leemos mejor dia a dia
DESCRIPTION
6TRANSCRIPT
L" "$%o'o()" d+ '+,%-r"/ Leemos me'or d*a a d*a, Sexto grado, 0-+ +'"1or"d" +$ '" Coord3$",34$ S+,%or3"' d+ Ed-,",34$ Pr38"r3".
L-3/ I($",3o S;$,<+= G48+= Ad83$3/%r"dor F+d+r"' d+ S+rA3,3o/ Ed-,"%3Ao/ +$ +' DF
A$%o$3o CA3'" D)"= D3r+,%or G+$+r"' d+ OE+r",34$ d+ S+rA3,3o/ Ed-,"%3Ao/
G+r8;$ C+rA"$%+/ AF"'" Coord3$",34$ S+,%or3"' d+ Ed-,",34$ Pr38"r3"
Coord3$",34$ d+' EroF+,%oG
F+'3E+ G"rr3do Academia Mexicana de la Lengua
L"-r" N"I"8-r" A1-r%o S+'+,,34$ d+ %+J%o/G
L"-r" N"I"8-r" A1-r%o C'"-d3" R+(3$" G48+= Rodr)(-+= M"r)" d+' R+0-(3o C"8",<o Oro=,o M"r)" B"/)'3d3/ H+r$;$d+= L-(o So0)" O"'d+= M"r%)$+= Ro,)o Rodr)(-+= P"8or" A8Qr3," M"r%)$+= Fr"-/%o L-= M"r)" T"E3" S;$,<+= S"A3+r O"r("/ C+$%+$o Sor(+ PQr+= S;$,<+= F+r$"$do A',o,+r A/%-d3''o
"# $#%&'(# )e +&, te.t&, 'e/0i)&, e0 e,t# #0t&+&2(# 3'&ce)e0 )e +&, +ib'&, 6/e ,e h#++#0 e0 +#, bib+i&tec#, e,c&+#'e, % )e #/+#. "# +ect/'# 6/e ,e h#ce #+ i0ici& )e c#)# 9&'0#)# e,c&+#' e, /0# i0:it#ci;0 3#'# 6/e +&, #+/$0&, –% +&, $#e,t'&,– b/,6/e0 e+ +ib'& % +& +e#0 c&$3+et&.
!EE#OS #E'OR )*A A )*A
SEXTO GRADO
"#$%$&'()*+&
"#$$%&'$&(&'$&)$%(*&$*&+,(&-(%$(&.+$&/0+1(& t&)# +# :i)#< ,ie$3'e e, 3&,ib+e ,e' /0 mejor 'e()or*+
=e+i3e >#''i)&
L# +ect/'# e, e+ i0,t'/$e0t& e,e0ci#+ 3#'# +# $#%&' 3#'te )e +&, #3'e0)i?#9e, 6/e &@'ece0
+# e,c/e+# % +# :i)#. "# +ect/'# e, +# e0t'#)# # +# c/+t/'# e,c'it#A % ,&b'e +# c/+t/'# e,c'it# ,e
h# +e:#0t#)& 0/e,t'& $/0)&. "e%e0)& 3&)e$&, #3'e0)e' c/#+6/ie' )i,ci3+i0# % #b'i'0&,
$B+ti3+e, &3&'t/0i)#)e, )e )e,#''&++&A +& $i,$& 3e',&0#+ 6/e c&$/0it#'i&. C0# 3&b+#ci;0
+ect&'# e, /0# 3&b+#ci;0 c&0 $#%&'e, 'ec/',&, 3#'# &'2#0i?#',e % ,e' 3'&)/cti:#.
"# #,3i'#ci;0 e, 6/e +# e,c/e+# @&'$e +ect&'e, 6/e +e#0 3&' :&+/0t#) 3'&3i#<
3e',&0#, 6/e )e,c/b'#0 6/e +# +ect/'# e, /0# 3#'te i$3&'t#0te )e ,/ :i)# % 6/eA # t'#:D,
)e +# +ect/'#A )e,#''&++e0 e+ 3e0,#$ie0t& #b,t'#ct&A +# #ctit/) c'(tic# % +# c#3#ci)#) )e
i$#2i0#' +& 6/e 0& e.i,te –t#0 Bti+ e0 +# 3&+(tic#A e+ c&$e'ci& % +&, 0e2&ci&, c&$& e0 +#
$e)ici0#A +#, c&$/0ic#ci&0e, % +# 3&e,(#. Ee',&0#, c#3#cit#)#, 3#'# ,e' $e9&'e,
e,t/)i#0te,A 3/e, ,#be$&, 6/eA e0 2e0e'#+A e+ @'#c#,& & e+ D.it& e,c&+#'e, tie0e0 /0#
'e+#ci;0 )i'ect# c&0 +#, c#3#ci)#)e, +ect&'#, )e c#)# #+/$0&.
E&' t&)& +& #0te'i&'A +# F)$i0i,t'#ci;0 =e)e'#+ )e Ge':ici&, H)/c#ti:&, e0 e+
Ii,t'it& =e)e'#+ h(&1+$*-/&$,&2(%03(&$4&1%/5%(2(&"#$$2/*&2$6/%&'7(&(&'7(89&:4&1%/1;*<-/&
)e e,te 3'&2'#$# e, i$3/+,#' e+ )e,#''&++& )e +#, c&$3ete0ci#, c&$/0ic#ti:#, )e +&,
#+/$0&,A )e $#0e'# e0@Jtic# e0 +# +ect/'# % +# e,c'it/'#. E#'# e++& ,e 3'&3&0e0 ,ei,
#cci&0e,K
L. "ect/'# )e +&, $#e,t'&, #0te e+ 2'/3& c&$& +# 3'i$e'# #cti:i)#) )e+ )(#. H0 :&?
#+t#A 6/e ,i':# )e $&)e+&A 6/e $/e,t'e #+ 2'/3& c;$& ,e +eeA c;$& ,e )# ,e0ti)&
% ,i20i@ic#)& # /0 te.t&.
M. Nei0te $i0/t&, )e +ect/'# i0)i:i)/#+ & c&'#+ t'e, )(#, # +# ,e$#0#.
O. Nei0te $i0/t&, )e e,c'it/'# +ib'e )&, )(# # +# ,e$#0#.
P. E/b+ic#ci;0 e0 c#)# ,#+;0A e,c/e+# % ?&0# e,c&+#' )e +&, #:#0ce, $e0,/#+e, e0
:e+&ci)#) )e +ect/'#. Q&$/0ic#ci;0 bi$e,t'#+ # 3#)'e, )e @#$i+i# e0 +&, )(#, )e
@i'$# )e b&+et#.
R. Nei0te $i0/t&, )e +ect/'# e0 :&=& (4-(& $,& 0(*(9& #/*& 1('%$*& '$& >(2<4<(& "0$%-<><0(,8&
c&0 ,/ @i'$# 6/e ,/, hi9&, +e%e'&0 )(# # )(# MS $i0/t&, e0 c#,#.
T. Q&0,e9&, tDc0ic&, ce0t'#)&, e0 +# $e9&'# )e +# c&$3ete0ci# +ect&'#.
"# 3'i$e'# #cci;0 e, +# +ect/'# )e +&, $#e,t'&, #0te e+ 2'/3& c&$& #cti:i)#) c&0 +#
6/e ,e i0ici# e+ )(#. Ge 3'&3&0e 6/e e+ $#e,t'& i0icie +# 9&'0#)# e,c&+#' c&0 /0# b'e:e
+ect/'#. H, ,#bi)& 6/e /0# )e +#, $J, e@ic#ce, % ,e0ci++#, $#0e'#, )e #ce'c#' # +&, 0iU&, –
% # +&, #)/+t&,– # +# +ect/'# e, +e%D0)&+e, e0 :&? #+t#A c&$3#'tie0)& c&0 e++&, t&)# c+#,e
)e te.t&,A +& $i,$& +ite'#t/'# 6/e )i:/+2#ci;0 cie0t(@ic#A hi,t&'i#A t'#)ici;0< +# +ect/'# e0
:&? #+t#A #)e$J,A e, e+ $e9&' $&)e+& 3#'# 6/e e+ #+/$0& :#%# )e,c/b'ie0)& c;$& ,e +eeA
c;$& ,e +e )# ,e0ti)& % ,i20i@ic#)& # /0 te.t&.
E#'# 6/e e,t# +ect/'# )i#'i# c/$3+# c&0 ,/ 3'&3;,it& )ebe ,e' :#'i#)#< )e te$#,A
t&0&,A #t$;,@e'#, % c+i$#, )i@e'e0te,< 3'&:&c#' 'i,# /0 )(#A % #+ ,i2/ie0te 0&,t#+2i#A &
c/'i&,i)#)A & 'e@+e.i;0A & #,&$b'&A )e $#0e'# 6/e )e,3ie'te e0 +&, 0iU&, e+ )e,e& )e
,e2/i' +e%e0)& % +# c&0:icci;0 )e 6/e e0 +&, +ib'&, 3/e)e e0c&0t'#',e +# ,&'3'e0)e0te
:#'ie)#) )e+ /0i:e',& % +# :i)#.
Q&0 +# 3/b+ic#ci;0 )e e,t# #0t&+&2(# ,e 3'ete0)e 6/e e+ $#e,t'& c/e0te c&0 /0
te.t& 3#'# +ee' # ,/, #+/$0&, c#)# )(# )e+ cic+& e,c&+#'. "&, te.t&, 'e/0i)&, ,e
c#'#cte'i?#0 3&' ,/ :#'ie)#) )e te$#, % 2D0e'&,A #,( c&$& 3&' ,/ #te0ci;0 # +&, :#+&'e, –
+# e)/c#ci;0 0& ,e c&0,t'iUe # +# i0@&'$#ci;0 6/e 'ecib#0 +&, #+/$0&,< 'e6/ie'e t'#b#9#'
e0 +# @&'$#ci;0 )e ,/ c#'Jcte' % ,/, #ctit/)e,.
"# $#%&'(# )e +&, te.t&, ,e+ecci&0#)&, 3'&ce)e0 )e +&, +ib'&, 6/e ,e h#++#0 e0 +#,
bib+i&tec#, e,c&+#'e, % )e #/+#. "# i0te0ci;0 e, 6/e ,e# $J, @Jci+ 6/e +&, #+/$0&, –% +&,
$#e,t'&,– 'e,3&0)#0 # +# i0:it#ci;0 # +# +ect/'# 6/e e, c#)# /0& )e +&, te.t&, 6/e )(# t'#,
)(# +e# e+ $#e,t'&. "&, @'#2$e0t&, 6/e ,e +ee0 #+ c&$e0?#' e+ )(# )ebe0 3'&3ici#' 6/e +&,
!EE#OS #E'OR )*A A )*A
SEXTO GRADO
#+/$0&, –% +&, $#e,t'&,– ?+*.+$,&$4& 4<?%/@& 4/&4$(,&0/214$-/&A&4+$5/B&1(*$,&(&/-%/999&/&
:/e+:#0 # +ee' e+ 3'i$e'&.
"# e.te0,i;0 )e +&, te.t&, e,tJ c#+c/+#)# 3#'# 6/e ,/ +ect/'#A $J, +&, c&$e0t#'i&,
)e+ $#e,t'& 3#'# i0ici#' % 3#'# c&0c+/i' +# #cti:i)#)A 0& ++e:e0 $J, )e t'e, & c/#t'&
$i0/t&,A % 6/e +# +ect/'# 6/e ,e h#2# ,e# e,&K /0# $#0e'# #$#b+eA i0te'e,#0teA i0t'i2#0teA
c&0$&:e)&'# )e c&$e0?#' e+ )(#< /0# +ect/'# e0 :&? #+t# 6/e #b'# +# 9&'0#)# e,c&+#'.
F+2/0&, )e +&, te.t&, ++e:#0A en cursivasA c&$e0t#'i&, & i0@&'$#ci&0e, 3#'# #b'i' %
ce''#' +# +ect/'#. "# i0te0ci;0 e, 6/e ,i':#0 )e $&)e+& # +&, $#e,t'&,A 0& 6/e ,e#0
,e2/i)&, #+ 3ie )e +# +et'#. "& i$3&'t#0te e, 'ec&')#' 6/e c&0:ie0e )eci' /0#, c/#0t#,
3#+#b'#, #0te, )e c&$e0?#' # +ee'K 3#'# 3'e3#'#' e+ #$bie0teA )eci' +& 6/e ,i20i@ic# #+2/0#
3#+#b'# '#'#A i0@&'$#' );0)e ,e e0c/e0t'# /0# ci/)#) & 6/iD0 e, /0 3e',&0#9eA & c/#+6/ie'
&t'# c&,# 6/e 3e'$it# # +&, #+/$0&, e0te0)e' bie0 e+ te.t& –0& e0te0)e' +& 6/e ,e +ee e,
+# '#?;0 $J, @'ec/e0te 3#'# #b&''ece'+&< +# c&$3'e0,i;0 e, +# $et# $J, i$3&'t#0te )e +#
+ect/'#.
V2/#+$e0teA h#ce @#+t#A #+ te'$i0#' +# +ect/'#A 3+#0te#' #+2/0# c/e,ti;0 6/e 2/(e +#
c/'i&,i)#) & +# c#3#ci)#) )e 'e@+e.i;0 )e +&, #+/$0&,A 6/e +e, 3e'$it# :i0c/+#' +& 6/e h#0
e,c/ch#)& c&0 +& 6/e :i:e0 )e0t'& % @/e'# )e +# e,c/e+#.
"# $#%&' 3#'te )e +&, te.t&, h#0 ,i)& 'et&c#)&,K 3#'# #c+i$#t#' e+ +D.ic& % +#
,i0t#.i, # +&, /,&, )e+ e,3#U&+ )e WD.ic& % 3#'# #9/,t#' ,/ e.te0,i;0 #+ tie$3& 3'e:i,t&
3#'# +# #cti:i)#).
F+2/0#, +ect/'#, ,&0 b'e:e,A e+ 3'&3;,it& e, 6/e e0 e++#, h#%# $J, tie$3& 3#'#
i0te'#ct/#' c&0 +&, #+/$0&,. Gi ,e e,tJ0 +e%e0)& #)i:i0#0?#, & t'#b#+e02/#,A h#'J @#+t# 6/e
+&, #+/$0&, i0te0te0 #)i:i0#' +#, 'e,3/e,t#, & 'e3eti' +&, t'#b#+e02/#,.
"# #,3i'#ci;0 e, 6/e t&)&, +&, )(#,A $#e,t'&, % #+/$0&, )e+ Ii,t'it& =e)e'#+
c&$3#'t#0 % )i,@'/te0 e,te $&$e0t& )e +ect/'#A 6/e @#:&'e?c# +# c'e#ci;0 )e /0 #$bie0te
)e +ect/'# % )e c&$3+ici)#) #+'e)e)&' )e +&, te.t&,.
C0 e6/i3& )e )&ce0te, )e +#, )i@e'e0te, )i'ecci&0e, &3e'#ti:#, )e+ Ii,t'it& =e)e'#+
,e @&'$; 3#'# e+e2i' +&, te.t&,. G/ e.3e'ie0ci# c&$& $#e,t'&,A ,/ c&0&ci$ie0t& )e +&,
#+/$0&, e0 +#, )i:e',#, et#3#, )e ,/ )e,#''&++&A ,/ ,e0,ibi+i)#) c&$& +ect&'e, ,e h#
#3'&:ech#)& 3#'# i0te2'#' +#, +ect/'#,. "# c&&')i0#ci;0 )e e,te t'#b#9& e,t/:& # c#'2& )e+
$#e,t'& =e+i3e >#''i)&A 6/ie0 c&0 ,/ +#'2# t'#%ect&'i# % e.3e'ie0ci# c&$& @&'$#)&' )e
+ect&'e, h# b'i0)#)& #c&$3#U#$ie0t& % #,e,&'(# # e,te e6/i3& e0 +# t#'e# )e ,e+ecci;0 %
e0 +# 3'e3#'#ci;0 )e +&, $#te'i#+e,.
Fh&'# 6/e e,t# #0t&+&2(# ++e2# # $#0&, )e +&, $#e,t'&,A te0e$&, +# &3&'t/0i)#) )e
6/e t&)&, +&, 6/e 6/ie'#0 3#'tici3e0K 3/e)e0 ,&+icit#' e+ c#$bi& )e /0# +ect/'# 3&' &t'#<
3e)i' 6/e #+2/0# ,e# ,/3'i$i)#< 'e,#+t#' +#, :i't/)e, & +#, :e0t#9#, )e #+2/0#,< ,&+icit#' +#
i0c+/,i;0 )e i+/,t'#ci&0e, % $#te'i#+e, 6/e 0& e,tJ0 e0 e+ +ib'& 6/e ,e h# t&$#)&A c&$&
2(1(*@&0+('%/*@&>/-/*B&:,-%$&-/'/*@&<%$2/*&3(0<$,'/&'$&$*-(&(,-/4/57(&+,&(0/21(C(,-$&
i''ee$3+#?#b+e )e c#)# /0& )e 0/e,t'&, )(#, )e c+#,e,.
"# i0te0ci;0 )e +# #0t&+&2(# e, @#ci+it#' +#, +ect/'#,. Ee'& +&, )&ce0te, 3/e)e0
,/,tit/i' #+2/0&, )e e,t&, te.t&, 3&' &t'&, 6/e e++&, 3'e@ie'#0.
"& i$3&'t#0te e, e0te0)e' % )i,@'/t#' c#)# +ect/'#. Q&0:ie0e +ee'A % h#,t# e0,#%#'A
c#)# )(# +& 6/e ,e +ee'J #+ )(# ,i2/ie0te. Q&0:ie0e +ee' +&, +ib'&, )e )&0)e ,e h#0 t&$#)&
+&, @'#2$e0t&,. Q&0:ie0e +ee' &t'&, +ib'&,A 3&' +& 6/e #3'e0)#$&, e0 e++&, % 3&' e+
i0te'D,A 3&' e+ 2/,t& )e +ee'+&,.
!EE#OS #E'OR )*A A )*A
SEXTO GRADO
,- &./0/1
¿A quién no le gustan las nueces? Pero, 6qué lata pelarlas! 9, por supuesto, al Diablo le da flo>era tener que pelarlas. Así que un día tuvo una idea. Aean ustedes lo que se le ocurrió.
C0 )(# e+ Ii#b+& e,t#b# ,e0t#)& e0 ,/ t'&0& c&$ie0)& +#, 0/ece, )e
/0# e0&'$e b&+,# %A c&$& )e c&,t/$b'eA ,e 6/e9#b# )e +& @#,ti)i&,&
6/e e'# 3#'ti' +#, cJ,c#'#,A c/#0)& )e 'e3e0te ,e +e &c/''i; /0# i)e#.
–"# $e9&' @&'$# )e c&$e' 0/ece, –3e0,;– e, e02#U#' # #+2/ie0
3#'# 6/e +#, 3#'t# 3&' ti.
F,( 6/e c&2i; /0# 3e'+# )e ,/ te,&'& % c&0 /0 c/chi++& $/% #@i+#)&
#b'i; +# ,i2/ie0te 0/e?A te0ie0)& $/ch& c/i)#)& )e 0& e,t'&3e#' +# cJ,c#'#. "/e2& 3/,& +#
3e'+# #)e0t'& % ce''; +# cJ,c#'# )e 0/e:&.
–Fh&'# t&)& +& 6/e te02& 6/e h#ce' –)i9&– e, )#' e,t# 0/e? # #+2/0# 3e',&0#
#$bici&,#. Q/#0)& e0c/e0t'e +# 3e'+# i0,i,ti'J e0 #b'i' t&)#, +#, 0/ece, 3#'# b/,c#' $J, %
h#'J e+ t'#b#9& 3&' $(.
F,( 6/eA )i,@'#?#)& )e #0ci#0&A ,/bi; #+ $/0)&A c&0 ,/ c#,c#0/ece, % +# b&+,# c&0 +#
0/e? @#+,# e0ci$# )e +#, )e$J,. Ie,3/D, ,e ,e0t; # e,3e'#' # /0 +#)& )e+ c#$i0&. W/%
3'&0t& #ce't; # 3#,#' 3&' #++( /0# c#$3e,i0#.
–Xi2#A ,eU&'# –)i9& e+ Ii#b+&–A Y6/ie'e /,te) /0# 0/e?Z
"# c#$3e,i0# +& $i'; ,#2#?$e0teA % #+ $&$e0t& ,&,3ech;< 3e'& ,i0 )e$&,t'#' ,/,
,&,3ech#,A +e c&0te,t; #$#b+e$e0te.
–W/% bie0 –)i9&–A Y3&' 6/D 0&Z
"# $/9e' 3#'ti; +# 0/e?A c&$i; +# @'/t#A ti'; +# cJ,c#'# ,i0 )eci' 0i /0# ,&+# 3#+#b'# %
,i2/i; ,/ c#$i0&.
–[\/D c&,# $J, '#'#] –)i9& e+ Ii#b+&A @'/0cie0)& e+ ceU&–. X ,e h# t'#2#)& +# 3e'+#
& +e he )#)& +# 0/e? e6/i:&c#)#.
G#c; &t'#, t'e, 0/ece, e0t'e +#, 6/e e,t#b#0 #''ib#A +#, 3#'ti; % ,e c&$i; +# @'/t#A
3e'& 0& e0c&0t'; 0i02/0# 3e'+#. Fb'i; % c&$i; c/#t'& $J,A 3e'& +# 3e'+# 0& #3#'eci;.
F,( ,i2/i; t&)# +# t#')eA h#,t# 6/e h/b& #bie't& t&)#, +#, 0/ece, % h/b& e0,/ci#)& e+
c#$i0& c&0 +#, cJ,c#'#,. Ee'& 0& e0c&0t'; +# 3e'+#. F,( 6/e ,e )i9& # ,( $i,$&K
–^ie0A ,e #c#b;. Ge +# h# t'#2#)&.
_& 6/e)#b# 0#)# 6/e h#ce' ,i0& :&+:e' #+ i0@ie'0&.
Ge0t(# /0 te''ib+e )&+&' )e e,t;$#2& 3&' h#be' c&$i)& t#0t#, 0/ece, % e,t#b# )e t#0
$#+ 2e0i& 6/e e+ )i,2/,t& +e )/'; /0# ,e$#0#.
Wie0t'#, t#0t& +# c#$3e,i0# @/e #+ $e'c#)&A ,#c; +# 3e'+# )e )eb#9& )e +# +e02/#A 6/e
e'# )&0)e +# h#b(# 2/#')#)&A % +# c#$bi; 3&' )&, 0#b&, % /0 @'#,c& )e $#0te6/i++#.
_& t&)&, ,&$&, #$bici&,&,A #/06/e e+ Ii#b+& 0& +& ,e3#.
Muy listo el Diablo, ¿verdad? Pero más lista la campesina.
_#t#+ie ^#bbittA 8D+$0$*8&$,&Cuentos del pobre diablo. WD.ic&A GHE`W#c$i++#0A MSSO.
2- 3&4 567 .8 69:6; :< =/8/>69!
Hoy vamos a leer la historia de los uniformes que llevan los soldados. La palabra 3/0ti++#, significa aquí e0c#9e,. Kí>ense bien, porque esa palabra va a aparecer en seguida.
a#ce $/ch& tie$3&A +&, B0ic&, ,&+)#)&, 6/e te0(#0 /0i@&'$e e'#0 +&, 2/#')i#, )e +&,
3#+#ci&, % +&, 6/e e,c&+t#b#0 # 3e',&0#, i$3&'t#0te,. b#+ :e? :i,te e0 #+2/0# 3e+(c/+# c;$&
e'#0K )e c&+&'e, b'i++#0te,A c&0 #)&'0&, )&'#)&, & 3+#te#)&,A c&0
3/0ti++#,. H+ 'e,t& )e +&, ,&+)#)&,A 6/e e'#0 $/ch&, $J,A ,e 3&0(#0
c/#+6/ie' c&,#.
F $e)i)# 6/e +&, e9D'cit&, ,e @/e'&0 @&'$#0)&A +&, 3#(,e,
c&$e0?#'&0 # @#b'ic#' +# '&3# 3#'# ,/, ,&+)#)&,. "# i)e# )e :e,ti' # t&)&,
i2/#+ @/e ,&+& 3#'# ,i$3+i@ic#' +#, c&,#,K ,e c&$3'#b#0 +#, te+#,A ,e +#,
$#0)#b#0 # c&'t#'A c&,e' % #)&'0#' % [+i,t& e+ /0i@&'$e]
F/06/e e,t#b#0 t&)&, i2/#+e,A +&, t'#9e, 6/e /,#b#0 +&, ,&+)#)&, 0& te0(#0 0#)# 6/e
3e'$itie'# 'ec&0&ce' )e 6/D 3#(, e'#0. E&' e,&A # $e)i)# 6/e 3#,; e+ tie$3&A c#)# 3#(,
+e, #2'e2; # ,/, /0i@&'$e, #)&'0&, % )et#++e, e,3eci#+e,K +&, it#+i#0&, ,e 3&0(#0 /0&,
c#,c&, c&0 3+/$#,A +&, 3&+#c&, /,#b#0 ?#3#t&, $/% 3/0ti#2/)&,A % +&, e,c&ce,e, :e,t(#0
@#+)#, c[,( @#+)#,]d.
!EE#OS #E'OR )*A A )*A
SEXTO GRADO
Xb:i#$e0teA e,te )ec&'#)& e'# c#'(,i$& %A 3&' ,/3/e,t&A t'e$e0)#$e0te i0c;$&)&.
Ybe i$#2i0#, # /0 ,&+)#)& h/%e0)& )e+ e0e$i2& t'#t#0)& )e 6/e 0& ,e +e c#i2# e+ c#,c&
c&0 3+/$#,Z Ybe )#, /0# i)e# )e +& 6/e )ebe ,e' t'e3#' /0# $&0t#U# c&0 b&tit#, c&0
3/0t#Z Ye #0)#' c&0 @#+)it# 3&' +# 0ie:eZ
a#ce /0&, cie0 #U&,A +&, $&)i,t&, $i+it#'e, e$3e?#'&0 # )i,eU#' /0i@&'$e, c&0 /0#
i)e# )i,ti0t#K 6/e @/e'#0 c;$&)&,A 3'Jctic&,A b#'#t&, % )/'#)e'&,.
C0 tie$3& )e,3/D,A c/#0)& ,e )e,#t; /0# 2/e''# te''ib+e e0 +# 6/e 3e+e#'&0 /0
$&0t;0 )e 3#(,e,A # +&, @'#0ce,e, ,e +e, &c/''i; #+2& $J,K :e,ti',e c&0 +&, c&+&'e, )e +#
tie''# % )e +#, 3+#0t#,A 3#'# 6/e ,/, e0e$i2&, 0& 3/)ie'#0 )e,c/b'i'+&, @Jci+$e0te. e
&c/+t#'&0 ,/, #'$#, % ,/, c#$3#$e0t&, c&0 3+#0t#, % te+#, )e +&, $i,$&, c&+&'e,A 3#'#
6/e 0& +&, :ie'#0 )e,)e e+ #i'e.
H0 3&c& tie$3&A t&)&, +&, 3#(,e, c&3i#'&0 e+ c#$/@+#9e )e +&, @'#0ce,e,A %
#b#0)&0#'&0 )e@i0iti:#$e0te +&, /0i@&'$e, :i,t&,&, % )ec&'#)&,.
F 3'&3;,it&A Y,#be, 3&' 6/D ,e ++#$# c#$/@+#9eZ E&'6/eA e0 @'#0cD,A camoufler ,i20i@ic#
)i,@'#?#'.
¿Qué les parece? ¿Han visto cómo son ahora los uniformes que llevan los soldados? ¿9 los policías? ¿Quién se ha fi>ado? ¿Qué llevan? Las armas han cambiado mucho, y los uniformes también.
Q#'+# ^#'e)e, et #+.A "[_& h#% /0 #+$#A $i 2e0e'#+]8 e0 ¿Por qué se rayó la cebra? WD.ic&A GHE`Q&')i++e'#A MSSR.
@- A6B4 .8 0</94 /CD>6E4
¿Cómo se sentirían si un día, en un lugar que conocen bien, al pasar por una puerta entraran a un sitio donde nunca han estado? Pues un día, eso fue lo que le pasó a Scott. Escuchen.
H0 e+ $&$e0t& e0 6/e Gc&tt #b'i; +# 3/e't#A ,i0ti; 6/e 0& e0t'#b# # /0# ,#+# )e e,t/)i&
,i0& # #+2& $/ch& $J, #$3+i&. Gi0ti; /0# b'i,# @'e,c#. H,t& e'# t#0 2'#t& 6/e #:#0?; ,i0
3e0,#'A % +# 3/e't# ,e ce''; )e 2&+3e t'#, D+. G&b'e,#+t#)&A b/,c; # tie0t#, e+ #3#2#)&'. _&
h#b(# 0i02/0&. Ie hech&A 0& h#b(# 3#'e)A 0i 3/e't#.
E#'3#)e#0)&A Gc&tt )i& /0# :/e+t# c&$3+et#. H,t#b#A ,e2B0 t&)#, +#, #3#'ie0ci#,A e0
/0# 3'#)e'#A e0 +# &,c/'i)#). H0 e+ cie+& c&+2#b# /0# $e)i# +/0#. E&' c&,t/$b'eA t'#t; )e
e0c&0t'#' # X'i;0 e0t'e +#, e,t'e++#,A 3e'& 0& 3/)&. b#$3&c& h#b(# '#,t'& )e Q#,i&3e#A
0i )e +#, X,#,. Ie,c&0ce't#)&A i0c+/,& /0 3&c& #+#'$#)&A )i& &t'# :/e+t#.
G#c/)i; +# c#be?#A #t/')i)&. be0(# 6/e h#be' #+2/0# e.3+ic#ci;0. b#+ :e? h#b(#
,/@'i)& /0# +#2/0# $e0t#+ e0t'e e+ i0,t#0te e0 6/e e0t'; # +# ,#+# % e,te $&$e0t&. Ee'&
e,& 0& e.3+ic#b# +& )e +#, e,t'e++#,. H+ B0ic& $&)& )e 6/e @/e'#0 )i@e'e0te, e'# ,iA )e
#+2/0# @&'$#A h/bie'# i)& # 3#'#' #+ he$i,@e'i& ,/'. F+2& $/% i$3'&b#b+e. b'#(# 3/e,t# +#
$i,$# '&3#A % ,e2/(# c#'2#0)& ,/ $&chi+#.
Wi'; ,/ 'e+&9. W#'c#b# +#, PKPf< h#b(# ++e2#)& # +# bib+i&tec# ce'c# )e +#, PKOS.
E'e,i&0; e+ b&t;0 )e +# @ech#K $#%& O. "# $i,$# @ech#. be0(# 6/e h#be' #+2/0# e.3+ic#ci;0.
H0t&0ce,A :i& +# +/?. C0 'e,3+#0)&'A # cie0t&, )e $et'&,A # +# #+t/'# )e /0
b&,6/eci++&. ^/e0&A )&0)e h#b(# /0# +/?A 3&' @/e'?# h#b(# 2e0teA % e++&, +e 3&)'(#0 )eci'
);0)e e,t#b#. Gc&tt ,e )i'i2i; h#ci# #++J.
"# @/e0te )e +/? 'e,/+t; ,e' /0# c#b#U# c&0,t'/i)# c&0 +& 6/e 3#'ec(#A e0 +#
&,c/'i)#)A #)&be % '#$#,. Fce'cJ0)&,e # +# 3/e't#A /0 t&,c& $#'c& hech& )e +eU&,
3#'ti)&, # +# $it#)A t&c; /0#, c/#0t#, :ece,A '#,3J0)&,e +&, 0/)i++&, c&0 +# c&'te?# t&)#:(#
#)he'i)# # +# $#)e'#.
_& h/b& 'e,3/e,t# 0i $&:i$ie0t& #+2/0& e0 e+ i0te'i&'. gec&2i; /0 3#+& % 2&+3e;
c&0 $J, @/e'?#. Gi2/i; ,i0 e,c/ch#' 0i02B0 '/i)& $J, 6/e e+ )e /0# c&''ie0te & c#()# )e
#2/# e0 #+2B0 +/2#' ce'c#0&. Gc&tt 3#+3; +# 3/e't# e0 b/,c# )e /0# $#0i9# % ,;+& e0c&0t';
/0# c/e')#. Q/#0)& +# 9#+;A +# 3/e't# ,e #b'i;. "& 6/e h#b(# )e+ &t'& +#)& e'# c#,i t#0
i0e,3e'#)& c&$& +& 6/e e0c&0t'; #+ t'#,3#,#' +# 3/e't# )e +# ,#+# )e e,t/)i&.
Los que quieran saber dónde estaba Scott van a tener que buscar el libro para leerlo completo.
>#'% ". ^+#chw&&)A "E(6/&+,&0<$4/&$F-%(C/8&$, Al otro lado de la puerta. WD.ic&A GHE`=QHA Ljjf.
!EE#OS #E'OR )*A A )*A
SEXTO GRADO
F- G$1DH I</8 /86:4>6>1/J
Mucha atención, porque hoy vamos a leer un montón de preguntas sobre un tema que a todos nos interesa: el amor.
G(A 3&'6/e e,& 0&, h#ce ,e0ti' @e+ice,.
G(A 3e'&...
YE&)e$&, #+c#0?#' /0# @e+ici)#) c&$& D,# e,t#0)& ,&+&,Z
YFc#,& e+ #$&' t'#e c&0,i2& ,&+#$e0te @e+ici)#)Z
Y"# @e+ici)#) e, +# c&,# $J, i$3&'t#0te e0 +# :i)#Z
YH'e, @e+i? c/#0)& #$#, ,i0 ,e' c&''e,3&0)i)&Z
YH,tJ bie0 e0#$&'#',eZ
_&A 3&'6/e ,e :#0 # b/'+#' )e $(.
G(A 3e'&...
YE'e@ie'e, ,e2/i' +# &3i0i;0 )e +&, )e$J, & +# t/%# 3'&3i#Z
YE/e)e, c&0:e0ce' # +&, )e$J, )e 6/e e,tJ0 e6/i:&c#)&,Z
Y_&, b/'+#$&, )e +&, )e$J, 3&'6/e 0&, )#0 ce+&,Z
Y"&, )e$J, ,e b/'+#0 )e t/, 3#3J, 3&'6/e e,tJ0 e0#$&'#)&,Z
YH,tJ bie0 e0#$&'#',eZ
G(A 3&'6/e #,( 0&, #%/)#$&, e0t'e +&, )&,.
G(A 3e'&...
YGi t/ 3#'e9# 0& te #%/)# +# ,i2/e, 6/e'ie0)&Z
Y_&, e0#$&'#$&, )e +# 3e',&0# e0 ,( & )e +& 6/e h#ce e,# 3e',&0#Z
YH+ #$&' )ebe ,e':i' )e #+2&Z
Q/#0)& 0&, e0#$&'#$&,A Y3'e@e'i$&, #%/)#' & 6/e 0&, #%/)e0Z
YH,tJ bie0 e0#$&'#',eZ
_&A 3&'6/e +/e2& 0& )/'# 0#)#.
G(A 3e'&...
Y\/iD0 3/e)e ,#be' ,i /0 #$&' )/'#'JZ
YGe 3/e)e0 h#ce' c&,#, 3#'# 6/e e+ #$&' )/'eZ
YIebe$&, e:it#' e0#$&'#'0&, 3#'# 0& #''ie,2#'0&, # ,/@'i'Z
YH,tJ bie0 e0#$&'#',eZ
_&A 3&'6/e e, #+2& 6/e 3#,# ,i0 6/e +& 3i)#$&,.
G(A 3e'&...
YE&)e$&, e0#$&'#'0&, ,i0 6/e'e'Z
Ya#% e0 #+2/0# 3#'te #+2/ie0 6/e e,tJ )e,ti0#)& 3#'# $(Z
Y^#,t# c&0 e0#$&'#'0&, 3#'# ,e2/i' e0#$&'#)&,Z
b&)&, h#b+#$&, )e+ #$&'A ,&U#$&, c&0 D+ % +e te0e$&, $ie)&... \/D @e+ici)#)A 3e'&
t#$biD0A 6/D 3'e&c/3#ci;0A 3&'6/e e,t#' e0#$&'#)& tie0e ,/, 'ie,2&,. Y\/D t#+ ,i 0&
3&)e$&, e,t#' ,i0 0/e,t'# 3#'e9#Z Ye ,i 0&, e0&9#$&,A % ,i c&'t#$&,Z Ye ,i +# 2e0te ,e
b/'+# )e 0&,&t'&,Z e #)e$J,A /0& 0& e.#ct#$e0te )eci)e e0#$&'#',e )e #+2/ie0K 0&
e+e2i$&, 0i e+ $&$e0t&A 0i +# 3e',&0#. Ee'& ,i e, cie't& 6/e e+ #$&' e, $J, @/e'te 6/e
0&,&t'&,A t#$biD0 0&, 3e'$ite 'e:e+#' +& 6/e ,&$&,A +& 6/e ++e:#$&, e0 +& $J, 3'&@/0)&
)e+ c&'#?;0...
a#ce'te e,t# 3'e2/0t# e, e0t&0ce,... c&$3'e0)e' % #ce3t#' 6/e 0& c&0t'&+#$&, t&)&.
...)#'te c/e0t# )e +& 6/e e'e, % )e +& 6/e 6/ie'e,A 3#'# 3&)e' #,/$i'+& +ib'e$e0te.
...3e'$iti' 6/e +& $#'#:i++&,& e0t'e e0 t/ :i)# )i#'i#.
9a de>en de suspirar. 9 de preocuparse. Estoy seguraPoQ de que al rato, en la casa, todos ustedes van a escribir algo sobre sus enamoramientos.
G*0(%&E%$,<><$%@&"H:*-I&?<$,&$,(2/%(%*$J8 e0 ¿Qué son los sentimientos? WD.ic&A GHE`E+#0et#A MSST.
K- L41 MN0D4>/1
kQ&0:ie0e 6/e +#, 3#+#b'#, 6/e tie0e0 e''&'e, e,tD0A & ,e#0 e,c'it#, e0 e+ 3i?#'';0.l Esta historia es de vivos y muertos, sucede en un panteón y tiene que ver con errores que se cometen al escribir. ¿Se lo
pueden imaginar? "# $/e't# )e 3e&' c#'Jcte' e0 e+ ce$e0te'i& e'# F0# W#i)#0# )e \/i0t#0#. a#b(# ,i)& $#e,t'# % )i'ect&'# )e e,c/e+#. F+ ce$e0te'i& h#b(# ++e2#)& h#c(# /0 $e, % +&, 3'&b+e$#, c&$e0?#'&0 e,e )(#.
b'#, /0 3#,e& 3&' +#, t/$b#,A F0# ,e 3/,& # 2'it#'. G/ e0&9&
,e )eb(# # /0# +e%e0)# 6/e :i& e0 /0# 3+#c# )e b'&0ceK
!EE#OS #E'OR )*A A )*A
SEXTO GRADO
[Rosé te fuistes, pero sigues vivo en nuestros corasones!
–"HK+<,te,,,Z –)i9& F0#A e.#2e'#0)& +# e,e– "H0/%(***/,$*J89
F 3&c&, $et'&, &t'# +e%e0)# ++#$; ,/ #te0ci;0K
Cristina: te recuerdan tu esposo, higos y nietos.
–Yai2&,Z Y"&, hi2&, 'ec/e')#0 # Q'i,ti0#Z –)i9& F0#A e0&9#)#.
"& 6/e te'$i0; )e 3&0e'+# @'e0Dtic# @/e ,/ 3'&3i# t/$b# e0 +# 6/e /0# 3+#c# )ec(#K
En memoria de Ana de Quintana, que nos encenió todo lo que savemos. Sus ex alunos que
tanto la lioran.
–[Fhhhh] –@/e e+ 2'it& )e F0#A 6/e +e, 3/,& +&, 3e+&, )e 3/0t# # +&, $/e't&, % :i:&,
)e )ie? hi+;$et'&, # +# 'e)&0)#.
H'#0 +#, ,iete )e +# $#U#0#. H0 e,e $&$e0t& e+ e0c#'2#)& )e+ ce$e0te'i&A aDct&'
=/0e,A t&$#b# tD c&0 e+ ,e3/+t/'e'&A aDct&' E&?&,A % e+ :e0)e)&' )e @+&'e,A aDct&'
Q+#:e+.
–C0 $/e't& h# e0t'#)& e0 c;+e'# –#0/0ci; ,&$b'(& aDct&'
=/0e, 6/ie0A c&$& e0c#'2#)& )e+ ce$e0te'i&A ,#b(# t&)& +& 6/e ,e
3/e)e ,#be' ,&b'e +&, $/e't&,.
aDct&' E&?&, ,e 3/,& 3J+i)&.
aDct&' Q+#:e+ ,#+t; # ,/ bicic+et# % 0& )e9; )e 3e)#+e#' h#,t#
++e2#' # ,/ c#,#.
W/ch& ,e h#b+; ,&b'e +# )e,#2'#)#b+e ,e0,#ci;0 e.3e'i$e0t#)# 3&' t&)&, e0 +#
ci/)#)A 3e'& $/ch& $J, ,e )i9& e0 +&, )(#, ,i2/ie0te,A c/#0)& c&$e0?#'&0 # 'e2i,t'#,e
e.t'#U&, ,/ce,&,...
C0 6/i0t& 2'#)& @/e 3e',e2/i)& 3&' /0 +ib'& )e 2'#$Jtic#. F /0# 0iU# +e 3#'eci; e0 +#
3#0?# +# +e%e0)#K Las palabras terminadas en aba se escriben con b. C0 ,eU&' e0 c/%# c#,#
h#b(# /0 c#'te+ 6/e )ec(#K Electrisidad, @/e 3e',e2/i)& 3&' /0# 3+#0ch# 6/e t'#t; )e
6/e$#'+e +#, 0#+2#,.
"# ci/)#) e,t#b# b#9& +&, e@ect&, )e+ 3J0ic&. _#)ie e0te0)(# # 6/D ,e )eb(#0 +&,
#t#6/e, 3#'#0&'$#+e,.
"&, B0ic&, 6/e te0(#0 /0 3+#0 e'#0 +&, aDct&'e,.
aDct&' =/0e,A aDct&' E&?&, % aDct&' Q+#:e+ e,t#b#0 3'e&c/3#)&, 3&'6/e %# c#,i
0#)ie :i,it#b# e+ ce$e0te'i&.
C0 )(# +&, aDct&'e, c&$3'#'&0 3i0ce+e,A 3i0t/'#, % /0# e)ici;0 /,#)# )e Dudas y
errores frecuentes del idioma castellano. I/'#0te /0# 9&'0#)# ,e )e)ic#'&0 # c&''e2i' +&,
e''&'e, e0 +#, +J3i)#, % /0# 0&cheA ,i0 6/e 0#)ie +&, :ie'#A #c#''e#'&0 b#+)e, % /0#
e,c#+e'# 3&' t&)# +# ci/)#) h#,t# c&''e2i' t&)&, +&, c#'te+e, c&0 e''&'e,.
F+ 3'i0ci3i& +# 2e0te &b,e':; c&0 e.t'#Ue?# +#, c&''ecci&0e,A 3e'& 'e#cci&0; c&0 $J,
te$&' c/#0)& /0# $#e,t'# )i9&K
–[H, e+ @#0t#,$# )e F0# W#i)#0# )e \/i0t#0#] G;+& e++# 3&)'(# h#ce' #+2& #,(.
"&, t'e, aDct&'e, 9/'#'&0 6/e 0/0c# c&0t#'(#0 +# :e')#).
F0# :&+:i; # +# t/$b# % ,e 6/e); t'#06/i+#. Q&0 e+ tie$3& +# 2e0te :&+:i; # :i,it#' e+
ce$e0te'i&.
Ee'& 3#'# +&, aDct&'e, +#, c&,#, %# 0& :&+:ie'&0 # ,e' c&$& #0te,K c#)# :e? 6/e :e(#0
/0 e''&' 0& 3&)(#0 )e9#' )e c&''e2i'+&.
¿9 si quisiéramos corregir lo que está mal escrito en la calle? Tengan un cuaderno a la mano y vayan anotando lo que encuentren.
gic#')& W#'iU&A "#/*&LM0-/%$*8&$,&El colectivo fantasma y otros cuentos del cementerio. WD.ic&A GHE`Ft+J0ti)#A MSST.
