepares más para atender a los adultos

Cómo aprendemos lo que sabemos

«...Recuerdo cuando era pequeño e iba con mi padre a lamilpa, ahí veía el trabajo que hacía, cómo sembraba elmaíz y a qué distancia lo ponía en la tierra, lo veía crecery los cuidados que él le daba, el tiempo que tardaba paraser cosechado. Con el grano, mi madre hacía las tortillas,tamales y atole para la fiesta. Yo sentía que era importanteque pusiera atención, que realmente supiera cómo sehacía. Cuando fui más grande, seguí acompañando a rnipadre, pero ya no sólo veía, sino que junto a él tambiénsembraba y escuchaba la plática de mi padre, de cómo ypor qué hacerlo de esa manera, poniéndome ejemplosy contando cuentos de lo que podía ocurrir, si no seguíalos pasos que él me explicaba para la siembra del maíz».

¿Este relato se parece en algo a la forma en que túaprendiste las cosas que sabes? ¿Por qué?

Escribe:

¿Qué sabes acerca del maíz?

Coméntalo:

Keniuj timomachtiaj teyin tikmatij

«...Semi nikelnamiki ijuak katka ninojnel, niyaya ne milaj iuan nopopan,ompa nikitaya In tekit teyin kichiuaya. Nej nikitaya kanachi taolkitokaya uan ox ueuejka kitaliaya itech in taltikpak, nikitaya keniujmoskaltiaya uan keniuj kinejmachpiaya, kanachi metsti uejkauaya uankikixtiaya sinti, teyin ika nomoman kichiuaya taxkal, tamal uan atolteyin kitatekiujtiayaj itech in iluit. Nej nimomachiliaya ke semimotelnekia maj kuali nikita uan maj neli nimomachti teyin kichiuaya.Ijkuak katka niueyi ya, iuan niyaya nopopan, ijkuak amo sayoj nikitaya,ta iuan niyaya nitatoktiaya uan nikakia in teyin nechtapouiaya, keniujuan keyej moneki maj iujki se kichiua, kitaliaya neskayomej uannechtapouiaya sanilmej teyin mochiuaskia, komojkón amo se kitokaskiakuali nejín tanauatilmej teyin nechiluiaya ika in taoltokalis».

¿Nejin tanojnotsalis, iujkitik no kemej tej timomachtij? ¿Keyej?

Xikijkuilo:

¿Teisá tikmati ika in taol?

Xitechtapoui:

12

Page 15: MAJ TIMOMACHTIKAN IKA TOTAJTOL - PARA APRENDER CON … · de tiempo, falta de recursos, etc. Ante este hecho, es importante que como asesor te prepares más para atender a los adultos

¿Cómo lo aprendiste?

¿Quiénes te enseñaron?

¿Cómo te enseñaron?

¿Keniuj timomachtij?

¿Akonimej mitsmachtijkej?

¿Keniuj mitsmachtijkej?

13

Page 16: MAJ TIMOMACHTIKAN IKA TOTAJTOL - PARA APRENDER CON … · de tiempo, falta de recursos, etc. Ante este hecho, es importante que como asesor te prepares más para atender a los adultos

¿Cuándo aprendiste lo que sabes?

Para obtener nuevos conocimientos, usamos nuestrossentidos, así logramos descubrir, entender y aprendercosas nuevas que van a sernos útiles.

VER: Observamos cómo se hacen las cosas yapreciamos lo que ocurre a nuestro alrededor.

OÍR: Escuchamos ruidos, sonidos, palabras y lorelacionamos con lo que vemos.

ENTENDER: Comprendemos las cosas que vemos,oímos y que son importantes.

APRENDER: Nos apropiamos de nuevosconocimientos que se han comprendido y quesirven en la vida diaria.

HACER: Para confirmar y mejorar lo que hemosaprendido es necesario practicarlo y estar segurosde habernos apropiado de dicho conocimiento.

¿Kemanian timomachtij teyin tiueli?

Keman tikpiyaj yankuik taixmatilis, tiktatekiujtiaj miak taman, ijkóntikajsikamatij keniuj timomachtiaj teisá yankuik teyin techpaleuis.

MAJ SE KIITA: Tikitaj keniuj mochiua in teisá uan toni tikuelitajteyin techyeualojtok kampa tinemij.

MAJ SE KIKAKI: Tikakij teyin tsajtsi, tajtolmej uan tikolochouajiuan teyin tikitaj

MAJ SE KIAJSIKAMATI: Tikajsikamatij in teisá teyin tikitaj,tikakij uan tikmatij ke motelneki.

MAJ SE MOMACHTI: Maj timoaxkatilikan yankuiktaixmatilismej teyin tiuelkej uan teyin techpaleuis itech tonemilis.

MAJ SE KICHIUA: Komo tikmatiskej ox tiuelkej ya, moneki majtikchiuakan uan ijkón tikajsikamatiskej ke timoaxkatilijkej yayon taixmatilis.

14

Page 17: MAJ TIMOMACHTIKAN IKA TOTAJTOL - PARA APRENDER CON … · de tiempo, falta de recursos, etc. Ante este hecho, es importante que como asesor te prepares más para atender a los adultos

MAJ SEKIITA

MAJSEKIKAKI

MAJ SEKIAJSIKAMATI

MAJ SEMOMACHTI

MAJ SEKICHIUA

¿Timoluia ke in tokniuan teyin tikimpaleuia no momachtijkej kemej tejtimomachtij? ¿Keyej?

Teyin motelneki maj tikijkuilokan uan maj tiktajtoltikan teyintikmatij

Ijkuak tipeuaskej semi moneki maj tiknemilikan keniuj timomachtiskejtiamaixtajtoskej uan titajkuiloskej ika tomaseualtajtol. Melauj eski tej ketitapaleuia ika in maseualnemachtilis mitspaleuia tikijkuilos teyintiknemilia uan teyin tikitani itech monemilis, ijkón okachi isiujkatimoixpetania iniuan okseki tokniuan. Timitstajtaniliaj xikchijchiua intajkuilolis teyin ixnesi tani:

VER

OÍR

ENTENDER

¿Crees que los adultos con los que estás trabajando hanaprendido lo que saben de la misma manera que tú?¿Por qué?

La importancia de escribir y leer lo que sabemos

Para iniciar este tema, es necesario pensar en laimportancia de aprender a leer y escribir con nuestrapalabra. Seguramente a ti como asesor, el aprender a leery escribir en náhuat te ha permitido decir por escrito lo quepiensas, lo que has vivido y así compartirlo de manerarnás sencilla con otras personas. Realiza el siguienteejercicio:

APRENDER HACER

15

Page 18: MAJ TIMOMACHTIKAN IKA TOTAJTOL - PARA APRENDER CON … · de tiempo, falta de recursos, etc. Ante este hecho, es importante que como asesor te prepares más para atender a los adultos

Cuéntanos cómo es la fiesta grande de tu pueblo (fecha,santo, danzas, comida, etcétera).

De lo que escribiste ¿qué es lo que más te gustó?

¿Por qué?

Xinechtapoui keniuj mochiua in ueyiiluit itech moxolal (kemanian,katin totiotsin, totekotsin, tajpiya, mijtotianij, takualis uan oksekiteisá teyin mochiua).

¿Teyin tikijkuiloj toni okachi tikuelitak?

¿Keyej?

16

Page 19: MAJ TIMOMACHTIKAN IKA TOTAJTOL - PARA APRENDER CON … · de tiempo, falta de recursos, etc. Ante este hecho, es importante que como asesor te prepares más para atender a los adultos

In tokniuan teyin amo uel tajkuilouaj uan amaixtajtouaj ¿keniujmotanauatiliaj teisá?

¿Timoluia ke semi moneki maj se momachti se kiijkuilo se itajtol? ¿Keyej?

¿Keyej tej timoluia ke itech moxolal onkak tokniuan teyin amo ueltajkuilouaj uan amaixtajtouaj?

¿Toni kuali se kichiuas para maj kimachilikan in tokniuan ke melaujsemi motelneki maj se amaixtajto uan se tajkuilo maseualkopa?

Los adultos que no saben leer y escribir ¿cómo secomunican?

¿Crees que es importante aprender a escribir en nuestralengua lo que hablamos? ¿Por qué?

¿Por qué crees que en tu pueblo hay gente que no sabeleer y escribir?

¿Qué puedes hacer para que la gente sienta que esimportante aprender a leer y escribir en nuestra lengua?

17

Page 20: MAJ TIMOMACHTIKAN IKA TOTAJTOL - PARA APRENDER CON … · de tiempo, falta de recursos, etc. Ante este hecho, es importante que como asesor te prepares más para atender a los adultos

Los que vivimos aquí hablamos el náhuat. El náhuat esnuestra lengua, nuestra voz, con la que expresamos loque hacemos, somos y sentimos; con ella manifestamosnuestros sueños y esperanzas, todo lo decimos de maneraoral, es decir, hablando; es así como contamos nuestrosaber. Es importante reconocer que gracias a la tradiciónoral, hoy sabemos muchas cosas que nuestros abuelos ypadres nos contaban. Sin embargo, hay aspectosimportantes que se han perdido como el uso de númerosy la utilidad de las plantas comest ib les y medicinales,esto lo desconocemos porque nadie lo cuenta, ni lo hanpodido escribir. Por eso, es importante que comencemosa aprender a leer y escribir en náhuat todo lo que sabemos,para no perder nuestra cultura y conservar nuestra lengua

y tradiciones.

Es importante reconocer:

Que es necesario escribir en nuestra lengua paradecir por escrito lo que sentimos, vivimos yaprendemos con otras personas.

Que a través de la escr i tura, conocemos elpensamiento de otras personas que escr iben sobresus exper iencias, vivencias y conocimientosadquiridos a lo largo de su vida, y una vez escritos,pueden conservarse y t ransmi t i r se a personas queleen nuestra lengua

Que la lectura y escritura de nuestra lengua permiteno sólo ampliar el saber, sino comunicar por escr i toalgún mensaje.

Teyin tinemij nikan titajtouajNahuat. In nahuat yejuatomaseualtajtol teyin ikatimotapouiaj, toni tikchiuaj, tonitikmatij uan tiakonimej, yejua ikatimomatiltiaj totakochitalis uanteyin tikchiaj, nochi timoiluiajika totajtol, semi moneki maj sekitasojkamatili in uejkaujtatol,ika in tikmatij miak taman teyintechtapouiayajtouejkaujkayotatajuan. Axkanpoliujtok ya miak taman kemejyon tapoualis uan netekiujtilisika xiujmej teyin kuali se kikuauan ika se mopajtia, kemej amoakin tetapouia uan kijkuiloua

amo nochi tikixmatij ok moneki maj timomachtikan tikijkuilokan uantikamaixtajtoltikan totajtol nochi iuan teyin tikmatij uan ijkón amopoliuis in touejkaujtalnamikilis.