O- P/ 69Q.<94 R6>6 14E6>
H0 'e#+i)#)A e'# ,/ B0ic& &@ici&. a#b(# ,i)& +# te'ce'# )e +&, &0ce hi9&, )e /0 3';,3e'&
te0)e'& )e Q#+)#,A % )e,)e 6/e #3'e0)i; # h#b+#' i0,t#/'; e0 +# c#,# +# b/e0# c&,t/$b'e
)e c&0t#' +&, ,/eU&, e0 #%/0#,A 6/e e, +# h&'# e0 6/e ,e c&0,e':#0 $J, 3/'#, ,/, :i't/)e,
3'e$&0it&'i#,.
F +&, ,iete #U&, ,&U; 6/e /0& )e ,/, he'$#0&, e'# #''#,t'#)& 3&' /0 t&''e0te. "#
$#)'eA 3&' 3/'# ,/3e',tici;0A +e 3'&hibi; #+ 0iU& +& 6/e $J, +e 2/,t#b#A 6/e e'# b#U#',e e0
+# 6/eb'#)#. Ee'& ='#/ ='i)# te0(# %# /0 ,i,te$# 3'&3i& )e :#tici0i&,.
–"& 6/e e,e ,/eU& ,i20i@ic# –)i9&– 0& e, 6/e ,e :#%# # #h&2#'A ,i0& 6/e 0& )ebe
c&$e' )/+ce,.
!EE#OS #E'OR )*A A )*A
SEXTO GRADO
"# ,&+# i0te'3'et#ci;0 3#'ec(# /0# i0@#$i#A c/#0)& e'#
3#'# /0 0iU& )e ci0c& #U&, 6/e 0& 3&)(# :i:i' ,i0 ,/,
2&+&,i0#,. "# $#)'eA %# c&0:e0ci)# )e +#, :i't/)e,
#)i:i0#t&'i#, )e +# hi9#A hi?& 'e,3et#' +# #):e'te0ci# c&0 $#0&
)/'#. Ee'& #+ 3'i$e' )e,c/i)& ,/%& e+ 0iU& ,e #t'#2#0t; c&0
/0# c#0ic# )e c#'#$e+& 6/e ,e e,t#b# c&$ie0)& # e,c&0)i)#,A
% 0& @/e 3&,ib+e ,#+:#'+&.
='#/ ='i)# 0& h#b(# 3e0,#)& 6/e #6/e++# @#c/+t#) 3/)ie'#
,e' /0 &@ici&A h#,t# 6/e +# :i)# +# #2#''; 3&' e+ c/e++& e0 +&, c'/e+e, i0:ie'0&, )e Nie0#.
H0t&0ce, t&c; 3#'# 3e)i' e$3+e& e0 +# 3'i$e'# c#,# 6/e +e 2/,t; 3#'# :i:i'A % c/#0)& +e
1%$5+,-(%/,& .+M& *(?7(& 3(0$%@& $44(& '<6/& 4(& )$%'('N& "O+$C/89& #$& ?(*-;& 0/,& +,(& ?%$)$&
e.3+ic#ci;0 # +# )/eU# )e +# c#,# 3#'# ,e' #ce3t#)#A c&0 /0 ,/e+)& #3e0#, ,/@icie0te 3#'#
+&, 2#,t&, $e0/)&,A 3e'& c&0 /0 b/e0 c/#'t& % +#, t'e, c&$i)#,. G&b'e t&)& e+ )e,#%/0&A
6/e e'# e+ $&$e0t& e0 6/e +# @#$i+i# ,e ,e0t#b# # c&0&ce' e+ )e,ti0& i0$e)i#t& )e c#)#
/0& )e ,/, $ie$b'&,K e+ 3#)'eA 6/e e'# /0 'e0ti,t#< +# $#)'eA /0# $/9e' #+e2'e %
#3#,i&0#)# )e +# $B,ic# )e cJ$#'#A % )&, 0iU&, )e &0ce % 0/e:e #U&,. b&)&, e'#0
'e+i2i&,&,A % 3&' +& $i,$& 3'&3e0,&, # +#, ,/3e',tici&0e,A % 'ecibie'&0 e0c#0t#)&, # ='#/
='i)# c&0 e+ B0ic& c&$3'&$i,& )e )e,ci@'#' e+ )e,ti0& )i#'i& )e +# @#$i+i# # t'#:D, )e +&,
,/eU&,.
"& hi?& bie0 % 3&' $/ch& tie$3&A ,&b'e t&)& e0 +&, #U&, )e +# 2/e''#A c/#0)& +#
'e#+i)#) @/e $J, ,i0ie,t'# 6/e +#, 3e,#)i++#,. G;+& e++# 3&)(# )eci)i' # +# h&'# )e+ )e,#%/0&
+& 6/e c#)# 6/ie0 )eb(# h#ce' #6/e+ )(#A % c;$& )eb(# h#ce'+&. G/ )&$i0i& ,&b'e +# @#$i+i#
@/e #b,&+/t&K #/0 e+ ,/,3i'& $J, te0/e e'# 3&' &')e0 ,/%#. E&' +&, )(#, e0 6/e e,t/:e e0
Nie0# #c#b#b# )e $&'i' e+ )/eU& )e +# c#,#A % h#b(# te0i)& +# e+e2#0ci# )e +e2#'+e # e++# /0#
3#'te )e ,/, 'e0t#,A c&0 +# B0ic# c&0)ici;0 )e 6/e ,i2/ie'# ,&U#0)& 3#'# +# @#$i+i# h#,t# e+
@i0 )e ,/, ,/eU&,.
P(?%<$4&P(%07(&QI%.+$=@&"Q$&(4.+<4/&1(%(&*/C(%8&$,&Doce cuentos peregrinos. WD.ic&A GHE`F+@#2/#'#A LjjM.
S- L.056 9<I>/
Q#)# 2e0e'#ci;0 tie0e ,/, 3'&3i&, hD'&e,A 3e'& h#% +e%e0)#, 6/e
,/3e'#0 e+ 3#,& )e+ tie$3&. H0t'e +&, ()&+&, $J, 'ec&0&ci)&, e,tJ0
b#'?J0 ";3e?A /0 $#e,t'& e0 e+ e,ti+& c+J,ic& #+ '#, )e +&0#< e+
W/'ciD+#2& Ne+J,6/e?A /0 )(# e,c&0)i; 3e6/eU&, $/'ciD+#2&, b#9& ,/
c#3# % +&, ,&+t; @'e0te #+ 3Bb+ic&< ^+#ch Gh#)&wA 6/e # 3e,#' )e h#be'
3e')i)& ,/ $J,c#'# t/:& ,ie$3'e # +# 2e0te )e ,/ +#)&< b&0i0# m#ch,&0 hi?& +#, )e+ici#, )e+
3Bb+ic& i0@#0ti+ e0 +&, #U&, ci0c/e0t#< H+ G#0t& c#$bi; )e b#0)& )ebi)& #+ c#'iU& )e +&,
0iU&,< ^+/e Ie$&0 ,ie$3'e e,t/:& # +# #+t/'# )e+ 3+#te#)&< e+ Q#:e'0#'i& >#+i0)& 2#0; e+
0&$b'e )e+ '/)& )e+ $i+e0i&< n&+@ g/:i0,hi, c&$bi0; e+ te#t'& c&0 +# +/ch# % 3'&)/9&
3e+(c/+#, e0 +#, 6/e i0te'3'et#b# 3e',&0#9e, c&$3+ic#)&,< Wi+ WJ,c#'#,A 6/e #)e$J, )e
t'i/0@#' e0 +&, H,t#)&, C0i)&, ++e:; ,/ @#$# # F$D'ic# )e+ G/'A #+ i2/#+ 6/e e+ a/'#cJ0
g#$('e?< e+ Ee''& F2/#%& c#/ti:; t#$biD0 # +#, ,eU&'#, % he'e); ,/, b&t#, % c#'i,$# # ,/
hi9&A >&'i >/e''e'&A 6/e 9/0t& # H+ G#0t& ++e:; e+ #3&)& )e "# E#'e9# Ft;$ic#< F0)'D e+
>i2#0te +/ch#b# D+ ,&+& c&0t'# t'e, c&0t'i0c#0te,< H+ G&+it#'i& @/e e+ &'2/++& )e ,/ 0#t#+
m#+i,c& % ,e hi?& ++#$#' de estilo universal c0i '/)& 0i tDc0ic&d< H+ G#tJ0ic&A 6/e e0c#be?#b# +#
e,c/e+# )e "&, V0@e'0#+e,< H+ e+ect'i?#0te Gh&che'A 6/e )e +# $J,c#'# 3#,; #+ #0ti@#?
c&0,e':#0)& ,/ e,ti+&< ^'#?& )e E+#t# +/e2& )e 3e')e' ,/ $J,c#'# 2#0; t#0t&, hi+&, c&$&
3#'# 'ei0:e0t#' ,/ 3e',&0#9e< I'. n#20e' m'. ++e:# e+ 0&$b'e )e ,/ 3#)'e e0 +& #+t& % h#
c&06/i,t#)& #+ 3Bb+ic& e0 m#3;0< N#$3i'& Q#0#)ie0,e $/e,t'# c;$& ,e 3/e)e ++e2#' #
6/e'e' # /0 e.t'#09e'& e0 0/e,t'# tie''#< e+ ai9& )e+ G#0t& 'e#@i'$# 6/e /0# +e%e0)# 3/e)e
c&0ti0/#',e 3&' $D'it&, 3'&3i&, % ^+/e Ie$&0 m'. )e$/e,t'# 6/e ,ie$3'e e,t#'J 3#'#
3&0e' e0 ,/ ,iti& #+ ae'e)e'& )e E+#t#< ".F. E#'h 3&' ,/ :e,t/#'i& % e,ti+& #+c#0?; @#$# e0
+&, H,t#)&, C0i)&,A % #6/( e0 WD.ic& c#)# :e? e, $J, 3&3/+#'. "# +/ch# e, i0@i0it# % ,/
hi,t&'i# ,e e,c'ibe c#)# :e? 6/e +#, +/ce, ,e e0cie0)e0 ,&b'e e+ 'i02.
>#b'ie+ g&)'(2/e?A "&/')e, >'&bet. Lucha libre mexicana. WD.ic&A GHE`b'i+ceA MSSR.
!EE#OS #E'OR )*A A )*A
SEXTO GRADO
T- L41 84:I>/1 U/ 941 61D>41
b&)&, +&, 3/eb+&, )e +# #0ti2oe)#) +e )ie'&0 0&$b'e, # +&, #,t'&, $J, b'i++#0te, 6/e ,&0
:i,ib+e, # ,i$3+e :i,t#. H,t&, 0&$b'e, 3'&:e0(#0A 3&' +& 2e0e'#+A )e ,/, +e%e0)#, & ,/
'e+i2i;0. Ee'& +# $#%&' 3#'te )e e++&, %# ,e h# &+:i)#)&. H0 0/e,t'&, )(#,A c&0,e':#$&, t#0
,;+& 0&$b'e, J'#be, % :e',i&0e, +#ti0i?#)#,A 6/e 0&, +e2#'&0 +&, '&$#0&,A )e +&, 0&$b'e,
2'ie2&, &'i2i0#+e,.
F,(A 3&' e9e$3+&A # /0 3+#0et# 6/e ,e c#'#cte'i?#b# 3&' ,e' t#0 '&9& c&$& e+ c&+&' )e
+# ,#02'eA +&, 2'ie2&, +e 3/,ie'&0 e+ 0&$b'e )e+ )i&, )e +# 2/e''#K F'e,A % #+ 3+#0et# $J,
b'i++#0te )e t&)&, +& ++#$#'&0 F@'&)it#A ,/ )i&,# )e +# be++e?# % e+ #$&'. Ee'& 3#'# +&,
'&$#0&,A e+ )i&, )e +# 2/e''# e'# W#'te % +# )i&,# )e +# be++e?# % e+ #$&' e'# Ne0/,A #,(
6/e @/e'&0 e,t&, 0&$b'e, +&, 6/e ,e c&0,e':#'&0.
"&, 0&$b'e, J'#be, ,e c&0,e':#0 ,&b'e t&)& e0 +#, e,t'e++#,. G&0 $/% @#$&,#, F+2&+
$,& 4(&0/,*-$4(0<;,&'$&R$%*$/&A&S$,$?&$,& 4(&'$4&T<*,$9&U45/4&.+<$%$&'$0<%&"'$2/,</8&$,&
I%(?$@& A& 4$& 1+*<$%/,& (*7& 1/%.+$& *+& ?%<44/& 0(2?<(& 0/,& $4& -<$21/9& S$,$?& *<5,<><0(& "0/4(8&
t#$biD0 e0 J'#be % ,e ++#$; #,( 3&'6/e e, +# e,t'e++# 6/e e,tJ e0 +#
3/0t# )e +# c&+# )e+ ci,0e.
a&% )(# h#% /0# c&$i,i;0 i0te'0#ci&0#+ 6/e ,e e0c#'2# )e
3&0e'+e 0&$b'e # c/#+6/ie' &b9et& 0/e:& 6/e ,e )e,c/b'#A %# ,e#
/0 c&$et#A /0 #,te'&i)eA /0 ,#tD+ite & #+2B0 &b9et& )e,c&0&ci)&.
Q/#+6/ie' 3e',&0# 3/e)e ,/2e'i' /0 0&$b'e. E&' e9e$3+& c/#0)&
e0 Ljff ,e )e,c/b'i; /0 ,#tD+ite )e+ 3+#0et# E+/t;0A # /0# 0iU# i02+e,# ,e +e &c/''i;
++#$#'+& Q#'&0te 3&'6/eA e0 +# $it&+&2(# 2'ie2#A E+/t;0 e'# e+ )i&, )e+ 'ei0& )e +&,
$/e't&, % Q#'&0te e'# e+ b#'6/e'& 6/e t'#0,3&'t#b# # +&, $/e't&, #+ 'ei0& )e E+/t;0. "#
,/2e'e0ci# ,e #ce3t; % e+ ,#tD+ite )e E+/t;0 ,e ++#$# Q#'&0te.
W<5+$4&V,5$4&L$%%$%(@&$-&(49@&"#/*&,/2?%$*&'$&4/*&(*-%/*8&$,&El Sistema Solar. WD.ic&A GHE`GVbHGFA LjjL.
V- (:4>/1 U/9 D4:6 7 U6:/
Hay muchísima poesía dedicada a expresar el amor. 9 eso se ha hecho con una infinidad de imágenes,
más o menos extraUas.
"# ,i'e0# e0 e+ $#' c#0t#b#
+/cie0)& ,/ c&t;0 3i0t&< kcotón V tela de algodónl
%& # 0i02/0& +e h#2& $#+A
0i t#$3&c& $e +e, hi0c&<
t'#i2& :e',&, 3# c#0t#'
)&,cie0t&, ,ete0t# % ci0c&.
Q#'it# )e 'e6/e,;0A
0#'ice, )e $#0te6/i++#A
#h( te $#0)& $i c&'#?;0A
e0:/e+t& e0 /0# t&'ti++#.
Q/#0)& c&$ie0?# e+ #$&'
,e ,ie0te e+ #+$# )ich&,#K
t&)& ,e :e )e c&+&'A
t&)& e,tJ c&+&' )e '&,#K
e+ cie+&A +# tie''#A e+ ,&+.
Q/3i)&A 3i0t#0)& @+&'e,A
3i0t; /0 he'$&,& c+#:e+<
c&$& +e @#+t; 3#3e+A
0& +& 3i0t; )e c&+&'e,A
3e'& +& 3i0t; )e #$&'e,A
6/e +& $i,$& :ie0e # ,e'.
F'i+e, % $J, #'i+e,A
% #'i+e, )e+ t&$# % te0<
$i'#A 0& +e 3#2/e, $#+A
# 6/iD0 te h# 6/e'i)& bie0.
"U2/%$*&'$4&-/2(&A&'(2$8&$,&H,the' m#c&b cc&$3.dA Costal de versos y cuentos, WD.ic&A GHE`QX_F=HA LjpP.
!EE#OS #E'OR )*A A )*A
SEXTO GRADO
,W- %47 /9 0/>4
_& ,&% 0#)#.
Gi $e :e,A :e, ce'&. Gi0 e$b#'2&A ,i $i'#'#, # t'#:D, )e+ ce'&A :e'(#, e+ $/0)&A :e'(#,
2'#0 3#'te )e+ )e,#''&++& )e +#, $#te$Jtic#,. E#'# c&0t#'A c#+c/+#'A e,ti$#'A #3'&.i$#' %
+&c#+i?#' e, @/0)#$e0t#+ e+ ce'&K c#3(t/+& ce'&A ce'& $#0?#0#,A e+ 'e,/+t#)& e, ce'&A e,t&
e, c#,i ce'&A e,t& tie0)e # ce'&A & e,tJ, e0 +# ?&0# ce'&.
H+ ce'& e, )i@e'e0te )e t&)&, +&, &t'&, 0B$e'&, e i0)i,3e0,#b+e 3#'# +&, ,i,te$#,
3&,ici&0#+e,. H+ ce'& e, )e c/i)#)& 3/e, 0& ,#be ,i ,e ,/$; & 0&A ,i ,e 'e,t; & 0&< #+
$/+ti3+ic#' 3&' ce'& ,e &btie0e ce'&A % 0& ,#be$&, )i:i)i' e0t'e ce'&. Gi t'#t#$&, )e
h#ce'+&A 3&)e$&, i0c+/,& c&0@/0)i' # +#, c#+c/+#)&'#, & c&$3/t#)&'#,A % +& $J, c&$B0 e,
6/e e0 +# 3#0t#++# &bte02#$&, error. H0 e,e ,e0ti)& e+ ce'& e, te$i)& 3/e, e, e+ 2e$e+&
)e+ i0@i0it&< ,&0 i2/#+e, e0 cie't&, c#,&, % &3/e,t&, e0 &t'&,.
Gi0 +/2#' # )/)#,A +#, 3'e2/0t#, $J, i$3&'t#0te, e0 cie0ci#, % e0 'e+i2i;0 ,&0 ,&b'e +#
0#)# % +# ete'0i)#)A e+ :#c(& % +# i0@i0i)#)A e+ ce'& % e+ i0@i0it&A +& :e')#)e'& % +& @#+,&.
H+ ce'& ,e c&0:i'ti; e0 /0# )e +#, he''#$ie0t#, $J, i$3&'t#0te, )e +#, $#te$Jtic#,.
H, )i@(ci+ 3#'# e+ h&$b'e $&)e'0& i$#2i0#' +# :i)# ,i0 ce'&A +& $i,$& 6/e e, )i@(ci+
i$#2i0J',e+# ,i0 e+ O & e+ RM. Gi0 e$b#'2&A $/ch#, ci:i+i?#ci&0e, 0& B0ic#$e0te :i:ie'&0 ,i0
D+A ,i0& 6/e e+ ce'& e'# /0 i0t'/,& e0 ,/ $/0)&. H'# /0# i)e# 6/e +&, #,/,t#b#.
H+ &'i2e0 )e +#, $#te$Jtic#, ,e )i& )ebi)& # +# 0ece,i)#) )e c&0t#'A c&0t#' &:e9#,< )e
$e)i'A $e)i' +&, te''e0&,A % )e 'e2i,t'#' e+ 3#,& )e+ tie$3&. E#'# 0i02/0# )e e,#, t#'e#,
e'# i0)i,3e0,#b+e c&0&ce' e+ ce'&.
W/ch#, ci:i+i?#ci&0e, @/0ci&0#'&0 3e'@ect#$e0te )/'#0te $i+e, )e #U&, ,i0 c&0&ce' e+
ce'& % &t'#,A # 3e,#' )e te0e'+& # +# $#0&A +& #b&''ec(#0A % e+i2ie'&0 te0e' /0# :i)# ,i0 D+A
,i0 e+ ce'&< 0i ,i6/ie'# te0(# /0 0&$b'e 3#'# e,te 0B$e'& 0i e,t# i)e#.
H,e @/e e+ c#,& )e /0# ci:i+i?#ci;0 t#0 #)e+#0t#)# $#te$Jtic#$e0te c&$& +# e2i3ci#.
¿Qué es un sistema posicional? Por e>emplo el nuestro. Si ponemos 111, el primer 1 significa centenas, el segundo decenas y el tercero unidades. Si ponemos 101 decimos que hay una centena, no hay decenas y hay una unidad. Divertido, ¿no?
Q#'+&, ^&,ch >i'#+A El cero. WD.ic&A GHE`_/e:& WD.ic&A MSST.
,,- #/X>68/1 R6>/6U41 kcompuestos por dos líneasl
F +# $e9&' c&ci0e'#A ,e +e :# e+ t&$#te e0te'&.
F+ 0&3#+ +& :#0 # :e'A ,;+& c/#0)& tie0e t/0#,.
F+ 6/e 0#ce 3#q t#$#+A )e+ cie+& +e c#e0 +#, h&9#,.
F3e0#, +e )ice0 $i #+$#A %# 6/ie'e c#,# #3#'te.
Q#'#, :e$&,A c&'#?&0e, 0& ,#be$&,.
Q&$& e+ b/''& )e+ #2/#)&'A c#'2#0)& e+ #2/# % $/e't& )e ,e).
Q&$& 0i #$&' +e te02&A 0i c/i)#)& +e 3&02&.
Q&0 #$&' % #2/#')ie0teA
0#)# ,e ,ie0te. Q&0 +&, c/'#, % +&, 2#t&,A 3&c&, t'#t&,.
W#+# %e'b# 0/0c# $/e'eA % ,i $/e'e 0i h#ce @#+t#.
Ie 2&+&,&, % t'#2&0e,A e,tJ0 ++e0&, +&, 3#0te&0e,.
H+ @+&9& % e+ $e?6/i0&A #0)#0 )&, :ece, e+ c#$i0&.
H+ 6/e $/ch& ,e )e,3i)eA 3&c#, 2#0#, tie0e )e i',e.
H+ 6/e ,ie$b'# ,/ $#(?A 6/e ,e c&$# ,/ 3i0&+e.
"#, 0&tici#, $#+#,A tie0e0 #+#,.
"& 6/e /0& 0& 3/e)e :e'A e0 c#,# +& h# )e te0e'.
YE#'# 6/D ,&0 t#0t&, b'i0c&, e,t#0)& e+ ,/e+& t#0 3#'e9&Z
E+eit&, c&0 t&)&,A
$e0&, c&0 +# c&ci0e'#.
Gi e+ tec&+&te c#0t#A e+ i0)i& $/e'e.
G&+& e+ 6/e c#'2# e+ c#9;0A ,#be +& 6/e 3e,# e+ )i@/0t&.
"W$>%(,$*&1(%$('/*8&$,&>#b'ie+ r#i) cc&$3.dA Ymnibus de poesía mexicana. WD.ic&A GHE`Gi2+& ssVA Ljpj.
!EE#OS #E'OR )*A A )*A
SEXTO GRADO
,2- Y<6><4 U/ )96>6
Miércoles 10 de >unio de 1864
a&% 3&' +# $#U#0#A c/#0)& te'$i0Jb#$&, )e #+$&'?#'A $i 3#3J $e )i& /0 'e2#+&. Ne0(#
3e'@ect#$e0te bie0 e0:/e+t& % t/:& 6/e #b'i'+& c&0 $/ch& c/i)#)&. [H'# e,te diario]
Wi $#$J +e 3'e2/0t; $&+e,t#A 3#'# 6/D $e +& )#b# % $i 3#3J c&0te,t; 6/e t&)#,
4(*&*$C/%<-(*&$,&QMF<0/&-$,7(,&A(&+,/&0/2/&M*-$N&":*&1(%(&.+$&(1+,-$&*+*&<21%$*</,$*&A&
%$0+$%'/*@&4/&.+$&*+0$'(&$,&*+&)<'(98&
Wi $#$JA e0&9#)#A 'e3/,& 6/e %& e'# #3e0#, /0# 0iU# % 6/e 0& te0(# 0#)# 6/e
e,c'ibi' # e,c&0)i)#,. H,t& $e ,&'3'e0)i; % #+ :e' $i c#'# )e #,&$b'&A $i 3#3J $e
e.3+ic; 6/e +&, )i#'i&, ,&0 #b,&+/t#$e0te 3'i:#)&,A 6/e 0#)ie 3/e)e 0i )ebe +ee'+&,A
3/e, ,e t'#t# )e /0# 3&,e,i;0 (0ti$#A e.c+/,i:# 3#'# +&, &9&, )e ,/ )/eU#A 6/e e, +# B0ic#
6/e tie0e )e'ech& # #b'i'+&. Q&0@ie,& 6/e e,t& $e e0c#0t;. E&' 3'i$e'# :e? e0 $i :i)#
te0)'D #+2& 6/e e, ,&+#$e0te $(&. Wi 3#3J $e 3'&$eti; 6/e 0#)ie 3&)'(# #b'i' %
$e0&, +ee' e,te diario@& 1+$*& "$*& 0/2/& *<& >+$%(& -+& 2I*& 0$%0(,(& (2<5(@& 4# )e $J,
c&0@i#0?#A # +# 6/e 3/e)e, )eci'+e t&)& +& 6/e 3ie0,#, % t&)& +& 6/e ,ie0te,A c&0 +# 2'#0
:e0t#9# )e 6/e e, /0# 3e',&0# $/)#A 6/e 0& h#b+# 0i i'J )e chi,$&,# ,&b'e +& 6/e e,c'ib#,89
Wi $#$JA $ie0t'#, t#0t&A h#c(# $/ec#, % 2e,t&,< ,e 0&t; c+#'#$e0te 6/e 0& +e
2/,t; 0#)# e+ 'e2#+& 6/e $e hi?& $i 3#3J.
"/e2& D+ ,e @/e # +# 0&t#'(# # t'#b#9#' % %& ,/b( c&''ie0)& # $i c/#'t& # e.#$i0#'
c&0 )et#++e $i 0/e:& diario. H, $/% b&0it&< tie0e ,/ ce''#)/'# % /0# ++#:ecit# 3#'# 6/e
%& ,e# +# B0ic# 6/e 3/e)# #b'i'+&. "#, t#3#, ,&0 )/'#, % e0 e++#, $i 3#3J $#0); 2'#b#'
$i 0&$b'eA 3/e, )ice c&0 +et'# $/% e+e2#0teK Q+#'# H/2e0i# ge?# % E+ie2&. "#, h&9#, ,&0
)e 3#3e+ $/% @i0& 3e'& #+ :e'+#, ,e0t( /0 3&c& )e $ie)&. "#, h&9#, e0 b+#0c& $e
#te''&'i?#0. YGe'D c#3#? )e e,c'ibi' #+2&Z F +& $e9&' 0/0c# ,/ce)e 0#)# )i20& )e ,e'
'ec&')#)&A 3/e, Y6/D +e 3/e)e 3#,#' )e e$&ci&0#0te # /0# 0iU# c&$& %& 6/e #3e0#,
:&% # c/$3+i' +&, 6/i0ce #U&,Z H+ diario e,tJ i$3'e,& e0 F/,t'i#. E#'ece 6/e e0 WD.ic&
e,tJ )e $&)# t&)& +& #/,t'(#c&< ,e :e0)e0 ,i++# % $e,#, #/,t'(#c#,A b/e0&A h#,t# /0
e$3e'#)&' #/,t'(#c& te0e$&, %#A c&$& e+ 6/e #c#b# )e )e,e$b#'c#' e0 Ne'#c'/?. ¿Quién era ese emperador austriaco? 6Muy bien!, Maximiliano.
m&,D W#0/e+ Ni++#+3#0)&A Diario de Clara Eugenia. WD.ic&A GHE`E+#0et#A MSSM.
,@- L41 <8Z/8D41 C0 i0:e0t& 3/e)e c#$bi#' 0/e,t'& $/0)& % h#ce' 6/e 0/e,t'# :i)# ,e#
$J, @Jci+A $J, ,e2/'#A $J, 'J3i)#A $J, i0te'e,#0te & $J, )i:e'ti)#.
I/'#0te $i+e, )e #U&,A e+ ,e' h/$#0& h# i0:e0t#)& c&,#,. Q#)# :e?
6/e 3'e0)e$&, +# c&$3/t#)&'#A #0)#$&, e0 bicic+et#A +ee$&, /0 +ib'&
& +e ,/bi$&, e+ cie''e # +# ch#$#''#A e,t#$&, #3'&:ech#0)& e+ t'#b#9&
)e +&, i0:e0t&'e,.
"&, i0:e0t&'e, c'e#0 0/e:#, i)e#, % +#, i)e#, 0&, ++e:#0 # 0/e:&, i0:e0t&,.
F+@'e) _&be+ cLpOO`LpjTd @/e /0 cie0t(@ic& ,/ec& 6/e i0:e0t; +# )i0#$it#. H+
3'&3;,it& )e ,/ i0:e0t& e'# 6/e ,e /,#'# e0 +#, $i0#,A 3#'# 6/e ,e 3/)ie'#0 h#ce'
e.3+&,i&0e, e0 +#, '&c#, c&0 $e0&, 3e+i2'&. Gi0 e$b#'2&A +# )i0#$it# ,e /,; e0 +#,
2/e''#, 3#'# $#t#' % )e,t'/i'. F+@'e) _&be+ ,e $&+e,t; $/ch& 3&' e,&A 3&' +& 6/e e+
)i0e'& 6/e 2#0; 3&' e,te i0:e0t& +& /ti+i?; 3#'# )#' 3'e$i&, # +#, 3e',&0#, 6/e hicie'#0
#+2& i$3&'t#0te & )/'#)e'& e0 +# cie0ci#A +# +ite'#t/'#A +# 3#? % +&, 0e2&ci&,. F e,t&,
3'e$i&,A 6/e ,e &t&'2#0 c#)# #U&A ,e +e, ++#$# 3'e$i&, _&be+
C0 i0:e0t& 3/e)e ,e' $/% ,e0ci++&A c&$& /0 b&t;0A 3e'& t#$biD0 3/e)e e,t#'
c&$3/e,t& 3&' $/ch#, 3ie?#,A c&$& /0# te+e:i,i;0. Ie c/#+6/ie' $#0e'#A t&)&, +&,
i0:e0t&, ,e b#,#0 e0 principios científicos. "&, i0:e0t&'e, /ti+i?#0 e,t&, 3'i0ci3i&, 3#'#
c'e#' 0/e:&, &b9et&, % $e9&'#' +&, &b9et&, 6/e %# te0e$&,. Gi e0te0)e$&, #+2/0&, )e
e,t&, 3'i0ci3i&,A ,e'J $J, @Jci+ ,#be' c;$& @/0ci&0#0 +#, $J6/i0#, % +&, #3#'#t&,.
Aerodinámica
"# #e'&)i0J$ic# /,# +&, 3'i0ci3i&, cie0t(@ic&, )e +#, @/e'?#, 6/e 3'&)/ce e+ #i'e #+ 3#,#'
#+'e)e)&' )e +&, &b9et&, % e$3/9#'+&,. "&, )i,eU&, 6/e ,e h#0 hech& )e +#, bicic+et#, ,e
b#,#0 e0 e,t&, 3'i0ci3i&,. "#, bicic+et#, )e +# #ct/#+i)#) ,&0 'J3i)#, % @/e'te,.
H0 LppjA e+ @'#0cD, >#)2et :e0)i; c&3i#, e0 $i0i#t/'# )e +# H,t#t/# )e +# "ibe't#) #
+&, t/'i,t#, 6/e ++e2#b#0 # _/e:# e&'hA e0 +&, H,t#)&, C0i)&,. "# 2e0te 6/e c&$3';
e,t#, @i2/'it#,A +#, ++#$; gadgets. "# 3#+#b'# gadgetA e0 i02+D,A ,e /,# )e,)e e0t&0ce, 3#'#
'e@e'i',e # #3#'#t&, ,e0ci++&,A 3e'& i02e0i&,&,A & he''#$ie0t#,. F :ece,A +# 2e0te i0:e0t#
3#+#b'#, c&$& chunche 3#'# 'e@e'i',e # +&, &b9et&,A c/#0)& 0& ,e #c/e')# )e ,/ 0&$b'e.
U)$4A,&S()<'*/,@&"#/*&<,)$,-/*8&$,&Aparatos y otras cosas. WD.ic&A GHE`Wc2'#w`ai++A MSSR.
!EE#OS #E'OR )*A A )*A
SEXTO GRADO
,F- $:<9<684 [6R6D6; .8 14E6U4> 048 I<=4D/1
Q/#0)& H$i+i#0& r#3#t# te0(# LL #U&, % e'# 0#)# $J, /0 0iU&A 0& /0 hD'&e 6/e ,#+e e0
+&, +ib'&,A t#$3&c& te0(# 'e,3i'&.
Ie,)e #0te, )e 6/e e$3e?#'# +# ge:&+/ci;0 0& 3#'#b#. Ge $e h#ce 6/e 0i ,i6/ie'#
)&'$(#. H0t'e +e:#0t#' e0 #'$#, # +# 2e0teA @/,i+#' @e)e'#+e,A 3e+e#',e c&0 +&,
3'e,i)e0te, )e +# 'e3Bb+ic#A 'ec&'t#',e e+ bi2&teA c&0,&+#' # +&, 3&b'e, %A @i0#+$e0teA
c#e' e0 e$b&,c#)#,A 0& c'e& 6/e +e h#%# )#)& tie$3& )e t&$#' 0i /0# ,ie,t#.
Ge' hD'&e )e tie$3& c&$3+et& )ebe )e ,e' $/% c&$3+ic#)&. F +& $e9&' 3&' e,&
$/e'e0 t#0 9;:e0e,. F )&0 H$i+i#0& 0& +e )i& tie$3& )e ce+eb'#' ,/ c/$3+e#U&,
c/#'e0t# c/#0)& %# h#b(# @#++eci)&A 3e'& +e h#b(#0 ,/ce)i)& $/ch#, $J, c&,#, 6/e # $i
#b/e+&A 6/ie0 tie0e fM % %# ,e +e #c#b#'&0 +#, hi,t&'i#, 6/e c&0t#'.
Ee'& :#%#$&, e0t'#0)& e0 $#te'i#K
"& 6/e 6/e'(# 3+#tic#'+e, e, $e)i& c&$3+ic#)&A 3&'6/e +&,
tie$3&, c#$bi#0 % e0 e,& h#% 6/e )#'+e +# '#?;0 # +&, 2'#0)e,. "&,
0iU&, )e h&% 0& te0e$&, t#0t#, 'e,3&0,#bi+i)#)e, c&$& +#, 6/e
t/:ie'&0 0/e,t'&, 3#)'e, % #b/e+&,. _&, )# tie$3& )e 3+#tic#'A
3e0,#' e0 c;$& h#ce' 3#'# 6/e e+ 0iU& $J, 2/#3& )e+ ,#+;0 0&, ,#6/e # b#i+#' e0 +#
@ie,t#A h#b+#' 3&' te+D@&0&A h#ce' +# t#'e# c/#0)& 0& h#% 0#)# $e9&' e0 6/e &c/3#'0&, %
t#0t(,i$#, c&,#,.
Ee'& c/#0)& H$i+i#0& e'# 0iU& +# :i)# e'# )i@e'e0te. b&)& ,e h#c(# # $#0&K 0#)# )e
#b'i' +# ++#:e % 6/e ,#+2# /0 ch&''& )e #2/#< h#b(# 6/e t'#e'+# )e+ '(& & )e+ 3&?&. _i
i$#2i0#',e ,i6/ie'# &3'i$i' /0 b&t&0cit& % 6/e ,e 3'e0)ie'# +# +J$3#'#< h#b(# 6/e
c&0,e2/i' 3et';+e& 3#'# e+ 6/i06/D & ce'i++&, 3#'# +#, :e+#,. Y>#,Z _& h#b(#K @&2;0 3#'#
+# c&$i)# % e0c&$e0)#',e #+ )i&, #0tic#t#''& #+ b#U#',e. a#b(# t#0t& 3&' h#ce' 6/e +&,
#)/+t&, 0& ,e )#b#0 #b#,t&. F,( 6/e +&, 0iU&, te0(#0 $/ch#, &b+i2#ci&0e,A e$3e?#0)&
3&' +# )e $#0te0e',e :i:&,A +& 6/eA e0t'e +# $#+# #+i$e0t#ci;0 % +# @#+t# )e $e)ici0#, %
$D)ic&,A 0& e'# c&,# ,e0ci++#.
H+ 3#)'e )e H$i+i#0& ,e ++#$; >#b'ie+< +# $#)'e Q+e&@J,A % t#$biD0 t/:ie'&0 ,/
hi,t&'i#A 3e'& D,# 0& ,e +#, c/e0t&< ,;+& +e, )i2& 6/e ,e c&0&cie'&0A ,e e0#$&'#'&0A ,e
c#,#'&0A t/:ie'&0 hi9&, % /0# $#U#0# )e #2&,t&A #++J e0 LpfjA #b'i; +&, &9&, 3&' 3'i$e'#
:e? e+ 3e6/eU& H$i+i#0&.
–Ye# :i,te e+ +/0#' 6/e tie0e e0ci$it# )e+ 3J'3#)&Z– 3'e2/0t; +# #$&'&,# % t&)#:(#
#)&+&'i)# )&U# Q+e&@J,.
–[Q;$& 0& :&% # :e'+&A $/9e'] Gi ,e +e $i'# c#,i t#0 b&0it& c&$& # ti –c&0te,t; e+
&'2/++&,(,i$& >#b'ie+ r#3#t#A 6/ie0 ,e ,e0t(# c&$& 3#:&''e#+ 3&'6/e ,/ hi9& +e h/bie'#
,#+i)& t#0 2/#3&.
e 0& e, 6/e @/e'# t#0 #2'#ci#)&A ,i0& 6/e %# ,e ,#be 6/e +&, 3#)'e, e0 c/#0t& :e0 #
,/, 'et&U&, ,e ++e0#0 )e &'2/++&.
>/i++e'$& G#$3e'i&A Emiliano ]apata, un soUador con bigotes. WD.ic&A GHE`G#0ti++#0#A MSSR.
,K- P< D\6 )56I/96
Wi t(# Qh#be+# e, /0# ,&0'i,#A /0#, $#0&, ,/#:ecit#,< /0 mi niUo, mi amor, mi>ito< /0 #b'i'
+&, &9&, )/'#0te +#, 0&che, 6/e e,t#b# e0@e'$& % e0c&0t'#'+# ,e0t#)# e0 +# &'i++# )e $i
c#$#< /0 pásate con nosotrosA c/#0)& %& 0& 3&)(# )&'$i'. C0# ,&3# 'i6/(,i$#A /0#
c/ch#'#)# )e e$/+,i;0 6/e $e te0(# 6/e t&$#'A para que crezcas mi cielo. Wi t(& ,ie$3'e
#2'e2#b#K para que no te quedes chaparro como tu tío Rubén` /0&, t#$#+e, 3#'# )e,#%/0#'A
/0 3#,te+ 'eciD0 hech& 3#'# $e'e0)#'A % /0 b#U& e0 +# ti0# #0te, )e e$3i%#$#'$e.
b#$biD0 e, /0 3e'@/$eA /0 ch#+ te9i)& c/#0)& #t#')ec(#A /0 c#be++& 3+#te#)&A /0# c#0ci;0
t#'#'e#)# $ie0t'#, 'e2#b# ,/, 3+#0t#,A % &t'# c#0t#)# # )B& c&0 ,/ 3e'ic&. H'# /0# 3ie+
b+#06/(,i$# % /0&, &9&, #?/+e, 6/e t#0 3'&0t& e'#0 +i+#, c&$& :e')e,.
F $( ,ie$3'e $e i0t'i2#b# e,e c#$bi& )e c&+&'.
–b(#A Y3&' 6/D tie0e +&, &9&, )e t#0t&, c&+&'e,Z
–E&'6/e ,&0 c&+&' )e+ tie$3&A $i #$&'.
–YG&0 #?/+e, c/#0)& h#% cie+& #?/+Z
–G(A $i cie+&.
–Ye :e')e, c/#0)& e,tJ 0/b+#)&Z
–F+2& #,(A $i #$&'.
!EE#OS #E'OR )*A A )*A
SEXTO GRADO
–[e +i+#, c/#0)& @+&'ece +# 9#c#'#0)#Z
–G(A 0iU& –,e #)e+#0t; $i t(& b#ch& # c&0te,t#'–A ,&0 c&$& +&, )e /,te)K c#@D
c&$B0 c/#0)& h#ce @'(&A c#@D c&''ie0te c/#0)& ++/e:e % c#@D c&$B0 % c&''ie0te c/#0)&
h#ce c#+&'.
Wi'D ,/, &9&,.
–Q&$& +&, ,/%&,A Y:e')#)A t(&Z
Wi t(# ,&0'i; b/'+&0# % D+ $e )i9& $/% ,e'i&K
–Wi'e E#0chit&A %# e,t/:& b/e0& )e e,t#' #0#+i?#0)& &9&,A :J%#,e # h#ce' +# t#'e#.
e ,e 3/,& ,/, +e0te, &,c/'&,.
Q+#/'<(&T$4<*@&"Q<&-7(&T3(?$4(8&$,&Donde habitan los ángeles. WD.ic&A GHE`GWA MSSM.
,O- *8D/>06:I<41
Ya#b(#, &()& 6/e... e+ $/0)& +e )ebe # WD.ic& +#, ++#0t#, )e +&,
c&che,A +&, ch/3&0e, )e bebD % t&)& +& @#b'ic#)& c&0 h/+eZ "&,
#?tec#, %# e$3+e#b#0 e,te $#te'i#+A 6/e 3'&:ie0e )e /0 J'b&+
t'&3ic#+A e0 +# e+#b&'#ci;0 )e 3e+&t#, 3#'# e+ @#$&,& 9/e2&
3'ehi,3J0ic& 'it/#+ ++#$#)& tlachtli.
Ge )ice 6/e +#, c#0ic#, c&0 6/e 9/e2#, ,&0 )e &'i2e0
3'ehi,3J0ic&. "&, 0iU&, #?tec#, 9/2#b#0 c&0 b&+it#, )e b#''& & )e 3ie)'# i2/#+e, # +#,
c#0ic#, )e c'i,t#+ 6/e ,e hicie'&0 )e,3/D,. H++&, e0,eU#'&0 # +&, hi9&, )e +&, e,3#U&+e,
e,te 9/e2&.
Ie H,3#U# :i0ie'&0 +#, c&$et#, 6/e +&, 0iU&, )e+ #0ti2/& WD.ic& :ie'&0 e0 @&'$# )e
$#'i3&,#. Ie #h( ,/ 0&$b'e papalotlA #h&'# 3#3#+&teA 6/e ,i20i@ic# $#'i3&,#.
"# chi0# 3&b+#0#A ,e2B0 /0# :e',i;0A e'# /0# 3'i0ce,# 6/e /0&, 3i'#t#, c#3t/'#'&0
ce'c# )e W#0i+# % t'#9e'&0 # Fc#3/+c& e0 +# _#& )e Qhi0#. Ie #++( 3#,; # E/eb+#A :i:i; c&0
/0#, $&09#, 6/e +# b#/ti?#'&0 c&$& Q#t#'i0# )e G#0 m/#0. Ge +e c&0&ci; 3&' ,/ b&0)#) %
3&' +# &'i2i0#+i)#) )e ,/, :e,ti)&, 6/eA #+ 3#,& )e+ tie$3&A i0,3i'#'&0 e+ t'#9e 0#ci&0#+.
Ya#b(#, &()& 6/e... 3#'# 3'e3#'#' e+ &'& c&0 6/e ,e )ec&'#b#0 +#, i2+e,i#, )e +#
_/e:# H,3#U# ,e e$3+e#b#0 +#, c+#'#, )e h/e:&Z Q&0 +#, %e$#, ,&b'#0te,A 6/e e'#0
$/ch#,A +#, $&09#, i)e#'&0 3'e3#'#' 'ic&, )/+ce,A '&$3&3eA h/e:&, 'e#+e, 3#'# ,e':i'+&,
e0 #+$(b#' c&0 c#0e+#A % h/e:it&, )e @#+t'i6/e'#A 3'e3#'#)&, c&0 #?Bc#' % #+$e0)'#, 3#'#
'e2#+#',e e0:/e+t&, e0 3#3e+ )e chi0# c&0 +#, 3/0t#, 'ec&'t#)#, e0 ti'#,A c&$& @+ec&,.
H+ chic+e 6/e $#,tic#,A % 6/e &t'&, 3#(,e, i$it#0 c&0 ,/,t#0ci#, 6/($ic#,A 3'&:ie0e )e+
J'b&+ )e+ chic+e & tzíctliA e+ chic&?#3&te )e 0/e,t'#, ,e+:#, t'&3ic#+e, )e+ ,/'.