Moneki maj se kiyekixmati:

Moneki maj tikijkuilokan ika tolajtol, itech se aniat teyintikmachiliaj, itech tonemilis uan teyin timomachtiaj ika oksekitokniuan.

In tajkuilolis, tikmatij ika okseki tokniuan teyin kijkuilouajinintanemililis teyin kipanokej itech ininnemilis, uan ijkuakijkuiliujtok ya, kuali se kieuas uan se kinimpanoltilis teyin notajtouaj maseualkopa.

In amaixtajtolis ika totajtol amo sayoj techmatiltia teisá tanauatil.

18

Page 21: MAJ TIMOMACHTIKAN IKA TOTAJTOL - PARA APRENDER CON … · de tiempo, falta de recursos, etc. Ante este hecho, es importante que como asesor te prepares más para atender a los adultos

Nochi in tajkuilolis uan amaixtajtolis ika totajtol semej teyintechpaleuis. Mostaj tiktatekiujtiskej ika se tanauatil,tikeuaskej in toxolaltalnamikilis, tikimpanoltiliskej topiluan,yejuan ininpiluan uan ijkón timoluijtiaskej tinochin uan intotalnamikilis amo poliuis.

Nikan tiknemilijkej keyej semi moneki maj se momachti se amaixpouauan se tajkuilo maseualkopa, axkan maj tiknemilikan keniujtikininyoleuaskej maj kinejnekikan momachtiskej tajkuiloskej uanamaixtajtoskej teyin kinemiliaj uan moixpetanijkej itech ininnemilis.

¿Keniuj tikpaleuis in tokniuj maj kinejneki momachtis amaixtajtosuan tajkuilos ika tomaseualtajtol?

En general, el conocimiento de la escritura y la lecturade nuestra lengua es un derecho que nos va a permitirhacer uso diario de otro medio de comunicación y, através de él, conservar la cultura del pueblo, transmitira nuestros hijos y a sus hijos las tradiciones ycostumbres ampliando de esta manera la unidadentre nosotros.

Hasta aquí hemos reflexionado sobre la importancia querepresenta aprender a leer y escribir en nuestra lengua,pensemos ahora en los adultos que atendemos en loscírculos de estudio y en la responsabilidad que tienescomo asesor para despertar su interés por aprender a leery a escribir sus pensamientos y todo lo que han aprendidoen su vida hasta este momento.

¿Cómo puedes ayudar a que el adulto despierte su interéspor aprender a leer y a escribir en náhuat?

19

Page 22: MAJ TIMOMACHTIKAN IKA TOTAJTOL - PARA APRENDER CON … · de tiempo, falta de recursos, etc. Ante este hecho, es importante que como asesor te prepares más para atender a los adultos

Cómo ayudamos a que otros aprendan a leer y escribir

Compartir con otras personas lo que hemos aprendidonos permite comunicar nuestro pensamiento, y a pesar deque podemos hacerlo de manera natural, como cuandoplaticamos, aprender a leer y escribir al igual que otrascosas requiere seguir una serie de actividades que noslleven a alcanzar lo que nos hemos propuesto. En esteapartado, conoceremos los pasos para apoyar a los adultosen el aprendizaje de la lectoescritura.

Observa las siguientes ilustraciones y realiza los ejerciciosque se presentan:

Keniuj titapaleuiaj maj momachtikan maj amaixtajtokan uantajkuilokan in oksekin tokniuan

Teyin t imomacht i jkej . komojkón t imopanolüliaj iniuan oksekintokniuan, techpaleuia timoluiskej teyin t iknemil iaj uan teyin ipat i k m a t i j kemej ijkuak timoyoleuaj ika in nemachtilis, no moneki sekitojtokas kuali uan i jkón kuali t iajsiskej kanipa t i knek i j . I tech inamaix t i k i x m a t i t i j seki neojtokalis teyin t iku i ske j uan kualitechpaleuis itech in nemachtilis.

Xikininyekita in amaixyekauilinej uan xikyeklali teyin ixnesi:

2O

Page 23: MAJ TIMOMACHTIKAN IKA TOTAJTOL - PARA APRENDER CON … · de tiempo, falta de recursos, etc. Ante este hecho, es importante que como asesor te prepares más para atender a los adultos

Xikijkuilo nikan keniuj se kitojtokaliuj in taoltokalis. Escribe en las líneas el orden que se sigue para el cultivodel maíz.

1.

2.

3.

4.

21

Page 24: MAJ TIMOMACHTIKAN IKA TOTAJTOL - PARA APRENDER CON … · de tiempo, falta de recursos, etc. Ante este hecho, es importante que como asesor te prepares más para atender a los adultos

Como nos hemos dado cuenta, para aprender un trabajoes importante llevar una secuencia lógica, por ejemplo:para el cultivo del maíz, anotamos todos los pasos que serequieren.

Es importante reconocer que todo trabajo se realiza demanera ordenada y que todos los pasos deben realizarsepoco a poco, ya que si no respetamos el orden, no nossalen bien las cosas.

Cuando aprendemos un trabajo, lo hacemos enforma ordenada.

Así como aprendemos de la vida, vamos a conocer cómoenseñar a leer y escribir en nuestro idioma; es importantemencionar que saber leer y escribir en nuestra lengua noes sencillo, por ello, debemos enseñar con orden, concuidado y con preparación. Para eso te proponemos querealices las siguientes actividades, las cuales son parecidasa las que aparecen en los materiales que ya conoces;aquí te presentamos otras sugerencias que esperamos tesean útiles en el círculo de estudios.

∆ Platica con los adultos acerca de corno aprendieron acurarse de las enfermedades, a hacer la comida, atrabajar, etcétera.

∆ Comenta con ellos que así cómo aprendieron ciertascosas, van a hacerlo con la lectura y escritura en suidioma, y a hacer cuentas. Es decir, viendo, oyendo,haciendo y practicando; realizando estas actividades,utilizarán con mayor facilidad la comunicación escritaen su vida diaria.

5.

6.

7.

8.

Tikitakej ya, ijkuak timomachtiaj se chiualis moneki maj se kitojtokatiujkuali, kemej in taoltokalis tikijkuilojkej keniuj tikchiuaj.

Moneki tikyekmatiskej itech in tekit se kuikas kemej moneki uanyoliktsin; komo amo tikyektojtokaj amo kuali kisas teisá chiualis.

Ijkuak timomachtiaj se tekit, timomachtiajkemej motojtoka.

Ijkón kemej timomachtiaj itech tonemilis, tikitatij keniuj titamachtiskejmaseualkopa, no inoneki se kimatis ke in amaixtajtolis uan tajkuilolisamo semi ijsiujka se ueli, yejua ika moneki titamachtiskej; kemejmotojtoka, kuali xikyekchiua uan ika yekmachtilis. Nikan timitsnextiliajxikyekchiua seki chiualismej teyin no iujkitikej kemej yon amaixmejteyin ipa tiktatekiujtia. Nikan timitsnexitiliaj seki talnamikilismejtikchiaj xikintatekiujti itech monemachtil.

∆ Ximonojnotsa iniuan tokniuan maj kielnamikikan keniuj momachtijkej:mopajtiaj, takualchinaj uan tekitij.

∆ Xikinilui ke ijkón kemej monachtijkej miak taman, no ijkón momachtitijamaixtajtotij tajkuilotij uan tapouatij ika inintajtol. Kiitstiatij, uankichiujtiatij; komo kichiuaj in chiualis okachi ijsiujka kitatekiujtiskejitech ininnemilis ika se amatajkuilol.

22

Page 25: MAJ TIMOMACHTIKAN IKA TOTAJTOL - PARA APRENDER CON … · de tiempo, falta de recursos, etc. Ante este hecho, es importante que como asesor te prepares más para atender a los adultos

∆ Xikiniyekilui ke yejuan kimatij miak taman itech ininnemilis, axkansayoj momachtitij, amaixtajtotij uan tajkuilotij teyin ipa kimatij uanmonojnotsaj iniuan oksekin tokniuan.

Axkan tikixmatkej keniuj motojtoka in taoltokalis, nikan tikiixnextiajkeniuj tiktojtokaskej in maseualnemachtilis, semi moneki majtiktatekiujtikan kemej ixnesi uan yoliktsin, xikelnamiki ke in tokniuankimatij miak taman itech ininnemilis uan sayoj moneki tikimpaleuistepitsin uan ijkón momachtiskej ika ininmaseualtajtol.

Kemej motojtoka

1. ixnextilis uan tayoleualis.Xikininojnotsa in tokniuanuan xikitakan keyej semimoneki maj kimatikan.amaixtajtoskej uantajkuiloskej, maj nokinejnekikan monojnotsaskejika se amatajkuilol.

Neskayot

José monojnotsa iniuan tokniuankeyej semi moneki majamaixtajtokan uan tajkuilokanmaseualkopa. Yejua ikakinintatsintokia:

¿Namoluiaj ke semi moneki maj seamaixtajto uan maj se tajkuilo?¿Toni ika tiktatejkiujtiskiaj inamaixtajtolis uan tajkuilolis?¿Katin nepaleuilis kitemaka innemachtilis?

∆ Explica que ellos saben muchas cosas de la vida yque hoy sólo van a aprender a escribir y leer lo que yasaben y platican con los demás.

Así como conocimos los pasos para el cultivo del maíz,ahora te presentamos los pasos a seguir para enseñar aleer y escribir en lengua indígena; es importante tenerpresente que en el desarrollo de éstos se debe tenercuidado y flexibilidad; recuerda que no es una receta yque los adultos saben mucho acerca de la vida y sólo lostenemos que ayudar un poco para que aprendan a leer yescribir su lengua.

Pasos y ejemplo

1. Presentación y motivación. Platica con los adultosacerca de la importancia de saber leer y escribir,despertando su interés en comunicarse por escrito.

José platica con los adultos sobre lo importanteque es aprender a leer y escribir en náhuat. Paraello les pregunta:

¿Creen que es necesario aprender a leer y escribir?¿En qué actividades podríamos hacer uso de lalectoescritura?¿Qué ventajas nos da el aprender?, etcétera.

23

Page 26: MAJ TIMOMACHTIKAN IKA TOTAJTOL - PARA APRENDER CON … · de tiempo, falta de recursos, etc. Ante este hecho, es importante que como asesor te prepares más para atender a los adultos

2. Introducción al tema. Explica cuáles son las leccionesque se van a tratar durante el periodo de atención, ycuál va a ser la forma para compartir los conocimientos.

José les platica que durante el periodo, van aestudiar 5 lecciones, cuyos contenidos tienen quever con:

- Producción.- Alimentación.- Trabajo.- Salud.- Servicios públicos.

Además pregunta sobre la manera de abordarestos temas e invita a los adultos a participar yaportar su experiencia.

3. Reflexión del tema. Comenta sobre la fotografía queaparece al principio de cada lección, platícales acercade lo que representa, pregúntales qué conocen sobreel tema y qué relación tiene ésta con lo que les rodea.

2. Peujkayot ika in tajtolnemachtil.Xikininyekilui katiyejkej intajtol nemachtilmej kitalijitech in nemachtilis, xipeuaika teyin tayekana uanxikinilui keniuj kitatekiujtiskejin ininneixmatilis.

3. Tanemililis ika in tajtolnemachtilis.Xikininojnotsa uan xikitstiujin amaixyekauil teyin ixnesikampa peua in nemachtilis,xikininojnotsa toni kiixnextia,toni kiixmatij itech yontajtolnemachtilis uan toniiujkitik iuan teyinkininyeualojtok kampa nemij.

José Kiniluia ke itech in nemachtilmomachtitij makuiltajtolnemachtilismej teyintajtojtiuitsej ika:

- Takilot.- Yektakualis.- Tekit.- Yeknemilis.- Xolaltapaleuilis.

No kinintatsintokia keniujkipeualtiskej in nemachtil uankininyoleua maj nochi tajtokan,no maj kitemakakan nochi teyinkimatij.

24

Page 27: MAJ TIMOMACHTIKAN IKA TOTAJTOL - PARA APRENDER CON … · de tiempo, falta de recursos, etc. Ante este hecho, es importante que como asesor te prepares más para atender a los adultos

4. Amaixtajtolis ika in ueyitajtol.Xiktajtolti in ueyitaj tol ika intajtolnemachtilis yoliktsin uanmaj moyekkaki, uan satepantikiniluis in tokniuan majnochi kitajtoltikan.

5. Neixmatilis ika in tajkuilmej(vocales) Itech in ueyitajtol.Xiktampachajkuilo uan xikijtoiniuan in tokniuan intajkuilmej (vocales) teyinixnesij itech in ueyitajtol.

4. Lectura de la frase del tema. Lee la frase del tema demanera pausada y clara para después pedir al grupoque todos la lean.

5. Identificación de las vocales en la frase. Subraya ymenciona al grupo las vocales que aparecen en lafrase.

25

Page 28: MAJ TIMOMACHTIKAN IKA TOTAJTOL - PARA APRENDER CON … · de tiempo, falta de recursos, etc. Ante este hecho, es importante que como asesor te prepares más para atender a los adultos

6. Identificación de la palabra en estudio. Menciona eltítulo de la lección, y de ahí saca la palabra que se vaa estudiar para que los adultos identifiquen los sonidosque la forman y el significado que ésta tiene para ellos.

7. Lectura y escritura de la palabra. Escribe la palabrapara que los adultos observen cómo se realiza estaactividad y ellos hagan lo mismo.

8. División silábica de la palabra. Separa en sílabas lapalabra en estudio.

9. Lectura y escritura de las sí/abas de la pa/abra.Escribe y lee cada una de las sílabas para que losadultos puedan hacerlo después.

6. Neixmatilis ika in tajtol teyinmomachtitij. Xikijto in itokayin tajtolnemachtil uan ompaxikixti in tajtol teyinmomachtitij, uan ijkóntokniuan kiixmatiskej keniujkakistij in tajkuilmej teyinkipiya uan toni kijtosneki.

7 Netajtoltilis uan tajkuilolis ikain tajtol. Xikijkuilo in tajtoluan maj kitakan in tokniuankeniuj se kichiua in chiualisuan maj no iujki kichiuakan.

8. Tajtolkotolxejxelolis ika in teytol.Xikxejxelo in tajtol teyinmomachtitij ikatajtolkotoltsitsin.

9. Netajtoltilis uan tajkuilolis ikain tajtolkotoltsitsin ika in tajtolteyin momachtitij. Xikijkuilouan xiktajtolti sejsemej intajtolkotoltsitsin uan salepanmaj no kichiuakan intokniuan.

26

Page 29: MAJ TIMOMACHTIKAN IKA TOTAJTOL - PARA APRENDER CON … · de tiempo, falta de recursos, etc. Ante este hecho, es importante que como asesor te prepares más para atender a los adultos

10. Yeknetajtalilis ika intajtolkotoltsitsin uan intajkuilmej (vocales) teyinmomachtijkej itech in tajtolmej.Xiktemo iniuan tokniuantajtolmej kampa yas intajtolkotoltsitsin teyinmomachtijkej.

11. Netajtoltilis uan tajkuilolis ika intajtolkotoltsitsin. Xiknexti uanxiktajtolti sejsemej intajtolkotoltsitsin teyinkiixmatkej achto, uan majkiitakan in tokniuan satepanmaj no iujki kichiuakan.

12. Tamachtitis ika yankuiktajtolmej. Xikijto seki yankuiktajtolmej ika nochi intajtolkotoltsitsin teyinnamomachtijkej.

13. Netajtoltilis uan tajkuilolis ikatajtolmej. Xikinijkuilo uanxikinintajtolti in tajtolmejteyin tikchiuj achto uansatepan maj no iujkikichiuakan in tokniuan.

10. Ubicación de las silabas y vocales aprendidas enpalabras diferentes. Busca junto con los adultospalabras donde encontremos el sonido de las sílabasaprendidas.

11. Lectura y escritura de las sí/abas. Describe y lee cadauna de las sílabas identificadas en el punto anterior,para que los adultos observen y puedan hacerlodespués.

12. Formación de nuevas palabras. Forma con todas lassílabas aprendidas nuevas palabras de manera oral.

13. Lectura y escritura de palabras. Escribe y lee laspalabras construidas en el paso anterior, para que eladulto pueda también realizar dicha actividad.

27

Page 30: MAJ TIMOMACHTIKAN IKA TOTAJTOL - PARA APRENDER CON … · de tiempo, falta de recursos, etc. Ante este hecho, es importante que como asesor te prepares más para atender a los adultos

14. Formación de palabras con sílabas de distinta clase.Busca con los adultos palabras con las letrasaprendidas y que aquéllas terminen en consonante.

15. Lectura y escritura de palabras. Escribe y lee laspalabras formadas frente a los adultos, para que elloslo hagan posteriormente.

16. Formación de enunciados. Forma con los adultosenunciados con las palabras construidas en los pasosanteriores.

17. Lectura y escritura de enunciados. Escribe y lee losenunciados formados antes.

14. Tajtolchijchiualis ika miaketaman tajtolkotoltsitsin.Xiktemo iniuan tokniuantajtolmej ika in tajkuilmejteyin momachtijkej, majtamikan ika in tajkuilmej tuan k.

15. Netajtoltilis uan tajkuilolis ikatajtolmej. Xikijkuilo uanxiktajtolti in tajtolmejtachijchiujmej inixtenoj intokniuan satepan maj yejuan.no kinintajtoltikan.

16. Tachijchiualis ikauejueyitajtolmej.Xikchijchiuakan miakejuejueyitajtolmej ika intajtolmej teyin achtonankichiujkej iniuan intokniuan.

17. Netajtoltilis uan tajkuilolis ikauejueyitajtolmej. Xikijkuilouan xikintajtolti inuejueyitajtolmej teyin achtonanmomachtijkej iuan intokniuan teyin momachtiaj.

28

Page 31: MAJ TIMOMACHTIKAN IKA TOTAJTOL - PARA APRENDER CON … · de tiempo, falta de recursos, etc. Ante este hecho, es importante que como asesor te prepares más para atender a los adultos

Ijkuak tikmatis ox tiuelik in nemachtil

Xiknankili in netajtanilmej uan tikmatis ox tiuelik itech in yekinikatajtolnemachtil.

1. ¿Keniuj tikyekuika in nemachtil?

2. ¿Keyej semi moneki maj se amaixtajto uan se tajkuilo maseualkopa?

Ejercitación y comprobación del aprendizaje

A fin de que autoevalúes tus avances en relación con eltema de la primera unidad, contesta las siguientespreguntas:

1. ¿Cuál es el proceso que seguimos durante el aprendizaje?

2. ¿Por qué es importante leer y escribir en nuestralengua?

29

Page 32: MAJ TIMOMACHTIKAN IKA TOTAJTOL - PARA APRENDER CON … · de tiempo, falta de recursos, etc. Ante este hecho, es importante que como asesor te prepares más para atender a los adultos

3. ¿Por qué es importante seguir un orden durante elproceso de aprendizaje?

4. Escribe en las líneas de la derecha, la secuencia quese debe seguir durante el proceso de alfabetizaciónen náhuat.

∆ Formación de palabras con sílabas de diferenteclase.

∆ Formación de enunciados.

∆ Escritura de las sílabas.

∆ Lectura y escritura de las sílabas.

∆ Lectura y escritura de la palabra.

∆ Lectura y escritura de enunciados.

∆ Ubicación de sílabas y vocales en diferentespalabras.

∆ División silábica de la palabra.

∆ Lectura de la frase del tema.

∆ Reflexión del tema.

3.¿Keyej ijkuak se tamachtia moneki maj nochi kuali se kitojtoka inchiualis?

4.Xikijkuilo taixpampa keniuj motojtoka in maseualnemachtilis.

∆ Tajtolchijchiualis ika miaktaman tajtolkotoltsitsin. 1 .

∆ Tachijchiualis ikauejueyitajtolmej 2.

∆ Tajkuilolis ika tajtolkotoltsitsin. 3.

∆ Netajtoltilis uan tajkuilolis ikatajtolkotoltsitsin. 4.

∆ Netajtoltilis uan tajkuilolis ikain tajtol. 5.

∆ Netajtoltilis uan tajkuilolis ikauejueyitajtolmej. 6.

∆ Yeknetajtalilis ika intajtolkotoltsitsin ika miaktaman tajtolmej. 7.

∆ Tajtolkotolxejxelolis ika in tajtol. 8.

∆ Amaixtajtolis ika in ueyitajtol. 9.

∆ Tanemililis ika intajtolnemachtil. 10.

3O

Page 33: MAJ TIMOMACHTIKAN IKA TOTAJTOL - PARA APRENDER CON … · de tiempo, falta de recursos, etc. Ante este hecho, es importante que como asesor te prepares más para atender a los adultos

IKA OME TONEMACHTILIS

Maj timomachtikan in nejmachtilis ijkuak titamachtiaj

NOPILI:

"Tej tiyouj ne taltikpak titapaleuiti,amo maj mitspaleuikan, tiyoujtitanemiliti keniuj kuali tikchiuasin chiualis. Tiyouj titekititi iuantotaltikpaknantsin, nochipa tikmatiskeniuj tikchiuas teisá.Ika motekiuj posoniskej xochimej uantej".

Alfonso G. Hernández Reyes

Mostaj ijkuak tiijsaj, tiknemiliaj toni in t ikchiuati j itech in yankuiktonal, keyej tikchiuatij, keniuj t ikchiuati j , kanachi tonal tikchiuatijuan toni tikuiskej maj kuali kisa in totekiuj. Itech in nemachtilistiktatekiujtitij seki talnamikilis teyin techpaleuiskej keniujtimonejmachtiskej ika in tomaseualnemachtilis.