TXYTU@&"Y,-$%0(2?</*8&$,&Ruegos y Diversiones Mexicanos. WD.ic&A GHE`GVbHGFA Ljjp.
,S- P< R><:/> 6:4>
C0# c#0ci;0 )e G#ch# >/it'%K
be0(# %& t'ece #U&,.
H++# e'# e0c#0t#)&'#.
[\/D )i2& e0c#0t#)&'#]
H'# /0# )e +#, $/9e'e, $J, b&0it#, )e E#'(,.
Ee'& )e e,& %& 0& $e )#b# c/e0t#.
e& +# e0c&0t'#b# b&0it# –&c/''(# 6/e +& e'# e.t'e$#)#$e0te–. H,t& 0& e'# $J,
6/e /0# c&i0ci)e0ci#...
be0(# /0# ,&0'i,# #)&'#b+e % &9&, #c#'ici#)&'e,.
e& :&% # 3'e2/0t#'$eA Y3&' 6/D +# he #$#)&Z
G&U#b# c&0 e++#.
YIec(',e+&Z F0te, +# $/e'te.
YH0t&0ce,Z E'&bJ',e+&.
a#ce' ec&0&$(#, )/'#0te t&)# +# ,e$#0# % c&$ete' /0# +&c/'# e+ )&$i02& ,i2/ie0te.
aice e,t#, ec&0&$(#, % c&$et( e,t# +&c/'#. Xch& @'#0c&,K /0 e0&'$e '#$& )e :i&+et#,.
[H'# $#20(@ic&] H'# e+ $J, be++& '#$& )e :i&+et#, 6/e ,e h#%# :i,t& 0/0c#. We h#c(#0 @#+t#
+#, )&, $#0&, 3#'# ++e:#'+&.
Wi 3+#0K ++e2#' # ,/ c#,# # +#, )&, % ,&+icit#' :e'+#.
"# c&,# 0& @/e @Jci+. H,t#b# &c/3#)#. V0,i,t(. "# c#$#'e'# $e c&0)/9& #+ 2#bi0ete.
Ge e,t#b# 3ei0#0)& 3#'# ,#+i'. H0t'D c&0 e+ c&'#?;0 e0 /0 b'i0c&.
–[a&+#A 3e6/eU&] YE#'# 6/D 6/ie'e, :e'$eZ
!EE#OS #E'OR )*A A )*A
SEXTO GRADO
_& ,e h#b(# :/e+t& #B0. _& h#b(# :i,t& t&)#:(# e+ '#$&K 0& 3&)(# c&$3'e0)e'.
–E#'# e,t& ,eU&'#.
e +e te0)( $i, &ch& @'#0c&, )e :i&+et#,.
–[XhA 6/D b&0it#,]
We 3#'eci; 6/e +# 3#'ti)# e,t#b# 2#0#)#. We h#b(# #3'&.i$#)& # e++#A te$b+#0)&.
Q&2i; e0t'e ,/, $#0&, $i '#$& c&$& ,e c&2e +# c#be?# )e /0 0iU& % +& ++e:; # ,/
be++& '&,t'& c&$& 3#'# be,#'+&.
–[e h/e+e bie0]
"/e2&A #U#)i; )e,3i)iD0)&$eK
–I#+e +#, 2'#ci#, )e $i 3#'te # t/ 3#3J.
O(03(&P+<-%A@&"Q<&1%<2$%&(2/%8&$,&H)$/0)& N#+#)D, cc&$3.dA El libro de la imaginación, WD.ic&A GHE`=QHA Ljpf.
,T- PNC<04; D</>>6 U/ 6=6Z/1
WD.ic& e, tie''# )e #2#:e,. b&)#, ,/, 'e2i&0e, e,tJ0 c/bie't#, 3&' e,t#, 3+#0t#,
$i+e0#'i#,A c&$& $#2/e%A he0e6/D0A ?#3/3eA 2/#3i++# & +ech/2/i++#A 3e'& 0& h#% &t'# $J,
++#$#ti:# 6/e e+ agave azul, e+ te6/i+e'&A c/%&, 3+#0t(&, e02#+#0#0 +&, c#$3&, )e m#+i,c&.
H+ #2#:e e, 0#ti:& )e+ c&0ti0e0te #$e'ic#0&. H.i,te0 LpT :#'ie)#)e,< LOj c'ece0 e0
te''it&'i& 0#ci&0#+ % )e D,t#,A fL ,&0 e0)D$ic#, c6/e
,&+#$e0te #++( e.i,te0d. H, t#0 2e0e'&,&A 6/e )e,)e tie$3&,
i0$e$&'i#+e, h# ,e':i)& 3#'# e+#b&'#' bebi)#, 'it/#+e,A
#+c&h;+ic#, % :i2&'i?#0te,A #,( c&$& )/+ce,A c&0,e':#, % &t'&,
3'&)/ct&, #'te,#0#+e,A #3#'te )e ,/, /,&, i0)/,t'i#+e,. a&% e0
)(#A +&, 3#i,#9e, #2#:e'&, ,&0 /0# $#'#:i++# 0#t/'#+ % h/$#0#
)e WD.ic&A % )e,)e e+ LO )e 9/+i& )e MSST +# C_HGQX +&, )ec+#'; E#t'i$&0i& )e +#
a/$#0i)#)A /0# )i,ti0ci;0 6/e 0& c/#+6/ie' +/2#' )e+ $/0)& &btie0e.
H.i,te0 3#i,#9e, #2#:e'&, e0 :#'i&, e,t#)&, )e +# ge3Bb+ic# We.ic#0#A 3e'& 0& 3/e)e0
c&$3#'#',e c&0 +# be++e?# )e +&, 6/e :e$&, e0 m#+i,c&A )&0)e e+ c&+&' )e +# tie''#
#'$&0i?# % c&0t'#,t# # +# :e? c&0 e+ c&+&' )e+ #2#:e #?/+A e+ #2#:e te6/i+e'&.
Ie0t'& )e+ e,t#)& )e m#+i,c& h#% 'e2i&0e, t#3i?#)#, )e #2#:e #?/+A % +# $J, )i,ti0ti:#
)e t&)#, e, +# ++#$#)# ]'/t# )e+ te6/i+#]A 6/e tie0e # +# 3&b+#ci;0 )e be6/i+# c&$&
e3ice0t'&. H, /0# '/t# )&0)e 0& ,;+& ,e 3/e)e0 &b,e':#' +&, 3#i,#9e, #2#:e'&, )e,)e +#
)i,t#0ci#A ,i0& 6/e e, 3&,ib+e c#$i0#' e0t'e e++&,A %# ,e# 3#'# c&0&ce' )e ce'c# e+ 3'&ce,&
)e+ c/+ti:&A 3#'# ++e2#' # ,iti&, #'6/e&+;2ic&, )e +# e.ti0t# c/+t/'# )e +&, 2/#chi$&0t&0e,
& 3#'# h#ce' /0 t/'i,$& )e #:e0t/'# & ec&t/'i,$&-
htt3K//www.$#'#:i++#,)e$e.ic&.c&$/c2ibi0/W#'#:i++#,IeWe.ic&/W#'#:i++#ZWup
,V- L6 R6^ 1/ 0481D>.7/
_i +# 3#? 0i +# 2/e''# e,tJ0 e0 0/e,t'# 0#t/'#+e?# h/$#0#. "# 3'i$e'# e, 3'&)/ct& )e
0/e,t'# :&+/0t#) % +# ,e2/0)#A 3'&)/ct& )e 0/e,t'#
i0c#3#ci)#) 3#'# 'e,&+:e' c&0@+ict&,< t#$biD0 e, /0#
e.3'e,i;0 )e 0/e,t'# b#'b#'ieA c/#+6/ie'# 6/e ,e# e+ $&ti:&
6/e e0c&0t'e$&, 3#'# 9/,ti@ic#'+#.
H+ hech& )e 6/e +# 3#? 0& e,tD e0 0/e,t'# 0#t/'#+e?# %
6/e c&$3'&$ete 0/e,t'# :&+/0t#) i$3+ic# 6/e )ebe$&,
e,@&'?#'0&, 3#'# e0c&0t'#' c#$i0&, 0& :i&+e0t&, 6/e 0&,
c&0)/?c#0 #+ e0te0)i$ie0t& $/t/&.
Iebe$&, &3&0e' +# 3#? # +# 2/e''#. gec/e')e0 6/e +# 2/e''# e, +# ,it/#ci;0 e0 +# 6/e
,e 3i,&te#0 c&0 $#%&' b'/t#+i)#) +&, )e'ech&, h/$#0&,A )&0)e ,e 3ie')e e+ )e'ech&
,/3'e$& % bJ,ic&A 6/e e, e+ )e +# :i)#< )&0)e ,e :e0 ,e'i#$e0te #$e0#?#)#, +# i0te2'i)#)
% +# )i20i)#) h/$#0#,A #,( c&$& +# +ibe't#) e0 t&)#, ,/, e.3'e,i&0e,.
E#'# #+c#0?#' +# 3#? 0& e, 0ece,#'i& 6/e t&)&, 3e0,e$&, i2/#+A 6/e )eb#$&, ,e'
,/$i,&, & c#'ece' )e :&+/0t#) 3'&3i#. H0 'e#+i)#)A 0i ,i6/ie'# e, 0ece,#'i& 6/e
#3'ecie$&, #+ &t'&.
"# 3#? i$3+ic# /0 e,@/e'?&A /0# e0e'2(# :it#+ 6/e 0&, ++e:# # c&0te0e' +#, 'e,3/e,t#,
:i&+e0t#, % # e:it#' 6/e ,/'9#0< 0&, &b+i2# # ,e' c'e#ti:&, e0 +# bB,6/e)# c&09/0t# )e
,&+/ci&0e,< 0&, e.i2e ,#c#' +& $e9&' )e c#)# /0& 3#'# 3&0e'0&, e0 e+ +/2#' )e+ &t'&A
!EE#OS #E'OR )*A A )*A
SEXTO GRADO
t'#t#' )e ,e0ti' +& 6/e e+ &t'& ,ie0te 3#'# h#ce'+e ,#be' +& 6/e 0&,&t'&, 6/e'e$&, %
,e0ti$&,.
F+2/0#, )e +#, he''#$ie0t#, $J, e@ecti:#, 3#'# c&0,t'/i' +# 3#? ,&0 +# t&+e'#0ci#A +#
e,c/ch# :i:#A e+ 'ech#?& ,i,te$Jtic& # +# :i&+e0ci# % ,&b'e t&)#, +#, c&,#,A 0/e,t'& ,e0ti)&
Dtic&.
:4<=(?$-3&T(%?(6(4@&"#(&1(=&*$&0/,*-%+A$8&$,&Naturaleza humana. WD.ic&A GHE`G#0ti++#0#A MSSM.
2W- M<R4R_D6:4
En la siguiente lectura hay cosas que son ciertas y cosas que son falsas. A veces pasa eso en los libros: alguien puede equivocarse, o puede no saber... Pongan atención.
G/b$#'i0& 3&' :&c#ci;0A ,e 3#,# +# :i)# ,/$e'2i)& e0 #2/#, t'#06/i+#,A +e9&, )e+ c#+&'A
+e9&, )e +#, )i,3/t#, te''it&'i#+e,A )e+ b#'/++& % )e +#, )i,t'#cci&0e,. H+ tie$3& t'#0,c/''e
3#'# D+ c&$& e+ #2/# +e0t# )e /0 b#U& )e ti0#.
H+ hi3&3;t#$& 0& ,#be 6/D e, te0e' 3'i,#A 0/0c# h#
,e0ti)& /0# /'2e0ci#. G/ c/e'3& '&t/0)& 0& e,tJ
)i,eU#)& 3#'# #3'e,/'#',eA ,i0& 3#'# @+&t#'A % @+&t#0)&
'e,/e+:e +# :i)# c&$& +& h#ce0 +#, b&%#, % +#, i,+#,
)e,ie't#,.
"& 6/e e0 &t'&, ,e 'ec&0&ce c&$& h&+2#?#0e'(#A e0
D+ e, 3#',i$&0i#.
a#ce $/ch& tie$3&A #0te, )e 6/e +#, c&,#, @/e'#0 c&$& ,&0A +&, #0i$#+e, )eci)ie'&0
'e3#'ti',e +#, t#'e#,K #+2/0&, )eb(#0 te0e' +# hie'b# ,ie$3'e 3&)#)#A &t'&, e:it#'(#0 6/e +#
3&b+#ci;0 )e he'b(:&'&, c'ecie'# ,i0 c&0t'&+A +&, )e $J, #++J $#0te0)'(#0 # '#%# # +&,
c#'0(:&'&,A % #,(. b&)&, @/e'&0 e,c&2ie0)& /0 t'#b#9&A 3e'& e+ hi3&3;t#$& 0& e+e2(#K Y)e
6/D 3&)'(# &c/3#',e /0 #0i$#+ 'e)&0)& c&$& c#0t#0te )e ;3e'#A 3e'& t($i)& c&$& /0
2'i++&A 0#)# J2i+ % )e 3ie+ t#0 ,e0,ib+e 6/e 0& 'e,i,te )&, h&'#, )e ,&+Z
"HZ+M&.+<$%$*&3(0$%J8@&4$&1%$5+,-(%/,9&#+$5/&'$&1$,*(%4/&+,&%(-/@&0/,&(214<(&*/,%<*(&
c&0te,t;K "E+%?+6(*89&"R$%>$0-/&–)i9e'&0–@&.+$&*$&$,0(%5+$&'$&$*/98&[&,/&*$&3(?4; $J,
)e+ #,/0t&.
":*/8&$*&4/&.+$&3(0$&$4&3<1/1;-(2/&'$?(6/&'$4&(5+(\&,/&0(,-(@&,/&2$'<-(@&,/&0/2$&
2&+&,i0#, # e,c&0)i)#,K @#b'ic# b/'b/9#,A +#, $J, 3e'@ect#,A +#, $J, he'$&,#, % )e+ic#)#,
6/e ,e 3'&)/ce0 e0 e+ 2+&b& te''J6/e&. G/ 3'&3i& 0&$b'eA 2'#0)e % ci'c/+#'A h#b+# )e ,/
&c/3#ci;0. "&, 2'ie2&, +& ++#$#'&0 c#b#++& )e '(&A #/06/e +#, '#$#, )e ,/ J'b&+ @#$i+i#' +&
#ce'c#0 $J, # +&, ce')&, 6/e # +&, e6/i0&,. _i '#(ce, 0i '#$#, ,&,tie0e0 #+ 'e)&0)&
hi3&3;t#$& 6/e )e e,@e'# tie0e e+ 0&$b'eA 3e'& 0& +& etD'e&.
G/b$#'i0& 3&' :&c#ci;0A )e c/J0)& e0 c/J0)& e+ hi3&3;t#$& ,#c# +# c#be?# )e+ #2/#
% b&,te?# 3#'# &'e#' /0 3&c& +# $#6/i0#'i# he''/$b'&,# )e h#ce' b/'b/9#,. "/e2&A $/%
)e,3#ci&A :/e+:e # ,/$e'2i',e e0 e+ #2/# +e0t# 3#'# c&0ti0/#' ,/ +#b&'.
Hay textos que nos dicen cómo es el mundo, y textos que inventan loqueras divertidas. Cómo saber si lo que dice este texto es verdad o es algo imaginado? Muy fácil. Hay que consultar otros libros sobre el mismo tema y ver qué dicen. ¿De veras es el hipopótamo como aquí se dice? ¿A qué velocidad corre un hipopótamo? A ver quién lo averigua.
g&.#00# H')$#0A "L<1/1;-(2/8&$,&]orrillo el último. WD.ic&A GHE`G#0ti++#0#A MSSR.
2,- `8 R4/D6 048 :.0541 U</8D/1
a#b(# /0# :e? /0 3&et# 6/e )eci)i; ,e' c&c&)'i+&. Q#)# :e? 6/e ,e #,&$#b# # +&, e,3e9&,A
e0 +/2#' )e $i'#' ,/ c#'# )e h&$b'e 6/e 6/e'(# 3ei0#',e & '#,/'#',e & #:e'i2/#' ,i +e
6/e)#b# bie0 /0# c&'b#t#A )e,c/b'(# ,/ c#'# )e ,#/'i& –e,& ,&0 +&, c#i$#0e,A +#2#'t&, %
c&c&)'i+&,–. e #0te, )e 'eti'#',eA +& B+ti$& 6/e h#c(# e'#
#+?#' /0 3&6/it& +&, +#bi&,A +#)e#0)& +# b&c#A 0& 3#'# :e' ,i
,e +# h#b(# +#:#)&A c&$& #+2/0&, c'e(#0A ,i0& 3#'# #)$i'#'
,/ te''ib+eA b'i++#0te % e'i?#)# )e0t#)/'#.
F6/e+ 3&et# ,e ++#$#b# H@'#(0 a/e't#. H'# t#i$#)& %
te0#? c&$& )ice0 6/e ,&0 +&, c&c&)'i+&,. F+2/0#, c&,#, +&
3&0(#0 @/'i&,&< 3&' e9e$3+&A +# i09/,tici#A +# 3&b'e?# e0 6/e
t#0t# 2e0te :i:eA +# :i&+e0ci# c&0t'# +&, )Dbi+e,. Xt'#,A
c&$& +&, 0iU&,A +# ++/:i#A +#, c#0ci&0e,A +#, @+&'e, % e+ $#'
+& 3&0(#0 tie'0& % #+e2'e.
!EE#OS #E'OR )*A A )*A
SEXTO GRADO
Q&$& t&)&, +&, 3&et#,A # H@'#(0 a/e't# +e 2/,t#b# 9/2#' c&0 +#, 3#+#b'#,A $/e,t'# )e
e++& ,&0 e,t&, 3&e$(0i$&,. H,cBch#+&, c&0 #te0ci;0 % )i:iD'tete c&0 e++&,.
Mocambo
a#,t# #%e'
c&$3'e0)( 3&' 6/D e+ $#'
,ie$3'e e,tJ $/e't& )e b'i,#.
Así es
b&)#, +#, c&,#,
,e 3#'ece0 # ,/
,/eU&
La amo...
"# #$& h#,t#
+# 3&e,(# )e
e0@'e0te.
D.D.K
Ii,3e0,e C,te)
"#, $&+e,ti#, \/e +e &c#,i&0#
H,t# Xb'#
E&Dtic#
Ecología
Ie +# V+/,i;0 F +#
H'&,i;0 _& h#% WJ, 6/e We)i& Gi2+&.
¿Se fi>aron cómo >uega el poeta cocodrilo con las palabras? Dice b'i,# en lugar de 'i,#< ,/eU& en lugar !de$%!&'()%es%e+%di-.)$%/T)das%+as%-)sas%se%pare-en%a%s56667%6Muy bien!, # ,/ )/eU&.
K$4<1$&P(%%<'/@&"R%;4/5/8&(&]$%;,<0(&Q+%5+7(&^*$4$00i;0d. Alma mía de cocodrilo. Efraín Huerta para niUos. WD.ic&A QX_FQC"bFA MSSS.
22- G"4> Q.N 14:41 D68 X/41 R4> U/8D>4J
H+ e,3e9& 0&, $/e,t'# c;$& ,&$&, 3&' @/e'#A % 0& e,t#$&, $#+. Ee'& $i'# #h&'# t/
'#)i&2'#@(#. Y\/D :e,Z C0 e,6/e+et&A /0 ,#c& )e h/e,&,. H+ e,6/e+et& e, t/ 3e'ch#.
Estás hecho un esqueleto
_& e, /0 i0,/+t&A 6/e c&0,te. Eie0,# 6/e ,i0 e+ e,6/e+et& :i:i'(#, )e''#$#)& ,&b'e e+
,/e+&A c&$& +# 3+#,ti+i0#.
F)e$J,A e+ e,6/e+et& 3'&te2e 0/e,t'&, ;'2#0&, )e +&, 2&+3e,. =i2B'#te ,i ,e'J @/e'te
6/e c#)# ce0t($et'& c/#)'#)& )e h/e,& 3/e)e ,&3&'t#' LAfSS hi+&,K [e+ 3e,& )e t'e,
t&'&,] e e0 t&t#+ te0e$&, MST h/e,&,. H+ $J, +#'2& e,tJ e0 e+ $/,+&K e, e+ fémur. e e+
$J, 3e6/eU& e,tJ )e0t'& )e+ &()&A % ,e ++#$# estriboA 3&'6/e 3#'ece e+ e,t'ib& )e /0#
,i++# )e $&0t#'.
Gi e+ e,6/e+et& @/e'# )e /0# 3ie?#A 0& 3&)'(#$&, $&:e'0&,. E#'# 6/e 3&)#$&,
$&:e'0&, +&, h/e,&, e,tJ0 /0i)&, e0t'e ,( 3&'
Articulaciones
"#, )e +&, )e)&, +#, $&:e$&, /0&, MR $i++&0e, )e :ece, )/'#0te t&)# 0/e,t'# :i)#.
b#$3&c& e+ c'J0e& e,tJ hech& )e /0# ,&+# 3ie?#A #/06/e +& 3#'e?c#. bie0e MM
h/e,&,A )e +&, c/#+e, LP e,tJ0 e0 +# c#'#.
Huesos vivos
Ge2/'& 6/e c'e(#, 6/e +&, h/e,&, e'#0 c&$& t'&?&, )e 3ie)'#. E/e, 0&K +&, h/e,&,
e,tJ0 :i:&,. Gi ,e #2'iet#0 & ,e '&$3e0A 3/e)e0 'e3#'#',e # ,( $i,$&,. "# c/bie't#
e.te'i&' e, )/'#A 3e'& 3&' )e0t'& ,&0 c&$& e,3&09#.
F+2/0&, tie0e0 )e0t'& /0# ,/,t#0ci# 2e+#ti0&,# ++#$#)# médulaK e, $/% i$3&'t#0teA
3&'6/e e, +# 6/e 3'&)/ce +&, 2+;b/+&, '&9&, )e +# ,#02'e.
¿Cómo andan los esqueletos?
H+ e,6/e+et& )e /0 #)/+t& 3e,# Lf hi+&,. W&:e'+& 0& 'e,/+t# 0#)# @Jci+K $e0&, $#+ 6/e
te0e$&, +&, $B,c/+&,.
G;+& 3#'# #0)#' /ti+i?#, MSS $B,c/+&,< % c#)# :e? 6/e ,&0'(e,A $/e:e, TS. H0 t&t#+A
te0e$&, $J, )e TPS $B,c/+&,. H0 e+ h&$b'eA ,i +&, )e,#''&++#A c&0,tit/%e0 c#,i +# $it#)
)e ,/ 3e,&. [N#%# $/,c/+it&,]
>'#ci#, # +&, $B,c/+&, 3/e)e, #0)#'A t&$#' &b9et&,A #b'i' % ce''#' +&, &9&,A 'e,3i'#'... "&,
$B,c/+&, ,&0 $/% e+J,tic&, 3&'6/e e,tJ0 @&'$#)&, 3&' /0# t'#$# )e @ib'#,. "&,
$B,c/+&, e0c#'2#)&, )e $&:e' +&, h/e,&, :#0 /0i)&, # e++&, 3&' +&, tendonesA 6/e ,&0
/0# e,3ecie )e ti'#, )e h/+e 6/eA c/#0)& ,e e,ti'#0A 9#+#0 )e +&, h/e,&,. F+2/0&, $B,c/+&,
t'#b#9#0 ,i0 ce,#' 0&che % )(#A c&$& e+ c&'#?;0 & e+ e,t;$#2&. Xt'&, )e,c#0,#0 c/#0)&
0& ,e /ti+i?#0.
"&, $B,c/+&, $J, #cti:&, )e+ c/e'3& ,&0 +&, )e +&, &9&,. [Ge $/e:e0 $J, )e /0
$i++;0 )e :ece, c#)# )(#] H+ $B,c/+& $J, :&+/$i0&,& e, e+ glúteoA $J, c&0&ci)& c&$&
0#+2#. H, /0# e,t/3e0)# 3'&tecci;0 3#'# +# 3#'te @i0#+ )e+ #3#'#t& )i2e,ti:&. F)e$J,A e+
'e3+ie2/e 6/e @&'$#0 +#, )&, 0#+2#, e, c&$& +# t#3#)e'# )e+ 'et'eteA i$3i)e 6/e ,e
e,c#3e0 +&, &+&'e,. Ye ,#be, c/J+ e, e+ $B,c/+& $J, @/e'teZ _& e, e+ bíceps c+# b&+# )e+
!EE#OS #E'OR )*A A )*A
SEXTO GRADO
b'#?&dA c&$& ,e2/'& 6/e h#b'J, 3e0,#)&A ,i0& e+ maseteroA e+ $B,c/+& 6/e $/e:e +#,
$#0)(b/+#, #+ $#,tic#'.
Sorprendente, ¿no es cierto? 9a tienen un tema para platicar en casa.
W#'(# We0D0)e?A "HR/%&.+M&*/2/*&-(,&>$/*&1/%&'$,-%/J8&$,&6Qué mágico es mi cuerpo! WD.ic&A GHE`GWA MSST.
2@- $9 R4>D/>4
b#$biD0 +& ++#$#0 #'6/e'&A 2/#')#$et#A c#0ce'be'& & 2/#')#:#++#,A 3e'& bie0 3&)'(# ,e'
++#$#)& $J'ti'A 3e0ite0te & 3#%#,& )e +#, b&@et#)#,. Iice0 6/e )&0)e D+ 3i,#A 0/0c# $J,
c'ece e+ cD,3e). H, /0& ,&+&. H,tJ c&0)e0#)& # $i'#' e+ 3#'ti)& )e +e9&,. Gi0 $&:e',e )e
+# $et# #2/#')# # ,&+#,A e0t'e +&, t'e, 3#+&,A ,/ @/,i+#$ie0t&. F0te, :e,t(# )e 0e2'&A
c&$& e+ J'bit'&. Fh&'# e+ J'bit'& %# 0& e,tJ )i,@'#?#)& )e c/e':& % e+ 3&'te'& c&0,/e+#
,/ ,&+e)#) c&0 @#0t#,(#, )e c&+&'e,.
v+ 0& h#ce 2&+e,. H,tJ #++( 3#'# i$3e)i' 6/e ,e h#2#0. H+ 2&+A @ie,t# )e+ @/tb&+K e+
2&+e#)&' h#ce #+e2'(#, % e+ 2/#')#$et#A e+ #2/#@ie,t#,A +#, )e,h#ce. "+e:# # +# e,3#+)# e+
0B$e'& /0&. YE'i$e'& e0 c&b'#'Z E'i$e'& e0 3#2#'. H+ 3&'te'& ,ie$3'e tie0e +# c/+3#. e
,i 0& +# tie0eA 3#2# +& $i,$&. Q/#0)& /0 9/2#)&' c/#+6/ie'# c&$ete /0 3e0#+A e+
c#,ti2#)& e, e+ 3&'te'&K #++( +& )e9#0A #b#0)&0#)& #0te ,/ :e')/2&A e0 +# i0$e0,i)#) )e +#
:#++# :#c(#. e c/#0)& e+ e6/i3& tie0e /0# $#+# t#')eA e, D+ 6/ie0 3#2# e+ 3#t&A b#9& /0#
++/:i# )e 3e+&t#?&,A e.3i#0)& +&, 3ec#)&, #9e0&,.
"&, )e$J, 9/2#)&'e, 3/e)e0 e6/i:&c#',e @e& /0# :e? & $/ch#, :ece,A 3e'& ,e
'e)i$e0 $e)i#0te /0# @i0t# e,3ect#c/+#'A /0 3#,e $#2i,t'#+A /0 )i,3#'& ce'te'&K D+ 0&. "#
$/+tit/) 0& 3e')&0# #+ #'6/e'&. YG#+i; e0 @#+,&Z Yai?& e+ ,#3&Z YGe +e 'e,b#+; +# 3e+&t#Z
Y=/e'&0 )e ,e)# +&, )e)&, )e #ce'&Z Q&0 /0# ,&+# 3i@i#A e+ 2/#')#$et# #''/i0# /0
3#'ti)& & 3ie')e /0 c#$3e&0#t&A % e0t&0ce, e+ 3Bb+ic& &+:i)# ,Bbit#$e0te t&)#, ,/,
h#?#U#, % +& c&0)e0# # +# )e,2'#ci# ete'0#. a#,t# e+ @i0 )e ,/, )(#, +& 3e',e2/i'J +#
$#+)ici;0.
El gol
H+ 2&+ e, c#)# :e? $e0&, @'ec/e0te e0 +# :i)# $&)e'0#. a#ce $e)i& ,i2+&A e'# '#'&
6/e /0 3#'ti)& te'$i0#'# ,i0 2&+e,K S # SA )&, b&c#, #bie't#,A )&, b&,te?&,. Fh&'#A +&,
&0ce 9/2#)&'e, ,e 3#,#0 t&)& e+ 3#'ti)& c&+2#)&, )e+ t'#:e,#U&A )e)ic#)&, # e:it#' +&,
2&+e, % ,i0 tie$3& 3#'# h#ce'+&,. H+ e0t/,i#,$& 6/e ,e )e,#t# c#)# :e? 6/e +# 3e+&t#
,#c/)e +# 'e) 3/e)e 3#'ece' /0# +&c/'#A 3e'& h#% 6/e te0e' e0 c/e0t# 6/e e+ $i+#2'& ,e
)# 3&c&. H+ 2&+A #/06/e ,e# /0 2&+ecit&A 'e,/+t# ,ie$3'e
2&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&+ e0 +# 2#'2#0t# )e +&, 'e+#t&'e, )e '#)i&A /0 )& )e
3ech& c#3#? )e )e9#' # Q#'/,& $/)& 3#'# ,ie$3'eA % +# $/+tit/) )e+i'# % e+ e,t#)i& ,e
&+:i)# )e 6/e e, )e ce$e0t& % ,e )e,3'e0)e )e +# tie''# % ,e :# #+ cie+&.
El ídolo
Ie,)e 6/e #3'e0)e # c#$i0#'A ,#be 9/2#'. H0 ,/, #U&, te$3'#0&, #+e2'# +&, ++#0&,A
9/e2# 6/e te 9/e2# e0 +&, #0)/''i#+e, )e +&, ,/b/'bi&, h#,t# 6/e c#e +# 0&che % %# 0& ,e :e
+# 3e+&t#A % e0 ,/, #U&, $&?&, :/e+# % h#ce :&+#' e0 +&, e,t#)i&,. G/, #'te, $#+#b#'e,
c&0:&c#0 $/+tit/)e,A )&$i02& t'#, )&$i02&A )e :ict&'i# e0 :ict&'i#A )e &:#ci;0 e0
&:#ci;0.
"# 3e+&t# +& b/,c#A +& 'ec&0&ceA +& 0ece,it#. H0 e+ 3ech& )e ,/ 3ieA e++# )e,c#0,# % ,e
h#$#c#. v+ +e ,#c# +/,t'e % +# h#ce h#b+#'A % e0 e,# ch#'+# )e )&, c&0:e',#0 $i++&0e, )e
$/)&,. "&, 0#)ie,A +&, c&0)e0#)&, # ,e' 3&' ,ie$3'e 0#)ie,A 3/e)e0 ,e0ti',e J+2/ie0e,
3&' /0 '#t&A 3&' &b'# % 2'#ci# )e e,&, 3#,e, )e:/e+t&, #+ t&6/eA e,#, 2#$bet#, 6/e
)ib/9#0 ?et#, e0 e+ cD,3e)A e,&, 2&+#?&, )e t#6/it& & )e chi+e0#K c/#0)& 9/e2# D+A e+
c/#)'& tie0e )&ce 9/2#)&'e,.
–YI&ceZ [\/i0ce tie0e] [Nei0te]
:'+(%'/&P(4$(,/@&":4&1/%-$%/8&$,&El fútbol a Sol y a sombra y otros escritos. WD.ic&A GHE`Gi2+& ssVA LjjR.
!EE#OS #E'OR )*A A )*A
SEXTO GRADO
2F- $9 54:I>/ Q./ 84 Q./>\6 D>6I6B6>
a#b(# /0# :e?A e0 /0 '#0ch&A /0 h&$b'e ++#$#)& Qh#0it&. H'# @+&9&A @+&9(,i$&A % 0& 6/e'(#
t'#b#9#'. "&, ,eU&'e, +& $#0te0(#0 )e 2&''# 3&'6/e 0& h#c(# #b,&+/t#$e0te 0#)#. C0 )(#
)e t#0t&,A )e 3+#0& ,e @#,ti)i#'&0 )e $#0te0e'+& % +e )i9e'&0K
–Qh#0it&A %# 0& 3&)e$&, ,e2/i' )J0)&te t&'ti++#. [E&0te # t'#b#9#']
–_&A t'#b#9#' 0& –c&0te,t; Qh#0it&–. We9&' e0tiD''e0$e :i:&.
"e t&$#'&0 +# 3#+#b'#. "& $etie'&0 e0 /0 c#9;0 % ,e +& ++e:#'&0 3#'# e+ 3#0te;0. H0 e+
c#$i0& ,e e0c&0t'#'&0 # /0 ,eU&' 6/e :e0(# )e +# +#b&' % t'#(# /0 b/''& c&0 )&, c&+&te,
kcanasta cilíndrical )e $#?&'c#,.
–YE# ;0)e :#0Z –+e, 3'e2/0t;.
–E&, :#$&, 3#+ 3#0ti;0A # e0te''#' # Qh#0it&.
–Y\/D %# ,e $/'i;Z –)i9& e+ h&$b'e ,&'3'e0)i)&.
–_&A h&$b'e. "& :#$&, # e0te''#' :i:& 3&'6/e 0& 6/ie'e
t'#b#9#' % e, $/% @+&9&.
–[Qh#0it&] –2'it; e+ h&$b'e 6/e :e0(# )e +# +#b&'.
–[\/DA h&$b'e] [F6/( :&%] –c&0te,t; Qh#0it&.
–Ee'&A Qh#0it&A Yc;$& 6/e te :#0 # e0te''#' :i:&Z Wi'#A
h&$b'eA #6/( ++e:; /0 $#(?. bB )i'J,A te +& 'e2#+& 3# 6/e te
#+i:i#0e, /0&, c/#0t&, )(#, % 3/e)#, c&$e'A 3e'& 6/e 0& te e0tie''e0 :i:&.
–Ye t# )e,2'#0#&Z –3'e2/0t; Qh#0it&.
–[_&] E&, t# e0 +# $#?&'c#.
–[FhA 0&] H0t&0ce, 6/e ,i2# $i e0tie''&.
/H+ h&$b'$&.+$&,/&.+$%7(&-%(?(6(%8&$, Wi'e%# Q/et& cc&$3.dA Cuéntanos lo que se cuenta. WD.ic&A GHE`QX_F=HA MSST.
2K- '<I.>48/1
Y\/D tie0e0 +&, tib/'&0e, 6/e 0&, #,/,t#0 t#0t&Z Y"# b&c# e0&'$eA +&, )ie0te, #@i+#)&,A
+&, &9i++&, #,e,i0&,Z Q/#0)& 3e0,#$&, e0 /0 tib/';0A i$#2i0#$&, /0 2i2#0te,c& $&0,t'/&
,/b$#'i0& 6/e #t#c# # +# 2e0te. Ee'& +& cie't& e, 6/e +# $#%&'(# ,&0 i0&@e0,i:&, 3#'# e+
h&$b'e.
"&, tib/'&0e, ,&0 3ece, %A c&$& t&)&, +&, 3ece,A tie0e0 /0 e,6/e+et& 'e,i,te0te.
Ee'& # )i@e'e0ci# )e &t'&, 3ece,A ,/ e,6/e+et& 0& e, )e h/e,&A ,i0& )e /0 $#te'i#+ +i2e'&
% @+e.ib+e ++#$#)& c#'t(+#2&.
b&)&, ,&0 c#'0(:&'&,. F+2/0&, )e:&'#0 3'e,#, )e+ t#$#U& )e @&c#, & )e+@i0e,. "#
$#%&'(# c&$e tib/'&0e, $J, 3e6/eU&, % &t'&, 3ece,. e /0&, 3&c&, –+&, )e $#%&'
t#$#U&– ,e #+i$e0t#0 )e )i$i0/t#, c'i#t/'#, $#'i0#, c&$& 3+#0ct&0A c#$#'&0e, %
3e6/eU&, 3ece,.
b&)&, +&, tib/'&0e, ,&0 c#?#)&'e,. Ee'& 3#'# c#?#'A +& 3'i$e'& e, e0c&0t'#' +#
3'e,#. "# :i,ibi+i)#) b#9& e+ #2/# e, e,c#,#A 3&' +& 6/e +&, tib/'&0e, h#0 #2/?#)& +&, )e$J,
,e0ti)&,.
"&, tib/'&0e, 0& 3/e)e0 &(' +&, ,&0i)&, 6/e 0&,&t'&, c&0,i)e'#$&, 0&'$#+e,A 3e'&
t#$3&c& +e, h#ce @#+t#. G/ ,e0ti)& )e+ &()& e,tJ e,3eci#+i?#)& e0 +#, @'ec/e0ci#, b#9#, 6/e
t'#0,$ite e+ #2/#. E&' e9e$3+&A /0 tib/';0 )i,ti02/e e+ '/i)& )e /0# b#'c# @&0)e#0)& e0
/0 #''eci@e # )&, hi+;$et'&, )e )i,t#0ci#. Q/#0)& /0 3e? $/e')e e+ #0?/e+& )e+ 3e,c#)&'
6/e :# e0 +# b#'c#A /0#, )i$i0/t#, 2&tit#, )e ,#02'e ,e )i+/%e0 e0 e+ #2/# % b#,t# /0#,
c/#0t#, $&+Dc/+#, )e ,#02'e 3#'# 6/e e+ tib/';0 ,ie0t# e+ &+&'.
b#$biD0 3e'cibe e+ 'e@+e9& )e +#, &0)#, 6/e D+ $i,$& @&'$# #+ 0#)#'. F,( e+/)e +&,
&b,tJc/+&, % 0#)# 'J3i)#$e0te % c&0 3'eci,i;0.
F+ #3'&.i$#',e # +# b#'c#A e+ tib/';0 :e +&, )e,te++&, )e+
c/e'3& 3+#te#)& )e+ 3e? $ie0t'#, D,te ,e )eb#te 3&' +ib'#',e )e+
,e)#+. Ee'& c/#0)& ,e #ce'c#A [e+ 3e? )e,#3#'ece] "&, &9&, )e+
tib/';0 e,tJ0 )e$#,i#)& ,e3#'#)&, 3#'# :e' +& 6/e tie0e 9/,t&
)e+#0te. Gi0 e$b#'2&A +&, 3&'&, ,e0,ib+e, # +# e+ect'ici)#) 6/e
!EE#OS #E'OR )*A A )*A
SEXTO GRADO
tie0e e0 +# 3/0t# )e +# 0#'i? +e 3e'$ite0 )etect#' +&, i$3/+,&, e+Dct'ic&, e$iti)&, 3&' e+
3e?. H0t&0ce, e+ tib/';0 ,e #b#+#0?# ,&b'e ,/ :(cti$# % +# )e:&'#.
E/e)e 6/e +&, tib/'&0e, ,e#0 +&, $#%&'e, 3'e)#)&'e, )e+ &cD#0&A 3e'& 0& ,&0 0i +#
$it#) )e 3e+i2'&,&, 6/e +&, b(3e)&, te''e,t'e, ++#$#)&, ,e'e, h/$#0&,.
"# 2e0te $#t# tib/'&0e, 3&' )i@e'e0te, $&ti:&,. F+2/0#, 3e',&0#, ,e ,ie0te0
#$e0#?#)#, 3&' e,&, 2'#0)e, 3'e)#)&'e,A &t'#, ,;+& b/,c#0 ,#ti,@#ce' +# e0&'$e
)e$#0)# )e #+et#, )e tib/';0 )e +&, 'e,t#/'#0te, #,iJtic&,. e $/ch&, tib/'&0e, $/e'e0
#+ 6/e)#' #t'#3#)&, e0 +#, 'e)e, )e #''#,t'e.
"ei2ht&0 b#%+&'A Tiburones. WD.ic&A GHE`XcD#0&A MSSM.
2O- "694:6 I96806
E#+&$# b+#0c#A b+#0c# 3#+&$#A
[6/iD0 t/:ie'# t/, #+#,]A [t/, #+#, 6/iD0 t/:ie'#]
E#'# :&+#'A % :&+#' 3#'#A
)&0)e e,tJ0 $i, #$&'e,A $i, #$&'e, )&0)e e,tJ0.
b;$#+e % ++D:#+eA ++D:#+e % t;$#+eA
e,te '#$& )e @+&'e,A )e @+&'e, e,te '#$&A
3#'# 6/e ,e #c/e')e )e e,te 3&b'e c&'#?;0.
b/:e /0 #$&'A /0 #$&' t/:eA
+& 6/ie'& % +& 6/i,eA +& 6/i,e % +& 6/ie'&A
E&'6/e e'# @i0&A 3&'6/e @i0& e'#A
$J, @i0& 6/e /0 )i#$#0teA $J, 6/e /0 )i#$#0te @i0&.
b;$#+e % ++D:#+eA ++D:#+e % t;$#+eA
e,t# c&3# )e :i0&A )e :i0& e,t# c&3#A
3#'# 6/e ,e #c/e')e )e e,te 3&b'e c&'#?;0.
"#$%&'$ ()(*+#,
2S- $9 6Z/1D>.^ /86:4>6U4
H+ )&$i02&A e+ #:e,t'/? :i& # /0# ,eU&'it# 6/e 3#,e#b# 3&' e+ 3#'6/e. Ge e0#$&'; )e e++# #
3'i$e'# :i,t#. "# ,i2/i; # cie't# )i,t#0ci#A 3&,#0)& +#, 3#t#, #++(
)&0)e e++# h#b(# 3i,#)&.
H+ +/0e,A e+ #:e,t'/? c&2i; :i&+et#, 3#'# &@'ecD',e+#, # ,/
#$#)#. H'# )e$#,i#)& t($i)& 3#'# )J',e+#, 3e',&0#+$e0teA #,(
6/e ,e +#, )e9; e0 +# 3/e't# )e c#,# % ,e $#'ch; c&''ie0)&. Ee'&
e+ c&'#?;0 +e )#b# b'i0c&, )e @e+ici)#).
H+ $#'te,A e+ #:e,t'/? c&$3/,& /0# c#0ci;0 3#'# ,/ #$#)#.
"# c#0t; /0# % &t'# :e?. "# e0c&0t'#b# +# $B,ic# $J, he'$&,#
6/e 9#$J, h/bie,e &()&.
H+ $iD'c&+e,A e+ #:e,t'/? $i'; c&$e' # ,/ #$#)# e0 /0 'e,t#/'#0te. Ge +e &+:i); 3e)i'
,/ 3'&3i# ce0#. H'# t#0 @e+i? 6/e h#b(# 3e')i)& e+ #3etit&.
H+ 9/e:e,A e+ #:e,t'/? e,c'ibi; /0 3&e$# 3#'# ,/ #$#)#. H'# e+ 3'i$e' 3&e$# 6/e
e,c'ib(#A #,( 6/e 0& t/:& :#+&' 3#'# +eD',e+&.
H+ :ie'0e,A e+ #:e,t'/? ,e c&$3'; /0 3#' )e ?#3#t&, 0/e:&,. Ge +&, 3/,& % ,e ,i0ti;
e+e2#0te % 2/#3&. H,3e'#b# 6/e ,/ #$#)# +& 0&t#'#.
H+ ,Jb#)&A e+ #:e,t'/? ,&U; 6/e b#i+#b# /0 :#+, c&0 ,/ #$#)# e0 /0 ,#+;0 )e b#i+e
e0&'$e. "# ,&,te0(# @i'$e$e0te $ie0t'#, )#b#0 :/e+t#, % $J, :/e+t#, #+ 'it$& )e +#
$B,ic#. Ge ,e0t(# )ich&,& )e e,t#' :i:&.
H+ )&$i02&A e+ #:e,t'/? 'e2'e,; #+ 3#'6/e. Q/#0)& :i& # +# ,eU&'it# 6/e 3#,e#b#A e+
c&'#?;0 +e )i& /0 :/e+c&A 3e'& ,e )i9&K "^/e0&A $e 3#'ece 6/e ,&% )e$#,i#)& t($i)& 3#'#
c&'te9#'+#. Xt'# :e? ,e'J. F/06/eA 0& $e c#be )/)#A e,t# ,e$#0# 0& he 3e')i)& e+
tie$3&8.
El amor por sí mismo es una recompensa.
F'0&+) "&be+A "H+ #:e,t'/? e0#$&'#)&8 e0 Kábulas. WD.ic&A GHE`Qe+i,ti#A MSST.
!EE#OS #E'OR )*A A )*A
SEXTO GRADO
2T- L6 L/=<_8 U/ 96 '6>H8D.96
La Legión de la Tarántula es una banda de niUos que siempre andan resolviendo misterios. Aamos a ver cómo comienza una de sus aventuras. Apunten en un cuaderno el mensa>e en clave que yo voy a anotar en el pizarrón k3/e)e e,t#' %# #0&t#)&l para ver si pueden resolverlo en sus casas. Se vale que pidan ayuda.
F+ #t#')ece'A X,& Ne')e % F0)'D, ,e ,e0t#'&0 b#9& /0 J'b&+ e0 /0 3#'6/e )e >/#)#+#9#'#
# +ee' /0# c#'t# 6/e W#'i3ec#, +e, e,c'ibi; )e,)e WD'i)#A )&0)e e,t#b# )e :#c#ci&0e,.
X,& Ne')e e'# i0,t'/ct&' e0 +# "e2i;0 )e +# b#'J0t/+#< +& ++#$#b#0 #,( 3&'6/e e'# /0 0iU&
c&'3/+e0t& 6/e ,ie$3'e ,e :e,t(# )e :e')eA i0c+/%e0)& te0i, % c#+ceti0e,. a#,t# ,/ c#$#A
,/ $&chi+# % +&, +ib'&, e'#0 )e e,e c&+&'.
F W#'i3ec#, +e )ec(#0 #,( 3&'6/e e'# 3ec&,# % ,e ++#$#b# W#'(#. m/0t& c&0 X,& Ne')e
h#b(# 'e,/e+t& $/ch&, $i,te'i&,.
F0)'D,A 6/e &b,e':#b# # ,/ #+'e)e)&'A i0te''/$3i; # X,& Ne')e.
–F++( e,tJ /0 ti3& ,&,3ech&,& –)i9&.
–YI;0)eZ –3'e2/0t; X,& Ne')e $i'#0)& # +# 2e0te 6/e 3#,e#b# 3&' e+ 3#'6/e.
F0)'D, ,eU#+; # /0 ti3& )e 3#0t#+;0 )e c/#)'it&, 6/e ,e #ce'c#b#A $i'#0)& # t&)#,
3#'te,A # /0# @/e0te ce'c#0#.
"&, 0iU&, @i02ie'&0 +ee' 3e'& :i2i+#'&0 #te0t#$e0te +&, $&:i$ie0t&, )e+ ,/9et&A 6/e
0e':i&,#$e0te ,e )et/:& 9/0t& # +# @/e0te % t'#, :e' 6/e 0#)ie +& $i'#b# ,#c; )e /0#
he0)i)/'# /0 ,&b'e b+#0c&A % ,e #+e9; # 2'#0 :e+&ci)#).
–[Ge 0&, e,c#3#] –e.c+#$; F0)'D, #+ :e'+& 3e')e',e e0t'e e+ 2e0t(&.
Ee'& X,& Ne')eA 6/e e'# /0 e.3e't& e0 e0c&0t'#' 2e0te e0 /0# $/che)/$b'eA
3'&0t& +&c#+i?; #+ ,&,3ech&,&.
–H,tJ )et'J, )e+ h&$b'e )e +&, 2+&b&, –)i9& X,& Ne')e #ce+e'#0)& e+ 3#,&.
H+ ,&,3ech&,& #t'#:e,; t&)& e+ 3#'6/e % c'/?; +# c#++e. H0 /0# tie0)it# ,e )et/:&A
3i)i; /0 'e@'e,c& % #b'i; e+ ,&b'e. G#c; /0# h&9it# )e 3#3e+ % +# +e%; c&0 2'#0 #te0ci;0
)/'#0te /0 b/e0 '#t&.
–[gectJ02/+&,] –e.c+#$; F0)'D,–. Ge $e h#ce 6/e e,e ti3& 0& ,#be +ee'A :e +& 6/e ,e
t#')# c&0 e,# h&9it#...
–e# ,e :#.
H+ h&$b'e #''/2; e+ 3#3e+ % +& ti'; # +# c#++e.
–Iebe'(#0 e0,eU#'+& # 3&0e' +# b#,/'# e0 ,/ +/2#' –)i9& F0)'D, e0&9#)&.
"&, 0iU&, e,3e'#'&0 # 6/e e+ h&$b'e )e,#3#'ecie'# % @/e'&0 e0 b/,c# )e+ 3#3e+. F+
)e,)&b+#'+& e0c&0t'#'&0 +& ,i2/ie0teK
F>Hgb_H HG
HC\gFE "H _H FVQ_FQgHW
F_FwFW gH>XQHg
–[Q&0 '#?;0 0i 3&)(# +ee'+& 'J3i)&A e,tJ e0 c+#:e] –e.c+#$; F0)'D,.
"&, 0iU&, 'e2'e,#'&0 # ,/ b#0c# %A t'#, /0 '#t& )e e.#$i0#' e+ $e0,#9eA X,& Ne')e
e.c+#$;K –e# ,D 6/D )ice #6/(A $#U#0# te0)'e$&, t'#b#9&.
¿Seremos tan listos como Oso Aerde? Aamos a ver quién puede encontrar la clave, quién puede acomodar
las letras y las palabras para leer el mensa>e.
Ee)'& ^#%&0#A La Legión de la Tarántula. WD.ic&A GHE`G&+#'A LjjR.
2V- M4>:<=61 69 6D6Q./
C0 3e6/eU& 2'/3& )e +#, ++#$#)#, h&'$i2#, c#be?&0#, e,tJ t'#06/i+#$e0te b/,c#0)&
c&$i)# c/#0)&A ,i0 #:i,& #+2/0&A :#'i#, h&'$i2#, i0ce0)i#'i#,A $J, 3e6/eU#,A ,e +#0?#0 #+
#t#6/e.
"#, 3e6/eU#, h&'$i2#, i0ce0)i#'i#,A #+ 3#'ece'A 0& te$e0 # ,/ 3'e,# $/ch& $J,
2'#0)eA 3e'& +#, c#be?&0#, 'e#cci&0#0 'J3i)#$e0te. Q&0 :e+&ci)#)A /0# )e e++#, c&''e
h#ci# /0# i0ce0)i#'i# 6/e e,tJ # 3/0t& )e e0:i#' /0# ,eU#+ 6/($ic# # ,/ 0i)& 3#'# 3e)i' #
,/, &c/3#0te, 6/e $#0)e0 'e@/e'?&,. Qe''#0)& ,/, $#0)(b/+#, e0 t&'0& # +# ci0t/'# )e +#
h&'$i2# i0ce0)i#'i#A +# c#be?&0# )etie0e +# ,eU#+ $&')iD0)&+# c&0 @/e'?# % 3#'tiD0)&+# e0
)&,. H0 &c#,i&0e,A +&, i0,ect&, 3/e)e0 ,e' #,e,i0&, te''ib+e,.
F+2/0#, h&'$i2#, ,&0 i0&c/#,A & ,e#A 0& i$3+ic#0 'ie,2&, 3#'# +# ,#+/)A 3e'& &t'#, ,&0
te''ib+e,. "#, h&'$i2#, i0ce0)i#'i#, 3ic#0 % $/e')e0. b&)& ,e' h/$#0& 6/e ,e# ,/ :(cti$#
,e0ti'J /0# te''ib+e ,e0,#ci;0 )e 6/e$#)/'#. "#, h&'$i2#, 0e2'#, c#'3i0te'#, 0& 3ic#0A
!EE#OS #E'OR )*A A )*A
SEXTO GRADO
3e'& c/#0)& ,&0 3'&:&c#)#, $/e')e0 @/e'te$e0teA #,( 6/e 0/0c# +#,
$&+e,te, ,i +#, e0c/e0t'#, e0 e+ b&,6/e & ,i e0t'#0 e0 t/ c#,#.
"#, h&'$i2#, )e ci0t/'# )e e,3i0# tie0e0 c+#:&, & 3e)(c/+&,A 3#'#
3'&te2e' ,/, ci0t/'#, c&0t'# c/#+6/ie' c'i#t/'# 6/e t'#te )e #t#c#'+#,. F)e$J,A e0
&c#,i&0e,A :#'i#, h&'$i2#, #t#c#0 9/0t#,A #3&%J0)&,e /0#, # &t'#, c&0t'# e+ e0e$i2&.
"#, h&'$i2#, )e @/e2& 0& ,;+& #t#c#0 # +#, 3e',&0#, 3'&:&c#0)& e0 #+2/0#, :(cti$#,
:;$it&A /0# 'e#cci;0 #,$Jtic# %A e0 c#,&, '#'&,A h#,t# +# $/e'teA ,i0& 6/eA #)e$J,A tie0e0
+# c&,t/$b'e )e )e,t'/i' +&, c#b+e, )e e+ect'ici)#) % +#, +(0e#, te+e@;0ic#,.
Q/'i&,#$e0teA 3#'ece 6/e ,e ,ie0te0 #t'#()#, 3&' +&, c#$3&, e+ect'&$#20Dtic&,.
b#0t& +# :#'ie)#) '&9# c&$& +# 0e2'# @/e'&0 i0t'&)/ci)#, e0 H,t#)&, C0i)&,A 3&'
#cci)e0teA )e,)e F$D'ic# )e+ G/' % #$b#, ,e 3'&3#2#'&0 $/% 'J3i)#$e0te.
H,t# e,3ecie e, 3#'tic/+#' e0 6/e ,e h#0 e0c&0t'#)& $J, )e )&, $i+ 'ei0#, e0 /0# ,&+#
c&+&0i#. G&0 /0# 3+#2# 3#'# +# #2'ic/+t/'# % $/ch#, :ece, c&0,t'/%e0 $&0t(c/+&, 6/e
i0te'@ie'e0 c&0 +# 'ec&+ecci;0 )e +#, c&,ech#,. Q/#0)& e,t#, e,3ecie, )e #2'e,i:#,
h&'$i2#, ,#+e0 e0 @&'$#ci;0 )e c&$b#teA &t'&, i0,ect&, e i0c+/,& #+2/0&, :e'teb'#)&, ,e
#3#'t#0 )e ,/ c#$i0&.
"#, h&'$i2#, i0ce0)i#'i#, 0/0c# ,ie0te0 $ie)& % c&0 @'ec/e0ci# t'#t#0 )e #t#c#' # e,3ecie,
$/ch& $J, 2'#0)e,.
_(2(%(&P%$$,@&"a&'$i2#, #+ #t#6/e8&$,&La conducta. Los insectos ba>o el Microscopio. WD.ic&A GHE`Q&''e& )e+ W#e,t'&A MSSM.
@W- )./8D4 4D4:\
a#c(# $/ch& @'(&. Ge e0c&0t'#'&0 e0 e+ c#$3& /0 &t&$( % /0 2'i02&. H+ &t&$( te0(# +#
'&3# )e $#0t# #2/9e'#)# % e,t#b# c&$& ,i 0#)#< e+ 2'i02& ib# $/% #b'i2#)& % #B0 #,(A te0(#
@'(&.
–Y_& tie0e @'(& c&0 e,# '&3#Z –3'e2/0t; e+ 2'i02&.
–_&. YbB ,(Z
–Q+#'&A 3&' e,& $e #b'i2&.
–Gie0te, @'(& 3&'6/e 0& ,#be, )e@e0)e'te )e D+A c&$& 0&,&t'&,.
–Q+#'& 6/e ,DA 3&' e,& $e #b'i2&.
–_&. Q&$& tB te :i,te, t#0t&A te e0cie''#, e+ @'(& e0ci$#A 0& tie0e 3&' )&0)e ,#+i'.
W('#$e # $(A e0 c#$bi&K 0& ,ie0t& @'(& 3&'6/e ,e e,c#3# 3&' +&, #2/9e'&, )e $i '&3#.
Xt'& )(#A e+ 2'i02& i0:it; # c&$e' #+ &t&$(. "+e2; # ,/ c#,# % :e(# t&)& c&0 2'#0
i0te'D,.
H+ 2'i02& 3/,& c/bie't&,A 3e'& e+ &t&$( 0i +&, c&0&c(#. Gi':ie'&0 ,&3#. H+ &t&$( h#b(#
++e:#)& ,/ it#c#te )e t&'ti++#, 3&' ,i #c#,&. "#, ,#c; % +#, e$3e?; # /,#' 3#'# c/ch#'e#' ,/
,&3#.
–_& ,e#, ,/ci& –+e )i9& e+ 2'i02&–< /,# +# c/ch#'# c&$& %&.
–_&A e+ ,/ci& e'e, tBK +e /0t#, ,#+i:# # t/ c/ch#'# % +# :/e+:e, # $ete' #+ c#+)&.
_&,&t'&, te0e$&, c/ch#'# 3#'# c#)# b&c#)&.
–E/e, +&, c/bie't&, ,&0 $e9&'e,.
–F :e'A [c;$ete+&, c&$& %&]
"T+$,-/&/-/278&e0 H+i,# g#$('e?A cc&$3.dA Tres enamorados miedosos. Cuentos y narraciones indígenas. WD.ic&A GHEA LjjS.
@,. L41 Z69</8D/1 84 61/1<868
–[b'#ici;0A t'#ici;0] –2'it#b#0 $/ch&,.
–Nie0e0 # @/,i+#'0&, –)i9& /0& )e c#'# 3ec&,#A b#'b#, '/bi#, % &9&, #?/+e, 6/e
#3#'eci; e0 +# 3/e't#.
_& t#'); +# e,t#0ci# e0 ,e' i0:#)i)# 3&' +# ,&+)#)e,c#. H'#0 c&$& :ei0te 2#0#3#0e,
/0i@&'$#)&,A +& $J, )e,2'#ci#)& )e 0/e,t'#, c+#,e, '/'#+e,< t&)# +# $i,e'i# % t&)# +#
,/9eci;0 e,t#b#0 3i0t#)&, e0 #6/e++#, @i,&0&$(#, )e 'ec+/t#, :e0ci)&, % t'i,te,.
m/J'e?A i$3J:i)&A e,t#b# c&2i)& )e+ 3e,ti++& )e +# 3/e't#< 9/0t& # D+ Xc#$3&< )et'J,
E'iet&A g/i? % >/?$J0.
H0 #6/e+ $&$e0t& 'ec&')DA 0& ,D 3&' 6/D $i,te'i&,# #,&ci#ci;0 )e i)e#,A +#, +#b&'e,
)e $#)e'# #$#'i++# 6/e te0(# +# $e,# )e+ E'e,i)e0teA /0 ,#'#3e '&9& % :e')e 6/e t'#(# /0&
)e +&, 3'e,&, )e +# cJ'ce+A +# ce+)# 'eciD0 b+#06/e#)# )e $i $#e,t'& "/0#A /0 b#,ti;0 )e+
@/e'te )e Fc#3/+c&A % e+ )ib/9& )e /0 t'#9e 6/e h#b(# te0i)& c/#0)& e$3ecD # e,t/)i#'.
!EE#OS #E'OR )*A A )*A
SEXTO GRADO
"/e2& $e :i0ie'&0 # +# $e$&'i# $/+tit/) )e #.i&$#, +#3i)#'i&,A )e ,e0te0ci#, )e
@i+;,&@&, e,t&ic&,A )e #,cet#, c'i,ti#0&,A )e $&'#+i,t#, e,cD3tic&, #ce'c# )e +# $/e'te<
ce''D +&, &9&, % #3'etD +&, )ie0te,. Q/#0)& &( +&, $&:i$ie0t&, )e +# carretilla de once voces
A& 4(*& '$& "`U4& 3/2?%/!& `R%$*$,-$,!& `R%$1(%$,!& `U1+,-$,!8A /0# i0$e0,# #$#'2/'# $e
i0:#)i; +# b&c#.
Q/#0)& e,3e'#b# &(' 6/e $#0)#'# 6Kuego!A /0# :&? e,te0t;'e#A t&0#0teA c&$& ,#+i)#
)e /0 i0,t'/$e0t& 6/e :ib'#'# % 0& )e /0 3ech& h/$#0&A 2'it; c&0 t&)#, ,/, @/e'?#,K
–["e:#0te0 e,#, #'$#,] "&, :#+ie0te, 0& #,e,i0#0. "&, :#+ie0te, 0& $#t#0 # $#0,#+:#.
H+ 6/i0t& b#t#++;0 h# )e@e0)i)& ,ie$3'e # +# 3#t'i#A h# #t#c#)& # +&, e0e$i2&, )e WD.ic&A
0& ,e h# ceb#)& e0 h&$b'e, i0)e@e0,&,A e0 h&$b'e, 6/e e,3e'#0 +# $/e'te c'/?#)&, )e
b'#?&,... ["e:#0te0 e,#, #'$#,]...
e ,i2/i; h#b+#0)&A h#b+#0)& h#,t# t'#0,@&'$#',eA h#,t# 3e')e',e )e :i,t#. e# 0& e'# e+
#+e2'e c&$3#Ue'&A e+ 3&et# @e,ti:&A e+ c#0t&' )e +&, 'e2&ci9&, 3&3/+#'e,< e'# /0 ,e'
)e,c&0&ci)&A /0 h&$b'e e.t'#&')i0#'i&A 6/e # t&)&, 0&, e+ect'i?#b#A # t&)&, 0&, h#c(#
)e''#$#' +J2'i$#, c&$& ,i :e0ti+#'# /0# c#/,# #9e0# % 0& 0/e,t'# 3'&3i# c#/,#A +# c#/,# )e
0/e,t'# :i)#.
"&, ,&+)#)&, 3'i$e'& 6/e)#'&0 #t;0it&,A c&0 +#, #'$#, 3'e3#'#)#, % +i,t&, +&,
2#ti++&,. Ie,3/D, ,e c&0$&:ie'&0 h#,t# e+ e0te'0eci$ie0t&... E'iet& ,e2/(# h#b+#0)&< %# 0&
e'# e+ &'#)&' 6/e i0c'e3#b#< e'# e+ h/'#cJ0 6/e b'#$#b#A e+ +e;0 6/e '/2(#A e+ 3'&@et# 6/e
#$e0#?#b# c&0 c#,ti2&, % )#U&,.
F+ @i0 +&, e9ec/t&'e, #+?#'&0 +#, #'$#,A E'iet& :it&'e; #
m#+i,c& % /0 2'/3& tie'0&A 3e'& hete'&2D0e&A ,e @&'$;
e0t&0ce,K +&, ,&+)#)&, 6/e 0&, #b'#?#b#0A 9/'#0)& 6/e 0&
0&, $#t#'(#0< ^'#:&A e+ 9e@e )e +# e,c&+t#A 6/e ,e #)he'(# #
0&,&t'&, % t&$#b# 0/e,t'& 3#'ti)&< % t&)&,A
3'i0ci3#+$e0te m/J'e? % Xc#$3&A 6/e @e+icitJb#$&, #
E'iet& ++#$J0)&+e e+ ,#+:#)&' )e +# ge@&'$#A e+ ,#+:#)&' )e
:i)#, 3'eci&,(,i$#,.
]<0-/%<(,/&O(4('/&V4)(%$=@&"#/*&)(4<$,-$*&,/&(*$*<,(,8&$,&Antología de Historia de México. Documentos, narraciones y lecturas. WD.ic&A GHEA LjjO.
@2. L41 61D/>4<U/1
Ge +e, ++#$# #,te'&i)e, # :#'i&, $i+e, )e '&c#, 6/e 2i'#0 #+'e)e)&'
)e+ G&+A c#,i t&)&, e0t'e +#, ;'bit#, )e W#'te % mB3ite'. _#)ie
,&,3ech#b# ,/ e.i,te0ci# c/#0)&A e0 LpSLA e+ 3'i$e'& )e e++&, @/e
)e,c/bie't& #cci)e0t#+$e0te 3&' e+ #,t';0&$& Ei#??i.
H+ $#%&' )e t&)&,A Qe'e,A 6/e @/e t#$biD0 e+ 3'i$e'& e0 )e,c/b'i',eA $i)e c#,i LASSS
hi+;$et'&, )e )iJ$et'&. "&, $J, 3e6/eU&, ,&0 ,i$3+e$e0te 3#'t(c/+#, )e 3&+:&. C0& )e
+&, $J, 2'#0)e,A )e,c/bie't& e0 LjfMA ,e ++#$# \/i';0A % e, $/% e,3eci#+ 3&'6/e e,
e,@D'ic&A c&$& ,i @/e'# /0 3e6/eU& 3+#0et#. H0 2e0e'#+A +&, #,te'&i)e, tie0e0 @&'$#, $/%
i''e2/+#'e,.
"&, 3'i$e'&, #,te'&i)e, 6/e ,e )e,c/b'ie'&0 'ecibie'&0 0&$b'e, )e )i&,#, )e +#
#0ti2oe)#)A c&$& Qe'e,A Ne,t# % E#+#,. Xt'&, ++e:#0 +&, 0&$b'e, )e #+2/0&, 3e',&0#9e, )e
+# 2/e''# )e b'&%#A c&$& aDct&' % F6/i+e,. b#$biD0 h#% #+2/0&, 0&$b'e, )e hD'&e,
hi,t;'ic&,A c&$& ai)#+2&.
F+2/0#, :ece, +&, #,te'&i)e, 3#,#0 t#0 ce'c# )e /0 3+#0et# 6/e ,&0 #t'#()&, 3&' D+ %
,e c&0:ie'te0 e0 ,/, ,#tD+ite,. W#'te tie0e )&,A mB3ite' )ie? % G#t/'0& 0/e:e.
H0 &c#,i&0e,A +&, #,te'&i)e, ch&c#0 e0t'e ,( @&'$#0)& c'Jte'e, % @'#2$e0tJ0)&,e.
Q/#0)& /0 @'#2$e0t& )e #,te'&i)e c#e # +# bie''# ,e +e ++#$# $ete&'it&.
Wi2/e+ x02e+ ae''e'# et #+.A El Sistema Solar. WD.ic&A GHE–GVbHGFA LjjL.
@@- $9 I6<9/ U/ 961 I>.B61
"# :i++# )e >oD$e? e, /0 3e6/eU& 3/eb+& )e+ e,t#)& )e b#$#/+i3#,. H0 e,e +/2#'A c&$& e0
$/ch&, &t'&, 3/eb+&,A # +&, h#bit#0te, +e, 2/,t# $/ch& h#b+#' )e c/e0t&, )e #3#'eci)&,
%A #/06/e #+2/0&, 3#'e?c#0 c&,# )e @#0t#,(# e.#2e'#)#A +# 2e0te 0& ,e c#0,# )e
e,c/ch#'+&,. Gie$3'e :#0 ,/'2ie0)& 0/e:&, c/e0t&,A c#)# :e? $J, i0te'e,#0te,. H0
PbM2$=&'$&4/&.+$&2I*&*$&3(?4(@&*<,&'+'(@&$*&*/?%$&4(*&"?/4(*&'$&4+2?%$89
Q/e0t#0 +&, c#$3e,i0&, 6/eA c/#0)& ib#0 3&' +#, 0&che, # +&, 3&t'e'&,A )e 'e3e0te
,#+(#0 /0#, b&+#, )e +/$b'e e0 e+ c#$i0&. Xt'#, :ece,A $ie0t'#, e,t#b#0 'e2#0)&A +#, b&+#,
!EE#OS #E'OR )*A A )*A
SEXTO GRADO
,#+(#0 e0 $&0t;0 3&' #''ib# )e +&, $#i?#+e, %A )e,3/D, )e )#' :#'i#,
:/e+t#, e0 e+ #i'eA ,e $#'ch#b#0.
"#, 3e',&0#, $J, #0ci#0#, )ec(#0 6/e +#, b&+#, e'#0 b'/9#, 6/e
,#+(#0 3&' +#, 0&che, # 3#,e#',e 9/0t#,. F+2/0#, #,e2/'#b#0 6/e
'e?#0)& +#, )&ce :e')#)e,A #+ $i,$& tie$3& 6/e ,e h#c(# /0 0/)&
e0 /0# c/e')# 3&' c#)# 'e?&A +#, b'/9#0 b#9#b#0. Q/#0)& ,e c&0,e2/(# +& #0te'i&'A +#,
b'/9#, ,e c&0:e't(#0 e0 )i@e'e0te, #0i$#+e, 3#'# #h/%e0t#' # +# 3e',&0# 6/e +#, b#9#'&0. Gi
#+ c#b& )e cie't& tie$3& +# 3e',&0# 0& ,e $#'ch#b#A ,e 3e')(# e+ hechi?& % +# b'/9# t&$#b#
,/ #,3ect& h/$#0&A 6/e)#0)& e0t&0ce, # $e'ce) )e 6/ie0 +# h/bie'# b#9#)&.
Wi he'$#0& Wi2/e+ $e c&0t; 6/e c/#0)& D+ e'# 0iU& :i& 3&' 3'i$e'# :e? # +#, b'/9#,.
Ii9& 6/e D+ % /0 #$i2& ,/%& h#b(#0 i)& )e 0&che #+ 3&t'e'&.
Ie 'e2'e,& :e0(#0 3+#tic#0)& $&0t#)&, e0 /0 b/''& c/#0)& :ie'&0 6/e /0# b&+# ,e
#ce'c#b# # e++&, $&:iD0)&,e )e /0# $#0e'# $/% e,3eci#+A c&$& ,i ++e:#'# ,/#:e$e0te e+
'it$& )e #+2B0 b#i+e. Wie0t'#, $i he'$#0& +# &b,e':#b# @#,ci0#)&A ,/ #$i2& +e 3'e2/0t; ,i
6/e'(# :e' $J, b'/9#,. Wi he'$#0&A #/06/e c&0 $ie)&A +e )i9& 6/e ,(. H+ $/ch#ch&
e0t&0ce, e$3e?; # chi@+#' @/e'teA $/% @/e'teA % @/e'&0 #3#'ecie0)& $J, b&+#,. H0t'e $J,
chi@+#b# ,/ #$i2&A $J, b&+#, ,#+(#0 % $J, ,e +e, #ce'c#b#0. Ie 3'&0t&A e+ $/ch#ch& 2/#');
,i+e0ci& % +e )i9& # Wi2/e+ 6/e e'# $#+& chi@+#'+e, $/ch&A 6/e 3&' e,& ,e c#++#b#. "#, b&+#,
,e @/e'&0 $#'ch#0)& 3&c& # 3&c&A t#+ c&$& h#b(#0 ++e2#)&. Wi he'$#0& % ,/ #$i2&
c&0ti0/#'&0 ,/ c#$i0&A /0& c&0 +# t'#06/i+i)#) 6/e )# +# c&,t/$b'eA e+ &t'& te$b+#0)& )e
$ie)& 3&' ,/ 3'i$e'# e.3e'ie0ci#.
e& +e( e0 /0# 'e:i,t# 6/e e.i,te /0 3J9#'& c&0 cie't# @&,@&'e,ce0ci# e0 +#, 3+/$#,. We
+& i$#2i0D :&+#0)& % +& c&$3#'D c&0 /0# +/ciD'0#2# 2i2#0te. b#+ :e? e,e 3J9#'& e, +& 6/e
h#0 :i,t& +#, 3e',&0#, )e >oD$e?. Q&$& i20&'#0 )e 6/D ,e t'#t#A ,e i$#2i0#0 +& 6/e
3&)'(# ,e'.
e& 0/0c# he :i,t& # +#, @#$&,#, b'/9#, %A #/06/e c'e& 6/e ,&0 +&, 3J9#'&,
@&,@&'e,ce0te,A 0/0c# he 6/e'i)& i' )e c#ce'(# 3&' +# 0&che # +&, 3&t'e'&,. "#, 3e',&0#,
6/e 0& he$&, :i,t& #B0 +#, b&+#, e,3e'#$&, te0e' e+ ,/@icie0te :#+&'A % #i'e t#$biD0A 3#'#
3&)e' chi@+#'+e, @/e'te... $/% @/e'te.
":4&?(<4$&'$&4(*&?%+6(*8&$,&Wi'e%# Q/et& cc&$3.dA Cuéntanos lo que se cuenta. WD.ic&A GHE–QX_F=HA MSST.
@F- $8D>/Z<1D6 6 a.686; 8<E6 5Eb,5E.
m/#0# :i:e e0 X'i?#bit#A e0 e+ N#++e )e+ We?6/it#+A e0 e+ e,t#)& )e ai)#+2&. bie0e 0/e:e
#U&, % :# e0 3'i$e'& )e 3'i$#'i#. "# c&0&c( e0 e+ #+be'2/e )&0)e e++# :i:e )e +/0e, #
:ie'0e, c&0 &t'&, 0iU&, 6/e e,t/)i#0 +# 3'i$#'i#A % c/%#, c#,#, 6/e)#0 $/% +e9&, )e +#
e,c/e+#. Fh( )e,#%/0#0A c&$e0A h#ce0 +# t#'e#A )/e'$e0A % ,;+& +&, @i0e, )e ,e$#0# :e0 #
,/, 3#3J,.
–Ybe 2/,t# :i:i' e0 e+ #+be'2/eZ–+e 3'e2/0tD.
–G(A 3&'6/e #6/( 3/e)& i' # +# e,c/e+#A #3'e0)e' +# +ecci;0 % 9/2#' c&0 $i, #$i2&,.
–Y\/D h#, #3'e0)i)&Z
–F +ee' % # e,c'ibi' e0 )&, +e02/#, –e,3#U&+ % hUy–hU/–A
% t#$biD0 # ,/$#'.
–Ye c/J0)& :#, # c#,# )e t/, 3#3J, 6/D h#ce,Z
–"e #%/)& # $i $#$J # 3#,t&'e#' +&, chi:it&, % # +i$3i#'
+# c&ci0#.
–YQ;$& +e h#ce, c&0 +&, chi:it&,Z
–"e, #:ie0t& 3ie)'#, 3#'# 6/e ,e 'e2'e,e0.
m/#0# e, bi+i02oe % tie0e /0&, &9&, $/% b&0it&, c&$&
#+$e0)'#, % $e ,&0'(e.
–cA$@&H0;2/&*$&'<0$&".+$&?/,<-/*&/6/*&-<$,$*8&$,&3Cd–
hU/Z
m/#0# ,e t#3# +# b&c# % ,e '(e.
–YIe 6/D te '(e,Z–A +e 3'e2/0t&A % e++# ,e :/e+:e # t#3#' +# b&c# % ,/, &9&, b'i++#0.
Ieci)( c#$bi#' +# c&0:e',#ci;0 % +e 3'e2/0tDK
–Y\/iD0 e, t/ $e9&' #$i2#Z
–re0#i)#A c&0 e++# 9/e2& # 6/e e, $i hi9# & # 3ei0#'0&,.
m/#0# t'#e /0 :e,ti)& #?/+ 6/e h#ce 'e,#+t#' ,/ 3ie+ t&,t#)#. H,t#$&, ,e0t#)#, e0 e+
3#ti& )e+ #+be'2/e % 0&, 6/e)#$&, e0 ,i+e0ci& /0 +#'2& '#t& $i'#0)& +&, $#2/e%e,A +&,
0&3#+e,A +#, $&0t#U#,. Ge $e &c/''e 3'e2/0t#'+eK
–Y\/D te 2/,t# $J,A e+ c#$3& & +# ci/)#)Z
–H+ c#$3&A 3&'6/e #6/( 3/e)& 9/2#' # b'i0c#'A # c&''e'A #+ bei,b&+ % #+ c&%&te.
!EE#OS #E'OR )*A A )*A
SEXTO GRADO
–Q&''e, # +# b#,e 3#'# 6/e 0& te #+c#0ce.
–FhA %& +& 9/2#b# c/#0)& e'# chi6/it#A 3e'& +e )ec(#$&, #+
+&b&.
m/#0# ,e 3&0e +# $#0& e0 +# b&c# % ,e '(e. G/, &9&, :/e+:e0 #
b'i++#' % +e 3'e2/0t&K
–YQ;$& +e hici,te 3#'# #3'e0)e' # h#b+#' hUy–hU/Z
–F,( 0#c(A +/e2& #3'e0)( e,3#U&+ e0 +# e,c/e+#.
H+ c#+&' ,e 3&0e @/e'te % m/#0# :# # )&0)e e,tJ /0# ++#:e )e #2/# % ,e $&9# +# c#'# % e+
3e+& c&0 &t'# )e ,/, #$i2#, 6/e ,e ++#$# V,#be+.
–Y_& te 2/,t# e+ #2/# @'(#Z –$e 3'e2/0t# )e,)e )&0)e e,tJ–. F $i ,(.
e 3&' 3'i$e'# :e? :i ,/ ,&0'i,# c&$3+et#. G/ b&c# b'i++#b# t#0t& c&$& ,/, &9&,. _&
$e )i& tie$3& )e 'e,3&0)e'+e 3&'6/e ,#+i; e+ $#e,t'& % ++#$; # t&)&, +&, 0iU&, # c&$e'.
We i0:it; % )e,3/D, 0&, )e,3e)i$&, c&0 /0 #b'#?&A c&$& ,i @/D'#$&, #$i2#, )e,)e h#ce
$/ch&, #U&,.
U,-$*&'$&<%2$@&()$%<5bM&0;2/&*$&'<0$N&".+M&?/,<-/*&/6/*&-<$,$*8&$,&3Cd–hU/A b/e0&A
$J, bie0 c;$& ,/e0# e0 e,3#U&+K shi ma >oto ri da.
^e#t'i? F2/i+#'A "H0t'e:i,t# # m/#0#A 0iU# hU#–hU/8&$, ge:i,t# Qh#ch#+#c#A México desconocidoA _&. LA #b'i+ LjjP.
@K- $9 %49 7 96 L.86
C0# 0&cheA c/#0)& ,#+ie'&0 # 3#,e#' 3&' +# 3+#%#A e+ GeU&' V2/#0& % +# GeU&'# V2/#0#A
e0c&0t'#'&0 )&, h/e:eci++&, % +&, e0te''#'&0 e0 +# #'e0#.
F+ c#b& )e /0 tie$3&A +&, h/e:&, ,e '&$3ie'&0. Ie /0& ,#+i; /0 0iU& 6/e )&'$(# e0
/0 J'b&+< )e+ &t'&A /0# 0iU# 6/e )&'$(# e0 /0 3e6/eU& ce0&te.
Ie,)e e+ J'b&+A e+ 0iU& :e(# c;$& e+ GeU&' V2/#0& % +# GeU&'#
V2/#0# 'eh#c(#0 +#, $&0t#U#, % +&, :#++e, % +&, '(&, 3#'# +&, $#%#,.
Ee'& c&$& 0& h#b(# G&+A +# tie''# e,t#b# $/% $&9#)# 3&' +&, )i+/:i&,
6/e h#b(#0 #c#b#)& c&0 +&, h&$b'e, #0te, )e 6/e +&, )i&,e, +e,
)ie'#0 +# ,/,t#0ci# )e+ $#(?.
H+ GeU&' V2/#0& % +# GeU&'# V2/#0# ++#$#'&0 #+ 0iU&K
–Ne0A b#9# )e+ J'b&+ –+e )i9e'&0.
e e+ 0iU& b#9; % c#$i0; h#,t# e++&,.
–Ybe 2/,t#'(# ,e' e+ 0/e:& G&+ 6/e #+/$b'e +# bie''#Z –+e 3'e2/0t#'&0.
–G( $e 2/,t#'(# –c&0te,t; e+ 0iU&–. Ee'& ,i :ie0e $i he'$#0#A +# 0iU# 6/e )/e'$e e0
e+ ce0&te< ,i 0&A $e ,e0ti'D ,&+& #++J #''ib#.
H0t&0ce, e+ GeU&' V2/#0& % +# GeU&'# V2/#0# ++#$#'&0 # +# 0iU#K
–Ne0A ,#+ )e+ ce0&te –+e )i9e'&0.
e +# 0iU# ,#+i; % c#$i0; h#ci# e++&,.
–Ybe 2/,t#'(# ,e' +# "/0# 6/e #+/$b'e +# bie''#Z –+e 3'e2/0t#'&0.
e +# 0iU# c&0te,t; 6/e ,(A 6/e #c&$3#U#'(# c&0 $/ch& 2/,t& # ,/ he'$#0& 3/e,
t#$3&c& )e,e#b# e,t#' ,&+#.
e #,( e+ 0iU& % +# 0iU# ,e c&0:i'tie'&0 e0 e+ G&+ % +# "/0#. F+/$b'#'&0 +# bie''#
c/#'e0t# )(#, % c/#'e0t# 0&che,A h#,t# 6/e ,e ,ec; % c'ecie'&0 +#, 3+#0t#, c&$e,tib+e,
&t'# :e? % +&, h&$b'e, 3/)ie'&0 c&$e' &t'# c&,# 6/e 0& @/e'# ,;+& 3ece,.
Ee'& 9/0t&, )#b#0 )e$#,i#)# +/? % )e$#,i#)& c#+&' # +# bie''#. H0t&0ce,A +&, )i&,e, +e
3i)ie'&0 #+ G&+ 6/e ,;+& ,#+ie'# )e )(#< % # +# "/0#A )e 0&che.
b&)#:(# h&%A c/#0)& +# "/0# 0& ,e :eA )ice0 6/e e, 3&'6/e +# 0iU# ,e 6/e)# )&'$i)#
e0 e+ ce0&te.
C0# :e? 'e,t#b+eci)&, e+ G&+ % +# "/0# e0 e+ cie+&A e+ h&$b'e c'e#)& c&0 +# ,/,t#0ci#
)e+ $#(? 3/)& :i:i'.
H0t&0ce, e+ >'#0 E#)'eA GeU&' V2/#0&A % +# >'#0 W#)'eA GeU&'# V2/#0#A &')e0#'&0 #
+&, h&$b'e, 6/e +&, #)&'#'#0A % +&, h&$b'e, 'e3itie'&0 c&0 'e,3et& e+ 0&$b'e )e +&,
)i&,e,.
F+ @i0A +&, )i&,e, )i9e'&0K
–E&)e$&, )e,c#0,#'. ae$&, c/$3+i)& 0/e,t'#, c'e#ci&0e,.
":4&*/4&A&4(&4+,(8 e0 Gi+:i# W&+i0# cc&$3.dA Las dos iguanas. Leyendas Mayas de Creación. WD.ic&A GHE`Q&'/0)#A MSSO.
!EE#OS #E'OR )*A A )*A
SEXTO GRADO
@O- c<>.1 7 I/141
H.i,te /0# e0@e'$e)#) e,c&0)i)# e0t'e +&, +#bi&, 6/e e0 tD'$i0&, $D)ic&, ,e c&0&ce
c&$& $&0&0/c+e&,i, i0@ecci&,#A 3e'& c&$B0$e0te ,e +e ++#$# +# e0@e'$e)#) )e+ be,&.
Fct/#+$e0te ,#be$&, 6/e e, c#/,#)# 3&' e+ :i'/, )e H3,tei0–^#'' c0&$b'e 6/e e, +#
,/$# )e +&, #3e++i)&, )e +&, i0:e,ti2#)&'e, 6/e )e,c/b'ie'&0 e+ :i'/, e0 LjTPd. H+ :i'/,
6/e 3'&)/ce +# $&0&0/c+e&,i, i0:#)e B0ic#$e0te # +&, ,e'e, h/$#0&,. ! "# e0@e'$e)#) )e+ be,& 3/e)e 3'e,e0t#',e e0 c/#+6/ie' et#3# )e +# :i)# )e /0#
3e',&0#. F :ece,A ,e #)6/ie'e )/'#0te +# i0@#0ci#A c/#0)& 0/e,t'&, 3#)'e,A t(&, % #b/e+&,
0&, )#0 )e c&$e' c&0 ,/ c/ch#'# & c/#0)& 0&, ++e0#0 )e be,&, c#'iU&,&,. Gi #+2/0& )e
e++&, te0(# e+ :i'/,A h#b'e$&, c&0t'#()& +# e0@e'$e)#). !
Gi #c#,& e,c#3#$&, )e 3#)ece'+# )/'#0te +# i0@#0ci#A e, c#,i ,e2/'& 6/e +# #)6/i'#$&,
)/'#0te +# #)&+e,ce0ci#A %# 6/eA 9/,t#$e0te e0 e,# et#3# )e +# :i)#A +&, '&$#0ce, %
0&:i#?2&, #/$e0t#0 +#, 3&,ibi+i)#)e, )e 6/e e+ :i'/, c&0t#2ie # +&, i0)i:i)/&, 6/e +e
@#+t#b#0. e e, 6/e +# e0@e'$e)#) )e+ be,& e, b#,t#0te c&0t#2i&,# %A c&$& e+ #$&'A
i0c/'#b+e. !
H+ :i'/, )e H3,tei0–^#'' 3e'te0ece # /0# @#$i+i# )e $ic'&&'2#0i,$&, c#/,#0te, )e
e0@e'$e)#)e, c&$& +# :#'ice+# % e+ he'3e, 6/e c&$3#'te0 /0# c#'#cte'(,tic#K /0# :e? 6/e
te c&0t#2i#,A e+ :i'/, 3e'$#0ece e0 e+ &'2#0i,$& 3#'# ,ie$3'e. e ,e c&0t#2i# c&0 @#ci+i)#)
3&'6/e +&, 6/e tie0e0 e+ :i'/, 3/e)e0 ,e0ti',e 3e'@ect#$e0teA 3e'& )e t&)&, $&)&, +&
++e:#0 c&0,i2& % 3/e)e0 t'#,$iti'+& # 6/ie0e, 0& +& tie0e0.
"#, ci@'#, i0)ic#0 6/e +# e0@e'$e)#) )e+ be,& ,e #)6/ie'e 3'i0ci3#+$e0te e0t'e +&, LS
% +&, MR #U&,.
F0te, )e c/$3+i' OR #U&,A jRz )e +# 3&b+#ci;0 %# h# te0i)& c&0t#ct& c&0 e+ :i'/,.
Q&$& &c/''e c&0 +# :#'ice+# % &t'#, e0@e'$e)#)e, :i'#+e, )e +# $i,$# @#$i+i# 6/e +#
$&0&0/c+e&,i,A +&, ,(0t&$#, ,&0 $J, ++e:#)e'&, ,i c&0t'#e$&, +# e0@e'$e)#) c/#0)&
,&$&, 0iU&, & #)&+e,ce0te,.
"#, $&+e,ti#, ,e'J0 $/ch& $#%&'e, ,i +# e0@e'$e)#) ,e
#)6/ie'e e0 et#3#, 3&,te'i&'e, )e +# :i)#. "# e0@e'$e)#) )e+ be,&
&c#,i&0# ,(0t&$#, $/% $&+e,t&,A 3e'& 3&' +& c&$B0 e, /0#
e0@e'$e)#) be0i20# ce,t& 6/ie'e )eci' 6/eA #@&'t/0#)#$e0teA 0& e,
2'#:ed. Gi0 e$b#'2&A ,/ )i#20;,tic& #)ec/#)& e, $/% i$3&'t#0te
3&'6/e $ie0t'#, ,e 3#)ece0 +&, ,(0t&$#, ,e 'e6/ie'e )e c/i)#)&, e,3eci#+e, % $/ch&
)e,c#0,&.
Q(%7(&:2<4<(&E$?$%&W+<=@&"]<%+*&A&?$*/*8&$,&La enfermedad del beso. WD.ic&A GHE`Q#,ti++&A MSSR.
@S- d48>6U 4 /9 8<E4 Q./ 169<_ U/ .86 96D6 U/ 0481/>Z61
"# ,eU&'# ^e'ti ^#'t&+&tti ,e ,e0t; e0 +# $ece)&'# % e$3e?; # )e,#%/0#'. Ge t&$; c/#t'&
t#?#, )e c#@DA t'e, 3#0eci++&, c&0 $#0te6/i++# % $ie+A )&, h/e:&, 3#,#)&, 3&' #2/# % /0#
'eb#0#)# )e 3#0 0e2'& c&0 9#$;0 % 6/e,&A % /0# 'eb#0#)# )e 3#0 b+#0c& c&0 foie8gras )e
2#0,&. Q&$& +# ,eU&'# ^#'t&+&tti ,e $ec(# $ie0t'#, c&$(# % beb(# –#+ @i0 % #+ c#b& +#,
$ece)&'#, ,&0 3#'# $ece',e–A ,/ b#t# #?/+ ce+e,te #c#b; ++e0# )e $#0ch#, $#''&0e,A )e
c#@DA % #$#'i++#,A )e h/e:&. F)e$J,A 2'#0 c#0ti)#) )e $i2#, )e 3#0 +e c#%e'&0 3&' e+ c/e++&
)e +# b#t#.