UNIDAD II

Aprendamos a preparar una asesoría

MI HIJO:

"Tú vas a la tierra a servir, no a

que te sirvan, vas a pensar como

hacer bien las cosas, vas a

trabajar con nuestra madre tierra,

siempre sabiendo cómo hacer las

cosas. Con tu trabajo, vas a hacer

que /as flores florezcan. A florecer,

tú".

Alfonso G. Hernández Reyes

Cada mañana, cuando despertamos, pensamos en loque vamos a hacer durante el nuevo día, para qué lovamos a hacer, cómo lo vamos a hacer, cuánto tiempo lededicaremos y que cosas necesitamos para hacer biennuestro trabajo. En esta unidad desarrollaremos algunashabilidades que son necesarias para preparar lasasesorías

31

Page 34: MAJ TIMOMACHTIKAN IKA TOTAJTOL - PARA APRENDER CON … · de tiempo, falta de recursos, etc. Ante este hecho, es importante que como asesor te prepares más para atender a los adultos

La importancia de preparar lo que vamos a hacer

Escribe cómo organizas el trabajo que vas a hacer duranteel día; qué vas a hacer, cómo lo vas hacer, con qué lo vasa hacer, cuánto tiempo le vas a dedicar, etcétera.

Como te habrás dado cuenta, en el ejercicio que realizastedescribiste las actividades que haces durante el día, estole permitió tener claro todo lo que ibas a hacer, ayudándote aorganizar adecuadamente y a tiempo no sólo cómo empezartu trabajo, sino también qué necesitabas para hacerlo,cuánto tiempo es necesario, etcétera.

Escribe qué crees que pasaría si no organizaras tu trabajosegún el tiempo que tienes para hacerlo.

Teyin motelneki maj timonejmachtikan ika teyin tikchiuatij

Xitechtapoui keniuj tiktojtoka se chiualis itech se tonal; toni tikchiuati,keniuj tikchiuati, ika toni tikchiuati.

Ijkón kemej tikila, in chiualis teyin tikchiuj, tikijkuiloj sejsemej keniujtiktojtoka itech se tonal, in mitspaleuij, tikmatik kuali toni tikchiuaskia,keniuj tikchiuas uan kemanian, amo sayoj keniuj tipeuas ika in chiualis,la no toni tiktatekiutjtis uan ox tikuejkaualtiskia in tekit.

Xikijkuilo toni mochiuas, komo amo tikyeknemilia keniuj tikchiuias setekit uan amo tikmati ox niman timatamis.

32

Page 35: MAJ TIMOMACHTIKAN IKA TOTAJTOL - PARA APRENDER CON … · de tiempo, falta de recursos, etc. Ante este hecho, es importante que como asesor te prepares más para atender a los adultos

¿Toni mochiuaskia komo amo t ikamaixtal ia k e n i u j molojtokas se tekit? ¿Qué crees que pasaría si lo organizaras?

33

Page 36: MAJ TIMOMACHTIKAN IKA TOTAJTOL - PARA APRENDER CON … · de tiempo, falta de recursos, etc. Ante este hecho, es importante que como asesor te prepares más para atender a los adultos

En las actividades anteriores, fue importante seguiruna serie de pasos que nos ayudaron a organizarmejor nuestra labor; a esto le llamamos planeacióndel trabajo, lo cual te permite:

∆ Anticipar el resultado de lo que vas a hacer.

∆ Preparar con anterioridad las actividades quevas a realizar.

∆ Preparar las herramientas necesarias que nospermitirán hacer mejor nuestro trabajo.

Como pudiste observar, has descrito cómo llevar a cabotu trabajo y cómo te organizas para hacerlo. A partir de loanterior contesta la siguiente pregunta:

¿Por qué crees que es importante preparar una asesoría?

Los asesores debemos buscar maneras de aumentarlos conocimientos y desarrollar nuestras habilidadespara brindarles una atención de mejor calidad a los

adultos.

In chiualismej teyin tikitakej, monekik maj tiktojtokakan kualitechpaleuij keniuj tikyekchiuaskej totekiuj; in tiktokaytiajnejmachtilis ika se tekit teyin mitspaleuis:

∆ Tikmatis toni tikneki tikajsis, itech in tekit.

∆ Timonejmachtis achtopa ika in chiualismej teyin tikchiuati.

∆ Timonejmachtis toni tiktatekiujtis, uan ijkón kuali kisas intekit.

Ijkón kemej tikitak. tikijkuiloj keniuj tiktojtokas ijkuak tikchiua setekit. Axkan xiknankili in netajtanilmej:

¿Keyej timoluia moneki maj se monejmachti ijkuak se tamachtiti?

Teyin titapaleuiaj itech in maseualnemachtilis, monekitiktemoskej keniuj tikmiakiltiskej toneniachtil uan taixejekolis,ijkón okachi kuali tikimpaleuiskej in tokniuan.

34

Page 37: MAJ TIMOMACHTIKAN IKA TOTAJTOL - PARA APRENDER CON … · de tiempo, falta de recursos, etc. Ante este hecho, es importante que como asesor te prepares más para atender a los adultos

Teyin tikuiskej ijkuak timonejmachtiskej itech maseualnemachtilis

Nikan tikmatkej ya, ke semi moneki maj se monejmachti ijkuak sekichiuati, se tekit, axkan tikitatij toni moneki tiktatekiujtiskej itech inmaseualnemachtilis. Maj tikitakan:

TEYIN MOTELNEKI MAJ SE MONEJMACHTIIJUAK SE TAMACHTITl

∆ Maj se kiixmali toni tikinmachtitij in tokniuan(tajtolnemachtil, toni kijtoua in tajtolnemachtil, katinnemachtil uan katin tajtol).

∆ Maj kuali se kiita in amaixmej teyin tikuitij, (Nemachtilamaix,tajkuilolamaix, amaixtanauatil, sanilmej uan okseki amaixmej).

∆ Achtopa maj se kimati kemanian titamachtiskej (Kanachitonal).

∆ Xikixmati toni kuali mitspaleuis, itech in chiualis, kemej(tetsitsin, xiuit, tapialniej, xinachmej uan okseki taman).

∆ Xikixejeko katiyejkej neixpetanilismej uan taixpetanilismej.teyin tikajsik itech monemilis mitspaleuiskej ika inmaseualnemachtilis.

∆ Xiknemili ika in chiualismej teyin tikuikas itech intajtolnemachtil (ixnextilis, maj moiiluikan ton i chiualiskiixmatij, tatsintokalismej uan tanankililis).

∆ Moneki tikmatis ke in tokniuan, kipiyaj iniak neixpetanilisuan achá kiixmattoskej in tajtolnernachtil, teyin ikat iki ni nojnotsatij.

Qué necesitamos para preparar las asesorías

Hasta aquí hemos reconocido la importancia de prepararlo que vamos a hacer; en este tema veremos los elementosbásicos que necesitamos para preparar las asesor ías .Veamos los siguientes:

ELEMENTOS BÁSICOS PARA PREPARAR UNAASESORÍA

∆ Conocer qué vamos a tratar en el grupo o asesoría(tema, contenido, lección, palabra, etcétera).

∆ Revisar los materiales que se van a utilizar (libro,cuaderno de ejercicios, instructivo, materiales deapoyo como cuentos, poesía, revistas, etcétera).

∆ Saber con anticipación con qué tiempo se va acontar para las asesorías (por día, horas, semanas,etcétera).

∆ Tener presente qué materiales de apoyo relacionadoscon el medio podrías utilizar en cada actividad(piedras, plantas, animales, semillas, etcétera).

∆ Reflexionar sobre cuáles son las experiencias,habilidades y conocimientos, adquiridos en tu vida,que te pueden servir para trabajar el tema.

∆ Pensar en las actividades que puedes desarrollaren cada tema o lección (presentación directa,intercambio de experiencias, preguntas yrespuestas).

∆ Reconocer que los adultos cuentan con una granexperiencia y que pueden tener conocimientosprevios sobre el tema.

35

Page 38: MAJ TIMOMACHTIKAN IKA TOTAJTOL - PARA APRENDER CON … · de tiempo, falta de recursos, etc. Ante este hecho, es importante que como asesor te prepares más para atender a los adultos

A partir de lo descrito podrás dar respuesta a las siguientes

preguntas:

¿ Qué materiales consideras necesarios para preparar una

asesor ía?

¿Qué otros aspectos necesitas saber para preparar una

asesoría?

¿Qué tiempo crees que se requiere para preparar unaasesoría?

Axkan x ik in innanki l i in n e t a j t a n i l m e j :

¿Toni timoluia, t iktatekiujt is ijkuak timonejmachtia ika maseualnemachtilis?

¿Toni ok moneki, tikmatis ijkuak timonejmachtia?

¿Timohuia t imouejkauas semi, ika in nejmachtilis?

36

Page 39: MAJ TIMOMACHTIKAN IKA TOTAJTOL - PARA APRENDER CON … · de tiempo, falta de recursos, etc. Ante este hecho, es importante que como asesor te prepares más para atender a los adultos

Keniuj timonejmachtiaj ika se tamachtilis

Axkan tikixmatkej, ke se mi motelneki maj se monejmachti ika inmaseualnemachtilis, ijkón kemej nochi teyin se kitatekiujtia; axkan majtimotatsintokikan:

Axkan, ¿keniuj timonejmachtiaj ijkuak titamachtiaj?

¿Keniuj timonejmachtis ika teyin timomachtij ya?

Cómo preparamos una asesoría

Ahora que conocemos la importancia de preparar lasasesorías, y los elementos necesarios para ello, habríaque preguntarnos:

Actualmente, ¿cómo preparas tus asesorías?

¿Cómo podrías prepararla con los elementos que hasaprendido?

37

Page 40: MAJ TIMOMACHTIKAN IKA TOTAJTOL - PARA APRENDER CON … · de tiempo, falta de recursos, etc. Ante este hecho, es importante que como asesor te prepares más para atender a los adultos

A partir de esta reflexión, es posible identificar la necesidadde contar con un camino a seguir para preparar unaasesoría. En este sentido, podemos decirte que hay variasformas para hacerlo, aquí te presentamos una propuestaque puede y debe ser mejorada a partir de tu prácticaeducativa con los adultos.

La asesoría se prepara a través de:

El conocimiento previo sobre el tema que vamos aplaticar con los adultos.

Identificar qué actividades podemos realizar ennuestro entorno, sobre el tema que se ve en laasesoría.

La programación escrita de las actividades quevamos a realizar durante la asesoría.

Al realizar las asesorías es fácil perder el tema central, oentrar en cosas que no son necesarias, por lo que esimportante hacernos estas preguntas:

¿Qué voy a hacer durante la asesoría?

¿De qué manera preparo los temas y cómo participanlos adultos?

¿Cómo intereso a los adultos en el tema y cómomanejo los materiales?

¿Cómo relaciono sus experiencias con el tema queestoy tratando?

¿Qué materiales de apoyo voy a necesitar?

¿Cuánto tiempo voy a necesitar para realizar laasesoría?