"# ,eU&'# ^#'t&+&tti ,e +e:#0t; % e$3e?; # ,#+t#' ,&b'e /0 3ie 3&' e+ c/#'t& )e e,t#'
h#,t# 6/e t&)#, +#, $i2/it#, h/bie'&0 c#()& )e +# b#t#. Ie,3/D, ,e ch/3; +&, )e)&,
3e2#9&,&, )e $ie+. H0t&0ce, ,e )i9& # ,( $i,$#K
–Q'i#t/'#A #h&'# :#, # +#:#'te % # :e,ti'te c&$& e, )ebi)& % # 3&0e'te # t'#b#9#'A
[3e'& 'J3i)&]
Q/#0)& +# ,eU&'# ^#'t&+&tti h#b+#b# c&0,i2& $i,$#A ,ie$3'e ,e )ec(# {c'i#t/'#{.
H0 +# D3&c# e0 6/e +# ,eU&'# ^#'t&+&tti e'# 'e#+$e0te /0# c'i#t/'#A ,/ $#)'e +e )ec(#
c&0,t#0te$e0teK
–Q'i#t/'#A 6/e %# h#2#, +# t#'e#. Q'i#t/'#A 6/e ,e6/e, +# :#9i++#. Q'i#t/'#A cJ++#te.
e $J, t#')eA c/#0)& +# ,eU&'# ^#'t&+&tti %# 0& e'# /0# 0iU#A ,/ $#'i)&A e+ ,eU&'
^#'t&+&ttiA ,ie$3'e +e )ec(#K
!EE#OS #E'OR )*A A )*A
SEXTO GRADO
–Q'i#t/'#A 6/e 3'e3#'e, 3'&0t& +# c&$i)#. Q'i#t/'#A 6/e $e c&,#, /0 b&t;0 )e +&,
3#0t#+&0e,. Q'i#t/'#A 6/e @'ie2/e, e+ ,/e+&.
"# ,eU&'# ^#'t&+&tti ,e h#b(# #c&,t/$b'#)& # c/$3+i' +#, ;')e0e, % +&, e0c#'2&, ,;+&
c/#0)& +# ++#$#b#0 {c'i#t/'#{. G/ $#)'e h#c(# tie$3& 6/e h#b(# $/e't& % e+ ,eU&'
^#'t&+&tti h#c(# tie$3& 6/e ,e h#b(# i)& # :i:i' # &t'# 3#'te< # 0#)ie +e i0te'e,#b# 3&' 6/DA
e'# /0 #,/0t& 3'i:#)&. H0 t&)& c#,&A +# ,eU&'# ^#'t&+&tti 0& te0(# # 0#)ie $J, 6/e # ,i
$i,$# 6/e +e ++#$#'# {c'i#t/'#{.
Qh'i,ti0e _|,t+i02e'A donrad o el niUo que salió de una lata de conservas. WD.ic&A GHE`F+@#2/#'# V0@#0ti+A MSSO.
@T- $9 I<1D/0 U/ 96 /1Q.<86
Q/#0)& b/c# ,#+(# )e +# e,c/e+#A ib# # #%/)#' # /0 #$i2& # +#:#' c#''&,. H, )eci'A e'# $J,
bie0 /0 3#t';0. X $e9&'A $J, bie0 /0 ,&ci&. H, )eci'A 0& 'e#+$e0te /0 ,&ci&... H+ ti3& e'#
e+ #,e#)&' )e /0 e)i@ici&. >#0#b# ,#+#'i& $(0i$&. e 3#'# 6/e e+ )i0e'& 0& ,e 6/e)#'# #,(
)e $(0i$&A +#:#b# +&, c#''&, )e +&, 6/e :i:(#0 e0 e+ e)i@ici&.
C0 )(# b/c# 3#,; 3&' #h(< 0& c&0,e2/(# e$3+e&. H+ #,e#)&' +e 3'e2/0t; ,i 6/e'(# ,e'
,/ ,&ci& e0 e+ 0e2&ci& )e +#:#' c#''&,K
–bB +#:#, /0&, % %& te )&% e+ LS 3&' cie0t& )e t&)& +& 6/e 2#0e.
F b/c# +e 3#'eci; e.ce+e0te. e #6/e+ $i,$& )(# c&$e0?;.
Ee'& #3e0#, ++e2#b#A e+ #,e#)&' ,e ib# #+ b#' )e +# e,6/i0# # t&$#',e /0&, t'#2&,<
+/e2& ,e ti'#b# e0 #+2B0 'i0c&0cit& )e+ 2#'#9eA % '&0c#b#. b/c# ,e2/(# +#:#0)& t&)&, +&,
c#''&,.
C0 )(# # b/c# +e 3#'eci; 6/e e,t#b# t'#b#9#0)& )e$#,i#)& % 6/e e,& )e+ LS 3&' cie0t&
0& e,t#b# c+#'&. gec+#$;. F+ #,e#)&' 0& +e 2/,t;K
–Wi'#A he'$#0&A h#% cie0 $/ch#ch&, 6/e :i:e0 e0 +# c#++eA +&c&, 3&' e,te e$3+e&.
Wi'#K te e,t&% h#cie0)& /0 @#:&'. _& 0ece,it& 6/e $e +& #2'#)e?c#, )e 3&' :i)#A 3e'& 0&
6/ie'& 'ec+#$&,. Gi 0& te 2/,t#A te 3/e)e, i'.
"#, $&0e)#, 6/e b/c# 'ecib(# +e #%/)#b#0 # ++e:#' c&$i)# # +# c#,#.
b/c# ,i2/i; +#:#0)& c#''&,.
F :ece, e+ 3&'te'& )e+ e)i@ici& ++#$#b# #+ #,e#)&'. b/c# 'e,3&0)(# c&$& D,te +e h#b(#
e0,eU#)&K
–H,tJ +#:#0)& /0 c#''& #++J #@/e'#K +& :&% # ++#$#' –% c&''(# h#,t# e+ b#' # #:i,#'+e.
H+ #,e#)&' ,e t&$#b# e+ t'#2& )e /0 2&+3e % ,#+(# c&''ie0)&. b/c# +& ,e2/(#A ,i0 3'i,#A
3#'# 3#,#' )e,3#ci& 3&' e+ 'e,t#/'#0te )e +# e,6/i0#. [\/D be++e?#] Ge ++#$#b# H+ E#'#(,&
)e +&, ^i,tec,. Ie,)e +# c#++e ,e :e(# t&)& +& )e #)e0t'&A # t'#:D, )e +# 3#'e) )e :i)'i&.
[\/D 2e0te +# 6/e c&$(#]
a#b(# /0# $e,# ce'c# )e+ :i)'i&. e ,ie$3'eA [,ie$3'e]A +&, c+ie0te, c&$(#0 bi,tec.
H+ #c&$3#U#$ie0t& )e+ bi,tec c#$bi#b# $/ch&K #''&?A e0,#+#)#A e,3J''#2&,A h/e:&.
H+ c&+&' )e+ bi,tec c#$bi#b# /0 3&c&K e0 ,/ 3/0t&A 3&c& #,#)&A $/% #,#)&.
Ee'& +& 6/e 0/0c# c#$bi#b# e'# c;$& e+ te0e)&' % e+ c/chi++& ,e h/0)(#0 e0 e+ bi,tec.
H0t'e b/c# $J, $i'#b#A $J, ,e i$3'e,i&0#b# c&0 #6/e++# $#0e'# )e h/0)i',e. [\/D c#'0e
t#0 b+#0)#A Ii&, $(&] H'# t#0 i$3'e,i&0#0te 6/e /0 )(# ,e #ce'c; $J,A /0 3&c& $J,A %
#c#b; 3&' #3'et#' +# 0#'i? e0 e+ :i)'i&. C0 $e,e'& ,#+i; # )eci'+e 6/e +&, c+ie0te, e,t#b#0
3e')ie0)& e+ #3etit& )e t#0t& 6/e b/c# $i'#b# +&, bi,tec,.
Ie,)e e0t&0ce,A b/c# 3#,#b# )e,3#ci& % $i'#b# )e 'e&9&. e ,;+& )e,3/D, )e h#be'
3#,#)& $/ch#, :ece, ,e @i9; e0 /0# 3e6/eU# 3+#c# 6/e h#b(# # /0 +#)& )e +# 3/e't#K e'# +#
+i,t# )e +&, bi,tec, )e +# c#,#< 0&$b'eA #c&$3#U#$ie0t&A 3'eci&. b/c# e'# 'e#+$e0te $#+&
e0 $#te$Jtic#,A 3&' e,& t#'); /0 b/e0 '#t& c#+c/+#0)& c/J0t&, c#''&, te0)'(# 6/e +#:#'
3#'# 3&)e',e c&$e',e /0& )e #6/e++&, bi,tec,.
#A5<(&E/6+,5(&D+,$*@&":4&?<*-$0&'$&4(&$*.+<,(8&$,&6Chao! WD.ic&A GHE`_&'$#A MSSR.
!EE#OS #E'OR )*A A )*A
SEXTO GRADO
@V- '. ><16
\/(t#$e e+ 3#0A ,i 6/ie'e,A
6/(t#$e e+ #i'eA 3e'&
0& $e 6/ite, t/ 'i,#.
Wi +/ch# e, )/'# % :/e+:&
c&0 +&, &9&, c#0,#)&, # :ece,
)e h#be' :i,t&
+# tie''# 6/e 0& c#$bi#A
3e'& #+ e0t'#' t/ 'i,#
,/be #+ cie+& b/,cJ0)&$e
% #b'e 3#'# $( t&)#,
+#, 3/e't#, )e +# :i)#.
m/0t& #+ $#' e0 &t&U&A
t/ 'i,# )ebe #+?#'
,/ c#,c#)# )e e,3/$#A
% e0 3'i$#:e'#A #$&'A
6/ie'& t/ 'i,# c&$&
+# @+&' 6/e %& e,3e'#b#A
+# @+&' #?/+A +# '&,#
)e $i 3#t'i# ,&0&'#.
g(ete )e +# 0&cheA
)e+ )(#A )e +# "/0#A
'(ete )e +#, c#++e,
t&'ci)#, )e +# i,+#A
'(ete )e e,e t&'3e
$/ch#ch& 6/e te 6/ie'eA
3e'& c/#0)& %& #b'&
+&, &9&, % +&, cie''&A
c/#0)& $i, 3#,&, :#0A
c/#0)& :/e+:e0 $i, 3#,&,A
0iD2#$e e+ 3#0A e+ #i'eA
+# +/?A +# 3'i$#:e'#A
3e'& t/ 'i,# 0/0c#
3&'6/e $e $&'i'(#.
Pablo Neruda
Pablo Neruda para niUos. WD.ic&A GHE`G/,#et#A MSSP.
FW- `8 R4^4e 96 5<1D4><6 U/9 6=.6 /8 96 D</>>6
V$#2i0# 3&' /0 $&$e0t& 6/e t&)# e+ #2/# )e +# bie''# ++e2#'# )e /0 ,&+& 3&?&.
H,t& 0& e, t#0 '#'& c&$& ,/e0#. b&)# e+ #2/#
)e +# bie''# e,tJ c&0ect#)#A #,( 6/e e0 'e#+i)#)
e.i,te /0# ,&+# @/e0teA /0 3&?& 2+&b#+A )e+ 6/e t&)&,
&bte0e$&, #2/#. Q#)# &+# )e $#'A c#)# +#2&A #''&%&
& '(& ,/bte''J0e&A c#)# 2&t# )e ++/:i# % c&3& )e
0ie:eA % c#)# 3e)#cit& )e hie+& e0 +&, 2+#ci#'e, % e0
+#, c#3#, 3&+#'e,A e, 3#'te )e e,te 3&?& 2+&b#+.
F,( 6/eA %# ,e# 6/e #b'#, /0# ++#:e e0 _&'te#$D'ic#A ,#6/e, #2/# )e /0 3&?& e0
}e0i# & te b#Ue, e0 /0 '(& e0 +# V0)i#A t&)# e, +# $i,$# #2/#. e c&$& t&)& e,tJ
c&0ect#)&A +# @&'$# e0 6/e t'#te$&, e+ #2/# e0 e,te 3&?& #@ect#'J # t&)#, +#, e,3ecie,
)e+ 3+#0et#A i0c+/%e0)& # 0&,&t'&,A #h&'# % e0 +&, #U&, 3&' :e0i'.
Ni:i$&, e0 /0 3+#0et# #c/&,&. Q#,i fS 3&' cie0t& )e +# ,/3e'@icie )e +# bie''# e,tJ
c/bie't& )e #2/#. H,t# #2/# ,/3e'@ici#+ ,e e0c/e0t'# e0 &cD#0&,A +#2&,A '(&,A #''&%&,A
3#0t#0&,A e i0c+/,& ch#'c&, % e+ '&c(& )e +# $#U#0#. a#% t#0t# #2/# 6/e ,i :ie'#, # +#
bie''# )e,)e e+ e,3#ci&A +# :e'(#, #?/+.
Ee'& t#$biD0 e.i,te #2/# 6/e 0& 3&)e$&, :e'A b#9& +# ,/3e'@icie )e +# bie''#. H,t#
{#2/# ,/bte''J0e#{ ,e 3/e)e e0c&0t'#' c#,i e0 c/#+6/ie' 3#'teA ++e0# +#, 2'iet#, e0t'e +#,
'&c#, % +&, e,3#ci&, e0t'e 3ie)'#,A 2'#0&, )e #'e0# % tie''#. "# $#%&'(# )e+ #2/#
,/bte''J0e# e,t# ce'c# )e +# ,/3e'@icie )e +# bie''#A 3e'& 3#'te )e e++# e,tJ 3'&@/0)#$e0te
e0te''#)#. H+ #2/# t#$biD0 e,tJ c&02e+#)# e0 2+#ci#'e, % e0 +&, c#,6/ete, 3&+#'e,. e e.i,te
#2/# e0 +# #t$;,@e'#.
b&)#, e,t#, @/e0te, )e #2/# #+i$e0t#0 e+ E&?& ~0ic& )e +# bie''#.
g&che++e Gt'#/,,A Un pozo: la historia del agua en la tierra. WD.ic&A GHE`E+#0et#A MSSf.
F,- Y./8U/0<9941 D>6Z</141
H, c&$& /0 0iU&K $/% ch#3#''it& % c&0 $/ch#, 2#0#, )e 9/2#' %A ,&b'e t&)&A )e h#ce'
t'#:e,/'#, ,i 0& +e c/$3+e0 ,/, c#3'ich&,. F e,t&, ,e'e, +e2e0)#'i&, )e +# c/+t/'# $#%# ,e
+e, ++#$# #+/.e, c#+/,he,d.
H0 +#, '/i0#, $#%#, )e QhichD0 Vt?JA +&, #'6/e;+&2&,
e0c&0t'#'&0 /0&, 3e6/eU&, ()&+&, )e b#''& 6/eA e0 /0 3'i0ci3i&A
3e0,#'&0 6/e e'#0 'e3'e,e0t#ci&0e, )e 0iU&,. WJ, #)e+#0te +&,
$i,$&, 3&b+#)&'e, )e +# ?&0# +e, )i9e'&0 +& 6/e e,&, 3e6/eUit&,
)e b#''& ,i20i@ic#b#0.
"&, c#$3e,i0&, % ,/, tie''#, e,tJ0 e.3/e,t&, # )i@e'e0te,
3e+i2'&,A )e,)e +&, 3'&b+e$#, )e+ c+i$# h#,t# c/e,ti&0e, )e 3+#2#,.
Q/e0t# +# +e%e0)# 6/e +&, #+/.e, ,&0 +&, e0c#'2#)&, )e c/i)#' e+
!EE#OS #E'OR )*A A )*A
SEXTO GRADO
c#$3& % +#, 3e'te0e0ci#, )e ,/, bie0hech&'e,. H+ c#$3e,i0& :/e+:e # +# :i)# # /0 #+/.e #
t'#:D, )e /0# ce'e$&0i# e0 +# 6/e 3&0e #+ ()&+& )e b#''& e0 /0 ti3& )e #+t#' % 3&' 0/e:e
)(#, % 0/e:e 0&che, e0 :i2i+i# +e 3'e0)e c&3#+ % +e h#ce /0# &'#ci;0 3e',&0#+ 3#'# 3e)i' +&
6/e 0ece,it#. H+ )/e0)eci++& )e,3ie't# % e,tJ t#0 #2'#)eci)& c&0 ,/ be0e@#ct&' 6/e )e)ic#
t&)# ,/ :i)# # c/i)#' ,/, c#$3&,A @#$i+i# % #+ $i,$& #2'ic/+t&'.
Ee'& ,i e0 +# 3e0(0,/+# )e e/c#tJ0 # +&, 0iU&, +e, )ice0 #+/.e, 0& e, 3&'6/e c/i)e0 e+
c#$3& & ,e#0 #2'#)eci)&,A ,i0& 3&'6/e +&, #+/.e, ,&0 t#0 t'#:ie,&, c&$& +&, 0iU&,.
Ie +#, &0ce )e +# 0&che # +#, )&, )e +# $#U#0#A 6/e e, +# h&'# e0 6/e #0)#0 $J,
#cti:&,A +&, #+/.e, ,#+e0 # c/i)#' e+ c#$3&A 0&'$#+$e0te e0 2'/3&A % e, c/#0)& $J, ,e
)i:ie'te0. b'e3#0 # +&, J'b&+e,A b#9#0 3&' +#, c&+i0#,A b#i+#0 #+'e)e)&' )e +#, @&2#t#, 6/e
+e, )e9#0 3'e0)i)#, +&, c#$3e,i0&,. Gi 3&' e+ '/i)& 6/e h#ce0 #+2B0 ,e' h/$#0& ,#+e # :e'
6/D 3#,#A +&, #+/.e, ,e :#0 c&''ie0)& % ,e e,c&0)e0. Ee'& e0 c/#0t& e+ i0t'/,& ,e :#A e++&,
:/e+:e0 # )&0)e e,t#b#0 # ,e2/i' ech#0)& 'e+#9&.
H,& ,(A 0/0c# )e,c/i)#0 ,/ t'#b#9&. Gi #t'#3#0 # #+2/ie0 '&b#0)& @'/t#A +& ,#c#0 #
3e)'#)#, & +& 3e',i2/e0 h#,t# 6/e h/%e0 #,/,t#)&, %A c&$& ,&0 ,e'e, $J2ic&,A +&, #+/.e,
3/e)e0 3e2#' #+ J'b&+ +&, @'/t&, 6/e e+ +#)';0 6/e'(# ++e:#',e. b#$biD0A c&0 ,/ $#2i#
3'&te2e0 +#, 3+#0t#ci&0e, )e 3+#2#, % e0@e'$e)#)e,.
H0t'e ,/, 3e&'e, t'#:e,/'#,A c/#0)& ,e e0&9#0A ,#c/)e0 +#, h#$#c#, )e +&, 6/e
)/e'$e0 3#'# )e,3e't#'+&,A % $&+e,t#' # +&, 3e''&,. bie0e0 $#+ c#'Jcte'A ,&0
be''i0ch/)&, % +e, 2/,t# 6/e +&, t'#te0 bie0. Gi ,e +e, )#0 e,#, #te0ci&0e,A +&, #+/.e, ,&0
+&, $e9&'e, c/i)#)&'e, )e+ c#$3&.
H0 e+ 3'i0ci3i&A c/e0t#0 +&, $#%#,A +&, #+/.e, e'#0 +&, c/i)#)&'e, 0#t/'#+e, )e +#,
3+#0t#,. E&' e,& ,ie$3'e +#, c/i)#0. F +&, c#$3e,i0&, +&, c/i)#0 ,;+& 3&' 2'#tit/)A c/#0)&
+&, t'#e0 )e :/e+t# # e,t# :i)#A )&0)e ,e )i:ie'te0 h#cie0)& t'#:e,/'#, c&$& )e,3e't#' #
+# 2e0te c&0 ,/, 'i,#, % b#i+e, # $it#) )e +# 0&che.
"S+$,'$0<44/*&-%()<$*/*8&$,&F+e9#0)'& Q#,&0# cc&$3.dA El libro de las leyendas mexicanas. WD.ic&A GHE`H)ici&0e, ^A MSST.
F2- f>68U/1 8<E41- '.D68g6:_8
H0 0&:ie$b'e )e LjMMA e0t'e +#, #'e0#, )e+ N#++e )e +&, ge%e,A e0 3+e0& )e,ie't& )e
H2i3t&A +&, b'itJ0ic&, "&') Q#'0#':&0 % a&w#') Q#'te' h#++#'&0 /0# c&3# c&0 e+ 0&$b'e
)e b/t#0h#$;0 9/0t& # #+2/0#, 3ie?#, )e &'&. H+ i0)ici& )e 6/e e,t#b#0 ce'c# )e +# t/$b#
)e+ @#'#;0 cc&$& ++#$#b#0 e0 e+ #0ti2/& H2i3t& # +&, 'e%e,d ,e c&0@i'$; 3&c&, )(#,
)e,3/D,A c/#0)& +&2'#'&0 #b'i' +# 3/e't# 6/e c&0)/c(# # /0 'eci0t& ,/bte''J0e& )&0)e
e0c&0t'#'&0 /0# c#9# @B0eb'e )e $J, )e ci0c& $et'&, )e +#'2& % c#,i t'e, )e #+t/'#A t#0
2'#0)e c&$& /0# h#bit#ci;0. Ie0t'& )e +# c#9# h#b(# /0 ,#'c;@#2& )e &'& ,;+i)& )&0)e
)e,c#0,#b# +# 6/e ,e'(# )e,)e e0t&0ce, +# $&$i# $J, @#$&,# )e +# hi,t&'i#K +# )e+ 'e%
b/t#0h#$;0.
E'&b#b+e$e0teA e+ @#'#;0 $J, 3'&b+e$Jtic& )e t&)&, @/e
Fhe0#t;0 cLOfj #.Q.–LOTM #.Q.dA 6/ie0 +e i$3/,& # ,/ 3/eb+& /0
)i&, B0ic&A Ft;0< ,e 0&$b'; # ,( $i,$& ,/$& ,#ce')&te )e +#
0/e:# 'e+i2i;0A 3e',i2/i; ,i0 t'e2/# # +&, #0ti2/&, ,#ce')&te, %
c#$bi; +# c#3it#+A )e beb#, # /0# 0/e:# ci/)#)A ++#$#)# Fhe0–
Ft;0 % c&0,#2'#)# # +# #)&'#ci;0 )e+ 0/e:& )i&,.
Q/#0)& Fhe0#t;0 $/'i;A e+ 3&)e' 6/e); e0 $#0&, )e ,/
%e'0& b/t#0h#$;0. =/e c&'&0#)& # +&, LS #U&, )e e)#) % 'ei0;
h#,t# ,/ 3'e$#t/'# $/e'te # +&, MS #U&,. ge,t#b+eci; e+ c/+t& # F$;0–g# c'e% )e +&,
#0ti2/&, )i&,e, e2i3ci&,d % 'e2'e,; +# c#3it#+ # beb#,.
"# $/e'te )e+ 9&:e0 e, /0 e0i2$#A #,( c&$& e+ &'i2e0 )e+ te,&'& )e0t'& )e ,/ t/$b#A
6/e i0c+/(# /0# 3e,#)(,i$# $J,c#'# )e &'& % $/ch#, 9&%#,. Ge c'ee 6/e +&, ,#ce')&te,
3#2#'&0 #+ 9&:e0 'e% 3#'# 'e,t#b+ece' e+ c/+t& # F$;0 % 'ec/3e'#' ,/ #0ti2/& 3&)e'. Ee'&
$J, #++J )e +# hi,t&'i# 'e#+A e,te 0iU& 'e% h# :i:i)& 3#'# ,ie$3'e e0 +# i$#2i0#ci;0 )e
2e0e'#ci&0e, e0te'#, 6/e +& #,&ci#0 c&0 $i,te'i&, % +e%e0)#, )e #:e0t/'#,.
#$%/A&P+-<M%%$=@&"P%(,'$*&,<C/*9&_+-(,e(2;,8&$,&Prandes NiUos: Aida de NiUos que Kueron Kamosos y De>aron Huella en la Historia. WD.ic&A GHE`E&''B#A MSSR.
!EE#OS #E'OR )*A A )*A
SEXTO GRADO
F@- $* D4>4 Q./ =68_ .86 6R./1D6
a#ce $/ch&, #U&,A c/#0)& ^'#h$#)#tt# e'# 'e% )e ^e0#'D,A e0 +# V0)i#A h#b(# /0
c#$3e,i0& 6/e te0(# /0 t&'& $/% @/e'te. H+ )/eU& e,t#b# $/% &'2/++&,& )e+ #0i$#+ %
3'e,/$(# # t&)&, +&, 6/e ,e e0c&0t'#b# +# @/e'?# )e+ t&'&.
C0 )(# @/e # /0# #+)e# % 2'it; e0 +# 3+#?#K
–F3/e,t& $i+ $&0e)#, )e 3+#t# # 6/e $i t&'& 3/e)e 9#+#' cie0 c#''et#,.
b&)&, ,e 'ie'&0 % )i9e'&0K
–W/% bie0. b'#e t/ t&'& % +e #$#''#'e$&, cie0 c#''et#, # :e' ,i +#, 3/e)e $&:e'.
F,(A e+ c#$3e,i0& t'#9& ,/ t&'& # +# #+)e# % e0@'e0te )e /0# 2'#0 $/+tit/) +&
#$#''#'&0 # +#, c#''et#,. H0t&0ce, e+ )/eU& +& 2&+3e; c&0 /0 3#+& % +e )i9&K
–[W/D:eteA @+&9&] [m#+# c&0 @/e'?#A b'/t&]
Ee'& #+ t&'& 0/0c# +e h#b(#0 2'it#)& #,( % 0& ,e $&:i;.
_i +&, 2&+3e, 0i +&, i0,/+t&, +& hicie'&0 9#+#' +#, c#''et#,.
=i0#+$e0teA e+ )/eU& t/:& 6/e 3#2#' +# #3/e,t# % ,e
'e2'e,; c&0 t'i,te?# # ,/ c#,#. F++( ,e ,e0t; % ,e 6/e9; e0 :&?
#+t#K
–YE&' 6/D $i t&'& t#0 @/e'te hi?& e,&Z W/ch#, :ece, h# ++e:#)& c#'2#, $J,
3e,#)#, c&0 @#ci+i)#). YE&' 6/D $e #:e'2&0?; )e+#0te )e t&)# +# 2e0teZ
H,# 0&cheA c/#0)& @/e # )#'+e )e c&$e' #+ t&'&A D,te +e )i9&K
–YE&' 6/D $e 2&+3e#,te h&%Z _/0c# $e h#b(#, )#)& )e 3#+&, #0te,. YE&' 6/D $e
i0,/+t#,te % $e ++#$#,te @+&9& % b'/t&Z m#$J, $e h#b(#, $#+t'#t#)&.
H+ c#$3e,i0& +e c&0te,t;K
–_/0c# $J, te :&+:e'D # $#+t'#t#'. Gie0t& $/ch& h#be'te #3#+e#)& e i0,/+t#)&.
m#$J, +& :&+:e'D # h#ce'. Ee');0#$e.
–W/% bie0 –)i9& e+ t&'&–. W#U#0# ++D:#$e # +# #+)e# % 9#+#'D +#, cie0 c#''et#, 3#'#
ti. Gie$3'e h#, ,i)& /0 b/e0 #$&... h#,t# h&%. W#U#0# 'ec&b'#'J, +& 6/e 3e')i,te.
F+ ,i2/ie0te )(# e+ c#$3e,i0& #+i$e0t; $/% bie0 #+ t&'& % +e c&+2; /0# 2/i'0#+)# )e
@+&'e, e0 e+ 3e,c/e?&. Q/#0)& ++e2#'&0 # +# #+)e# t&)&, ,e 'ie'&0 #+ tie$3& 6/e +e )ec(#0K
–YNie0e, &t'# :e? # 3e')e' t/ )i0e'&Z
–a&% +e, #3/e,t& )&, $i+ $&0e)#, )e 3+#t# # 6/e $i t&'& 3/e)e 9#+#' cie0 c#''et#,
–)i9& e+ )/eU&...
F,( t'#9e'&0 +#, cie0 c#''et#, #$#''#)#, % #t#'&0 #+ t&'& # +# 3'i$e'#. C0# 2'#0
$/+tit/) ++e2; 3#'# :e' #+ t&'&. H+ c#$3e,i0& +e )i9&K
–b&'it&A $/D,t'#+e, +& @/e'te 6/e e'e,A t&'& b&0it&. e +e #c#'ici; e+ c/e++&. H+ t&'&
9#+; c&0 t&)#, ,/, @/e'?#, % $&:i; +#, cie0 c#''et#,. b&)&, 2'it#'&0 #,&$b'#)&,K
–[b/ t&'& e, e+ $J, @/e'te )e t&)&,] be 3#2#'e$&, +# #3/e,t#.
e e+ t&'& % ,/ )/eU& 'e2'e,#'&0 $/% @e+ice, # ,/ c#,#.
":4&-/%/&.+$&5(,;&+,(&(1+$*-(8&e0 ^e09#$(0 E'eci#)& G&+(,A Cuando frahmadatta era Rey de fenarés. WD.ic&A GHE`W#2e0t#A MSSf.
FF- )4:.8<060<_8 68<:69
"#)'#)&'e,A ?/$b#)&'e,A c#0t#)&'e, e i06/iet&,A +&, #0i$#+e, e,tJ0 +e9&, )e ,e' $/)&,.
F/06/e 0& ,e3#0 h#b+#' c&0 3#+#b'#,A 0/0c# )e9#0 )e 3+#tic#'. Ie3e0)e0 )e &+&'e,A
,&0i)&,A +/ce,A c&+&'e, % $&:i$ie0t&, 3#'# e$iti' ,eU#+e,A c&0 +#, 6/e #:i,#0 )e+ 3e+i2'&A
)i'i2e0 # ,/, #$i2&, h#ci# +# c&$i)#A & c&6/ete#0 c&0 ,/ 3#'e9#. "# c&$/0ic#ci;0 e0 e+
$/0)& #0i$#+ e, t#0 'ic# % :#'i#)# 6/e 3#'ece'(# 6/e +&, c#++#)&, ,&$&, +&, h/$#0&,.
E#'# c&$/0ic#'0&, )e3e0)e$&, 3'i0ci3#+$e0te )e 0/e,t'&, &()&, % &9&,A $ie0t'#,
6/e +&, #0i$#+e,A 6/e t#$biD0 3&,ee0 3&)e'&,&, ,e0ti)&, )e+ &()& % +# :i,t#A 3/e)e0 /,#'
#)e$J, e+ &+@#t& % e+ t#ct& 3#'# e0:i#' ,eU#+e,.
Llamados y exclamaciones
"&, #0i$#+e, ,e ,i':e0 )e ,&0i)&, 3#'# e$iti' ,eU#+e, 3&'6/e e+ ,&0i)& 'ec&''e +#'2#,
)i,t#0ci#, % @/0ci&0# )e )(# % )e 0&che. Ge #3#2# 3'&0t&A 3&' +& 6/e 0& #%/)# #
3'e)#)&'e, # '#,t'e#' % c&$e' #0i$#+e, 2'it&0e,. H+ ,&0i)& t#$biD0 e, /0# $#0e'#
#)#3t#b+e )e e$iti' ,eU#+e,. Q#$bi#0)& e+ :&+/$e0A +# :e+&ci)#) % e+ t&0& e, 3&,ib+e
3'&)/ci' /0# 2'#0 :#'ie)#) )e e.c+#$#ci&0e,.
T+(,'/&+,&()$&0(,/%(&)$&+,&5(-/&(4&(0$03/@&$,-/,(&+,&5/%6$/&$*1$0<(4&'$&"`0+<'('/!8&
6/e i0cit# # +#, )e$J, #:e, # 3&0e',e # ,#+:&. H,&, c#0t&, ,&0 t#0 c#'#cte'(,tic&, 6/e
i0c+/,& +&, ,e'e, h/$#0&, 3&)e$&, &('+&, % 'ec&0&ce'+&,. Ee'& $/ch&, &t'&, ,&0i)&, )e
#0i$#+e, #)&3t#0 @&'$#, 6/e 0& 3&)e$&, e0te0)e' / &('. "&, c#ch#+&te,A 3&' e9e$3+&A
!EE#OS #E'OR )*A A )*A
SEXTO GRADO
e0:(#0 $e0,#9e, c&0 /0 ,&0i)& t#0 2'#:e 6/e 0/e,t'&, &()&, 0& +& )etect#0. H0 e+ &t'&
e.t'e$& )e +# e,c#+# $/,ic#+A +&, chi++i)&, )e +&, $/'ciD+#2&, ,&0 )e$#,i#)& #2/)&, 3#'#
6/e +&, 3e'cib#$&,.
Olores y sabores
"# c&$/0ic#ci;0 6/($ic# –&+&'e, % ,#b&'e,– c/$3+e /0# @/0ci;0 $/% e,3eci#+ 3#'#
+&, #0i$#+e,. F )i@e'e0ci# )e +&, ,&0i)&,A +&, &+&'e, 3e'$#0ece0A #,( 6/e ,&0 Bti+e, 3#'#
<,'<0(%N& "`K+$%(& '$& (.+7!& f*-(& $*&2<& 0(*(89& #/*& <,*$0-/*& .+$& )<)$,& $,& 5%+1/*@& 0/2/& 4(*&
3/%2<5(*@& 1/*$$,& +,& %<0/& "4$,5+(6$8& )e &+&'e,. E'&)/ce0 #'&$#, 3#'# ,eU#+#' 'ie,2&,A
)e9#' h/e++#, % c&0:e0ce' # &t'#, )e 6/e +#, c/i)e0 & +#, ++e:e0 # /0 +/2#' ,e2/'& c/#0)&
h#% 3e+i2'&.
Muecas y sonro>os
Q/#0)& e,tJ0 9/0t&,A $/ch&, #0i$#+e, e$3+e#0 ,eU#+e, :i,/#+e, 3#'# e0:i#',e
$e0,#9e,. "&, $&0&, /,#0 ,/ '&,t'& 3#'# c&$/0ic#',e. G/, e.3'e,i&0e, ,&0 3#'eci)#, #
+#, 0/e,t'#,A 3e'& ,/, $/ec#, ,/e+e0 te0e' ,i20i@ic#)&, $/% )i,ti0t&,.
a#% #+2/0&, #0i$#+e, 6/e :#0 $J, #++J )e+ $&:i$ie0t& % c#$bi#0 )e c&+&' 3#'# e0:i#'
$e0,#9e,. E&' e9e$3+&A +# 2#'2#0t# )e+ 3e? e,3i0&,& $#ch& ,e :/e+:e $J, '&9# c/#0)&
e,tJ e0@#)#)& & )e,e# #t'#e' # /0# he$b'#. "#, $i0B,c/+#, +/ciD'0#2#, ,e c&$/0ic#0 )e
$#0e'# ,i$i+#'K ++#$e#0 c&$& @#'&, 3#'# i0)ic#' 6/e b/,c#0 3#'e9#.
W<03(%'&R4(--@&"T/2+,<0(0<;,&(,<2(48&$,&Comunicación. De los >eroglíficos a los Hipervínculos. WD.ic&A GHE`F+te#A MSSR.
FK- c47 /8 /9 :/D>4
Hoy vamos a leer una canción. Las canciones son poesías a las que se les pone música. Ustedes ya lo sabían, estoy seguroPaQ.
F)i;, $i +i0)# b#c/b#A
be++# tie''# t#0 'i,/eU#.
e# $e :&% )e t/ "e2#'i#A
t/ W#'i0# % t/ Ee0,i+.
e# $e :&%A $e ++e:# e+ $et'&
3&' /0 3e,& h#,t# b#.6/eU#<
,i e0 )&, h&'#, 0& 'e2'e,&
2/J')#$e /0# t/$b# #6/(.
F+ b#9#' # +&, #0)e0e,
e,c/ch# e,t# c#0t#+et#K
F+ $i'#' ++e2#' +&, t'e0e,
0& ,e #:ie0te 3#'# e0t'#'A
,i e0 )ieci,iete ,e2/0)&,
0& h# 3&)i)& 0i ,e $et#A
0i b#9e )e +# b#06/et#
6/e ,e 3/e)e '&,ti?#'.
N&% e0 e+ $et'&. FhA [6/D 2'#0)&teA
'#3i)&teA 6/D +i$3i&te]
FhA [6/D )e@e'e0ci# )e+ c#$i;0
)e $i c&$3#)'e mi+e$;0
6/e :# #+ 3#0te;0]
F6/( 0& #)$ite0 2/#9&+&te,A
0i t#$#'i0)&,A ?&3i+&te,A
0i h/#c#+e, c&0 e+&te,A
0i c&,t#+e, c&0 c#'b;0.
–FhA [6/e ,e 6/ite )e +# 3/e't#]
e +/e2& +/e2& $e 6/it&.
e ,i2/i; +# ,eU&'it#K
[\/e ,e #''i$e $J, 3# #++J]
FhA [6/D 0& @/$e]
Gi 0i @/$&A
%# $e t'#e )e ,/ 3/e'6/it&<
%& 3&' $J, 6/e $e +# b/,c&
0& +# 9#++& )&0)e e,tJ]
F)i;, $i +i0)# b#c/b#A
%# 3#,#$&, 3&' Q/it+#h/#cA
%# 3#,#$&, 3&' E&3&t+#
% e+ c&+e2i& "$e+it#'8<
%# $e e,t&% #''e3i0tie0)&
0& h#be' hech& )e +#, #2/#,<
,i $e ,i2/e e,t# 0&,t#+2i#
%& $e b#9& e0 +# _&'$#+.
[N&% e0 e+ $et'&]
Esta canción fue compuesta hace algunos aUos, ¿se dieron cuenta? ¿Cuánto cuesta el metro actualmente? ¿9 en la canción?
Qh#:# =+&'e,@&"]/A&$,&$4&2$-%/8&$,&Cancionero ilustrado. WD.ic&A GHE–Ge+ecci&0e, )e+ ge#)e'q, Ii2e,t.
!EE#OS #E'OR )*A A )*A
SEXTO GRADO
FO- '>61R614 U/ 1./E41
Ie 3'&0t& )e9; )e te0e' 3e,#)i++#, % ,e ,i0ti; #+i:i#)&A 3/e, h#b(#0 ++e2#)& %# # ,e' /0#
3'&%ecci;0 &b,e)#0te kque provoca una obsesiónl e0 +#, 3#'e)e, )e ,/ #+c&b#.
Ie,c#0,#)& % t'#06/i+& e0 ,/ ,i++;0 )e +ect/'#A e+ c'i#)& +e #0/0ci; 6/e 6/e'(#
:e'+& e+ ,eU&' )e #''ib#. Q&$& 3#'# +# :i,it# )e /0 :eci0& 0& )ebe h#be' )i+#ci&0e,
6/e :#+2#0A +& hi?& 3#,#' % e,c/ch; ,/ i0c/$be0ci#K
–Ne02& 3&'6/e $e h# t'#,3#,#)& /,te) ,/, ,/eU&,.
–Ye e0 6/D +& h# 3&)i)& 0&t#'Z
–Q&$& :eci0&, #0ti2/&, 6/e ,&$&,A ,D ,/, c&,t/$b'e,A ,/, $#0(#, % ,&b'e t&)&
,D ,/ 0&$b'eA e+ 0&$b'e tit/+#' )e +&, ,/eU&, 6/e $e #2&bi#0 # $(A 6/e 0& ,&+(#
,&U#'... F3#'ece0 3#i,#9e,A ,eU&'#,A 0iU&, c&0 +&, 6/e 0/0c# t/:e 6/e :e'...
–YEe'& c;$& h# 3&)i)& 3#,#' e,&Z
–V0)/)#b+e$e0teA c&$& +&, ,/eU&, ,/be0 h#ci# #''ib# c&$& e+ h/$&A h#0
#,ce0)i)& # $i #+c&b#A 6/e e,tJ e0ci$# )e +# ,/%#...
–Ye 6/D c'ee /,te) 6/e 3&)e$&, h#ce'Z
–E/e, c#$bi#' )e 3i,& )/'#0te /0&, )(#, % :e' ,i ,e :/e+:e0 # /,te) ,/, ,/eU&,.
"e 3#'eci; 9/,t&A c#$bi#'&0A % # +&, 3&c&, )(#, +&, ,/eU&, h#b(#0 :/e+t& # ,/
+e2(ti$& )/eU&.
W(2;,&P;2$=&'$&4(&O$%,(@&"_%(*1(*/&'$&*+$C/*8&$,&:'2+,'/&](4('M* cc&$3.dA El libro de la imaginación. WD.ic&A =QHA Ljjj.
FS- "/>X.:/1
Y\/D tie0e 6/e :e' e+ 3e'@/$e c&0 e+ h/$&Z Perfumar 3'&ce)e )e perfumare, 6/e # ,/
:e? ,e )e'i:# )e+ :&c#b+& +#ti0& fumare, 6/e ,i20i@ic# ahumar. "&, 3e'@/$e, 3'i$iti:&,
,e h#c(#0 6/e$#0)& $#)e'#, % c&'te?#. H+ h/$& #'&$#ti?#)& 6/e
@+&t# e0 e+ #i'e ,e c&0,i)e'#b# /0# @&'$# )e ++e2#' h#,t# +&, )i&,e,.
F +& +#'2& )e +# hi,t&'i#A +# 2e0te h# /ti+i?#)& 3e'@/$e e0
ce'e$&0i#, 'e+i2i&,#,A 3#'# )i,i$/+#' &+&'e, % 3#'# #t'#e' # +&,
)e$J,. _#3&+e;0 ,;+& ib# # +# b#t#++# ,i ++e:#b# ,/, @'#2#0ci#,
@#:&'it#,. "# 'ei0# e2i3ci# Q+e&3#t'# h#c(# 3e'@/$#' +#, :e+#, )e ,/ b#'c& e0 e+ '(& _i+&
3#'# 6/e ,/ #'&$# ++e2#'# h#,t# +/2#'e, 'e$&t&, ce0t'e +&, 3e'@/$e, @#:&'it&, )e+
#0ti2/& H2i3t& @i2/'#b# e+ +i'i& b+#0c&dA % e, 3&,ib+e 6/e +&, '&$#0&, i0:e0t#'#0 +#
+&ci;0 3#'# )e,3/D, )e+ #@eit#)&.
"&, 3e'@/$e, #ct/#+e, ,e e+#b&'#0 c&0 #ceite, 0#t/'#+e, )e 3+#0t#,A ,/,t#0ci#,
6/($ic#, ,i0tDtic#, & #$b#, c&,#,. C0 t(3ic& 3e'@/$e 3/e)e c&0te0e' 9#?$(0A :i&+et#A
'&,#A @+&'e, )e #?#h#'A $#)e'# )e ,J0)#+&A 3#ch/+(A c#0e+#A $/,2& )e '&b+e % &t'#,
@'#2#0ci#,A #)e$J, )e #+c&h&+.
"#, 3+#0t#, % @+&'e, c&0tie0e0 #ceite, e,e0ci#+e, )e /0# e.t'#&')i0#'i# @'#2#0ci#.
"&, #ceite, ,e 3/e)e0 e.t'#e' $e)i#0te :#3&' c/0 $Dt&)& i0:e0t#)& e0 +# #0ti2/#
F'#bi#d & )i,&+:e0te, 6/($ic&,< 3&' 3'e0,#)& & )e9#0)& 6/e e$3#3e0 /0# c#3# )e
2'#,#. "&, 3e'@/$i,t#, #ct/#+e, /ti+i?#0 #0J+i,i, 6/($ic&, % c&$3/t#)&'#, e i0c+/,&
$&+Dc/+#, #'&$Jtic#, )e /0# 3ie?# )e te+# 3#'# #U#)i' e+ &+&' )e /0 t'#9e )e c#b#++e'& #
,/ c&+&0i#A & e+ &?&0& )e+ #i'e $#'i0& 3#'# /0# @'#2#0ci# 0J/tic#.
b'#)ici&0#+$e0teA +&, 3e'@/$e, t#$biD0 3&)(#0 c&0te0e' e,e0ci#, #0i$#+e,K J$b#'
2'i, )e+ c#ch#+&teA #+$i?c+e )e+ #+$i?c+e'&...A 3e'& h&% e0 )(# e,t&, #'&$#, c#,i ,ie$3'e
,e e+#b&'#0 e0 +#b&'#t&'i&,.
"&, 3e'@/$i,t#, )ice0 6/e c'e#' /0# 0/e:# @'#2#0ci# e, c&$& c&$3&0e' /0#
3#'tit/'# $/,ic#+. "# $#%&'(# )e +&, 3e'@/$e, +ibe'#0 ,/, @'#2#0ci#, )e i0$e)i#t& %
D,t#, ,e )i,i3#0 e0,e2/i)#. "/e2& :ie0e0 +#, 0&t#, $e)i#,A % 3&' B+ti$& +#, 0&t#, 2'#:e,
% )/'#)e'#,K +&, 'e,t&, )e @'#2#0ci# 6/e 6/e)#0 e0 +# 3ie+ )e,3/D, )e h&'#,.
"&, @#b'ic#0te, )e 3e'@/$e, i0:e0t#0 0&$b'e, c/%# i$#2e0 'e3'e,e0t# c;$&
)e,e#'(# :e',e e+ c+ie0te. Ne#$&,A 3&' e9e$3+&A #+2/0&, 0&$b'e, )e @'#2#0ci#,
$#,c/+i0#,K V'&0 chie''&dA Gtet,&0 c/0 ,&$b'e'& :#6/e'&d.
"&, 0&$b'e, )e +#, @'#2#0ci#, @e$e0i0#, ,/e+e0 e:&c#' i$J2e0e, etD'e#, )e
@#,ci0#ci;0K E&D$e c3&e$#dA F++/'e ce0c#0t&dA ^e#/ti@/+ che'$&,#dA ^+&0)e c'/bi#d.
F+2/0#, @'#2#0ci#, ++e:#0 e+ 0&$b'e )e ,/ c'e#)&'A 6/e # $e0/)& e, /0 $&)i,t&
)e 3'e,ti2i&K Qh#0e+A "#/'e0A Ii&'A F'$#0iA $ie0t'#, 6/e &t'#, ,e 'e@ie'e0 # ,/
@'#2#0ci#K N#0i++# =ie+), cc#$3&, )e :#i0i++#dA X+) G3ice cH,3eci#, )e F0t#U&d. H+
3e'@/$e nhite Ii#$&0), c)i#$#0te, b+#0c&,dA )e +# #ct'i? H+i?#beth b#%+&'A 'e@+e9# ,/
@#,ci0#ci;0 3&' +#, 2e$#,. "#,ti02 c)/'#)e'&dA t#+ :e? ,e# e+ 0&$b'e )e 3e'@/$e $J,
3'Jctic& )e t&)&,< ,i$3+e$e0te ,i20i@ic# 6/e e+ #'&$# ,e2/i'J 3e'cibiD0)&,e # +#, )ie?
h&'#, )e ,/ #3+ic#ci;0.
g(-3A&h/44(%'@&"R$%>+2$*8&e0 El libro de los porqués. WD.ic&A GHE`X0i'&A MSSO.
!EE#OS #E'OR )*A A )*A
SEXTO GRADO
FT. f>68 A6<9/ U/ )696Z/>61 )696Z/>61 /U<D6U61 R4> (8D48<4 c68/=61
(>>474 h,VWOi
ge#+i?#' c#+#:e'#, e, /0# #cti:i)#) $/% @'ec/e0te e0 +# ,&cie)#) $e.ic#0#A c&0,i,te e0 e,c'ibi' #+2/0&, :e',&, 3ic#'e,c&, c&0 'it$& % 'i$# 6/e )e,c'ibe0 +# 'e+#ci;0 )e /0 h&$b'e & $/9e' c&0 +# $/e'te )e,t#c#0)& c&0 i'&0(# +#, c/#+i)#)e,A )e@ect&,A #ctit/)e, % c&,t/$b'e, )e +# 3e',&0# # +# 6/e h#ce #+/,i;0.
"&, 3'i$e'&, )ib/9&, #3#'ecie'&0 e0 LpfM 3&' e+ +it;2'#@& G#0ti#2& ae'0J0)e?A +/e2& 3&' W#0/e+ W#0i++# % ,e 3&3/+#'i?#'&0 c&0 m&,D >/#)#+/3e E&,#)#.
"+e2; +# 2'#0 &c#,i;0 )e )i:e'ti',e )e :e'#,. N#0 # h#ce' +#, c#+#:e'#, ,/ @ie,t# e0 e+ E#0te;0.
"#, @+#/t#, ,&0 )e c#0i++#,. Ie h/e,&, ,&0 +&, :i&+i0e,. Ie c'J0e&, +&, c&'0eti0e,. "&, @#2;, )e '#b#)i++#,.
"#, :i/)it#, 'e+#$i)#, 6/e ,e 3'eci#0 )e :i't/&,#, #,i,ti'J0 '/b&'&,#, t&)#, )e b+#0c& :e,ti)#,.
C0 $i+it#' e,@&'?#)& 6/e e0 t&)#, 3#'te, c&''(# +# 2'#0 c'/? )e :#+e0t(# +/ci'J $/% e,@&'?#)&.
"&, ,/)#'i&, ,e 'e@&'$#0A ,e 'e$ie0)#0 +#, $&'t#9#, % c&0 +#, @B0eb'e, c#9#, e,t'#)& % 2'#)#, ,e @&'$#0.
^#i+#'J0 +&, c&$e'ci#0te,A +&, ,#,t'e, % +&, c&che'&,A +&, ,&+)#)&,A +&, 3/+6/e'&,A #+b#Ui+e, % e,t/)i#0te,.
V02e0ie'&, % c#0t&'e,A )e3e0)ie0te, % $&)i,t#,A c#''et&0e'&, % #'ti,t#,A +#:#0)e'#, % 3i0t&'e,.
Ge'J /0# 2'#0 i2/#+)#) 6/e 0i:e+e 2'#0)e % chic&. 0& h#b'J 0i 3&b'e 0i 'ic& e0 #6/e++# ,&cie)#).
H+ 6/e 6/ie'# +# @/0ci;0 $i'#' )e +#, c#+#:e'#, 6/e ,e $/e'# )e )e:e'#, % 6/e ,e :#%# #+ E#0te;0
htt3K//www.+#c#t'i0#$e.ic#0#.$e..t+/TpPSM�"#,`c#+#:e'#,`+ite'#'i#,.ht$+
FV- (U<_1 6 961 D>6:R61
"# $/+# 0& e'# #'i,c#... 3e'& +# hicie'&0 # 3#+&,. "# @#+t# )e
'e,3et& 3&' +#, 'e2+#, 6/e e.i,te e0t'e 0&,&t'&, e,A e0 b/e0#
$e)i)#A c&0,ec/e0ci# )e 6/e e+ e0c#'2#)& )e h#ce'+#, c/$3+i'
0& +#, 'e,3et# 0i D+ $i,$&. b#$3&c& +#, h#ce 'e,3et#'A # 3e,#' )e ,e' e,# ,/ $i,i;0
@/0)#$e0t#+. "#, t'#$3#, $J, )&+&'&,#, 3#'# +# ,&cie)#)A ,&b'e +#, c/#+e, ,e $&0t#0
$/ch#, )e ,/, 3'&3i#, t'#$3#,A 3'&:ie0e0 )e+ 2&bie'0&A 3'i$e' 'e,3&0,#b+e c#/06/e 0i
)e +e9&, e+ B0ic&d )e /0 c('c/+& :ici&,& 6/e 0& e, @Jci+ )e '&$3e'A 3e'& )e+ c/J+ e,
i0)i,3e0,#b+e ,#+i' 3#'# c&0,t'/i' /0# )e$&c'#ci# e@ecti:#A /0 3#(, $J, 3'&)/cti:& % $J,
3';,3e'&.
N&% # 3&0e' /0 e9e$3+&. H0,eU#$&, # +&, 0iU&, % # +#, 0iU#, 6/e )ebe0 'e,3et#' +#,
,eU#+e, )e t'J0,it& % t&)#, +#, )e$J, 'e2+#, 6/e +&, #/t&$&:i+i,t#, % +&, 3e#t&0e, )ebe0
c/$3+i' 3#'# 6/e +#, c#++e, ,e#0 ,e2/'#,.
H0 $/ch#, e,c/e+#, ,e e0,eU#0 +#, 'e2+#, )e t'J0,it& $/% bie0A c&0 c&0&ci$ie0t&A
3#cie0ci# % )e)ic#ci;0. Fc/)e0 # +# e,c/e+# +&, 3'&3i&, @/0ci&0#'i&, )e t'J0,it&A h#ce0 /0#
+#'2# )e$&,t'#ci;0A 9/e2#0 # ,e' ci/)#)#0&, % #/t&'i)#)e,A 'e,3et#0 +#, ,eU#+e,A #ctB#0
c&$& )ebe ,e'.
Ee'& $/% 3'&0t& e+ @/t/'& ci/)#)#0& ,e e0@'e0t# # +# 'e#+i)#). Ge )# c/e0t# )e 6/eA
$/ch#, :ece,A e, $/% @Jci+ 0& &be)ece' +# 'e2+#< )e 6/e e+ 'i2&' c&0 e+ 6/e e,tJ e,c'it& e+
'e2+#$e0t& 0& c&''e,3&0)eA 0i 3&' #,&$&A # +# )i,c'eci&0#+i)#) )e ,/ c/$3+i$ie0t&< )e
6/e e+ c#,ti2& 0& e, ,e2/'& % )e 6/eA #)e$J,A e, ,e0ci++& e:it#'+&. "# #/t&'i)#) & 0& h#ce
0#)# & #ce3t# /0 #''e2+& #+ $#'2e0 )e +# 'e2+#A /0# {$&')i)#{.
H,e @/t/'& ci/)#)#0& ,e e0c/e0t'# c&0 6/e e0 $/ch#, &c#,i&0e, 0i ,i6/ie'# e.i,te
/0# 'e3'&b#ci;0 ,&ci#+A /0# ,#0ci;0 $&'#+ & /0# c&0)e0# 3&' 3#'te )e ,/, c&0ci/)#)#0&,
3&' h#be' '&t& +#, 'e2+#,. ='ec/e0te$e0teA i0c+/,&A &c/''e +& c&0t'#'i&K +# t'#$3# e, :i,t#
c&$& /0# $/e,t'# )e h#bi+i)#)A )e )e,t'e?#A c&$& /0# $#0e'# )e ,#+i',e c&0 +# ,/%#.
El texto habla de la )i,c'eci&0#+i)#) con que se cumple una regla` es decir, que en lugar de apegarse a lo que dice la ley, una persona decida por su cuenta, a su )i,c'eci;0, lo que hay que hacer.
>e'$J0 Iehe,#A Adiós a las trampas. WD.ic&A GHE`=QHA MSSO.
!EE#OS #E'OR )*A A )*A
SEXTO GRADO
KW- $9 ^449_=<04 U/0<:69- "4/1\6 R4R.96> 5.61D/06
Acamaya
H,c&0)i)# % te$e'&,#A
#+e't# )e +# t#''#%#A
0#)# +# 3&b'e #c#$#%#A
c&$& h/D,3e) )e /0# 3&?#.
E&' ,i #+2/0# 'e) +# #c&,#A
0& h#ce $J, 6/e 'ec/+#'A
3#'# 3&)e' e,c#3#'
)e +&, t#0t&, 3e,c#)&'e,A
6/e ,#be0 6/e ,/, ,#b&'e,
,&0 e.ce+e0te $#09#'.
Armadillo
Q&0 t#0 #@i+#)#, /U#,
–0& 0ece,it# )e +i9#,–
% c&0 c/e'3& )e :#,i9#A
#/06/e 0& e, 2#t&A '#,2/U#
c&0 ,/, 3#tit#, )e c/U#.
H, )e c&$3+e.i;0 $/% ch&0ch#A
t#0 )/'# 6/e 0& ,e 3&0ch#A
0i ,e '&$3e c&0 $#'ti++&.
W#,A c&0 e,t&A e+ #'$#)i++&
,e +# 3#,# h#cie0)& c&0ch#.
Caimancito
Ii,@'#?#)& e0 /0 e,te'&A
/0 c#i$#0cit& ++&'#b#.
"#2'i$&0e, )e''#$#b#
3&' 0& h#++#',e /0 c&$3#Ue'&
c&0 e+ c/#+ 9/2#' 3'i$e'&A 3/e, ,e 6/e); ,i0 he'$#0&,A
3&' c/+3# )e +&, h/$#0&,A
6/e 3&' h#ce' $J, ?#3#t&,
h&% +&, c#?#0 c#)# '#t&A
3# )e9#' ,&+& e+ 3#0t#0&.
¿Por qué esto se llama el zoológico )eci$#+?
H)/#')& ^/,t&,A El zoológico decimal. Poesía popular de la Huasteca. WD.ic&A GHE`F'te, )e WD.ic&A MSST.
K,- G)_:4 16I/1 Q./ /C<1D/ /9 `8<Z/>14J
¿Cómo sabes que existe el Universo?
H0 :e'#0& +& :e& e0 e+ cie+& e,t'e++#)&.
G(A 3e'&... Yb/, &9&, 3/e)e0 :e' t&)& +& 6/e e.i,teZ Y_& ,e 3/e)e0 e6/i:&c#' t/,
&9&,Z Y_& e, $e9&' t&c#' +#, c&,#, 3#'# ,#be' 6/e e.i,te0Z Y^#,t# c&0 :e' #+2& 3#'#
,#be' 6/D e,Z
¿Cómo sabes que existe el Universo?
E&'6/e $e +& )i9e'&0 $i, 3#3J,.
G(A 3e'&... Ye e++&,A c;$& +& ,#be0Z YFc#,& # :ece,A t/, 3#)'e, 0& te c/e0t#0
)i,3#'#te,Z Y_/0c# ,e e6/i:&c#0Z Gi @/e'#0 +&, B0ic&, e0 )eci'te 6/e e+ C0i:e',&
e.i,teA Y+e, c'ee'(#,Z
¿Cómo sabes que existe el Universo?
e& ,&+it& c&$3'e0)( 6/e e.i,t(#.
G(A 3e'&... YE/e)e /0& c&$3'e0)e' ,i0 +&, )e$J,Z Yb#$biD0 c&$3'e0)e, 6/D e, e+
C0i:e',& % )e );0)e :ie0eZ YE/e)e, #3&'t#' 3'/eb#, )e ,/ e.i,te0ci#Z Y_& e, e+
C0i:e',& )e$#,i#)& $i,te'i&,& % :#,t& 3#'# 6/e 3/e)#, c&$3'e0)e'+&Z
¿Cómo sabes que existe el Universo?
E&'6/e /0 )(# +& )e,c/b'ie'&0 +&, cie0t(@ic&,.
G(A 3e'&... YH.i,t(# e+ C0i:e',& #0te, )e 6/e +& )e,c/b'ie'#0Z YE&' 6/D +&, h&$b'e,
,e 3'e&c/3#'&0 3&' )e,c/b'i'+&Z YGe h#ce /0 )e,c/b'i$ie0t& e0 /0 )(#Z Y_& @/e
0ece,#'i& 6/e #+2/ie0 ,e i$#2i0#'# e+ C0i:e',& #0te, )e 6/e ,e )e,c/b'ie'#Z
¿Cómo sabes que existe el Universo?
_& e,t&% ,e2/'& )e 6/e e.i,t#.
G(A 3e'&... YE/e)e /0& ,ie$3'e e,t#' ,e2/'& )e +& 6/e ,#beZ YIebe, e,t#' ,e2/'&
)e +# e.i,te0ci# )e+ C0i:e',& 3#'# c'ee' 6/e e.i,teZ YQ&0&ce, #+2B0 $Dt&)& 3#'# e,t#'
,e2/'& )e #+2&Z YIe 6/D 3/e)e, e,t#' #b,&+/t#$e0te ,e2/'&Z
¿Cómo sabes que existe el Universo?
E&'6/e +# bie''# tie0e 6/e e,t#' e0 #+2/0# 3#'te.
!EE#OS #E'OR )*A A )*A
SEXTO GRADO
G(A 3e'&... Ye )&0)e ,e e0c/e0t'# e+ C0i:e',&Z YE/e)e h#be' #+2& 6/e 0& ,e# e+
C0i:e',&Z Y"# bie''# 3/e)e h#++#',e #@/e'# )e+ C0i:e',&Z YH+ C0i:e',& ,e'(# e+ $i,$&
,i0 +# bie''#Z
E#'# tiA e+ C0i:e',& e.i,te 3&' +& 6/e :e,A 3&' +& 6/e te )ice0 t/, 3#)'e,A 3&' +& 6/e te
e.3+ic#0 +&, cie0t(@ic&,. W/ch#, chi,3#, i+/$i0#0 3#'ci#+$e0te e,e 2'#0 $i,te'i& 6/e
,ie0te, e0 e+ @&0)& )e ti $i,$& c/#0)& te 3'e2/0t#, 6/D e, e+ C0i:e',&. Ee'& # :ece,
t/ $e0te te 'eb#,#K +#, 3#+#b'#, ,&0 )e$#,i#)& c&$3+ic#)#,A +&, &9&, 0& ,&0
,/@icie0te$e0te 2'#0)e, 3#'# t&$#' 3+e0# c&0cie0ci# )e e,t# i0$e0,i)#) 6/e 0&,
'&)e#A % # +# 6/e t&)&, 3e'te0ece$&,. YQ;$& e, e+ i0@i0it&Z YI;0)e te'$i0#0 t&)#,
e,#, e,t'e++#,Z YE&)'e$&, #+2B0 )(# ,#be' :e')#)e'#$e0te c;$& e, e+ C0i:e',&Z
c*0(%&E%$,<><$%@&"HT;2/&*(?$*&.+$&$F<*-$&$4&X,<)$%*/J8&$,&¿Qué es saber? WD.ic&A GHE`E+#0et#A MSST.
K2- j6:<9<61 X6:<9<6>/1
e& 0& 3/e)& #@i'$#' 6/e ,e#$&, /0# @#$i+i# )e t#0t#,. Ie 6/e ,&$&, '#'&,A +& ,&$&,.
Q+#'& 6/e )e +e9it&, % ,i0 3+#tic#' $/ch& 3#'ece$&, /0# @#$i+i# 0&'$#+.
"e, :&% # c&0t#' 3#'# 6/e :e#0 6/e 0& e.#2e'&.
H$3ece$&, 3&' $i 3#3J. Wi 3#3J tie0e 6/e te0e' t&)& b#9& c&0t'&+. H, 3'e:i,&'
h#,t# e+ +($ite )e +& 3&,ib+eK 3#2# ,/, i$3/e,t&, e+ 3'i$e' )(# 6/e #b'e0 +#, &@ici0#,.
Q&$3'# #'t(c/+&, 'e3eti)&, 3&' ,i ,e '&$3e0 & e.t'#:(#0. E&' e,& te0e$&, /0 c/#'t&
++e0& )e c#9#, )e c+i3,A )e )ece0#, )e cJ$#'#, @&t&2'J@ic#,A :#'i&, $e)i)&'e, )e 3/+,& %
/0&, )&ce ti0#c&, 0/e:ecit&,A ,i0 )e,e$3#c#'.
E&' ,/3/e,t&A %# tie0e 3#2#)& e+ @/0e'#+ )e t&)# +# @#$i+i#A h#,t# )e $i ,&b'i0it&
6/e #c#b# )e 0#ce'. e c/#0)& te0e$&, 6/e i' # #+2B0 +/2#' 0/e:&A c&$& 3&' e9e$3+& #
/0# b&)#A h#ce$&, ,i$/+#c'&,K 0&, :e$&, 0&, #''e2+#$&,A c&$3'#$&, e+ 'e2#+& %
b/,c#$&, +# )i'ecci;0. E'#ctic#$&, +& 6/e :#$&, # )eci' % e0 );0)e :#$&, #
e,t#ci&0#' e+ c&che.
^/e0&A 3/e, /0 )(# $i 3#3J )eci)i; 6/e 3#'# ,e' e+ $J, 3'ec#:i)&A ib# # &3e'#',e.
"HU&/1$%(%*$&.+MJ8@&-/'/*&1%$5+,-(2/*@&1+$*&2<&1(1I&-$,7(&+,(&*(4+'&'$&3<$%%/9
–"& 6/e h#2# @#+t# –#@i'$; c#te2;'ic&.
–YQ;$& 6/DZ
–E/e, )e /0# :e? 6/e $e ,#6/e0 e+ #3D0)iceA 6/e $e &3e'e0 )e+ c&'#?;0 % $e
6/ite0 +#, #02i0#,. F,( %& $e &'2#0i?& 3#'# @#+t#' #+2/0&, )(#, # +# &@ici0# % 0& 3ie')& e+
c&0t'&+ )e +# ,it/#ci;0 c&0 $&+e,t&, c&0t'#tie$3&,.
–X%eA Y3e'& tie0e, #+2/0#, $&+e,ti#,Z
–_i02/0# –'e,3&0)i; $/% c#$3#0te.
Ye 6/D c'ee0Z [Ge &3e';]
Fh&'# :#$&, c&0 $i $#$J. Wi $#$J e, /0 3&c& )e,3i,t#)#K te 3/e)e &@'ece' 9/2&,
)e 0#'#09# % h/e:&, 'e:/e+t&, 3&' +# 0&cheA % /0 bi,tec c&0 /0 W#'ti0i # +#, ,iete )e +#
$#U#0#. H, t#0 )i,t'#()# 6/e ,e 3ie')e e0 ,/ 3'&3i# c#,#. a#% 6/e h#ce'+e, $#3#, 3#'#
6/e :#%# )e /0# 'ecJ$#'# # &t'#. "+#$# # ,/, #$i2#, [3#'# 3'e2/0t#'+e, ,/, 0B$e'&,
te+e@;0ic&,]
b&c# e+ t/'0& )e 3'e,e0t#'+e # $i he'$#0#. Wi he'$#0#A #/06/e e, $/% 2/#3#A
,ie$3'e e,tJ )e $#+ h/$&'. C,te)e, $e )i'J0K b/e0&A t&)&, te0e$&, $#+&, '#t&,. H,& %&
+& e0tie0)&A 3e'& i$#2(0e0,e # #+2/ie0 6/e ,ie$3'eA # t&)# h&'#A t&)&, +&, )(#,A e,tJ )e
$#+#,. Q/#0)& $i, #$i2&, h#b+#0 3&' te+D@&0& e++# +e, 2'/Ue %A c+#'&A e++&, c/e+2#0.
E&' B+ti$&A e,tJ $i #b/e+#. Wi #b/e+# e, +# #0ci#0it# $J, tie'0# % )/+ce... ,ie$3'e %
c/#0)& #+ 3+#tic#' c&0 e++# 0& /,e, 3#+#b'#, 6/e te02#0 +# :&c#+ e. Q&$& ,/3&0)'J0A e,
$/% )i@(ci+ 0& )eci' 3#+#b'#, 6/e te02#0 eA % ,i /0& ,e e6/i:&c# e++# ,e ti'# #+ 3i,& % h#ce
/0# 3#t#+et# t'e$e0)#A '&$3e c&,#, % ech# b#b# 3&' +# b&c#. Ie,3/D,A ,e c/b'e c&0 /0
,/)#'i& –e, c&$& /0# ,Jb#0# c&0 +# 6/e c/b'e0 # +&, $/e't&,A 6/e tie0e0 ,ie$3'e
2/#')#)# % 3+#0ch#)# e0 /0 c#9;0– % ,e h#ce +# $/e't# )/'#0te )&, )(#,.
V$#2(0e0,e ,i %&A c&0 e,# @#$i+i#A $e ib# # #t'e:e' # ++e:#' #$i2&, # c#,#A &'2#0i?#'
@ie,t#, & #,i,ti' # +/2#'e, 3Bb+ic&, e0 ,/ c&$3#U(# Ee'& ,/ce)i; #+2& 6/e $e &b+i2; #
c#$bi#' e,t# ,it/#ci;0...
Por favor, ¿cómo nos de>an al llegar aquí? ¿Qué pasó? ¿Por qué tuvo que invitar amigos?
Ni:i#0 W#0,&/' W#0?/'A Kamilias familiares. WD.ic&A GHE`=QHA MSSM.
!EE#OS #E'OR )*A A )*A
SEXTO GRADO
K@- $9 06>6049 Rk>R.>6
"&, c&+&'e, h#0 ,i)& ,ie$3'e 'e+#ci&0#)&, c&0 :i't/)e, % #ctit/)e, h/$#0#,. H+ :e')e h#
,i$b&+i?#)& e,3e'#0?# % 'e0&:#ci;0< e+ b+#0c&A be++e?# % 3/'e?#< e+ #$#'i++&A +&02e:i)#).
H0 &t'& tie$3&A teUi',e e+ c/e'3& )e '&9& ,i20i@ic#b# 2'#0)e?# % 3&)e'. e e+ c&+&'
3B'3/'#A 6/e e, /0 '&9& $J, i0te0,&A e,t#b# 'e,e':#)& # +&, e+e2i)&,.
H0t'e +&, $i.tec&,A e0 X#.#c#A e.i,te /0# t'#)ici;0 $i+e0#'i# 6/e c&0,i,te e0
&bte0e' e+ 3'eci#)& ti0te c&+&' 3B'3/'# )e /0 c#'#c&+ $#'i0& ++#$#)& 3B'3/'# 3#0,#. Q&0
e+ ti0teA 6/e e, )i@(ci+ )e &bte0e' %A 3&' +& $i,$&A $/% c#'&A tiUe0 hi+& )e #+2&);0 % te9e0
3'e0)#, )e :e,ti' $/% #3'eci#)#,A 6/e ,e /,#0 ,&+#$e0te e0 &c#,i&0e, e,3eci#+e,.
H+ c#'#c&+ 3B'3/'# e, /0 $&+/,c& 6/e :i:e e0t'e +#, 2'iet#, )e +# c&,t# '&c&,# )e +#
?&0# )&0)e '&$3e0 +#, &+#,A )e,)e ^#9# Q#+i@&'0i# h#,t# Ee'B.
bie0e /0# 2+J0)/+# c&0 +# 6/e 3'&)/ce /0 +(6/i)& +ech&,& c&0 /0 @/e'te &+&' # #9&<
c/#0)& e,te +(6/i)& ,e 3&0e e0 c&0t#ct& c&0 +&, '#%&, )e+ G&+ % e+ &.(2e0& )e+ #i'eA
c#$bi# ,/ c&+&' )e #$#'i++&A :e')e % #?/+ h#,t# /0 3B'3/'# i0te0,& & :i&+et#A 6/e e, e+ $J,
3/'& e0 +# 2#$# )e c&+&'.
H+ c#'#c&+ /ti+i?# e,te +(6/i)& & ti0te 3#'# )e@e0)e',e )e ,/, e0e$i2&, & 3#'#
0#'c&ti?#' # ,/, 3'e,#,.
"&, $i.tec&, c&0&ce0 bie0 +# :i)# )e+ c#'#c&+ 3B'3/'#K c/J0)& 0#ceA 6/D c&$eA
c/J0)& % c;$& 3'&)/ce e+ ti0te. G&b'e t&)&A ,#be0 c/J+e, ,&0 +&, c/i)#)&, 0ece,#'i&,
1(%(&,/&'(C(%4/&2<$,-%(*&4$&$F-%($,&$4&-<,-$&/&4/&"/%'$C(,89
H+ ti0te ,i$b&+i?# 3#'# e++&, +# :i)#A +# $/e'te % +# @e'ti+i)#) #+ $i,$& tie$3&A 3&' +&
6/e tie0e0 $/ch& c/i)#)& e0 ,/ /,&A % 'e,3et#0 c&0 c/i)#)& e+ tie$3& )e 'e3'&)/cci;0A
c'eci$ie0t& )e+ c#'#c&+ % 3'&)/cci;0 )e ti0te.
H0t'e +&, $i.tec&,A teUi' e+ hi+& c&0 +# ti0t/'# )e+ c#'#c&+ 3B'3/'# e, /0# #cti:i)#) )e
i0te2'#ci;0 ,&ci#+A e0 +# 6/e i0te':ie0e0 0iU&,A $/9e'e,A h&$b'e,... +# c&$/0i)#) e0te'#.
"& $i,$& c/#0)& ,e hi+# % ,e @&'$#0 +#, $#)e9#,.
"&, h&$b'e, c#$i0#0 cie0t&, )e hi+;$et'&, 3#'# ++e2#' # +# c&,t# % e0c&0t'#' e+
c#'#c&+. Ge+ecci&0#0 +&, $J, 2'#0)e,A &')eU#'+&, ,&b'e +#, $#)e9#, )e hi+& % :&+:e'+&, #
)e9#' e0 ,/ +/2#'.
Xt'# @&'$# )e &bte0e' e+ ti0te c&$e0?; # ,e' i0t'&)/ci)# 3&' /0# c&$3#U(#
9#3&0e,# e0 +&, #U&, &che0t#. Ee'& +# 0/e:# tDc0ic#A 6/e e.t'#e e+ c&+&'#0te e0 @&'$#
$#,i:# e i0)i,c'i$i0#)#A 0#)# tie0e 6/e :e' c&0 e+ 'e,3et& # +# 0#t/'#+e?# )e+ $Dt&)&
t'#)ici&0#+ i0)(2e0#.
"# ,it/#ci;0 $#0te0i)# h#,t# #0te, )e 6/e ++e2#'#0 +&, 9#3&0e,e, +&2'#b# c&0,e':#' e0
e6/i+ib'i& +# 3&b+#ci;0 )e+ c#'#c&+. "&, $i.tec&, +& e.3+&t#b#0 )e &ct/b'e # $#'?&A
c/#0)& 0& e,t#b# e0 tie$3& )e 'e3'&)/cci;0. "# c&$e'ci#+i?#ci;0 $#,i:#A e0 c#$bi&A h#
3'&:&c#)& 6/e +#, 3&b+#ci&0e, e,tD0 ,e:e'#$e0te )#U#)#, )ebi)& # +# ,&b'ee.3+&t#ci;0 %
+# e.t'#cci;0 )e+ ti0te c&0 tDc0ic#, i0#)ec/#)#,.
#+0<&T%+=&h<4*/,@&":4&0(%(0/4&1i%1+%(8&$,&México envuelto en mares. WD.ic&A GHE`G#0ti++#0#A MSSM.
KF- $9 6184 7 /9 I./7
C0 '#0che'& $/% 'ic& te0(# e0 ,/ '#0ch&A e0 /0# $i,$# c/#)'#A # /0 b/e% % # /0 #,0&.
Qie't& )(#A e+ b/e% +e )i9& #+ #,0&K
–We )# $/ch# e0:i)i# :e' +& $/ch& 6/e )e,c#0,#, % +& 3&c& 6/e t'#b#9#,. C0 $&?&
te c/i)#A te )#0 )e c&$e' ceb#)# % bebe, #2/# 3/'# % c'i,t#+i0#. "& B0ic& 6/e h#ce, e,
++e:#' #+ #$& # e,&, :i#9ecit&, 6/e h#ce. H0 c#$bi& # $( $e t'#t#0 $/% )i@e'e0te. F+ ,#+i'
e+ ,&+ $e #t#0 # /0# c#''et# & # /0# %/0t# % t'#b#9& t&)& e+ ,#0t& )(#A h#,t# 6/e +#,
@/e'?#, ,e $e #c#b#0. e 3&' +#, 0&che, $e )#0 h&9#, ,ec#, c&$& 3#,t/'#. Ye# :e, 3&' 6/D
te e0:i)i&A #$i2&Z
–Q&0 $/ch# '#?;0 tie0e0 @#$# )e t&0t&, tB % t&)&, +&, )e t/ e,3ecie –+e c&0te,t; e+
#,0&–. Ge $#t#0 3&' ,/, #$&,A % 0& ,#c#0 0i02B0 3'&:ech& )e ,/, @#c/+t#)e,. Q/#0)& +&,
h&$b'e, te 6/ie'#0 #$#''#' #+ #'#)&A Y3&' 6/D 0& +e, )#, /0#, c/#0t#, c&'0#)#, % /0&,
$/2i)&, 6/e +&, #,/,te0Z YE&' 6/D 0& te ech#, #+ ,/e+& % te 0ie2#, # c#$i0#'Z Gi ,i2/e, $i,
c&0,e9&, :e'J, 6/D b&0it& te :# # i'.
F+ )(# ,i2/ie0teA /0 c#$3e,i0& @/e 3&' e+ b/e% 3#'# e$3e?#' # t'#b#9#'. Ee'& e+ b/e%
,i2/i; +&, c&0,e9&, )e+ #,0&K )i& t'e$e0)&, $/2i)&,A ,e ech; #+ ,/e+& % +#0?; /0#,
!EE#OS #E'OR )*A A )*A
SEXTO GRADO
c/#0t#, c&'0#)#,. H+ c#$3e,i0& c'e%; 6/e e+ #0i$#+ e,t#b# e0@e'$& % @/e # c&0t#'+e #+
'#0che'&.
H+ '#0che'& +e )i9& 6/e e0t&0ce, 3/,ie'# #+ #,0& # t'#b#9#' t&)& e+ )(#A % #,( +& hi?& e+
c#$3e,i0&. H+ #,0& 9#+; )e+ #'#)& % +# c#''et# t&)& e+ )(#A % 'ecibi; t#0t&, 3#+&, 6/e
c/#0)& :&+:i; # +# c/#)'# 3&' +# 0&che 0& 3&)(# c#$i0#'. H0 c/#0t& ++e2;A e+ b/e% ,e
#ce'c;.
–>'#ci#, 3&' t/, c&0,e9&, –+e )i9&.
:4&(*,/&*$&.+$';&0(44('/@&1$%/&1$,*;N&"[/&-$,5/&4(&0+41(&'$&4/&.+$&1(*;9&R/%&(,'(%&
)e h#b+#)&'A #h&'# e+ b/e% e, e+ 6/e 2&?# )e +# :i)#. Gi 0& ,e $e &c/''e #+2&A #c#b#'D
1$%'<$,'/&$4&1$44$6/89&[&2$'</&2+$%-/&'$&0(,*(,0</@&*$&'$6;&0($%&$,&4(&1(6(9
–Ie #6/( e0 #)e+#0te –,i2/i; h#b+#0)& e+ b/e%– ,ie$3'e :&% # h#ce' +& 6/e $e
#c&0,e9#,teA #$i2& #,0&.
–H,tJ bie0 –)i9& e+ #,0&– 3e'& te :&% # )eci' +& 6/e &( )eci' #+ #$&. Q&$& c'ee 6/e
e,tJ, e0@e'$& % %# 0& 3/e)e, t'#b#9#'A te :# # :e0)e' 3#'# 6/e te h#2#0 @i+ete, % bi,tece,.
F+ e,c/ch#' e,&A e+ b/e% )i& t'e$e0)& $/2i)&A % e+ #,0& ,/3& 6/e +& 6/e h#b(#
i0:e0t#)& ib# # 'e,/+t#' e0 ,/ @#:&'.
F+ )(# ,i2/ie0teA Y6/iD0 c'ee0 /,te)e, 6/e ,e 6/e); )e,c#0,#0)& t&)& e+ )(#Z
":4&(*,/&A&$4&?+$A8&$, Wi'e%# Q/et& cc&$3.dA Cuéntanos lo que se cuenta. WD.ic&A GHE`QX_F=HA MSST.
KK- "\8D6:/ D4>/>41 =4>U41
Ygec/e')#, #6/e++# c#0ci;0 6/e )iceK "3(0t#$e #02e+it&,
0e2'&,8Z
Ge2/'& 6/e e+ c&+&$bi#0& =e'0#0)& ^&te'& 3'e@ie'e 6/e
+e c#0te0K 3(0t#$e t&'e'&, 2&')&,. Fh&'# :e'J, 3&' 6/D.
=e'0#0)& e, #@ici&0#)& # +&, t&'&, )e,)e 6/e e'#
#)&+e,ce0te< e0 ,/ 0#t#+ We)e++(0 ,e i0,c'ibi; # +# e,c/e+# )e
t#/'&$#6/i#< 3e'& c/#0)& t/:& @'e0te # D+ # /0 0&:i++&A [h/%]A
)eci)i; 6/e ,e':(# $J, 3#'# 3i0t#' #c/#'e+#,A ;+e&, &
c#'b&0e,... % ,e )e)ic; # +#, be++#, #'te,.
b&)#, ,/, &b'#, 'e3'e,e0t#0 @i2/'#, )e 3e',&0#,A #0i$#+e, / &b9et&,A c/%#
c#'#cte'(,tic# 3'i0ci3#+ e, +# )e,3'&3&'ci;0 )e +#, @&'$#,. E&' e9e$3+&A 3i0t# h&$b'e, %
$/9e'e, e.#2e'#)#$e0te 2&')&,A 3e'& ,ie$3'eA #+2/0# 3#'te )e ,/ c/e'3& c&0t'#,t# c&0
,/ &be,i)#)K 3ie, 3e6/eU(,i$&,A b&6/it#,A 0#'icit#,A $#0it#, & /0 t&'e'& 2&')& % 2i2#0te
9/0t& # /0 3ic#)&' e0#0&.
H0 +# &b'# t&t#+ )e ^&te'& 3/e)e, :e' 'e)&0)ece, $/% 'e)&0)#,A 3e'& e,& ,(A ++e0#,
)e $/ch& c&+&' ,i0 ,&$b'#,. C0# c&+ecci;0 @#$&,# )e+ 3i0t&' % 6/e h# )#)& +# :/e+t# #+
$/0)& e, La corrida %A 3&' ,/3/e,t&A ,e t'#t# )e +# @ie,t# b'#:#.
^&te'& t#$biD0 c'e# e,c/+t/'#, 2&')#, % e0&'$e,. H0 LjjMA e0 E#'(,A $&0t; /0#
e.3&,ici;0 )e e,c/+t/'#, $&0/$e0t#+e, # t&)& +& +#'2& )e +# #:e0i)# Q#$3&, H+(,e&,A %
t#0t& +&, 3#'i,ie0,e, c&$& +&, t/'i,t#, hicie'&0 #+2/0# c#'ici# # t#0 te0t#)&'#, @&'$#,.
=e'0#0)& ^&te'& h# #'$#)& +# 2&')# e0 e+ #'te c&0te$3&'J0e& % e, /0& )e +&, 3i0t&'e,
hi,3#0&#$e'ic#0&, $e9&' c&ti?#)&, e0 e+ $/0)&.
T%<*-<,(&T(%?;&$-&(49@&"R7,-(2$&-/%$%/*&5/%'/*8&$,&501 Maravillas del ve>o Nuevo Mundo. WD.ic&A GHE`a#chette
"#ti0&#$D'ic#A LjjP.
KO- %4I>/ R<>6D61
:4&*/4/&,/2?%$&'$&"1<%(-(8&-%($&(&4(&2$2/%<(&<2I5$,$*&'$&/*('/*&3/2?%$*&'$&2(%@&'$&1<$&
e0 +# 3'&# )e /0 0#:e c&0 +#, :e+#, hi0ch#)#, 3&' e+ :ie0t&A 0#:e2#0)& e0 /0 $#' #?/+
?#@i'& –,/, &9&, e,c/)'iU#0 e+ h&'i?&0teA b/,c#0)& # +# 3'e,#–< % t#$biD0
+# )e /0 )e,t#'t#+#)& b#'c& c&0 e+ :e+#$e0 '&t& % 3e',&0#9e,
)e,#2'#)#b+e$e0te ,/ci&,A #+2/0& c&0 /0 3#'che e0 e+ &9&A &t'& c&0 /0#
3#t# )e 3#+&A % &t'& $J, c&0 /0 ,#b+e e0t'e +&, )ie0te, % /0# b&te++# )e
'&0 e0 +# $#0&. F$b#, ,&0 'e#+e,. _& e0 :#0& e,t&, 3e',&0#9e, h#0 i0,3i'#)& +& $i,$&
$#20(@ic&, 3&e$#, 6/e 0&:e+#, i0&+:i)#b+e,.
H0 t&)& c#,&A +#, $/ch#, :ece, +#$e0t#b+e, h#?#U#, )e +&, 3i'#t#, e,tJ0
$i0/ci&,#$e0te 'e2i,t'#)#, e0 #'chi:&,A bib+i&tec#,A c#'t#,A 'e+#t&,A 6/e9#, # ,&be'#0&,A
)e,c'i3ci&0e, )e #t#6/e,A 3'&ce,&, 9/)ici#+e,A '/t#,A c#'t#, )e 0#:e2#ci;0A % 3'&%ect&, )e
)e@e0,# )e $/ch&, 3/e't&, #$e0#?#)&, 3&' e,t&, #,#+t#0te, $#'(ti$&,. F)e0t'#',e e0 +#
!EE#OS #E'OR )*A A )*A
SEXTO GRADO
e0&'$e i0@&'$#ci;0 6/e h#% ,&b'e e++&, e, e0 ,( /0# $#'#:i++&,# #:e0t/'#. Q/'i&,#$e0teA
+&, 3e',&0#9e, 3#'ece0 )e,+i?#',e e0t'e +(0e#,A c&$& ,i 6/i,ie,e0 h/i' )e +# hi,t&'i#A )e +#
c/#+ @&'$#'&0 3#'te i$3&'t#0teA c#,i ,ie$3'e e0 3J2i0#, $&9#)#, e0 ,#02'e % #2/# ,#+#)#.
C0& )e +&, #t'ib/t&, $J, c&0&ci)&, )e +&, 3i'#t#, e'# +# b#0)e'# '&9# c&0&ci)# e0
i02+D, c&$& Rolly Roger c'&9& he'$&,&d. H+ &'i2e0 )e e,te 0&$b'e e, i0cie't&A 3e'& ,/
#3#'ici;0 e0 e+ )icci&0#'i& 3/e)e @ech#',e e0 LfMP. "&, c&',#'i&, % b/c#0e'&,
2e0e'#+$e0te 0#:e2#b#0 b#9& e+ 3#be++;0 )e ,/ 3#(,A 3e'& t#$biD0 i?#b#0 /0# b#0)e'# '&9#
3#'# i0@&'$#' # ,/, :(cti$#, )e 6/e 0& )eb(#0 &3&0e' 'e,i,te0ci#. G/3/e,t#$e0teA e,t#
e0,eU# e,t#b# teUi)# c&0 ,#02'eA 3e'& # )eci' :e')#) e'# 3i0t/'#.
E&,te'i&'$e0te e,t# b#0)e'# '&9# ,e c&0:i'ti; e0 0e2'#A 3e'& c&0,e':; e+ 0&$b'e )e
Rolly Roger & Roli RougeA e0 @'#0cD,. G&b'e c#$3& 0e2'&A #+2/0#, te0(#0 3i0t#)#, )&, tibi#,
c'/?#)#, % /0# c#+#:e'# ,&b'e e,t&, h/e,&,< &t'#,A /0 e,6/e+et& c&0 /0 ,#b+e e0 /0#
$#0& % # :ece, c&0 /0# b&te++# )e '&0 e0 +# &t'#. "&, b/c#0e'&, ,&+(#0 #2'e2#' /0 9#b#+(.
E&' ,e' e,te #0i$#+ /0 ,($b&+& )e +ibe't#) 3#'# e++&,.
a#b(# &t'#, b#0)e'#,A c&$& +& )e$/e,t'# +# '$&T%/2j$44@&"$4&0/%/2+$48 kun viento
que sopla en el Mar de Cortés, en fa>a CalifornialA c/%&, #t'ib/t&, 'e$ite0 # #+2/ie0 6/e
6/e'(# 3#,#' 3&' 'e,3et#b+eK ,&b'e c#$3& :e')eA e$b+e$#, )e 9/,tici#A 3#? % /0i;0A % e0 e+
'e:e',& /0 te$3+& 2'ie2& % /0 9i0ete c&0 e+ +e$# Nolle me tangere ^"D/&2$& -/.+$*8k9&
Q&$& )#t& c/'i&,& h#% 6/e )eci' 6/e # 3e,#' )e h#be' )e9#)& h/e++#, t#0 c+#'#, )e ,/
3#,& –,&b'e t&)& e0 +&, $#'e, b#9#c#+i@&'0i#0&,–A 3&c& ,e ,#be )e D+A c&$& ,i h/bie'#
)eci)i)& :&+/0t#'i#$e0te 0& 3#,#' # +# hi,t&'i#.