Ika in tanemililis, techpaleuij tikmatiskej ke tikpiyaskej se ojti teyintiktojtokaskej ijkuak timonejmachtiskej. Axkan kuali tikijtoskej keonkakej miak ojmej, nikan timitsnextiliaj sekin talnamikilis teyin kualiika tikyekchiuas in maseualnemachtilis.

In maseualnemachtilis se monejmachtia ika:

Neixmatilis ika tajtolnemachtil teyin timonojnolsatij iuan tokniuan.

Maj se kiixmati katin chiualismej kuali se kichiuas kampa seyetok, iuan tajtolnemachtil teyin se kiita itech inmaseualnemachtilis.

Maj se kiamaixtali in chiualismej teyin tikchiuatij itech inmaseualnemachtilis.

Ijkuak se tamachtia amo ouij se mopoloua ika in tajtolnemachtil, osose kalakis ika teisá kampa amo semi moneki, yejua ika semi monekimaj timotatsintokikan:

¿Toni nikchiuati itech in maseualnemachtilis?

¿Keniuj nimonejmachtia ika in tajtolnemachtilmej uan keniujtanankiliaj in tokniuan?

¿Keniuj nikinyoleua in tokniuan ika in tajtolnemachtil uankeniuj niktatekiujtia in amaixmej?

¿Keniuj niktatekiujtia ininneixpetanilis iuan tajtolnemachtilteyin nikininmachtia?

¿Toni okseki niktatekiujtis teyin no nechpaleuis, itech inmaseualnemachtilis?

¿Ox niuejkauatiuj ijkuak, niyas nikininmachtitiuj in tokniuan?

38

Page 41: MAJ TIMOMACHTIKAN IKA TOTAJTOL - PARA APRENDER CON … · de tiempo, falta de recursos, etc. Ante este hecho, es importante que como asesor te prepares más para atender a los adultos

Satepan moneki maj se kimati ox kiajsikamatkej in tokniuan teyinmomachtijkej, kuali tikmatiskej ika tajkuilolis kampa techpaleuis,tikmastiskej ox uelkej uan komo amo xikininyeknextili in tajtolnemachtilteyin amo kiajsikamatkej. Nikan timitsixnextiliaj sekin.

Maj se kichiua se tajkuilolis:Xikinilui in tokniuan teyinmomachtiaj maj kijkuilokan,teyin okachi kiuelitakej, teyinamo kiuelitakej uan teyin uelkejitech in tajtolnemachtil.Xiktatekiujti in nemachtilamaixkampa tantiuj se tajtolnemachtil.

Maj kitenamiktikanamaixyekauilmej iuan tajtolmej:Xikininnextili in tokniuan sekiamaixyekauilmej iuan tajtolmej,sejsemej uan xikinilui majkitenamiktikan.

Tajkuilolis ika Taixejekolis:Xikinilui maj mitsiluikan ika

inintajtol, toni kiajsikamatkej itech in tajtolnemachtil uan keniujkitatekiujtiskej itech ininnemilis.

Amaixtajtolis: Xikinilui maj chikauak kitajtoltikan, seki amaixmej teyintajtos toni onkak itech xolalmej (sanilmej, oso teisáuejkaujkayotalnamikilis teyin onkak itech xolalmej).

Axkan timitsnextiliaj se neskayot keniuj tikuikas se maseualnemachtilis:

Por último, es necesario saber si los adultos entendieronlo que se vio en las asesorías. Esto lo podremos lograr através de ejercicios que te permitan observar el avance delos adultos y, en su caso, reforzar aquellos temas que nose comprendieron. Aquí te presentamos algunos.

Redacción de un texto: Pide a los adultos que escribansobre el tema, lo que más les gustó, lo que no les gustó, loque aprendieron. Utiliza para ello los espacios del libro alfinal de cada lección.

Asociación de imágenes-pa/abras: Muestra a los adultosalgunas imágenes (fotos, dibujos, láminas, etcétera) ypalabras por separado; pide que las relacionen entre sí.

Ejercicios de reflexión: Solicita que los adultos comentencon sus palabras lo que estudiaron del tema y cómoaplicarán estos conocimientos en la vida diaria.

Lectura de texto: Pide a los adultos que lean en voz altaalgunos materiales que contengan textos de la región(cuentos, poemas, leyendas, historia de los poblados,etcétera).

A continuación te presentamos un ejemplo de cómodesarrollar una asesoría:

39

Page 42: MAJ TIMOMACHTIKAN IKA TOTAJTOL - PARA APRENDER CON … · de tiempo, falta de recursos, etc. Ante este hecho, es importante que como asesor te prepares más para atender a los adultos

Ejemplo de cómo preparar una asesoría

(planeación didáctica)

TEMA: Producción

LECCIÓN: Uno

FECHA: 6- 17 Febrero

YEK TAKI TOTATOK

Mota: Esta lección dura 17 horas 30 minutos, por lo quetu trabajo con el grupo se distribuirá de acuerdo con laduración de cada asesoría; es decir, puede comprendermás de tres sesiones de asesoría.

40

Page 43: MAJ TIMOMACHTIKAN IKA TOTAJTOL - PARA APRENDER CON … · de tiempo, falta de recursos, etc. Ante este hecho, es importante que como asesor te prepares más para atender a los adultos

Neskayot: keninj se monejmachtia ika se tamachtilis

TAJTOLNEMACHTIL: Takilot

NEMACHTILIS: Se

TAPOUAL: 6 - 17 Febrero

YEK TAKI TOTATOK

Tanauatil: In maseualnemachtilis teyintimitsnextiliaj kuika 17 hora 30 minutos,teyin yekinika tipeuas ika mochiualis,tikxejxelos in nemachtilis kemej monekisuan kemej ueltiaskej, in tokniuan.

41

Page 44: MAJ TIMOMACHTIKAN IKA TOTAJTOL - PARA APRENDER CON … · de tiempo, falta de recursos, etc. Ante este hecho, es importante que como asesor te prepares más para atender a los adultos

QUÉ COMO CON QUÉ TIEMPO

1. Presentación y motivación. ∆ Felicita a los adultos por su interés enaprender a leer y escribir.

∆ Comenta con los adultos que laenseñanza-aprendizaje va a ser de todos,en donde asesor y adultos van a aprenderjuntos intercambiando experiencias.

∆ Pregunta ¿por qué quieren aprender a leery escribir en nuestro idioma?

∆ Comenta que el periodo de atención dura14 meses, dividido en: 8 meses paraalfabetización y 6 meses para aprender elespañol como segunda lengua y el cálculobásico.

∆ Presenta el material con el que van atrabajar, entrégales el suyo: Libro deladulto, cuaderno de ejercicios y lápiz.

∆ Explica de manera general cuál va a ser eltrabajo para aprender a leer y escribir.

∆ Libro del adulto.

∆ Cuaderno de ejercicios.

∆ Lápiz.

2 Horas.

42

Page 45: MAJ TIMOMACHTIKAN IKA TOTAJTOL - PARA APRENDER CON … · de tiempo, falta de recursos, etc. Ante este hecho, es importante que como asesor te prepares más para atender a los adultos

TONI KENIUJ IKA TONI UEJKAUALIS

1. Ixnextilis uantayoleualis.

∆ Xikininpakkatajpalo in tokniuanteyin semi kinekij amaixtajtoskeyuan tajkuiloskej.

∆ Xikinilui ke in nemachtilistikuikaskej tinochin, intapaleuijkej uan tokniuanmosenmachtiskej uanmoiluijtiatij nochin teyin uelij.

∆ Xikintatsintoki keyejmomachtisnekij, amaixtajtoskejuan tajkuiloskej ikatomaseualtajtol.

∆ Xikininilui ke in nemachtilisuejkauas majtaktionaui metsti;xeliujtos chikueyi metsti nochimaseualkopa, uam okséchikuasen nietsti peuas ikakoyotajtol uan tapoualis.

∆ Xikininnextili in amaixmejteyin kikuiskej;nonemachtilaniaix,notajkuilolamaix uantajkuiloloni.

∆ Xikininyekilui keniuj mouikasin maseualnemachtilis.

∆ Nonemachtilamaix.

∆ Notajkuilolamaix.

∆ Tajkuiloloni.

Ome hora.

43

Page 46: MAJ TIMOMACHTIKAN IKA TOTAJTOL - PARA APRENDER CON … · de tiempo, falta de recursos, etc. Ante este hecho, es importante que como asesor te prepares más para atender a los adultos

QUÉ CÓMO CON QUE TIEMPO

2. Introducción al tema. ∆ Platica qué actividades van a realizarsedurante la primera lección y qué letras vana aprender.

1 0 Minutos.

3. ¿Qué saben del tema? ∆ Con el apoyo de la fotografía que apareceal inicio de la lección, realiza al grupo lassiguientes preguntas:

1. ¿Qué ven en la fotografía?2. ¿Qué contiene?3. ¿Lo que se ve en la foto se da aquí?4. ¿Qué otras cosas se producen aquí?5. ¿Qué hacemos con lo que producimos?

∆ Saca conclusiones acerca del tema deproducción:

- Importancia de la producción.- Necesidad de conservar nuestras

semillas.- Necesidad de trabajar juntos para vender

nuestros productos.- Importancia de consumir lo que

producimos.

∆ Con preguntas al grupo o aladulto.

2 Horas.

44

Page 47: MAJ TIMOMACHTIKAN IKA TOTAJTOL - PARA APRENDER CON … · de tiempo, falta de recursos, etc. Ante este hecho, es importante que como asesor te prepares más para atender a los adultos

TON I KENIUJ IKA TONI UEJKAUALIS

2. Peujkayot ika tajtolnemachtil.

∆ Kuali xikinilui katin chiualismejnankichiuatij ika in yekinikanemachtilis uan katintajkuilmej momachtili j .

Majtak minutos.

3. ¿Toni t ikmat i j ika inta j to lnemacht i l ?

∆ Ika inepaleuil in amaixyekauilkampa nesi in yekinikanemachtil, x ik in ta j tan i intokniuan:

1. ¿Toni nankitaj itech inamaixyekauil?

2. ¿Toni kiixnextia?3. ¿Teyin ixnesi i tech in

amaixyekauil no takin ikau in?

4. ¿Toni okse takilot mochiuan ikau in?

5. ¿Toni tikchiuaj i katotakiltsin?

∆ X iksen t i l i nochi in teyinnamonojnotskej ika in tak i lo t .

- Keyej moneki maj se tatakilt i .- Keyej moneki maj

tiknej machpiyakantoxinachuan.

- Keye j motelneki maj semosempaleui i j kuak sekinamaka in taki lo t .

- Keyej motelneki maj t ikuakanteyin t ik tak i l t i a j .

∆ Netajtanilmej iniuansejsemej oso nochin intokniuan.

Ome hora.

45

Page 48: MAJ TIMOMACHTIKAN IKA TOTAJTOL - PARA APRENDER CON … · de tiempo, falta de recursos, etc. Ante este hecho, es importante que como asesor te prepares más para atender a los adultos

QUE CÓMO CON QUÉ TIEMPO

4. Lectura de la frase del tema. ∆ Presenta al grupo la frase en estudio.

∆ Lee en voz alta la frase al grupo.

∆ Lee varias veces en voz alta demanera pausada.

∆ Libro del adulto. 20 Minutos.

5. Identificación de las vocales en lafrase.

∆ Identifica con el grupo las vocalesque tiene la frase.

∆ Lee en voz alta las vocales a, e, i, o.

∆ Que los adultos lean y escriban lasvocales.

∆ Libro del adulto. 3 Horas.

6. Identificación de la palabra enestudio.

∆ De la frase: Yek taki totatok,identifica la palabra taki.

∆ Lee junto con el grupo y en voz alta,la palabra taki y después que leande manera individual.

∆ Libro del adulto. 2 Horas.

46

Page 49: MAJ TIMOMACHTIKAN IKA TOTAJTOL - PARA APRENDER CON … · de tiempo, falta de recursos, etc. Ante este hecho, es importante que como asesor te prepares más para atender a los adultos

TONI KENIUJ IKA TONI UEJKAUALIS

4. Amaixtajtolis ika inueyitajtol.

∆ Xik innext i l i in tokniuan inueyitajtol teyin ika momachtitij.

∆ Xiktajtolti chikauak in ueyitaj tolinixtenoj in tokniuan maj kual iki kakikan.

∆ Xikta j to l t i chikauak uanajachichi.

∆ Nonemachtilatnaix. Sempoual minutos.

5. Neixmatilis ika intajkuilmej. (vocales)itech in ueyitajtol.

∆ Xikininnextili in tokniuan intajkuilmej (vocales). Teyinixnesij itech in ueyitajtol.

∆ Xiklajtolti chikauak intajkuilmej a, e, i, o.

∆ Maj kitajtoltikan uan majkii jkuilokan in ta jkui lmej intokniuan.

∆ Nonemachtilamaix. Eyi hora.

6. Neixmatilis ika intajtol teyinmomachtiaj .

∆ Itech ueyi ta j tol : Yek takitotatok, xikixnexti in t a j t o ltaki.

∆ Xiktajtolti chikauak in tajtoltaki nochi iniuan tokniuan,uan satepan maj ki taj lol t ikanininsejselti .

∆ Nonemachtilamaix. Ome hora.

47

Page 50: MAJ TIMOMACHTIKAN IKA TOTAJTOL - PARA APRENDER CON … · de tiempo, falta de recursos, etc. Ante este hecho, es importante que como asesor te prepares más para atender a los adultos

QUÉ CÓMO CON QUÉ TIEMPO

7. Lectura y escr i tu ra de lapalabra taki.

∆ Pide a los adultos que lean en voz alta lapalabra taki.

∆ Escribe lentamente la palabra taki,procurando que los adultos vean cómo lohaces.

∆ Pide que escriban la palabra en sus libros.

∆ Revisa lo que escribieron.

∆ Libro del adulto.

∆ Lápiz.

2 Horas.

8. División silábica de la palabrataki.

∆ Separa la palabra taki en las sílabas la, ki.

∆ Expl ica que todas las palabras se puedenseparar en sílabas o sonidos.

∆ Da algunos ejemplos: kita, tani, kineki,tateki, tokat.

∆ Libro del adulto

∆ Lápiz.

∆ Cartulinas.

2 Horas.

48

Page 51: MAJ TIMOMACHTIKAN IKA TOTAJTOL - PARA APRENDER CON … · de tiempo, falta de recursos, etc. Ante este hecho, es importante que como asesor te prepares más para atender a los adultos

TONI KENIUJ IKA TONI UEJKAUALIS

7. Netajtoltilis uantajkuilolis i ka intajtol taki.

∆ Xikinilui in tokniuan majkitajtoltikan chikauak in tajtoltaki.

∆ Xikijkuilo yoliktsin in tajtoltaki, maj kuali kiitakan intokniuan keniuj tikijkuiloua.

∆ Xikinilui maj kijkuilokan intajtol taki itech ininamaix.

∆ Xikita ox iujki kijkuilouaj.

∆ Nonemachtilamaix.

∆ Tajkuiloloni.

Ome hora.

8. Tajtolkotolxejxelolisika in tajtol taki.

∆ Xikxelo in tajtol taki ikatajtolkotolmej ta, ki.

∆ Xikinilui in tokniuan ke nochiin tajkuilmej, kuali sekininxejxeloua ikatajtolkotolmej.

∆ Xik ininma ka se neskayot ikatajtolmej: kita, tani, kineki,tateki, tokat.

∆ Nonemachtilamaix.

∆ Tajkuiloloni.

∆ Amamej.

Ome hora.

49

Page 52: MAJ TIMOMACHTIKAN IKA TOTAJTOL - PARA APRENDER CON … · de tiempo, falta de recursos, etc. Ante este hecho, es importante que como asesor te prepares más para atender a los adultos

QUÉ CÓMO CON QUÉ TIEMPO

9. Lectura y escritura de lassílabas de la palabra taki.

∆ Lee en voz alta con el grupo las sílabas ta,ki.

∆ Escribe lentamente las sílabas ta, kiprocurando que todos vean cómo lo haces.

∆ Vuelve a leer y pide a los adultos queescriban las sílabas ta, ki en su libro.

∆ Libro del adulto.

∆ Lápiz.

∆ Cartul ina.

∆ Marcadores.

2 Horas.

10. Ubicación de las sílabas ta, kiy vocales en palabrasdiferentes.

∆ Presenta al grupo una relación de palabrascomo: tamik, takat, takaki, takot, tona, tekak,tekiti, tokat, tato.

∆ Junto con los adultos, identifica las sílabasy vocales que se conocen.

∆ Subraya las sílabas y vocales que seconocen.

∆ Libro del adulto.

∆ Lápiz.

∆ Cartulina.

∆ Marcadores.

2 Horas.

Nota: El ejemplo presentado sólo abarca hasta la «identificación de lapalabra en estudio», no está terminado su desarrollo; sin embargo, tehabrá servido para observar como se planean las asesorías. Continúacon lo que falta.

5O

Page 53: MAJ TIMOMACHTIKAN IKA TOTAJTOL - PARA APRENDER CON … · de tiempo, falta de recursos, etc. Ante este hecho, es importante que como asesor te prepares más para atender a los adultos

TONI KENIUJ IKA TONI UEJKAUALIS

9. Netajtoltilis uantajkuilolis ikatajtolkotoltsitsin.itech in tajtol taki.

∆ Xiktajtolti chikauak iniuan intokniuan in tajtolkotol inej ta,ki

∆ Xikijkuilo yoliktsin intajtolkotolmej ta, ki maj kualikiitakan in tokniuan keniujtikijkuiloua.

∆ Sepa xiktajtolti uan xikinilui intokniuan maj kijkuilokan intajtolkotolmej ta, ki itechininamaix.

∆ Nonemachtilamaix.

∆ Tajkuiloloni.

∆ Amamej.

∆ Marcadores.

Ome hora.

10. Yeknetajtalilis ika.tajtolkotolmej uanvocales teyinmomachtijkej ikamiak tajtolmej.

∆ Xikininnextili in tokniuan miaktajtolmej kemej: Tamik, takat,takaki, takot, tona, tekak,tekiti, tokat, tato.

∆ Xiktemo iuan in tokniuan intajtolkotolmej uan vocales teyinipa kiixniatij.

∆ Xiktampachajkuilo intajtolkotolmej uan vocales teyinkiixmattokej.

∆ Nonemachtilamaix.

∆ Tajkuiloloni.

∆ Amamej.

∆ Marcadores.

Ome hora.

Tanauatil: In neskayot teyin timitsnextilijkej, sayojtamik kampa kiixmatkej in tajtol teyin momachtijkej,yejua mitspaleuis tikmatis keniuj timonejmachtisijkuak titamachtitiuj, timitsnauatiaj, ximatami teyinpoliui.

51

Page 54: MAJ TIMOMACHTIKAN IKA TOTAJTOL - PARA APRENDER CON … · de tiempo, falta de recursos, etc. Ante este hecho, es importante que como asesor te prepares más para atender a los adultos

TONI KENIUJ IKA TONI UEJKAUALIS

11.

12.

52

Page 55: MAJ TIMOMACHTIKAN IKA TOTAJTOL - PARA APRENDER CON … · de tiempo, falta de recursos, etc. Ante este hecho, es importante que como asesor te prepares más para atender a los adultos

TONI KENIUJ IKA TONI UEJKAUALIS

13.

14.

53

Page 56: MAJ TIMOMACHTIKAN IKA TOTAJTOL - PARA APRENDER CON … · de tiempo, falta de recursos, etc. Ante este hecho, es importante que como asesor te prepares más para atender a los adultos

TONI KENIUJ IKA TONI UEJKAUALIS

15.

16.

17.

54

Page 57: MAJ TIMOMACHTIKAN IKA TOTAJTOL - PARA APRENDER CON … · de tiempo, falta de recursos, etc. Ante este hecho, es importante que como asesor te prepares más para atender a los adultos

Ijkuak tikmatis ox tiuelik in nemachtil

Axkan ika in neskayot ximonejmachti ika in ojpatika ta j tolnemachti l ;« I j k u a k t imayanaj tikuaj taxkal».

Ejercitación y comprobación del aprendizaje

A partir del ejemplo anterior, prepara la asesoría de lasegunda lección «ljkuak timayanaj tikuaj taxkal».

TEMA:

TONI KENIUJ IKA TONI UEJKAUALIS

TAJTOLNEMACHTIL:

55

Page 58: MAJ TIMOMACHTIKAN IKA TOTAJTOL - PARA APRENDER CON … · de tiempo, falta de recursos, etc. Ante este hecho, es importante que como asesor te prepares más para atender a los adultos

TONI KENIUJ IKA TONI UEJKAUALIS

56

Page 59: MAJ TIMOMACHTIKAN IKA TOTAJTOL - PARA APRENDER CON … · de tiempo, falta de recursos, etc. Ante este hecho, es importante que como asesor te prepares más para atender a los adultos

IKA EYI TONEMACHTILIS

Tonemilis uan tonemachtilis

Maj timomachtikan iuam tonemilismaj timomachtikan ika totajtol.maj timomachtikan tiamaixtajtokanuan titajkuilokan.In nemilis, in tajtol,in talnamikilis, in yej.

Alfonso G. Hernández Reyes

Teyin timomachtiaj iniuan tokalyetouanij, teyin technexliliaj in totatajuan,nochipa techpaleuia itech tonemilis, i jkón kemej: timomachtiaj tiktokajtaol ta yejua ika timotekipanouaj, t ikchiuaj totasal, ta yejua ikatimotakentiaj, tikixmatij x iujmej , kou jmej uan tapialmej, no t i kma t i jtoni techpaleuiaj yejuan. Yejua ika in amaixtajtolis semi motelnekiiniuan in tokniuan maj kitatekiujt ikan iuan teyin kichiuaj mosiaj .