H0 0/e,t'&, )(#, e+ Rolly Roger #3#'ece # :ece, e0 %#te, )e 3e,c# & )e +/9&A c/%&,
)/eU&, $/ch#, :ece, 0& tie0e0 i)e# )e+ te''&' 6/e +# :i,t# % e+ 0&$b'e )e e,te 3#be++;0
e0 &t'&, tie$3&, )e,3e't#b#0 e0t'e 6/ie0e, ,/'c#b#0 +&, $#'e,.
W#'it# W#'t(0e? )e+ g(& )e ge)/@&"O/?%$&1<%(-(*8&$,&La fuerza y el viento: la piratería en los mares de la Nueva EspaUa.
WD.ic& )e,c&0&ci)&A MSST.
KS. c/8 048:<=4 H+ #b/e+& e,tJ ,e0t#)& @'e0te # +# c#,#A e0 $e)i& )e+ 9#')(0. W/% )e'echit& e0 +# ,i++# )e
3#+&< c&0 +# 3ie'0# c'/?#)#A +#, $#0&, e0t'e+#?#)#, e0 +# '&)i++#A e+ ci2#''& #,&$#)& e0t'e
+&, )e)&,. "+e:# /0 t'#9e &,c/'&A c&'b#t# # '#%#,A 3#U/e+& e0 e+ b&+,i++&A b&ti0e, % b#,t;0A
F ,/, 3ie, )/e'$e /0 3e''& b+#0c&A 3e'& 0& ,D c;$& ,e ++#$#.
–Ne0 c&0$i2& –:/e+:e # )eci'$e % $e $i'# b/'+;0A c&0 +&, &9&, b'i++#0te,. H+ #b/e+& e,
c#+:&A tie0e +#, ce9#, $/% 2'#0)e,A % +#, &'e9#,A % +# 0#'i?.
–ae%A :e0 #cJ –i0,i,te ,i0 $&:e' +&, +#bi&,A c&0 /0 ,/,/''& 6/e $e ++e2# )e ,/ $i'#)#.
–Y_& $e &%e,Z –3'e2/0t# c&$& ,i @/e'# # e0&9#',eA 3e'& D+ ,#be bie0 6/e +& e,c/ch&.
\/e ,/, 3#+#b'#, ,e $e 6/e)#0 e0 +#, &'e9#,. _& 6ie'& &('+&. _& 6/ie'& h#ce'+e c#,&. We
6/e)& 6/iet&A )e 3ieA c#,i ,i0 'e,3i'#'. Q#$i0& h#ci# #t'J,A 3#,& # 3#,it&A b/,c#0)& +#
3/e't# )e+ c/#'t&A ,i0 6/it#' +# :i,t# )e +# @&t& 6/e c/e+2# e0 +# 3#'e).
=e+i3e >#''i)&A "]$,&0/,2<5/8&$,&La musa y el garabato. WD.ic&A =QHA LjjR.
KT- L6 U480/996 =./>>/>6
H0 Ge:i++# # /0 ,e:i++#0& ,iete hi9&, +e )i& Ii&, % t/:& +# $#+# ,/e'te
6/e 0i02/0& @/e :#';0. "# $J, chi6/it# )e e++#,
+# ++e:; +# i0c+i0#ci;0 )e i' # ,e':i' #+ 'e% :e,ti)it# )e :#';0.
–_& :#%#,A hi9#A 0& :#%#,A 6/e te :#0 # c&0&ce'< 6/e tie0e, e+ 3e+& $/% +#'2& % )i'J0 6/e e'e, $/9e'.
–Gi te02& e+ 3e+it& +#'2&A $#)'eA c;'te$e+& /,te)A % c&0 e+ 3e+& c&'t#)&
/0 :#';0 3#'ece'D. e #+ ,/bi' #+ c#b#++&
+# e,3#)# ,e +e c#%;< 1/%&'$0<%&"`2(4'<-(&*$(!8 '<6/&"2(4'<-(&*$(&A/89
Giete #U&, e,t/:& e0 2/e''# % 0#)ie +# c&0&ci;A ,&+#$e0te e+ hi9& )e+ 'e% 6/e )e e++# ,e e0#$&';.
"#(&'/,0$44(&5+$%%$%(8&$,&be'e,# )e G#0t&, cc&$3.dA Romancero para niUos. WD.ic&A GHE`"# b&''eA MSSR.
!EE#OS #E'OR )*A A )*A
SEXTO GRADO
KV- $494
"&, :ie0t&, ,&0 +&, hi9&, )e+ Qie+& % )e +# bie''#. a#bit#0 e0 +#, 2'/t#, 3'&@/0)#, )&0)e
e,tJ 3'i,i&0e'&, )(# % 0&che.
re/, )e,c&0@(# h#,t# t#+ 3/0t& )e e++&, 6/e h# c&+&c#)& 3&' e0ci$# )e ,/ 3'i,i;0
e0&'$e, $&0t#U#,. YE&' 6/DZ E&'6/e +&, :ie0t&, ,&0 te$ib+e,A % '/2e0 ,i0 ce,#' e0 ,/
3'i,i;0. G;+& tie0e0 /0# i)e#K e,c#3#' 3#'# )e:#,t#'+& t&)& c+# tie''#A e+ $#' e i0c+/,& e+
$i,$& cie+&A $&'#)# )e +&, )i&,e, i0$&'t#+e,d.
E#'# c#+$#' +&, Nie0t&,A te''ib+e$e0te 3&)e'&,&, 3#'# e,te 3/eb+& )e $#'i0&,A +&,
2'ie2&, +e, &@'ec(#0 ,#c'i@ici&,.
H0 +# #0ti2oe)#) 2'ec&+#ti0# +&, :ie0t&, 3'i0ci3#+e, e'#0 c/#t'&K
H+ ^;'e#,- H, e+ :ie0t& )e+ 0&'te @'(& % :i&+e0t&A 6/e +&, +#ti0&, ++#$#0 F6/i+;0. Ge +e
'e3'e,e0t#b# b#9& +# @&'$# )e /0 :ie9& )e c#be++&, b+#0c&, % e0 )e,&')e0.
H+ H/'&- H, e+ :ie0t& )e+ e,teA 6/e :ie0e )e X'ie0te. Ge +e 'e3'e,e0t#b# c&0 +# te?
c&b'i?# )e +&, #,iJtic&,.
H" _&t&- H, e+ :ie0t& )e+ ,/' 6/e +&, +#ti0&, ++#$#0 F#/,t'&. H, /0 :ie0t& c#+ie0te 6/e
t'#e t&'$e0t#,. _& e, '#'& :e'+& 'e3'e,e0t#)& b#9& e+ #,3ect&
)e /0 :ie9&A c&0 +&, c#''i++&, i0@+#)&,A +# @'e0te #/'e&+# )e 0/be, %
+&, '&3#9e, c#+#)&, 3&' +# ++/:i# & ++e:#0)& /0# 'e2#)e'#.
H+ QD@i'&- H, e+ :ie0t& )e+ &e,te. "&, 2'ie2&, +& #3'eci#b#0
$/ch&A %# 6/e t'#(# #+2& )e @'e,c&' )/'#0te e+ :e'#0& #')ie0te 6/e c#,ti2#b# ,/ tie''#. I#
0/e:# :i)# # +# 0#t/'#+e?# 'e,ec#. Ge +e 'e3'e,e0t#b# c&0 #+#, )e $#'i3&,#. "i2e'&A :/e+#
$#0te0ie0)& e0 +# $#0& /0# c#0#,t# )e @+&'e,.
F00 Q#the'i0e Ni:et`WM22A@&":/4/8&$,&Los Aia>es de Ulises. WD.ic&A GHEA MSSM.
OW- c<Z<> /8 140</U6U- L6 Z<U6 /8 =>.R4
F $e)i)# 6/e :#$&, c'ecie0)&A t#$biD0 c'ece 0/e,t'# c/'i&,i)#) 3&' e+ $/0)& 6/e 0&,
'&)e#. H0 +# e,c/e+#A e0 /0 c+/b )e3&'ti:& & e0 e+ t'#b#9&A :i:i$&, e0 c&$/0i)#) c&0
&t'#, 3e',&0#,.
Adaptarse los unos a los otros
"#, 'e+#ci&0e, c&0 +&, e.t'#U&, 0& ,e 3#'ece0 $/ch& # +#, 6/e te0e$&, e0 0/e,t'#
@#$i+i#. a#% +#?&, )e #$&' 6/e 0&, /0e0 # 0/e,t'# 3'&3i# @#$i+i#. H,t#$&, #c&,t/$b'#)&,
+&, /0&, # +&, &t'&,A #/06/e )e :e? e0 c/#0)& h#%# )i,c/,i&0e,. Ee'& +# ,&cie)#) t#$biD0
e,tJ c&$3/e,t# )e 3e',&0#, 6/e 0& ,&0 0/e,t'&, he'$#0&, 0i 0/e,t'&, #$i2&,. _&
,ie$3'e tie0e0 +#, $i,$#, c&,t/$b'e, 6/e +#, 0/e,t'#,. a#ce @#+t# tie$3& % 3#cie0ci#
3#'# c&0&ce'+&,. Ni:i' e0 ,&cie)#) e, #3'e0)e' # 'e+#ci&0#',e c&0 t&)# c+#,e )e 3e',&0#,
% e0 t&)# c+#,e )e ,it/#ci&0e,.
La vida con los demás
Q&$3#'ti$&, c&0 +&, )e$J, $/ch#, )e 0/e,t'#, #cti:i)#)e,. F $e0/)& 9/2#$&, %
t'#b#9#$&, c&0 &t'#, 3e',&0#,. Ie,)e 6/e e$3e?#$&, # i' #+ 9#')(0 )e 0iU&,A
)e,c/b'i$&, /0# ,&cie)#) )e +# 6/e :#$&, # @&'$#' 3#'te )/'#0te $/ch& tie$3&K [+#
e,c/e+#] "&, c+/be, )e3&'ti:&, t#$biD0 ,&0 ,&cie)#)e,.
R/'$2/*& 44(2(%4(*& "*/0<$'('$*8& 1/%.+$& */,& 5%+1/*& '$&
3e',&0#, &'2#0i?#)&, )e t#+ $&)& 6/e e.i,te0 #cti:i)#)e,
c&$/0e,. H+ +/2#' )&0)e t'#b#9#0 +&, 3#)'e, c&0,tit/%e &t'#
,&cie)#)A $/% 3e6/eU# ,i #)$i0i,t'#0 /0 'e,t#/'#0teA 3e'&
$/% 2'#0)e ,i +#b&'#0 e0 /0 h&,3it#+ & e0 /0# @Jb'ic#.
O/13<$&E/4/@&"]<)<%&$,&*/0<$'('9&#(&)<'(&$,&5%+1/8&$,&Aivir con los demás: la familia, la sociedad, las leyes la >usticia. WD.ic&A GHE`"#'&/,,eA MSSR.
!EE#OS #E'OR )*A A )*A
SEXTO GRADO
O,- $9 6I.>><:</8D4 GR6U>/ U/ 96 0<Z<9<^60<_8J
"e 3'&3&02& e+ ,i2/ie0te e.3e'i$e0t&K e,3e'e # 6/e ,e h#2# )e 0&che % #3#2/e t&)#, +#,
+/ce,. Ie,c&0ecte +# te+e:i,i;0. _& c&0te,te e+ te+D@&0&. _& ,e #ce'6/e #+ 'e@'i2e'#)&'.
GiD0te,e e0 e+ 3i,& % )e9e 3#,#' ci0c& h&'#,. YGe #b/''i;Z b'#te )e i$#2i0#',e 6/D h#'(#
t&)& e+ )(# ,i )e 3'&0t& ,e :ie'# 3'i:#)& )e +#, c&$&)i)#)e, )e +# :i)# $&)e'0#.
Gi @/e'# /,te) /0 0;$#)# 3'i$iti:& +/ch#0)& 3&' $#0te0e' # '#%# e+ e,3ect'& )e+
h#$b'e 3'&b#b+e$e0te e,t#'(# )e$#,i#)& &c/3#)& c#?#0)&A 3e,c#0)& % 'ec&+ect#0)&
3#'# h#ce' 0#)# $J,A ,#+:& te0e' 3e6/eU&, 0;$#)#, % &b+i2#'+&, # #c#b#',e /0 $#$/t.
Ee'& /0# :e? 6/e /,te) h# )e,c/bie't& +# #2'ic/+t/'# % 6/e h# e0c&0t'#)& /0 b&0it&
+/2#' 3#'# e,t#b+ece',e –3&' e9e$3+&A /0 +#2& c&0 /0# i,+# )&0)e /0 J2/i+# )e:&'# # /0#
,e'3ie0teA /0 #c&2e)&' :#++e &#.#6/eU&A & +#, i0$e)i#ci&0e, )e /0 ce0&te e0 +# 3+#0icie
%/c#tec#–A e+ 3#i,#9e )e9# )e c#$bi#' t&)&, +&, )(#, % e+ tie$3& e$3ie?# # 3e,#'+e e0 +#,
$#0&,. H+ e,3ect'& )e+ h#$b'e ,e h# #+e9#)& 3#'# )#' 3#,& #+ e,3ect'& )e+ #b/''i$ie0t&.
H0t&0ce, $i'# #+ cie+& % #):ie'teA 6/i?J 3&' 3'i$e'# :e? e0 ,/ :i)#A 6/e +&, 3/0tit&,
)e +/? 6/e ,e :e0 )e 0&che 'e#+i?#0 /0# c/'i&,# )#0?#. E#'ece 6/e +e )#0 :/e+t#, #+ $/0)&
c&$& ,i e,t/:ie'#0 @i9&, e0 /0# i0$e0,# e,@e'# t'#0,3#'e0te. Q&0 e+ tie$3& /,te)
)e,c/b'e 6/e ci0c& )e e,&, 3/0tit&, 0& ,e $/e:e0 c&0 +&, )e$J,A ,i0& 6/e :#0 )e /0
+#)& # &t'& e0t'e +#, e,t'e++#,. Y\/D ,&0 e,t#, e,t'e++#, e''#0te,Z C,te) ,e )ice 6/e )ebe0
,e' i$3&'t#0te, % +e, 3&0e 0&$b'e,. E#'# e0t&0ce, t#$biD0 h# &b,e':#)& %# 6/e e+ ,&+
0#cie0te 0& #3#'ece ,ie$3'e e0 e+ $i,$& 3/0t& 'e,3ect& # #+2B0 '#,2& 0&t#b+e )e ,/
h&'i?&0te +&c#+A ,i0& 6/e ,e :# $&:ie0)& )(# c&0 )(#. YF);0)e :#Z H,3e'e 3#cie0te$e0teA
3&' $/ch&, #$#0ece'e,A h#,t# 6/e /0 )(# ,/ 3#cie0ci# ,e :e 'ec&$3e0,#)#K e+ ,&+ 'e)/ce
+# $#%03(&3(*-(&.+$&(1(%$0$&0(*<&$,&$4&2<*2/&*<-</&'+%(,-$&)(%</*&'7(*BA&4+$5/&$21<$=(&(&
'et'&ce)e'. F+ c#b& )e :#'i#, +/0#, :/e+:e # )ete0e',e % # )#' $e)i#
:/e+t#. H, e:i)e0te 6/e e+ ,&+ 0& ,e :# # i' 0i02B0 +#)&A 3e'& /,te)
,i2/e e,c/)'iU#0)& e+ h&'i?&0te #+ #+b# 3&' 3/'# c/'i&,i)#). YGe
)ete0)'J ,ie$3'e e+ ,&+ e0 +&, $i,$&, 3/0t&, )e+ h&'i?&0teZ C0# :e?
6/e c&$3'/ebe 6/e ,(A ,e #3'e0)e )e $e$&'i# +#, 3&,ici&0e, )&0)e
e+ ,&+ ,e )etie0e & –+/e2& )e &b,e':#' :#'i&, cic+&, ,&+#'e,– ,e h#
)#)& c/e0t# )e 6/e +# 3&,ici;0 )e+ ,&+ #+ ,#+i' tie0e /0# e.t'#U# 'e+#ci;0 c&0 e+ e,t#)& )e+
tie$3&. "# te$3&'#)# )e ++/:i#, e$3ie?# ,ie$3'e c/#0)& e+ ,&+ ,#+e ce'c# )e #6/e++#
c&+i0# +e9#0#. H+ tie$3& ,e t&'0# c#+/'&,& c/#0)& e+ ,&+ ,e #ce'c# # /0# )e +#, 3#'#)#, %
@'(& c/#0)& ,e #ce'c# # +# &t'#. Xt'& 3/0t& e,3eci#+ $#'c# e+ )(# e0 6/e e+ ,&+ 3#,# 9/,t&
3&' +# $it#) )e+ cie+& #+ $e)i&)(#.
Y\/D h#ce0 +#, 3e',&0#, c/#0)&A +/e2& )e $i+e, % $i+e, )e #U&, )e i' )e /0 +#)& #
&t'& :i:ie0)& )e +# c#?#A +# 3e,c# % +# 'ec&+ecci;0A 3&' @i0 )e,c/b'e0 +# #2'ic/+t/'# % ,e
e,t#b+ece0Z E'i$e'& ,e #b/''e0. "/e2& $i'#0 #+ cie+& e i0:e0t#0 +# ci:i+i?#ci;0.
Ge'2i& )e gD2/+e,A ":4&(?+%%<2<$,-/&H1('%$&'$&4(&0<)<4<=(0<;,J8 e0 El sol muerto de risa. WD.ic&A GHE`E#02e#A MSSM.
O2- "6R694D/1; R968/6U4>/1 7 =94I41
H+ 3#3#+&te e, e+ #0te3#,#)& )e+ #e'&3+#0&. a#ce $J, )e )&, $i+e0i&, +&, chi0&, %#
e$3+e#b#0 3#3#+&te, %A c&0 e+ 3#,& )e+ tie$3&A h#0 ,i)& /ti+i?#)&, 3#'# e+e:#' # +&,
h&$b'e, 3&' e0ci$# )e +&, c#$3&, )e b#t#++# # @i0 )e 'e#+i?#' &b,e':#ci&0e, $i+it#'e,A
3#'# 'ec#b#' i0@&'$#ci;0 $ete&'&+;2ic# % 3#'# +#0?#' ,/$i0i,t'&,.
"&, 3#3#+&te, ,i':ie'&0 )e i0,3i'#ci;0 #+ i0:e0t&' i02+D, >e&'2e Q#%+e% c/#0)&
)i,eU; e+ 3'i$e' $&)e+& )e 3+#0e#)&' )e+ $/0)&. Ei&0e'&, )e +# #:i#ci;0 c&$& e+ i02+D,
Ee'c% Ei+che' % e+ #+e$J0 Xtt& "i+ie0th#+ e$3+e#'&0 )i,eU&, )e 3#3#+&te, 3#'# )e,#''&++#'
+#, #+#, )e ,/, 3+#0e#)&'e,.
"i+ie0th#+ e,t#b# c&0:e0ci)& )e 6/e +&, #:i#)&'e, te0(#0 6/e #3'e0)e' # 3+#0e#' 3#'#
c&$3'e0)e' c;$& ,e 3/e)e #3'&:ech#' e+ #i'e. "&, he'$#0&, n'i2ht
c&0,t'/%e'&0 e+ 3'i$e' 3+#0e#)&' e0 LjSLA b#,J0)&,e e0 /0 3#3#+&te
bi3+#0& kcon dos superficies paralelasl 6/e h#b(#0 hech& #0te'i&'$e0te.
"&, 3'i$e'&, 3+#0e#)&'e, ,e +#0?#b#0 )e,)e +& #+t& )e /0# c&+i0# %
+&, $&)e'0&, ,&0 #c#''e#)&, h#,t# e+ #i'e 3&' #:i&0e, +i2e'&,. H0
c/#0t& ,e +&, ,/e+t#A +&, 3+#0e#)&'e, #,cie0)e0 % ,e e0c/$b'#0 2'#ci#,
# +#, c&''ie0te, )e #i'e c#+ie0te.
!EE#OS #E'OR )*A A )*A
SEXTO GRADO
H0 ,/ )e,e& )e :e' e+ $/0)& )e,)e e+ cie+&A +# h/$#0i)#) c'e; $/ch#, % c&$3+ic#)#,
$J6/i0#, :&+#)&'#,. "&, @'#0ce,e, m&,e3h % vtie00e W&0t2&+@ie' c&0,t'/%e'&0 /0 2+&b& )e
3#3e+ % te+# 6/e ,e e+e:; 2'#ci#, #+ #i'e c#+ie0te 3'&)/ci)& 3&' /0# h&2/e'#. H+ ,i2/ie0te
2+&b& 6/e hicie'&0 ++e:#b# 3#,#9e'&,K /0# &:e9#A /0 3#t& % /0 2#++&. H0 LfpOA #0te +#
b&6/i#bie't# $/+tit/) 3#'i,i0#A e+ 2+&b& W&0t2&+@ie' e+e:; 3&' +&, #i'e, # )&, 0&b+e,
@'#0ce,e, % ,e c&0:i'ti; e0 e+ 3'i$e' #3#'#t& :&+#)&' c&0 D.it&.
"&, 2+&b&, )e #i'e c#+ie0te % )e 2#, 0& t#')#'&0 e0 3&3/+#'i?#',e. H0 LpfSA c/#0)& e+
e9D'cit& 3'/,i#0& #,e)i; E#'i,A +&, @'#0ce,e, /ti+i?#'&0 2+&b&, 3#'# ,#c#' 3e',&0#, % c#'t#,
)e +# ci/)#). H0 LpjfA t'e, e.3+&'#)&'e, )e,#3#'ecie'&0 $ie0t'#, i0te0t#b#0 ++e2#' #+ E&+&
_&'te e0 2+&b&.
We)i& ,i2+& )e,3/D, +&, cie0t(@ic&, /ti+i?#'&0 2+&b&, 3#'# e,t/)i#' +# #t$;,@e'#
,/3e'i&'. H0 +# #ct/#+i)#)A :#'i&, 2'/3&, )e #$#0te, )e +&, 2+&b&, ,e 3'&3&0e0 )#' +#
:/e+t# #+ $/0)& ,i0 e,c#+#,.
"&, :/e+&, e0 2+&b&, )e #i'e c#+ie0te ,&0 $/% 3&3/+#'e, %
$/ch&, #@ici&0#)&, &'2#0i?#0 :/e+&, )e #:e0t/'# 3#'# c/#+6/ie'
ti3& )e 2e0te e0 e,t&, #3#'#t&,.
a#bit/#+$e0teA +&, 2+&b&, )e #i'e c#+ie0te tie0e0 Lp $et'&,
)e )iJ$et'& % c#'2#0 MApOS $et'&, cBbic&, )e #i'e 6/e ,e c#+ie0t#
$e)i#0te )&, 6/e$#)&'e, )e 2#, 3'&3#0&A c#)# /0& )e +&, c/#+e, e, +& b#,t#0te 3&te0te
c&$& 3#'# c#+e0t#' LMS c#,#,.
*l(@&"T/2$-(*&A&14(,$('/%$*8&$,&Aolar. WD.ic&A GHE`Wc2'#w`ai++A MSSO.
O@- G"4> Q.N /9 D4R4 Z<Z/ I6B4 96 D</>>6J
a#ce $/ch& tie$3&A ,e2B0 ,e )iceA e+ G&+ ,e ib# #3'&.i$#0)& # +# bie''#A )e $&)& 6/e
c#)# )(# 6/e$#b# c&0 $J, @/e'?# % +#, 3+#0t#, ,e ,ec#b#0. G/ce)i; e0t&0ce, 6/e /0&,
c#$3e,i0&, 6/i,ie'&0 )ete0e' #+ G&+ 3&'6/e +e, h#b(# )e,t'/i)& ,/, ,ie$b'#,. Ee'& 0&
3/)ie'&0 h#ce' 0#)# 3/e, e+ G&+ +&, 6/e$;.
Ge c/e0t# 6/e )e,3/D, ,e 'e/0ie'&0 +&, #0i$#+e, $J, #,t/t&, % @/e'te, )e +&,
b&,6/e, % +#, ,e+:#,. H+i2ie'&0 #+ +e;0A 3&' ,e' e+ $J, @/e'teA 3#'# 6/e )et/:ie'# #+ G&+A %
)i9& e+ +e;0K
–e& )ete0)'D #+ G&+A #,( $e 9/e2/e +# :i)#.
Ee'& 0& 3/)& h#ce' 0#)# 3&'6/e ,e 6/e); i0$;:i+. Gi2/i; e+ c&%&te % t#$3&c& +&2';
0#)#. F,( @/e'&0 3#,#0)& t&)&, +&, #0i$#+e,. F+ @i0 ,;+& 6/e)#b# e+ $J, 3e6/eU& )e
t&)&,A e+ 6/e #ct/#+$e0te c&0&ce$&, c&0 e+ 0&$b'e )e t&3&A % )i9&K
–e&A e+ $J, 3e6/eU& )e t&)&, % e+ $J, )Dbi+A h#'D /0 e,@/e'?& 3&' )ete0e' #+ G&+<
#/06/e 0& e,t&% ,e2/'& )e +&2'#'+&A )e$&,t'#'D 6/e t#$biD0 te02& :#+&'.
H+ t&3& ,e )i,3/,& # )ete0e' #+ G&+. F$&0t&0; '#$#,A e,3i0#,A 3#+&, % t&)# c+#,e )e
&b9et&, 6/e e0c&0t'#b# # ,/ 3#,&. H+ G&+ ,e2/(# 6/e$#0)&A 3e'& e+ t&3& 0& ,e )#b# 3&'
:e0ci)&. Gi2/i; #)e+#0te e0 ,/ t#'e# h#,t# 6/e +&2'; )ete0e' #+ G&+. _#)# $J, 6/e 0#)ie
6/e)#b# 3#'# @e+icit#'+& 3&' ,/ t'i/0@&A 6/e 3#'# D+ h#b(# ,i)& e+ $J, 2'#0)e )e ,/ :i)#.
=/e t#0t# ,/ ,&'3'e,# 6/e c/#0)& +e:#0t; +# :i,t# % :i& #+ G&+A ,e 6/e);
cie2&. Ee'& 0& +e i$3&'t;. H0 e,& &%; /0# :&? 6/e )ec(#K
–a#, 6/e)#)& cie2&A h#, 3e')i)& +# :i,t# 3&' ,#+:#' # t/ 3/eb+&A
3e'& 0& te 3'e&c/3e, 3&'6/e %# 0& :#, # 0ece,it#' :e'. be :&% #
3'e$i#'< he e,c&2i)& 3#'# ti &t'& c#$i0& % tB %# 9#$J, :i:i'J, ,&b'e +#
tie''#A ,i0& 6/e te i'J, 3&' e,e &t'& c#$i0&.
Ge )ice 6/e #6/e++# :&? @/e +# )e Ii&,A _/e,t'& GeU&'A % 6/e e+ c#$i0& 6/e +e )e,i20;
#+ t&3& ib# # )#' )eb#9& )e +# tie''# # /0#, c/e:#, &,c/'#, 6/e D+ $i,$& h#ce % )&0)e
#ct/#+$e0te :i:e.
/HR/%&.+M&$4&-/1/&)<)$&?(6/&4(&-<$%%(J8&$, Wi'e%# Q/et& cc&$3.dA Cuéntanos lo que se cuenta. WD.ic&A GHE`QX_F=HA MSST.
OF- $9 06106I/9 h0680<_8 R4R.96>i
Q#)# 'i0c;0 )e +# 0#t/'#+e?# e,tJ ++e0& )e ,&0i)&,. Gi #b'i$&,A bie0 #bie't&,A &9&,A &()&, %
c&'#?;0A 3/)e ,e' 6/e e0 e+ h/ec& )e /0 J'b&+ e,c/che$&, # /0# ,e'3ie0te c#0t#'i0#.
"#, :(b&'#, ,&0 3e+i2'&,#, % )e c/i)#)&A h#% 6/e ,#be'+#, t'#t#'. C0# e0t'e e++#, e,A
#3#'te )e :e0e0&,#A $/% b/++#02/e'#K +# ,e'3ie0te )e c#,c#be+.
!EE#OS #E'OR )*A A )*A
SEXTO GRADO
H++# c#0t# c/#0)& ,e $/e:eA ,/ 3#,& e, $B,ic#. _&,&t'&, +&, ,e'e, h/$#0&, t'#t#$&,
)e i$it#'+# c&0 ,&0#9#, )e 9/2/ete. X bie0A e0 e+ @#0)#02&A c&0 3#0)e'&,A '#,2/e&, %
t#c&0#?&,. F+2/0&, @#0)#02/e'&, :ie9&, #c&,t/$b'#0 3&0e' /0 c#,c#be+ )e :(b&'# #)e0t'&
)e ,/ 9#'#0#A 3#'# +# b/e0# ,/e'teA % 3&'6/eA )ice0A c&0 e,e c#,c#be+ +# $B,ic# ,/e0#
$e9&'.
[F%A c;$& 'e?/$b# % ,/e0#A
'e?/$b# % :# 'e?/$b#0)&A
'e?/$b# % :# 'e?/$b#0)&A
$i c#,c#be+ e0 +# #'e0#.
H0 e+ h/ec& )e /0 +#/'e+A
/0# :(b&'# c#0t#b#A
e++# $e )#b# # e0te0)e'
% %& c/e0t# 0& $e )#b#A
)e /0 he'$&,& c#,c#be+
6/e e0 ,/ c&+# +e ,&0#b#.
e& te0(# $i c#,c#be+A
c&0 ci0c& c#,c#be+it&,A
% c&$& e'# )e &'&3e+
,e +& )i # $i, he'$#0it&,
3#'# 6/e 9/e2/e0 c&0 D+
% ,e )i:ie't#0 ,&+it&,.
e& te0(# $i c#,c#be+A
% c&$& ,&0#b# t#0t&A
,e +& )i # $i, he'$#0it&,A
+# :(,3e'# )e ,/ ,#0t&.
–^&0it& t/ c#,c#be+A
:i)# $(# 6/iD0 te +& )i&.
–F $( 0& $e +& )i& 0#)ieA
$i )i0e'& $e c&,t;A
% e+ 6/e 6/ie'# c#,c#be+
6/e +& c&$3'e c&$& %&.
e& te0(# $i c#,c#be+A
% ,e +& 3/,e # /0 3#0)e'&A
[#%]A 6/D b&0it& ,&0#b#
c/#0)& +e '#,c#b# e+ c/e'&.
"# :(b&'# t'#e e0 +# 3ie+
$/ch&, c&+&'e, b&0it&,A
% e0 ,/ c&+# )e &'&3e+
,/e0#0 +&, c#,c#be+it&,A
$B,ic# )e c#,c#be+.
":4&0(*0(?$48 e0 Q#te'i0# Q#$#,t'# cc&$3.dA Ariles y más ariles: los animales en el son >arocho. WD.ic&A GHE`H+ _#'#09&A
MSSf.
OK- L6 )/8<0</8D6
kEsta es una lectura larga, hay que tomarlo en cuenta. Pero es muy divertida y hay que aprovecharla.l
"`O<& A(& ,/*& 4(& *(?$2/*& '$& 2$2/%<(!8@&
)i'J0.
eA ,i0 e$b#'2&A )e e,t# hi,t&'i# te0)'J0
/0# :e',i;0 @#+,i@ic#)#A '&,#)#A
t&0t#A c/',iA #?/c#'#)#A
6/e #+2/ie0 c&0 +# $&++e'# /0 3&c& '#0ci#
c&0,i)e'; $e9&' 3#'# +# i0@#0ci#...
H+ +(& ,e &'2#0i?# e0 e+ $&$e0t&
e0 6/e +#, ae'$#0#,t'#, )e e,te c/e0t&
,e $#'ch#0 # E#+#ci& % +# 3e6/eU#
,e 6/e)# e0 +# b&)e2# # 3#'ti' +eU#.
F++(A e0t'e +&, '#t&0e, ++&'# % 2'it#K
"`Z+<$%/&*(4<%&'$&(.+7!&`Q(4'<-(*&?%+6(*!
[["e, #''#0c#'D e+ ch&02& 1/%&5%(,+6(*!!8
e #,( h#,t# 6/e 3&' @i0 #,&$# e+
a#)#
."Y\/D 3/e)& h#ce' 3&' tiA Qe0i 6/e'i)#Z8
"[='it# e,t&% 3&'6/e +#, b'/9#,
:#0 #+ b#i+e % %& 0& :&%]
[E/e, %& t#$biD0 i'D # e,# @ie,t# i0$/0)#]
[\/ie'& /0 t'#9e )e 0&cheA /0 3#9eA /0
c&cheA
?#3#t&, )e ch#'&+A ,&'ti9#A b'&cheA
3e0)ie0te, )e c&'#+A 3#0ti, )e ,e)#
% #'&$#, )e E#'(, 3#'# 6/e 3/e)#
e0#$&'#' #+ E'(0ci3e e0,e2/i)#
c&0 $i be++e?# @i0# % )i,ti02/i)#]8
e )ich& % hech&A #+ 3/0t&
Qe0icie0t#A
e0 $e0&, tie$3& )e+ 6/e #6/( ,e c/e0t#A
,e 3e',&0; e0 E#+#ci&A e0 3+e0# )i,c&A
)e9#0)& # ,/, 'i:#+e, hech#, ci,c&.
Q&0 Qe0i b#i+; e+ E'(0ci3e '&ch, $i+e,
t&$J0)&+# e0 ,/, b'#?&, :#'&0i+e,
% e++# ,e +e #b'#?; c&0 t#+ :i2&'
6/e #++( 3e')i; ,/ F+te?# ,/ :#+&'.
F+ )#' +#, )&ce Qe0i 3e0,;K
"D$,(@& 0/2/& ,/& 0/%%(*& 4(& 3$2/*& 3$03/&
b+$,(8@
% e+ E'(0ci3e 5%<-;N&"`D/&2$&(?(,'/,$*!8@
$ie0t'#, ,e +e #2#''#b# # +&, 'iU&0e,.
Ee')i; /0 ?#3#t& +# 3&b'eA c&0 +#
3'i,#.
H+ E'(0ci3e e$b&b#)&A +& t&$;
% #0te +# Q&'te e0te'# )ec+#';K
"[Ge'J $i e,3&,# +# he'$&,# )/eU#
)e+ 3ie 6/e e0t'e e0 e+ ?#3#t&]8
Ie,3/D,A c&$& e'# /0 3&c&
)e,3i,t#)&A
)e9; e0 /0# b#0)e9# e+ ch#0c+& #$#)&.
C0# ae'$#,(*-%(&'<6/N& "`f*-(& $*& 4(&
27(!8\
3e,c; e+ ?#3#t& % +& ti'; #+ 'et'ete.
H0 ,/ +/2#'A )i,i$/+#)#$e0teA
)e9; ,/ ?#3#ti++# $#+&+ie0te.
H0 c/#0t& #3/0t; e+ G&+A
,#+i; ,/ F+te?# c&0 t&)# +i2e'e?#A
e0 b/,c# )e +# )/eU# )e +# 3'e0)#.
Ie c#,# e0 c#,# @/eA )e tie0)# e0 tie0)#A
e hicie'&0 c&+# $/ch#, )#$i,e+#,
!EE#OS #E'OR )*A A )*A
SEXTO GRADO
,i0 'e,/+t#)&. F6/e++# :i+ chi0e+#A
0& +e ,e0t#b# bie0 # )#$# #+2/0#.
F,( h#,t# 6/e @/e e+ t/'0&
)e +# c#,# )e Qe0icie0t#...
"`R(*(@&U4-$=(@&1(*(!8@&
)i9e'&0 +#, 3e':e',#, ae'$#0#,t'#,
%A t'#, 2/iU#' /0 &9& # +# W#)'#,t'#A
,e 3/,& +# )e $J, c#'# )e ce')&
,/ 3'&3i# ?#3#ti++# e0 e+ 3ie i?6/ie')&.
H+ E'(0ci3e )i& /0 2'it& h&''&'i?#)&A
1$%/&$44(&5%<-;&2I*N&"`L(&$,-%()&]
`O$%M&-+&'+40$&$*1/*(!8
"`X,&0+$%,/&>%<-/!8&
"`L(*&'('/&-+&1(4(?%(@ 1%<,0<1<-/98
"HO7J8&–'/2i; ,/ F+te?#–
`c%'$,/&.+$&4$&0/%-$,&4(&0(?$=(!8
Ge +# c&'t#'&0 )e /0 B0ic& t#9&
A&$4&R%7,0<1$&*$&'<6/N&"E+$,&-%(?(6/9
U*7&,/&$*-I&-(,&>$(89
Ie i0$e)i#t& 2'it; +# &t'#
ae'$#0#,t'#K
"`Q<&=(1(-/!&`S$6('&.+$&2$&4/&1%+$?$!8
"`R%+$?(&$*-/!8@&?%(2;&*+&U4-$=(&W$(4
%A ech#0)& $#0& )e ,/ 'e#+ e,3#)#A
+# )e,c&'ch; )e /0# e,t&c#)#.
Q#%; +# c#be?&t# e0 +# b#06/et#A
)i& /0 3#' )e b&te, % ,e 6/e); 6/iet#...
H0 +# c&ci0# ce0icie0t# e,t#b#
6/itJ0)&+e, +# :#i0#, # /0#, h#b#,
c/#0)& e,c/ch; +&, b&te, –3#$A 3#$A
3#$–
)e+ c&c& )e ,/ he'$#0# e0 e+ ?#2/J0A
#,( 6/e ,e #,&$; )e,)e +# 3/e't# %
3'e2/0t;K
"H_(,&1%/,-/&A&A(&'$*1<$%-(J8
:4&R%7,0<1$&'</&+,&*(4-/N&"`c-%/&2$4;,!8@&
% # Qe0i +e )i& /0 :/e+c& e+ c&'#?;0.
"`T(%(A!& –3e0,;– [\/D bJ'b#'# e, ,/
#+te?#]
`R$%/&*<&$*-I&0/214$-(2$,-$&4/0/!8
[&0+(,'/&5%<-;&$4&R%7,0<1$N&"`:*$&0/0/!&
`T/%-I'*$4/&(3/%(&2<*2/!8@&
e0 +# c&ci0# b'i++; +# :#'# )e+ a#)#
W#)'i0#.
"`R7'$2$&4/&.+$&.+<$%(*@&Qe0icie0t#A
.+$&-+*&'$*$/*&0/%%$,&'$&2<&0+$,-(!8
"`L('(&Q('%<,(&–,/3+ic; +# #hi9#)#–A
0& 6/ie'& %# 3'(0ci3e,]
Fh&'# te 3i)& #+2& $J, )i@(ci+ e
i0@'ec/e0teK
/0 c&$3#Ue'& h&0'#)& % b/e0# 2e0te.8
e e0 $e0&, tie$3& )e+ 6/e #6/( ,e c/e0t#
,e )e,c/b'i; )e 3'&0t& Qe0icie0t#
# ,#+:& )e ,/ E'(0ci3e % c#,#)#
c&0 /0 ,eU&' 6/e h#c(# $e'$e+#)#.
eA c&$& @/e'&0 #$b&, $/% @e+ice,A
0&, )ie'&0 c&0 +# 3/e't# e0 +#, 0#'ice,.
¿Qué les pareció? A ver si algún, o alguna valiente se la aprende.
W/(4'&S(34@&"#(&T$,<0<$,-(8 e0 Cuentos en verso para niUos perversos. WD.ic&A GHE`F+te#A MSSM.
OO- c<U6 7 X4>D.86 U/ .8 :.056054 <8Q.</D4
Q#'+&, )e Gi2oe0?# % >;02&'# 0#ci; e0 WD.ic& e0 LTPR. H0 e,e tie$3&A # +#, 3e',&0#,
6/e +e, 2/,t#b# $/ch& e,t/)i#'A 3e'& 0& 3e'te0ec(#0 # @#$i+i#, 'ic#,A ,;+& +e, 6/e)#b# /0
c#$i0&K i0te2'#',e # #+2/0# &')e0 'e+i2i&,#. F,( 6/e Q#'+&, i0ici; ,/, e,t/)i&, c&0 +#
&')e0 )e +&, me,/it#, # +&, LR #U&, )e e)#)< # +&, Lf #U&, hi?& :&t&,A c&$& ,e +e ++#$# #
+&, c&$3'&$i,&, 6/e #)6/ie'e0 )/'#0te t&)# +# :i)# 6/ie0e, ,e &')e0#0 ,#ce')&te,.
F/06/e 0& ,e h# e0c&0t'#)& +# c#/,# e.#ct#A #+ 3&c& tie$3&A Q#'+&, )e Gi2oe0?# %
>;02&'# t/:& 6/e )e9#' +# &')e0 )e +&, me,/it#,A 3e'& c&0ti0/; ,ie0)& ,#ce')&teA 3&' +&
6/e 0/0c# ,e c#,;.
b&$; c/',&, e0 +# ge#+ % E&0ti@ici# C0i:e',i)#) )e WD.ic& % 3&' ,/ 2'#0 )e)ic#ci;0
3'&0t& ,e )e,t#c; e0 $#te$Jtic#,A #,t'&0&$(# % +ite'#t/'#.
H0 #6/e+ e0t&0ce, +# #,t'&0&$(# ,e $e?c+#b# c&0 +# #,t'&+&2(#A /0 #'te #)i:i0#t&'i&
6/e +# 2e0te e$3+e#b# 3#'# 3'e)eci' +# ,/e'te % e+ @/t/'& $e)i#0te +# &b,e':#ci;0 )e +&,
#,t'&,. b&)#:(# h&% $/ch#, 3e',&0#, 3ie0,#0 6/e e+ 3&':e0i' ,e 3/e)e +ee' e0 e+ cie+&
0&ct/'0&A ,i 0&, @i9#$&, e0 +# 3&,ici;0 )e +#, e,t'e++#,.
Q&$& ,e 'e+#ci&0#b# # +&, #,t'&, c&0 +# ,/e'teA +&, c&$et#, e'#0 /0&, )e +&,
@e0;$e0&, #,t'&0;$ic&, 6/e $J, #,/,t#b#0 # +#, 3e',&0#,. Ge c'e(# 6/e +# #3#'ici;0 )e
/0 c&$et# #0/0ci#b# 3'&b+e$#,A e0@e'$e)#)e,A 3&b'e?#A % $i+ c#+#$i)#)e, $J,.
H0 LTSp Q#'+&, )e Gi2oe0?# % >;02&'# ,e )e)ic; # e,t/)i#' /0 c&$et# 6/e ,e :e(# e0
e+ cie+& )e WD.ic&. ge#+i?; $e)ici&0e, $/% 3'eci,#, ,&b'e ,/ t'#%ect&'i# % e,c'ibi; e0
LTpL /0 )&c/$e0t&A 0& $/% e.te0,&A 3e'& ,( c&0 /0 +#'2& t(t/+&K Manifiesto filosófico
contra los cometas despo>ados del imperio que tenían sobre los tímidos. F+2& 6/e 3&)'(#$&,
t'#)/ci' 3&' #+2& $J, & $e0&, #,(K Estudio sobre los cometas, quitándoles la mala fama que
tienen entre la gente miedosa.
H,te $#0i@ie,t& 0& @/e $/% +#'2& 3&'6/e +# i0te0ci;0 )e Gi2oe0?# % >;02&'# e'#
e.3+ic#'+e # +# 2e0te 6/e +&, c&$et#, 0& te0(#0 0i02/0# i0@+/e0ci# ,&b'e +# :i)# )e +#,
3e',&0#,A 0i b/e0# 0i $#+#< 3&' +& t#0t&A 0& )eb(#0 ,e' c&0,i)e'#)&, c&$& #0/0ci#)&'e,
)e $#+# ,/e'te.
Ee'&A #/06/e 3#'e?c# i0c'e(b+eA &t'&, e,t/)i&,&, )e +# D3&c# c&0ti0/#b#0 c'e%e0)&
e0 +# $#+i20i)#) )e +&, c&$et#,A % e,c'ibie'&0 # ,/ :e? &t'&, t'#t#)&, % $#0i@ie,t&, e0
!EE#OS #E'OR )*A A )*A
SEXTO GRADO
c&0t'# )e +& )ich& 3&' Q#'+&, Gi2oe0?# % >;02&'#. e 0& ,;+& e,&A ,i0& 6/e +e #):e't(#0 #
t&)&, 6/e ,e 3'e3#'#'#0 3#'# +& 3e&' )e,3/D, )e+ 3#,& )e+ c&$et#.
E&' ,/3/e,t&A 6/ie0 te0(# '#?;0 e'# )&0 Q#'+&,.