UNIDAD III

Nuestra vida y nuestro aprendizaje

"Aprendamos de nuestra vida

Aprendamos con nuestra palabra.

Aprendamos a leer

y a escribir.

La vida, la palabra,

el pensamiento, el ser."

Alfonso G. Hernández Reyes

La educación en nuestra familia, lo que nos enseñannuestros padres es siempre algo útil para viv ir ; así,aprendemos a cultivar el maíz, porque con él nosalimentamos; a elaborar nuestra ropa, porque con ella noscubrimos; a conocer cómo son las plantas y los animales.para qué nos sirven, por eso los cuidamos y protegemos.Igualmente, debemos reconocer la importancia que tieneel ejercicio de la lectoescr i tura y el relacionar los nuevos

conocimientos con nuestra vida diaria.

57

Page 60: MAJ TIMOMACHTIKAN IKA TOTAJTOL - PARA APRENDER CON … · de tiempo, falta de recursos, etc. Ante este hecho, es importante que como asesor te prepares más para atender a los adultos

La importancia de vincular lo aprendido con el entorno

Así como a lo largo de nuestra vida hemos adquiridoconocimientos que nos sirven para alimentarnos, vestirnos,curarnos, etc., es importante que lo que ahora aprendamosnos resul te de utilidad y lo podamos aplicar en el medioque nos rodea, es decir, que realicemos aprendizajessignificativos para nuestra vida diaria.

Rea l i za el siguiente ejercicio:

¿Qué aprendiste en la escuela? ¿Para qué te sirve?

Teyin motelneki maj tiktatekiujtikan teyin timomachtijkej iuanteyin techyeualoua

Ijkón kemej timomachtijkej teisá teyin ika timotekipanoskej,t imot i lmaj t i ske j uan timopajtiskej, moneki teyin axkan timomachtiskej,maj teisá techpakti oso techilui uan maj tikuikan kampa tinemij, majtimomachtikan teisá teyin t iktatekiuj t iskej mostaj kampa timoajsij.

Xikchijchiua in tajkuilolis:

¿Toni t imomachtij itechkalnemachtiloyan? ¿Toni ika tiktatekiujtia?

58

Page 61: MAJ TIMOMACHTIKAN IKA TOTAJTOL - PARA APRENDER CON … · de tiempo, falta de recursos, etc. Ante este hecho, es importante que como asesor te prepares más para atender a los adultos

Ijkón kemej tikita, kemasá ijsiujka tikelnamikij teyin timomachtijkej, tateisá technextiliaya uan niman tiktatekiujtijkej itech tochiualis; kemasáamo tikmatij keniuj tiktatekiujtiskej teyin techmachtijkej uan tiuelkejitech tonemilis, yejua in amo tiknekij maj mochiua iniuan tokniuanteyin momachtiaj.

Yejua ika in tajtolnemachtilmejteyin uitsej itech in amaix,chijchiujtok iuan ininnexmatilisin tokniuan, keniuj nemij uantoni kitakiltiaj. Teyin okachinoneki, ika in tajtolnemachtilmaj kinimpaleui in tokniuan ikaamaixtajtolis, tajkuilolis uantapoualis, ta no tajtoua ika inuejkaujtalnamikilis.

Axkan timitsixnextiliaj sekichiualismej teyin mitspaleuistikininnojnotsas in tokniuan iuantajlolnemachtilismej teyin uitsejitech amaixmej, teyin kinimpaleuismostaj itech ininnemilis.

Como podrás observar, algunas veces recordamos confacilidad lo que hemos aprendido porque ha sidosignificativo para nosotros, es decir, ha tenido unautilidad práctica en nuestro quehacer diario; pero en otrasocasiones no siempre resulta sencillo recordar, tal vezporque a los conocimientos no se les dio una utilidadinmediata; y no queremos que esto suceda con los adultosque están en el círculo de estudios.

Por esta razón, las lecciones que se encuentran en loslibros están elaboradas tomando en cuenta lasexperiencias de los adultos y su forma de vivir, lo queproducen, etc. Pero lo más importante es que con estostemas se facilite el aprendizaje de la lectura, escritura y elcálculo básico, pues forman parte de nuestra cultura.

Ahora te presentamos algunas actividades que te permitiránrelacionar el contenido de los temas que vienen en loslibros, con algunas necesidades básicas de los adultos.

59

Page 62: MAJ TIMOMACHTIKAN IKA TOTAJTOL - PARA APRENDER CON … · de tiempo, falta de recursos, etc. Ante este hecho, es importante que como asesor te prepares más para atender a los adultos

LECCIONES REFLEXIÓN ACTIVIDADES

yek taki totatok

Tema: Producción.

Pregunta a tus adultos:∆ ¿Qué siembran?∆ ¿Qué cuidados le dan a su cultivo?∆ Comenta si es importante tener var ios cultivos

en un terreno.¿Por qué?

∆ ¿Es importante conservar las semillas? ¿Porqué?

∆ ¿Qué pueden producir en el patio de su casa?

∆ Recupera la información que tengan los adultossobre producción; pide que traigan semillas.

∆ Clasifica las semillas.∆ Escribe sus nombres.∆ Pide que identifiquen las letras y palabras que

aprendieron en la lección.

2

Ijkuak timayanaj tikuaj taxkal

Tema: Alimentación.

∆ ¿Qué comen?∆ ¿Dónde consiguen lo que comen?

∆ Reflexiona junto con los adultos, sobre laimportancia de consumir lo que cultivan.

∆ Reflexiona junto con los adultos la importanciade alimentarse bien.

∆ Solicita que cuenten cómo hacen la comida.∆ Escribe una o varias recetas.∆ Escribe lo que se cultiva en la región y lo que

comen.∆ Intercambia las recetas entre ios adultos.∆ Pide que identifiquen en las recetas las

palabras aprendidas.

Tikpiyaj miak tapixkalis

Tema: Trabajo.

∆ ¿En qué trabajan?∆ ¿Qué trabajos realizan para su casa?∆ ¿Qué trabajos hacen para su comunidad?∆ Reflexiona con los adultos la manera en que se

organizan para hacer los trabajos y losresultados que se tienen.

∆ Solicita que cuenten por escrito (en náhuat)las actividades que han desarrollado y queíncluyan el cálculo básico, por ejemplo:- ¿Cuánto maíz sienbran en cuatro matas?- ¿Cuántas naranjas cortan en 3 horas?,

etcétera.

60

1

3

Page 63: MAJ TIMOMACHTIKAN IKA TOTAJTOL - PARA APRENDER CON … · de tiempo, falta de recursos, etc. Ante este hecho, es importante que como asesor te prepares más para atender a los adultos

TAJTOLNEMACHTILMEJ TANEMILILIS CHIUALISMEJ

1

Yek taki totatok.

Tajtolnemachtil: Takilot.

Xikintatsintoki in tokniuan:∆ ¿Toni tiktokaj in totalpan?∆ ¿keniuj kinejmachpiyaj inintatok?∆ Xikinintajtani ox semi moneki maj

kipiakan miak tatokmej itechinintalpan. ¿Keyej?

∆ ¿Keniuj kinejmachpiyajininxinachuan? ¿Keyej?

∆ ¿Toni kuali tiktakiltis mokaltenoj?

∆ Xiktsintoka tajlolis, toni kimati jika in takilot; xikinikui majkualkuikan xinachmej.

∆ Xikijita uan xikxejxelo in xinachmej.∆ Xikijkuilo inintokay.∆ Xikinilui maj kiixmatikan in

tajkuilmej uan tajtolmej teyinmomachtijkej i tech intajtolnemachtil.

Ijkuak timayanaj tikuaj taxkal.

Tajtolnemachtil: Yektakualis.

∆ ¿Toni tikuaj?∆ ¿Kani tikuij teyin tikuaj?∆ Xiknemili iniuan in tokniuan ox

semi moneki maj tikmajseuakanteyin tiktokaj.

∆ Xiknemilikan ox moneki maj semoyektekipano kemej moneki.

∆ Xikinilui maj kijtokan keniujkichiuaj in tapalol.

∆ Xikijkuilo toni kitatekiujtiaj itechse tapalol oso miak tapalolmej.

∆ Xikijkuilo toni kitokaj itech in xolaluan keniuj se kikua.

∆ Xikita ox nochi iujki tapalolchiuajuan xikinimpapata.

∆ Xikinilui maj kiixmatikan intajtolmej teyin momachtijkej.

Tikpiyaj miak tapixkalis.

Tajtolnemachtil: Tekit.

∆ ¿Katin tekit nankichiuaj?∆ ¿Katin tekit tikchiuaj itech

tokalijtik?∆ ¿Katin tekit tikchiuaj itech toxolal?∆ Xiknemili iniuan in tokniuan keniuj

moyoleuaj ijkuak kisenchiuaj setekit uan nepaleuil teyin kitemakaj.

∆ Xikinilui maj kijkuilokanmaseualkopa in tekit teyin kichiuajuan maj no kiijkuilokan tapoualiskemej:- ¿Kanachi taol nankitokaj itech

naui taktson?- ¿Kanachi xokot nankitekij itech

eyi hora?

61

2

3

Page 64: MAJ TIMOMACHTIKAN IKA TOTAJTOL - PARA APRENDER CON … · de tiempo, falta de recursos, etc. Ante este hecho, es importante que como asesor te prepares más para atender a los adultos

LECCIONES REFLEXIÓN ACTIVIDADES

4

Keman amo se yektakua se chauiskui.

Tema: Salud.

Pregunta a tus adultos:∆ ¿De qué se enferman con más frecuencia?∆ ¿Cuáles son las causas?∆ Trabaja con ellos sobre la importancia del aseo

personal:- Lavarse las manos.- Bañarse frecuentemente.- Lavarse los dientes.

∆ Reflexiona con ellos sobre las visitas periódicasal doctor.

∆ ¿Qué podemos hacer para prevenirenfermedades?

∆ Elabora un cartel para promover campañas.∆ Escribe junto con los adultos cómo utilizan las

plantas.∆ Clasifica las plantas.∆ Identifica y escribe las partes del cuerpo.∆ Escribe sobre el cuidado de los niños.

Itech toxolal tikasakaj in at ika tsotsokol

Tema: Servicios.

∆ ¿Qué servicios hay en nuestra comunidad?∆ ¿Cuáles faltan?∆ ¿Qué hacer para conseguir los que faltan?∆ Reflexiona sobre la importancia de las

reuniones comunitarias, el trabajo de l oscomités v de la comunidad.

∆ Redada junto con los adultos solicitudes de:1. Agua2. Luz3. Camino4. Aula5. Canchas

∆ Escribe recados junio con los adultos.∆ Establezcan correspondencia con la radio

para felicitarse.

62

5

Page 65: MAJ TIMOMACHTIKAN IKA TOTAJTOL - PARA APRENDER CON … · de tiempo, falta de recursos, etc. Ante este hecho, es importante que como asesor te prepares más para atender a los adultos

TAJTOLNEMACHTILMEJ TANEMILILIS CHIUALISMEJ

Keman amo se yektakua se chauiskui

Tajtolnemachtil: Yeknemilis.

Xikinintatsintoki in tokniuan:∆ ¿Katin kokolis okachi techkui?∆ ¿Keyej onkak kokolismej?∆ Ximonojnotsa iniuan ox moneki:

- Maj se momajteki.- Maj se malti mostaj.- Maj se motampaka.

∆ Xikininnojnotsa ox moneki majachka se kiitati in tapajtijkej.

∆ ¿Toni moneki maj se kichiua, majamo onka ok in kokolismej?

∆ Maj se kijkuilo se amat kampa semosenyolchikauas maj sekinintsakuili in kokolismej.

∆ Maj se kiijkuilo keniuj sekitalekiujtia in xiujpajmej.

∆ Maj kiixmatikan uan maj kixelokan.∆ Maj se kijkuilo keniuj se

kininnejmachpiyas in pilimej.∆ Maj kiixmatikan uan maj

kiijkuilokan keniuj monotsa intonakayo kemej:- Ixtololo, nakas uan oksekin.

Itech toxolal tikasakaj in at ikatsotsokol.

Tajtolnemachtil: Teyin monekitoxolal.

∆ ¿Katin xolaltapaleuilis onkak kampatinemij?

∆ ¿Katiyejkej poliuij?∆ ¿Toni tikchiuaskej ijkuak

tiktemoskej teyin poliuij?∆ Xiknemilikan ox se mi moneki maj

se monechiko itech toxolal uan inolochnepaleuilis ika se tekit.

∆ Maj kiijkuilokan amamej kampasentajtaniskej kemej:1. At2. Til3. Ojti4. Kalnemachtiloyan5. Kaltapajtiloyan

∆ Maj kijkuilokan teisáamatanauatilmej.

∆ Maj kititanikan amamej itech inradio uan maj motajpalokan.

63

4

5

Page 66: MAJ TIMOMACHTIKAN IKA TOTAJTOL - PARA APRENDER CON … · de tiempo, falta de recursos, etc. Ante este hecho, es importante que como asesor te prepares más para atender a los adultos

Las propuestas que te presentamos para reflexionar juntocon los adultos, no deben quedarse en la simple reflexión,por el contrario, busca diferentes actividades que puedanllevarse a la práctica, de manera individual y grupal.

Se pretende que el adulto tenga un aprendizaje através de la experiencia propia y de los demás

Algunas sugerencias para aplicar lo aprendido

Tú como asesor posees algunos conocimientos sobre laforma de vida de los adultos que estás orientando, de talmanera que esto te pueda permitir relacionar los contenidosde los materiales con sus experiencias.

Si observas con atención el esquema siguiente, podrásver que la experiencia de los adultos unida a lo queaprenden en los libros, permite generar nuevosconocimientos y aplicarlos para resolver mejor algunasde las necesidades básicas que se presentan en la vida.

Experienciasde los adultos

Aprendizajede los libros

N u evosconocimientos

Resolver

necesidades

In talnamikilismej teyin timitsnextilijkej xiktalekuijti iniuan tokniuan;amo sayoj maj mokaua itech motanemililis, ta iniuan xiktemo keniujnankitatekiujtiskej itech se chiualis.

Ika in masehualnemachtilis tiknekij maj ualeua itechinintalnamikilis in tokniuan sejsemej uan ikón kemejmosemachtiaj.

Seki talnamikilismej teyin techpaleuis nochi teyin timomachtijkej

Ijkón kemej titapaleuia itech in maseualnemachtilis, tikixmali kualikeniuj nemij, in tokniuan; ijkón kuali tikuis teyin tajtoua in amaix iuanteyin ipa kimatij.

Komo tikyekita teyin ixnesi tani, tikmatis ke in tokniuan ijkuak momachtiajitech se amaix, kitatekiujtiaj iuan teyin ipa kimatik; ijkón kinimpaleuiakimatiskej yankuik neixmatilis uan keniuj kikuiskej itech ininnemilis.

Inineixpetanilisin uejueyitokniuan

Yank uikta ixmat i l i s

Nemachti l ikaamaixmej

Maj mopaleuikanika teyin

momachtikej

64

Page 67: MAJ TIMOMACHTIKAN IKA TOTAJTOL - PARA APRENDER CON … · de tiempo, falta de recursos, etc. Ante este hecho, es importante que como asesor te prepares más para atender a los adultos

In teyin tikitakej kuali se kikuis, sayoj moneki seki chiualismej teyintechpaleuis, nikan yetokej seki talnamikismej, teyin tej kualitikmajmajxitis ika teyin ipa tikmati i tech in maseualnemachtilis.

∆ Xiktemo uejkaujtalnamikilismej tey in luchiua moxolal.

∆ Xitechtapoui keniuj yolik in uejkaukayotalnamikilis.

∆ Xiktemo uejkaujtalnamikilis teyin mitspaleuis ika se chiualis.

∆ Xiktsintoka yankuik taixmatilis teyin mitspaleuis ika inmaseualnemachtilis.

∆ Xiktatekiujti nochi in amaixmej teyin tikajsis kampa titamachtia:amaixmej, sanilmej uan nochi teyin tikajsis.

∆ Xikininyoleua in tokniuan maj kitsintokakan seki amaixtajtolmejteyin kuelistakej yejuan.

Sin embargo, este proceso requiere de la realización deactividades que lo apoyen; aquí te sugerimos algunasque deberás completar con base en la experiencia de tupráctica educativa.

∆ Identifica los hábitos y costumbres de la comunidad.

∆ Comenta sobre los orígenes de las tradiciones ycostumbres.

∆ Busca los modos tradicionales para hacer algún trabajoy sus resultados.

∆ Investiga sobre nuevas formas de conocimiento queden respuesta a algunos problemas de los adultos.

∆ Utiliza en el grupo los materiales que estén a tu alcance:libros, revistas, cuentos, objetos, etcétera.

∆ Promueve que los adultos investiguen sobre los temasde interés para ellos.

65

Page 68: MAJ TIMOMACHTIKAN IKA TOTAJTOL - PARA APRENDER CON … · de tiempo, falta de recursos, etc. Ante este hecho, es importante que como asesor te prepares más para atender a los adultos

Ejercitación y comprobación del aprendizaje

Para reforzar lo estudiado en esta unidad, contesta las

siguientes preguntas:

1. ¿Por qué es necesario que el adulto aplique en suvida diaria los conocimientos aprendidos en el círculode estudio?

Ijkuak tikmatis ox tiuelik in nemachtil

Xiknankili in netajtanilmej uan ijkón mitspaleuis, teyin timomachtijitech in tajtolnemachtil:

1. ¿Keyej in tokniuj moneki maj kitatekiujti itech inemilis teyin momachtij?

66

Page 69: MAJ TIMOMACHTIKAN IKA TOTAJTOL - PARA APRENDER CON … · de tiempo, falta de recursos, etc. Ante este hecho, es importante que como asesor te prepares más para atender a los adultos

2. Xikijkuilo okseki chiualistnej teyin mitspaleuis, xikyekuika intajtolnemachtilismej itech in maseualnemachtilis.

TAJTOLNEMACHTIL CHIUALISMEJ

Takilot.

Tekit.

Yeknemilis.

2. Describe algunas actividades que puedas l levar acabo en relación con los temas del proceso dealfabetización, tratando de buscar actividadesdiferentes a las señaladas en les temas contenidosde esta unidad.

TEMA

Producción.

ACTIVIDADES

Trabajo.

Salud.

67

Page 70: MAJ TIMOMACHTIKAN IKA TOTAJTOL - PARA APRENDER CON … · de tiempo, falta de recursos, etc. Ante este hecho, es importante que como asesor te prepares más para atender a los adultos

TEMA

Alimentación.

ACTIVIDADES

Servicios.

TAJTOLNEMACHTIL

Yektakualis.

CHIUALISMEJ

Xolaltapaleuilis.

68

Page 71: MAJ TIMOMACHTIKAN IKA TOTAJTOL - PARA APRENDER CON … · de tiempo, falta de recursos, etc. Ante este hecho, es importante que como asesor te prepares más para atender a los adultos

Bibliografía

Bustillos, Graciela y Vargas, Laura, Técnicas participativas para laeducación popular, Guadalajara, Jalisco, México, Diseño y Edición,Equipo IMDEC, 1988.

Lee, Loughran y Reed, Horace B., Más allá de las escuelas, Educaciónpara el desarrollo económico, social y personal, México, EdicionesGernica S.A., 1978. 2a ed. 1992.

López López, Adolfo, Capacitación y actualización interinstitucional deeducadores bilingües en el estado de Chiapas, SEP - OEA, Documentode apoyo II, Tuxtla Gutiérrez, Chiapas, Talleres Gráficos del estado deChiapas, agosto 1994.

Rodríguez Fuenzalida, Eugenio, Metodologías de alfabetización enAmérica Latina, Páztcuaro, Michoacán, México, Talleres Gráficos delCREFAL, junio 1982.

Suplemento Comunidad INEA-SEP, IV Concurso de Cuento NNáhuat ,México, Talleres Gráficos de la Nación, Año IV, 3a Época, INEA, marzo,1987.

Werner, David y Bower, Bill, Aprendiendo a promover la salud, México,Centro de Estudios Educativos A. C., (2a reimpresión, 1987,Fundación Hesperian Palo Alto California, Estados Unidos).

Page 72: MAJ TIMOMACHTIKAN IKA TOTAJTOL - PARA APRENDER CON … · de tiempo, falta de recursos, etc. Ante este hecho, es importante que como asesor te prepares más para atender a los adultos
Page 73: MAJ TIMOMACHTIKAN IKA TOTAJTOL - PARA APRENDER CON … · de tiempo, falta de recursos, etc. Ante este hecho, es importante que como asesor te prepares más para atender a los adultos
Page 74: MAJ TIMOMACHTIKAN IKA TOTAJTOL - PARA APRENDER CON … · de tiempo, falta de recursos, etc. Ante este hecho, es importante que como asesor te prepares más para atender a los adultos

Maj timomachtikan ika totajtol Para Apreader conNuestra Palabra Delegación Puebla se terminó deimprimir en los talleres de Imprenta Ajusco, S. A. deC.V., José María Agreda y Sánchez No. 223, Col.Tránsito, México, D.F., en mayo de 1999.Se tiraron 1,240 ejemplares.

Page 75: MAJ TIMOMACHTIKAN IKA TOTAJTOL - PARA APRENDER CON … · de tiempo, falta de recursos, etc. Ante este hecho, es importante que como asesor te prepares más para atender a los adultos
Page 76: MAJ TIMOMACHTIKAN IKA TOTAJTOL - PARA APRENDER CON … · de tiempo, falta de recursos, etc. Ante este hecho, es importante que como asesor te prepares más para atender a los adultos

EJEMPLAR GRATUITO

INEAPROHIBIDA SU VENTASecretaría de Educación Pública

SEP