"ibi# H. ^#'#9#, W#'i,c#+A Aida y Kortuna de un muchacho inquieto que se convirtió en científico. WD.ic&A GHE`Q#,ti++&A MSSR.
OS- '>/1 5<1D4><61 U/ 0<>04
GeU&'#, % ,eU&'e,A 0iU#, % 0iU&,A bie0:e0i)&, #+ $#'#:i++&,& $/0)& )e+ ci'c&< e+ ci'c& )e
#%e'A e+ ci'c& )e h&%A e+ ci'c& )e ,ie$3'e.
Elizabeth farrero González ce6/i+ib'i,t#dK We c#( /0# :e?A e0 $i 0B$e'& )e+ c#b+e % ,e $e
,#+i; +# '&)i++# )e +/2#'. I/'D /0 #U& ,i0 c#$i0#'. =/e $/% )/'& 3&'6/e 3e0,D 6/e $i
c#''e'# e0 e+ ci'c& h#b(# te'$i0#)&.
Ee'& $e &3e'#'&0 % +e 3/,e $/ch& e$3eU& # +# 'ec/3e'#ci;0. Fh&'# e+ c#b+e )&0)e
h#2& $i 0B$e'& e,tJ t&)#:(# $J, #+t&.
H+ #'ti,t# 0/0c# )ebe ,e0ti',e 'e#+i?#)&. F 3e,#' )e t#0t&, #U&, )e e,t#' t'#b#9#0)&
e0 t/ 0B$e'& )ebe, )e ,e2/i'te ,/3e'#0)& % #0he+#0)& c&0,e2/i' $J,.
H,t/)iD c/#t'& #U&, e0 /0# e,c/e+# )e ci'c&. H0 e+ 3'i$e' #U& $e )ie'&0 t&)#, +#,
e,3eci#+i)#)e,K #c'&b#ci#A $#+#b#'i,$&A 2i$0#,i#.
H0 ,e2/0)&A ,e2B0 +#, c/#+i)#)e, 6/e te :e0A te /bic#0 e0 t/ e,3eci#+i)#). e& $e
)e)i6/D # h#ce' e6/i+ib'i&. ^#i+& b#++et e0 /0 c#b+e % $e 3#'& e0 3/0t#,. "& 3/e)& h#ce'
3&'6/e 3'i$e'& e,t/)iD b#++et ,iete #U&,. Eie0,& 6/e 3#'# /0 #'ti,t# e, $/% i$3&'t#0te
/0# e,c/e+#. a#% $/ch&, #'ti,t#, 6/e e$3ie?#0 ,i0 e,c/e+# e i2/#+$e0te
,&0 $/% b/e0&,A 3e'& +# e,c/e+# e, @/0)#$e0t#+ 3#'# /0 #'ti,t# ci'ce0,e
3&'6/e te )# /0# 3'e3#'#ci;0 $/% 3'&@e,i&0#+.
Rim Garner c)&$#)&'dK Wi hi9& m&,#@#tA 6/e tie0e )&ce #U&,A t'#b#9# c&0
c#$e++&,A ++#$#,A 2/#0#c&, % /0 3&0i. Ie,)e 6/e e,t#b# e0 +# c#''e&+# #0)# )et'J, )e $(
c&0 +&, #0i$#+e,. "e 2/,t#0< 3&' e,& 0& +e h# ,i)& $/% )i@(ci+ #3'e0)e'. Ne'$e t'#b#9#' h#
,i)& +# $e9&' $#0e'# )e #3'e0)e'.
"# 3'i$e'# :e? 6/e ,#+i; # +# 3i,t# c&0 ,/ 0B$e'& ,i ,e0t( /0 3&6/it& )e 0e':i&K e'#
/0 0iU& % $e )#b# 3e0)ie0te 6/e +&, c#$e++&, +e @/e'#0 # 3#,#' 3&' e0ci$#. Ee'& tie0e
te$3+e % h# i)& #3'e0)ie0)&. Q/#0)& %& :e& 6/e tie0e @#++#, +e e.3+ic& 6/D e, +& 6/e 0&
e,tJ h#cie0)& bie0 % #,( ,i2/e #3'e0)ie0)&.
F $( ,ie$3'e $e 2/,t#'&0 +&, #0i$#+e,. ae t'#b#9#)& c&0 &,&,A 3#3i&0e,A ti2'e,A
ceb'#,A c#$e++&,A ++#$#,A c#b#++&,A 9i'#@#,. Q&0 hi3&3;t#$&, 0&A 0i c&0 'i0&ce'&0te,.
e& e0t'e0& # $i, #0i$#+e, 3'e$iJ0)&+&,A c&0 3i+&0ci++& & c&0 ?#0#h&'i#,. a#% 6/e
:e' 6/D e, +& 6/e $J, +e, 2/,t#. Q#)# :e? 6/e h#ce0 #+2& bie0 tB +&, 3'e$i#,... h#,t# 6/e
++e2# e+ $&$e0t& e0 6/e e++&, #,&ci#0 /0# c&,# c&0 +# &t'# % :#0 % h#ce0 +#, c&,#, bie0.
F +&, c#$e++&, +&, 'ecib( c/#0)& te0(#0 /0 #U&. H,t#b#0 chi6/it&,. H$3e?#'+e, #
e0,eU#' 9;:e0e, % 3'e$iJ0)&+&, e, $J, 3'Jctic& % $J, @Jci+.
Pastelito c3#%#,&dK bB e0 +# 3i,t# tie0e,A Yc/J0t&Z Qi0c&A )ie? $i0/t&, c&$& $/ch&. H0
e,&, $i0/t&, tie0e, 6/e )e$&,t'#' t&)& +& 6/e e'e,A tie0e, 6/e 2/,t#'+e #+ 3Bb+ic& +& $J,
6/e 3/e)#, % e0t'e2#'te 3&' c&$3+et&.
H+ t'#b#9& )e 0&,&t'&, e, )i@e'e0te #+ )e+ c&$B0 )e +# 2e0te. H+ ,eU&' e0 +# &@ici0#
e,tJ t&)& e+ )(#A #+ i2/#+ 6/e e0 e+ 0e2&ci& & e0 +# e$3'e,#.
F6/( 0&. C0& tie0e ci0c& $i0/t&, 3#'# )e$&,t'#' t&)& +& 6/e ,#be. bie0e, 6/e
)e9#'+& t&)& e0 +# 3i,t#.
gic#')& g#$('e? F''e&+#A Aivir en el circo. WD.ic&A GHE`Q#,ti++&A MSSR.
OT- $9 U<6><4 U/ .8 =6D4 61/1<84
Lunes
H,tJ bie0A e,tJ bie0. Q/D+2/e0$e. W#tD #+ 3J9#'&. E&' t&)&, +&, cie+&,A
,&% /0 2#t&. Wi t'#b#9& e, #0)#' 3&' e+ 9#')(0 t'#, +&, )/+ce, 3#9#'it&, 6/e
#3e0#, 3/e)e0 :&+#'. H0t&0ce, Y6/D )eb& h#ce' c/#0)& /0# )e e,#,
3e+&tit#, e$3+/$#)#, 'e:&+&te#0te, c#,i ,e #''&9# # $i b&c#Z
H,tJ bie0A e,tJ bie0. "e )i /0 ?#'3#?&. YH, D,# /0# '#?;0 3#'# 6/e H+i
++&'#'# t#0t& ,&b'e $i 3e+#$b'e 6/e c#,i $e #h&2#Z
!EE#OS #E'OR )*A A )*A
SEXTO GRADO
–[F%A b/@%]– )i9& e++#A c&0 +&, &9&, e0'&9eci)&, % $&0t&0e, )e 3#U/e+&, $&9#)&,–.
[F%A b/@%]A Yc;$& 3/)i,te h#ce' e,&Z
YQ;$& 3/)e h#ce' e,&Z G&% /0 2#t&. Q;$& ib# # ,#be' 6/e ,e h#'(# t#0t& +(&K +#
$#)'e )e H+i c&''ie0)& 3&' 3e'i;)ic&, :ie9&, % e+ 3#)'e )e H+i ++e0#0)& /0# c/bet# c&0
#2/# 9#b&0&,#.
^/e0&A b/e0&. b#+ :e? 0& )eb( )e9#'+& e0 +# #+@&$b'#. H, 3'&b#b+e 6/e +#, $#0ch#, 0&
,e 6/ite0 0/0c#. F,( 6/eK c/D+2/e0$e.
F00e =i0eA Diario de un gato asesino. WD.ic&A GHE`=QHA Ljjp.
OV- L61 0481D/960<48/1
"#, e,t'e++#, 3#'ece0 2i'#' #+'e)e)&' )e +# bie''# 9/0t& c&0 t&)# +# b;:e)# ce+e,te< 3e'&
)/'#0te e,te $&:i$ie0t& +#, 3&,ici&0e, 6/e tie0e0 /0#, 'e,3ect& )e &t'#, 0& c#$bi#0.
E&' e9e$3+&A ,i c/#t'& e,t'e++#, @&'$#0 /0 c/#)'#)&A +#, $i,$#, c/#t'& e,t'e++#, @&'$#'J0
,ie$3'e e+ $i,$& c/#)'#)&. E#'# c&0:e0ce'te )e 6/e e,t& e, cie't&A b#,t# c&0 6/e
&b,e':e, e+ cie+& :#'i#, 0&che, ,e2/i)#,.
H0 2e0e'#+A ,i :#'i#, e,t'e++#, @&'$#0 cie't# @i2/'#A e,t# @i2/'# 0& c#$bi# c&0 e+ tie$3&.
E&' e,& e0 +# #0ti2oe)#) ,e 3e0,#b# 6/e +#, e,t'e++#, e,t#b#0 @i9#, e0 +# b;:e)# ce+e,te.
"#, @i2/'#, 6/e @&'$#0 ,e ++#$#0 c&0,te+#ci&0e,. "#, c&0,te+#ci&0e, 6/e :e, e0 e+
cie+& ,&0 +#, $i,$#, 6/e :ie'&0 t/, 3#)'e, % t/, #b/e+&,A % ,&0 t#$biD0 +#, $i,$#, 6/e
:ie'&0 +&, e2i3ci&, % +&, 2'ie2&,A h#ce OSSS #U&,.
"&, 3/eb+&, )e +# #0ti2oe)#) c'e%e'&0 :e' e0 +#, c&0,te+#ci&0e, i$J2e0e, )e ,/,
hD'&e,A )e #0i$#+e, & )e &b9et&, c&0&ci)&,. "e, )ie'&0 e+ 0&$b'e )e+ hD'&eA #0i$#+ /
&b9et& 6/e 'e3'e,e0t#b#0. F,(A te0e$&, +#, c&0,te+#ci&0e, Ee',e& % X'i;0A 6/e e'#0
hD'&e, 2'ie2&,< +# ^#++e0# % e+ Ie+@(0A 6/e ,&0 #0i$#+e,< % +# ^#+#0?# % +# "i'#A 6/e ,&0
&b9et&,.
H,t#, c&0,te+#ci&0e, ,&0 #+2/0#, )e +#, pp 6/e #ce3t#$&, e0 +# #ct/#+i)#). "#,
he'e)#$&, )e +&, 2'ie2&,. Gi0 e$b#'2&A e, e:i)e0te 6/e +&, )i@e'e0te, 3/eb+&, #2'/3#'&0
# +#, e,t'e++#, )e )i@e'e0te, $#0e'#,. "&, chi0&, % +&, e2i3ci&,A 3&' e9e$3+&A te0(#0 ,/,
3'&3i#, c&0,te+#ci&0e,A )i@e'e0te, )e +#, )e +&, 2'ie2&,A % +& $i,$& &c/''i; c&0 +&,
3/eb+&, 3'ehi,3J0ic&,.
E&' e9e$3+&A #+ 2'/3& )e e,t'e++#, 6/e +&, 2'ie2&, ++#$#'&0 "#, E+D%#)e, c% 6/e 0&,&t'&,
,e2/i$&, ++#$#0)& #,(d +&, $e.ic#, +& ++#$#'&0 bi#06/i?t+i )e +# 3#+#b'# ti#02/i, 6/e
.+<$%$&'$0<%&"2$%0('/89
Wi2/e+ x02e+ ae''e'# et #+.A El Sistema Solar. WD.ic&A GHE`GVbHGFA LjjL.
SW- L6 >686 7 /9 R>\80<R/
Hoy vamos a leer otra vez una canción. La que leímos hace unos días era de un compositor mexicano, Chava Klores. La de hoy es de un compositor catalán, Roan Manuel Serrat. Sissi le decían a una princesa bávara, Isabel de faviera, que en 1854 se casó con el emperador de Austria, Krancisco Rosé I.
v+ e'# /0 #/tD0tic& 3'(0ci3e #?/+
$J, e,ti'#)& % 3/e,t& 6/e /0 $#0i6/(
6/e h#bit#b# /0 3#+#ci& c&$& e+ )e Gi,,(
% ,#+(# e0 +#, 'e:i,t#, )e+ c&'#?;0<
6/e c/#0)& t&$#b# )&, c&3#, )e $J,
+# e$3'e0)(# # '&$3e' $#+e@ici&, # be,&,.
H++# e'# /0# #/tD0tic# '#0# c&$B0
6/e :i:(# i20&'#0te )e t#+ 'e)e0t&'A
c#?#0)& #+ :/e+& i0,ect&, )e ,/ #+'e)e)&'
,i0 i$3&'t#'+e /0 'Jb#0& e+ 3&':e0i'.
H,c/ch#b# #b,&'t# # /0 $#ch&
c'&#'
c&0 +# ,#02'e #+te'#)# 3&' +# 3'i$#:e'#A
c/#0)& # t'#ici;0 #6/e+
$&0,t'/& #0i$#+
e0 /0 )e,c/i)& +# hi?& 3'i,i&0e'#.
F +# +/? )e +#, e,t'e++#,
+e #c#'ici; tie'0#$e0te +# 3#3#)#
% +# be,;.
Ee'& ,#+i; '#0# +# '#0#
% ,/ #+te?# e0 '#0# ,e c&0:i'ti;.
H, )i@(ci+ ,/ 'ei0,e'ci;0 ,&ci#+.
_& ,e #)#3t# # +# :i)# )e +&, b#t'#ci&,
% +# ,e':i)/$b'eA c&$& e, 0#t/'#+A
0& +e 3e'$ite +# e0t'#)# e0 3#+#ci&.
e e0 e+ 9#')(0 @'&0)&,& )e ,/, 3#3J,A
h&% h#% /0 3'(0ci3e $e0&, % /0# '#0#
$J,.
m� W#0/e+ Ge''#tA "#(&%(,(&A&$4&1%7,0<1$8&$,& E#/+# "#be/' c,e+ecci;0dA 9 usted, ¿de qué se ríe? Antología de textos con humor. WD.ic&A GHE–Q&+ih/eA MSSP.
!EE#OS #E'OR )*A A )*A
SEXTO GRADO
S,- L6 :4106
b#+ :e? h#%#, &b,e':#)& # /0# $&,c# :&+#' )e #6/( 3#'# #++J 3'&b#0)& t&)& +& 6/e h#%
,&b'e +# $e,# )e +# c&ci0#. >e0e'#+$e0teA ,e )etie0e0 e0 +&, +/2#'e, )&0)e h#% 'e,t&, )e
#?Bc#'A 3&'6/e ,/, 3e+&, )e2/,t#)&'e, ,&0 $/% ,e0,ib+e, #+ #?Bc#' c3&)'(#, )eci' 6/e +#,
$&,c#, tie0e0 3ie, $/% )/+ce,...d. "&, 3e+it&, t#$biD0 c#'2#0 c&,#, )e,#2'#)#b+e,A c&$&
b#cte'i#, % &t'&, 2D'$e0e,. Gi0 e$b#'2&A +&, 3ie, 3e2#9&,&, % +#, 3#t#, 3e+/)#, 0& ,&0 +&
$J, #,6/e'&,& )e t&)# e,t# c/e,ti;0 )e +#, $&,c#,... "& 'e#+$e0te #,6/e'&,& e, 6/e /0#
$&,c# 3/e)e ++e2#' # :i#9#' $J, )e MS hi+;$et'&, # +& +#'2& )e :#'i&, )(#,A 3'&b#0)& t&)&
+& 6/e e,tJ # ,/ #+c#0ce. e t&)& e, todo.
E===&?===&?===B&C0 3+Jt#0&... W$$$$$A 3#@@@@A ch/3–03+19&E===&?===&?===B&`E/*-(&
)e :#c#] E''''3333A +#$–+#$. ^?==&?===&?===B&X,(&%(-(&2+$%-(&1+'%<M,'/*$@&)/2<-<-/*@&
ch&$3–03/219&E===&?===&?===B&`R(*-$4&'$&0+214$(C/*!&`Q<&>()/%<-/!&
"`K+$%(@&2/*0(!&O(4&'$&2<&1(*-$4&'$&0+214$(C/*9&HU45+<$,&.+<$%$&&t'& 3e)#?&Z8
C0 e,t/)i& 6/e ,e 'e#+i?; ,&b'e PLP $&,c#, 'e3&'t; /0 3'&$e)i& )e LAMRSASSS
b#cte'i#, 3&' i0,ect&. Ie@i0iti:#$e0teA c/#0)& /0# $&,c# #te''i?# e0 t/ ,&3#A 0& 3/e)e,
e,t#' ,e2/'& )e );0)e h# e,t#)& & 6/D h# c&$i)&. G/, #+$&h#)i++#, % 3#t#, 3e2#9&,#,
3/e)e0 e,t#' c/bie't#, )e 0/$e'&,#, c'i#t/'#,. F)e$J,A c/#0)& +# $&,c# :&$it#A )e9#
#+2& )e ,/ B+ti$# c&$i)#... [6/e 3/e)e h#be' ,i)& )e c#c# )e 3e''&]
E/#####99999.
"# $#%&'(# )e +&, 6/e :i#9#0 c&+#)&, e0 +#, 3#t#, )e +#, $&,c#, ,&0 ,e'e,
i0&@e0,i:&,... 3e'& h#% e.ce3ci&0e,. E#'# 0& e0@e'$#'te c&0 +#, 3&'6/e'(#, )e +#, $&,c#,K
! Q/b'e +# c&$i)# & 0& +# )e9e, #@/e'# c/#0)& h#% $&,c#,.
! "i$3i# c/#+6/ie' ,/cie)#) 6/e 3/e)# #t'#e' $&,c#,.
! Q&+&c# $&,6/ite'&, e0 3/e't#, % :e0t#0#,.
! "i$3i# +# b#,/'# )e t/ c#,# % )e t/ 9#')(0.
! Gi /0# $&,c# #te''i?# e0 t/ c&$i)#A )e,c#'t# e+ 3e)#cit& 6/e h#%# e,t#)& e0
c&0t#ct& c&0 e+ i0,ect&.
OA4)<(&E%(,=$<@&"#(&2/*0(8&$,&Asquerosología animal. WD.ic&A GHE`Q&')i++e'# )e +&, F0)e,A MSSR.
S2- L6 Z<1<D6 U/9 :NU<04
En esta lectura vamos a ver a un médico más interesado en qué le pueden dar en una casa que en la salud del paciente que va a ver. Kí>ense bien, para que lo vean.
–E&' #cJ e,tJ e+ e0@e'$&A )&ct&'.
–ID9#$e 3'i$e'& :e' t/ c&''#+. e# $e h#0 )ich& 6/e +& tie0e, $/% b&0it&A c&0 t#0t&,
#0i$#+e, % $#t#,...
–EJ,e+e )&ct&'.
–H,t&, 3/e'c&, chi0&, 6/e 3#'ece0 b&''e2&,A Yc;$& te hici,te )e +# c'(#Z
–Q&0 +#, Q&0t'e'#,A )&ct&'A e++#, tie0e0 /0 3/e'c& e0te'&. G#beA #6/e+ Geb#,tiJ0
3#,; $/% $#+# 0&cheA 6/D9e,e % 6/D9e,e.
–Ie e,t# '&,# )e F+e9#0)'(# $e tie0e, 6/e )#' /0 c&)it&A # :e' ,i 3'e0)e. Wi $/9e'
te0(# /0# % ,e +e ,ec;. b&)& +& 6/e 3+#0t# ,e +e ,ec#A % # $( $e 2/,t# 6/e h#%# @+&'e, e0
$i c#,#.
–Q&0 $/ch& 2/,t&A )&ct&'. "e )i t'e, :ece, ,/, 2&t#, # Geb#,tiJ0 % 0& ,e )/'$i;...
–YIe );0)e ,#c#,te e,te 2/#9&+&teZ a#c(# $/ch& tie$3& 6/e 0& :e(# %& /0 2/#9&+&te
c#0e+& #,( )e 2'#0)e % )e 2&')&... e# +&, 2/#9&+&te, ,e e,tJ0 #c#b#0)& 3&' #6/(.
–H, 6/e )# $/ch& t'#b#9& c'i#'+&,A )&ct&'. Ie )ie? # )&ce 6/e 0#ce0 ,;+& $e :i:e0
)&, & t'e,. H, /0# +#t# e0,eU#'+&, # c&$e'A 3&'6/e +#, 2/#9&+&t#, 0i ,i6/ie'# e,& +e,
e0,eU#0. F0)#0 #++( 0&$J, c&0 e+ 3e,c/e?& e,ti'#)&A 2'it& % 2'it& ,i0 :e' +# c&$i)# e0 e+
,/e+&A % +&, 2/#9&+&tit&, ,e $/e'e0 )e h#$b'e % )e @'(& 3&'6/e 0i +&, c&bi9#0. e e,t& ,i 0&
+e, 3&0e0 +# 3#t# e0ci$# % +&, #3#ch/''#0.
–We +& tie0e, 6/e 2/#')#' 3#'# +# _#:i)#)A 3&'6/e # e,te c&'/c& %& $e +& c&$&.
–Q&$& /,te) 6/ie'#A )&ct&'A H,te Geb#,tiJ0...
–_& +e h#2#, t#0t& c#,& # Geb#,tiJ0A 6/e ,e e,tJ chi6/e#0)& c&$&
t&)&, +&, e0@e'$&,. Ie,)e 6/e +&, ,#c#$&, )e+ h&,3it#+A ,/ he'i)#
e,tJ cic#t'i?#0)& 6/e )# 2/,t& $i'#'+#...
F,( e, ,ie$3'e e+ )&ct&'. "e 2/,t# h#ce' /0 i0:e0t#'i& +& $J,
!EE#OS #E'OR )*A A )*A
SEXTO GRADO
c&$3+et& 3&,ib+e )e +&, bie0e, te''e0#+e, )e ,/, c+ie0te,A 3#'# @&'$#',e /0# i)e# c+#'# )e
+#, c&0)ici&0e, % )e +# )/'#ci;0 )e+ t'#t#$ie0t&A ,i0 c&$ete' i09/,tici#,. E&'6/e...,e2B0 e+
,#3& e, +# 3e)'#)#...
¿Qué quiere decir eso de que según el sapo es la pedrada? ¿Les gustaría que los tratara un doctor así?
m/#0 m&,D F''e&+#A La feria. WD.ic&A m/(0 W&'ti?A LjpO.
S@- M<1D4><6 U/ Z6:R<>41
H'# /0 :#$3i'& 6/e ,&'b(# #2/# 3&' +#, 0&che, % 3&' +#, $#)'/2#)#,A #+ $e)i&)(# % e0 +#
ce0#.
H'# #b,te$i& )e ,#02'e % 3&' e,& e+ b&ch&'0& )e +&, &t'&, :#$3i'&, % )e +#,
:#$3i'e,#,.
Q&0t'# :ie0t& % $#'e# ,e 3'&3/,& @/0)#' /0# b#0)#)# )e :#$3i'&, #0;0i$&,A hi?&
c#$3#U# b#9& +# +/0# $e02/#0teA b#9& +# ++e0# % +# c'ecie0te– G/, $&)e,t#, 3#0c#'t#,
3'&c+#$#b#0K N#$3i'&,A beb#0 #2/#< +# ,#02'e t'#e cJ0ce'.
"&, 6/i';3te'&, 'e/0i)&, e0 ,/ J2&'# )e ,&$b'#, &3i0#'&0 6/e e,& e'# i0#/)it&.
F6/e+ +&c&A #6/e+ #+/ci0#)& 3&)(# c&0:e0ce' # +&, :#$3i'&, @+&9&,A e,&, 6/e +ib#0 kbebenl
b&+)& kuna planta con la que se hace tél t'#, +# ,#02'e.
Ie $&)& 6/e /0# 0&che c&0 0/be, )e t&'$e0t#A ci0c& :#$3i'&, @/e'te, ,e)ie0t&,
)e he$#t(e,A 3+#6/et#,A +e/c&cit&,A '&)e#'&0 #+ chi@+#)&A #+ i0,/''ect&A % #c#b#'&0 c&0 D+ %
,/ i$3'/)e0ci#.
Q/#0)& 3&' @i0 +# +/0# 3/)& #,&$#',e :i& #++J #b#9& e+ 3&b'e c/e'3& )e+ :#$3i'&
#0;0i$&A c&0 ci0c& he'i)#, 6/e $#0#b#0A @&'$#0)& /0 2'#0 ch#'c& )e #2/#. "& 6/e 0&
3/)& :e' +# +/0# @/e 6/e +&, ci0c& e9ec/t&'e, ,e 'e@/2i#b#0 e0 /0 J'b&+ % # ,/ 3e,#'
'ec&0&c(#0 6/e #6/e++& 0& ,#b(# $#+.
Ie,)e e,# 0&cheA 6/e @/e hi,t;'ic#A 0i +&, :#$3i'&,A 0i +#, :#$3i'e,#,A ch/3#0 $J,
,#02'eK 'e,&+:ie'&0 3&' /0#0i$i)#) 3#,#',e #+ #2/#.
Q&$& ,/e+e &c/''i' e0 e,t&, c#,&, e+ ,i02/+#' :#$3i'& #0;0i$& e, :e0e'#)& c&$&
/0 $J'ti'.
Ge+ecci;0 )e 3&e$#, )e W#'i& ^e0e)etti. htt3K//www.,&+&+ite'#t/'#.c&$/be0/&b'#e0:e',&.ht$+
SF- PHQ.<861 R/8168D/1
W/ch# 2e0te c'ee 6/e 3#'# $e)i#)&, )e+ ,i2+& ssV e+ $/0)& e,t#'J 3&b+#)& )e '&b&t,
"<,-$4<5$,-$*8& .+$& 1/'%I,& 3(0$%& *+, 3'&3i&, 9/ici&, % t&$#' )eci,i&0e,. H,t&, '&b&t,
,e'J0 i0te+i2e0te,A i0)e3e0)ie0te, % c#3#ce, )e c&$/0ic#',e e0t'e ,(. Ge e,3eci#+i?#'J0 e0
@/0ci&0e, e,3ec(@ic#,A )e $&)& 6/e /0 '&b&t 6/e :i#9e # 2'#0)e, :e+&ci)#)e, 0& 3&)'J
9/2#' #9e)'e?. Gi0 e$b#'2&A ,/, h#bi+i)#)e,A 0i:e+ 2e0e'#+ )e c&0&ci$ie0t&, % c#3#ci)#) )e
i0te'c&$/0ic#ci&0e, +e )#'J0 /0 e0&'$e 3&)e'. H+ #/t&' )e cie0ci# @icci;0 V,##c F,i$&:
cLjMS–Ljjmk&+,(&)$=&$*0%<?<;&.+$&"+,&%/?/-&3/e)e +#,ti$#' # /0 ,e' h/$#0& &A 3&' 0&
#ct/#'A )e9#' 6/e /0 ,e%&3+2(,/&*$&4(*-<2$89
F+2/0&, cie0t(@ic&, :#tici0#0 6/e +&, '&b&t, ++e2#'J0 # ,e' t#0 #:#0?#)&, 6/e 3&)'J0
)eci)i'. b#+ :e? +&, '&b&t, 0&, &@'e?c#0 #+2B0 )(# /0# :i)# +ib'e )e #b/''i$ie0t&A 3e'&
)ich& @/t/'& 0& e,tJ e.e0t& )e 'ie,2&,.
¿Robots sirvientes?
C0# $J6/i0# #$i2#b+e 6/e ,e &c/3e )e +&, 6/eh#ce'e, )&$D,tic&, e, /0# :i,i;0 3&3/+#'A
3e'& i$3'&b#b+eA )e +&, '&b&t, e0 e+ @/t/'&. Ii,t#$&, $/ch& )e te0e' +# tec0&+&2(# 3#'#
c'e#' /0 '&b&t $/+ti@/ci&0#+ c&0 +# c#3#ci)#) )e 'e#+i?#' +#b&'e, e0 e+ h&2#'. F/0 +# t#'e#
,e0ci++# )e 3'e3#'#' /0# t#?# )e tD % ++e:#'+# # +# c#$# e,tJ @/e'# )e+ #+c#0ce )e +# '&b;tic#
#ct/#+.
Q<03($4&_(2?<,<@&"QI.+<,(*&1$,*(,-$*8&$,&Kuturo. WD.ic&A GHE`Q&')i++e'# )e +&, F0)e,A MSSR.
SK- $9 X68D61:6 D>61 96 R6>/U
Ge ++#$#b# I#:i) % e'# /0 $/ch#ch& $J, bie0 )/'&A )i@(ci+. We)(# 3&c& $J, )e /0 $et'& %
te0(# )&ce #U&,. H0t'e &t'&, #3&)&, ,e )e,t#c#b#0 b'#,e'&–e0–tie''#A We)i&–$et'& %
H0#0&. E&' +& 2e0e'#+ e'# t'#06/i+&A 3e'& )e :e? e0 c/#0)& $&0t#b# e0 c;+e'# % c#,i
3&)(# ++e2#' # $#t#' # #+2/ie0.
Ni:(# c&0 ,/ 3#)'e e0 /0 #+t& % #0ch& e)i@ici& )e +#)'i++& '&9& ++#$#)& W#h&2#0%. H+
e)i@ici& te0(# )ie? 3i,&, % ,e ,/b(# % ,e b#9#b# e0 /0 '/i)&,& e+e:#)&' )e 3/e't#, $etJ+ic#,.
"&, +#'2&, c&''e)&'e,A )e 3#'e)e, c'e$# % c#@DA e,t#b#0 c/bie't&, c&0 2#,t#)#, %
!EE#OS #E'OR )*A A )*A
SEXTO GRADO
)e,+/ci)#, +&,#, :e')e, )e :i0i+&. X+(# # c&+i++# % #ce'# % e'# e+ B+ti$& +/2#'
)e+ $/0)& e0 e+ 6/e /0& e,3e'#'(# e0c&0t'#' /0 @#0t#,$#.
I#:i) )e,c/b'i; 6/e e'# 3&,ib+e $ete',e t'#, +#, 3#'e)e,A /0 $#'te,
)e,3/D, )e+ c&+e2i&A )(# e0 6/e ,/ 3#)'e t'#b#9#b# h#,t# t#')e.
H,t#b# ,e0t#)& e0 /0# ,i++# e0 +# ,#+# $i'#0)& te+e:i,i;0 c/#0)& #+2& c#%; e0 $e)i&
)e +# h#bit#ci;0. _& e'# $J, 6/e /0 t'&?& )e 3#3e+. N&+; )e,)e #t'J, % c#%; ,&b'e +#
#+@&$b'#< I#:i) +& :i& c&0 e+ '#b& )e+ &9&. Ge #,/,t; 3&'6/e Yc;$& )i#b+&, e0t';Z
Xb,e':; t&)& #+'e)e)&' % 0& h#b(# 0#)# 0i 0#)ie. "& B0ic& 6/e 3/)& :e' @/e +# 'e9i++# )e
+# :e0ti+#ci;0 #t&'0i++#)# c&0t'# +# 3#'e).
Xb,e':; +# 'e9i++# c&0 #te0ci;0. _/0c# #0te, h#b(# 3e0,#)& e0 e++#< e'# /0# c&,# 6/e
,i$3+e$e0te ,ie$3'e h#b(# e,t#)& #h(. Ee'& #h&'# ,( ,e +& 3'e2/0t#b#K YF );0)e
c&0)/c(#Z Y\/D h#b(# )e0t'&Z
Q&''i; e+ ,&@J h#,t# +# 3#'e) % ,e t'e3; 3#'# ech#' /0 :i,t#?&. H+ h/ec& e'# &,c/'&
c&$& b&c# )e +&b&A % c&$3'e0)i; )e i0$e)i#t& 6/e e'# +& ,/@icie0te$e0te 2'#0)e c&$&
3#'# $ete',e e0 D+ ,i #,( ,e +& 3'&3&0(#. Ee'& c+#'& 6/e 0& 6/e'(# h#ce'+&. YE#'# 6/D
6/e''(# #+2/ie0 #''#,t'#',e c&$& /0 '#t# 3&' e0t'e +#, e0t'#U#, )e+ :ie9& e)i@ici&Z Q&0
t&)&A ,e #+e2'; )e 6/e +# 'e9i++# e,t/:ie'# bie0 #t&'0i++#)# c&0t'# +# 3#'e)A c&0 ,e2/'i)#)
6/e +& e,t#b#A 3&'6/e e,& ,i20i@ic#b# 6/e 0& 3&)'(# $ete',e 3&' e+ h/ec& i0c+/,& e0 e+
c#,& )e 6/e +e )ie'# 3&' 6/e'e' h#ce'+&. H0t&0ce,A 3#'# ,/ h&''&'A e$3/9; +# 'e9i++#< D,t#
,e c&''i; )e /0 2&+3e % #h( e,t#b# I#:i)A c&0te$3+#0)& e+ &,c/'& c&'#?;0 )e+ e)i@ici&
W#h&2#0%. H+ c&'#?;0 +e )i& /0 ,#+t& % #ct& ,e2/i)& e+ #+$# ,e +e @/e # +&, 3ie, 3&'6/e
,/3& 6/e 0& te0)'(# $J, 'e$e)i& 6/e e0t'#' #++(.
Ie 3ieA ,&b'e e+ 'e,3#+)& )e+ ,&@JA c&0te$3+#0)& +# 2'#,&,# % 3&+:&'ie0t# &,c/'i)#)A
I#:i) c#,i #+c#0?#b# # e,c/ch#' /0# @'(# % ,/,/''#0te :&? 6/e ,e #b'(# 3#,& ,e'3e#0)&
e0t'e +&, t/b&, h#ci# D+. C0# :&? hech# )e te+#'#U#,A &,c/'i)#)A 3&+:& % $ie)&... % +e
h#b+#b# # D+.
–Ne0 e0t'# –)ec(# +# :&?–. H,t& e, h&''ib+eA e0t'#. _& e,t#'J, #,/,t#)&A Y:e')#)Z
^/e0&A 3'&0t& +& e,t#'J,...
We+:i0 ^/'2e,,A El fantasma tras la pared. WD.ic&A GHE`_&'$#A MSSR.
SO- L61 R</U><D61 U/ )5<04:/C_05<D9
Hoy vamos a leer un poquito de teatro. Acuérdense que vamos a leer lo que dice cada persona>e. Así es como se cuenta una historia en el teatro.
Una explosión y aparece DoUa Calaca.
Y4E6 )69606K YI;0)e e,tJ0Z cal públicod YF+2/0& )e /,te)e, h# :i,t& # )&, ch#$#c&,
3#,#' 3&' #6/(Z crespuestad YF );0)e ,e h#b'J0 i)& e,&, chi6/i++&, +#t&,&,Z be02& 6/e
e0c&0t'#'+&, % ++e:#'+&, )e 'e2'e,& #+ Qi0c#+c&< e, /0# &')e0 )e b&0#c#tec/ht+i. Gi 0& +&
h#2&A e+ GeU&' )e _/e,t'# Q#'0e ,e :# # e0&9#' $/ch& c&0$i2&. [e bie0 e0&9;0 6/e e,
e,e ,eU&'] Gi h#,t# ,e $e 3#'#0 +&, h/e,&, )e 3/0t#. Wi'e0A ,e $e 3&0e +# 3ie+ h/e,/)#A
h/e,/)#. [a/%...] csale llamándolosd H,c/i0c+it&,...A 3#' )e ch#$#c&, +#t&,it&,...A :e02#0 c&0
,/ ti(t# +# =+#6/it#.
'\6 Y4:<D<96K G(A 3&, ,(A bie0 +#t&,&, 6/e e'#0 e,&, ch#$#c&,. F3e0#, +e:#0t#b#0 /0#
c/#'t# )e+ 3i,& % %# @&'$#b#0 t'e$e0)& 'e:/e+& 3#' )&0)e6/ie'#.
Los niUos pasan corriendo` la Aecina los persigue.
c/0<86K Hh...A #2J''e0+&,...
'\6 Y4:<D<96K Y\/D ,/ce)eA )&0# V@i2e0i#Z
c/0<86K FhA )&U# I&$iti+#A e,&, ch#$#c&, ,e h#0 c&$i)& t&)it&, +&, t#$#+it&, )/+ce, )e
+&, $/e'tit&, $(&,.
Los niUos pasan corriendo en sentido contrario` los persigue el Aecino.
c/0<84K Ft'J3e0+&,... Wi'eA )&U# I&$iti+#A $i'e 0&$J, c;$& $e h#0 )e9#)& e+ E#0 )e
W/e't&A c#,i ,e +& c&$e0 c&$3+etit&. [FhA 6/D h#$b'ie0t&, ,e :#0 # 6/e)#' $i,
)i@/0tit&,]
c/0<86K =/e'&0 e,&, chi6/i++&,. \/iD0 ,#be )e );0)e ,#+ie'&0 +&, $/% c&0)e0#)&te,.
c/0<84K H,c/i0c+e, $#+)&,&,A ,i 3#'ece0 +&, $i+ )e$&0i&, 'e9/0t#&,.
'\6 Y4:<D<96K _& )i2# e,&A )&0 b&Uit&A +& 6/e &c/''e e, 6/e tie0e0 +# 3#0?# :#c(# % ,e
c&$e0 t&)it& +& 6/e e0c/e0t'#0.
c/0<84K E&, 6/e ,e :#%#0 # c&$e' 3# &t'# 3#'teA % 0& )e +# &@'e0)# )e +&, @ie+e, )i@/0t&,.
[\/D @#+t# )e 'e,3et&]
c/0<86K F $( t#$3&c& $e 3#'ece bie0 6/e ,e c&$#0 +&, t#$#+it&, )e $i, t'e, ,#0tit&,.
!EE#OS #E'OR )*A A )*A
SEXTO GRADO
Y4E6 Y4:<D<96K e& +e, 3'e3#'D /0 #t&+it& )e ch&c&+#te bie0 c#+ie0tit&. a#b(# 6/e :e'+&,
c&$& ,e +& t'#2#b#0A [c&0 6/D 'e2/,t&]
Y4E6 )69606 caparece de repentedK ^/e0 )(# te02#0 +&, :i:&,.
c/0<841K [F%A 6/D 2/,t&]
c/0<86K [a(9&+eA e, +# Ee+&0#]
c/0<84K F $( +#, c#+#:e'#, $e 3e+#0 +&, )ie0te,. ["# E#'c# 0&, 6/ie'e ++e:#']
c/0<86K YE&' 6/D # $(A )&U#Z e& te02& ci0c& ch#$#c&, 6/e #+i$e0t#'.
c/0<84K %& e,t&% ,#0it&A 0i +&, )ie0te, ,e $e h#0 3#'ti)&A % t&)#:(# 0& $e he c#,#)& c&0
$i 0&:i# H,$e'e2i+)#.
'\6 Y4:<D<96K FhA )&U# Q#t'i0#A ++D:e$e # $( % )e9e :i:&, # e,t&, b/e0&, :eci0it&, $(&,.
b&t#+A %# e,t&% 2'#0)&t#A 6/D $J, $e )# i'$e c&$3+etit# 3#+ Wict+#0.
Y4E6 )69606K _& ,&0 # /,te)e, # 6/ie0 b/,c&A ,i0& # /0 3#' )e ch#$#c&, 6/e ,e h#0
e,c#3#)& )e+ Qi0c#+c&. Y"&, h#0 :i,t&Z
ni++i#$ =/e0te, >#'07(@&"#(*&R<$'%<-(*&'$&T3<0/2$F;03<-48&$,&Chicomexochitl itetzin. WD.ic&A GHEA MSSf.
SS- L61 /8D>6E61 U/ 96 '</>>6
Las cuevas
C0# c/e:# e, /0# c#:i)#) ,/bte''J0e# 0#t/'#+A /0 h/ec& )eb#9& )e +# tie''# 6/e ,e @&'$#A
3'i0ci3#+$e0teA e0 ?&0#, 'ic#, e0 '&c# c#+i?#. "# '&c# c#+i?# e, /0 ti3& )e '&c# #b,&'be0teA
'e,/+t#)& )e /0 3'&ce,& )e ,e)i$e0t#ci;0 % @&,i+i?#ci;0 i0ici#)& h#ce RS $i++&0e, )e #U&,
e0 e+ @&0)& )e+ $#'.
"# $#te'i# 6/e )i& &'i2e0 # +# '&c# c#+i?# @/e'&0 +&, 'e,t&, )e $&+/,c&,A c&'#+e, %
&t'&, ,e'e, )e +&, #''eci@e, $#'i0&,. E&' $&:i$ie0t&, te+B'ic&, –3+e2#$ie0t&, )e +#
c&'te?# te''e,t'e–A e,t&, 'e,t&, %# 3et'i@ic#)&, 6/e)#'&0 @i0#+$e0te # +# i0te$3e'ie e0 +#,
$&0t#U#,. H+ MS 3&' cie0t& )e+ te''it&'i& 0#ci&0#+ e,tJ @&'$#)& 3&' e,t# c+#,e )e '&c#.
YE/e)e0 i$#2i0#',eA e0t&0ce,A c/J0t#, c/e:#, h#% e0 WD.ic&Z
La formación de cuevas
C0# :e? 6/e +# '&c# c#+i?# #+c#0?; +# ,/3e'@icieA e$3e?; # )i,&+:e',e +e0t#$e0te #+
c&0t#ct& c&0 +# ++/:i#. I/'#0te $i++&0e, )e #U&, e+ #2/#A #+ @i+t'#',eA @/e h#cie0)&
3e6/eU#, 2'iet#, 6/eA 3&c& # 3&c&A )ie'&0 +/2#' # e,3#ci&, $J, 2'#0)e, h#,t# ++e2#' #
@&'$#' '/t#, ,/bte''J0e#, 3&' +#, c/#+e, ,e 3/e)e c#$i0#'.
¿Qué favorece la formación de cuevas?
H+ c+i$# i0@+/%e )e $#0e'# $/% ,i20i@ic#ti:#. H.i,te0 +/2#'e, c/%& ,/e+& c&0tie0e $#te'i#+e,
,&+/b+e, e0 #2/#A c&$& +# 3ie)'# c#+i?# & e+ %e,&A 3e'& )ebi)& # 6/e +# ++/:i# e, e,c#,# –
c&$& e0 +&, )e,ie't&, )e+ e,t#)& )e Q&#h/i+#– 0& ,e )e,2#,t#0 +& ,/@icie0te %A 3&' t#0t&A
+#, c/e:#, 0& ,&0 $/% 2'#0)e,.
H+ #2/# )e ++/:i# ,e @i+t'# % b#9# h#,t# ch&c#' c&0 e+ $#0t& @'eJtic&. V$#2i0# /0 3#,te+
c&0 :#'i#, c#3#, )e 3#0< c/#0)& e+ c/chi++& ,e )e,+i?# h#,t# #b#9& 3#'# c&'t#'+&A +& 6/e +&
)etie0e e, +# b#,e )e $#)e'# )&0)e ,e #,ie0t# e+ 3#,te+. H0 +# 0#t/'#+e?#A e+ #2/# e, e+
c/chi++& 6/e 3#'te +# '&c# c#+i?# % e+ $#0t& @'eJtic& e, +# b#,e )e '&c# 6/e )etie0e e+ 3#,&
)e+ #2/#. "# c&$bi0#ci;0 3e'@ect# 3#'# 6/e ,e @&'$e0 +#, c/e:#, e,K c/#0t& $J,
#b/0)#0te % @'ec/e0te e, +# ++/:i#A % $J, ,/#:e % ,&+/b+e e, +# c#+i?#A $J, 3'&@/0)# % $J,
+#'2# 3/e)e ,e' +# c/e:#.
P+*-()/&]$4(&_+%0/--@&"#(*&$,-%(C(*&'$&4(&-<$%%(8&$,&Un via>e al México profundo. WD.ic&A GHE`G#0ti++#0#A MSST.
ST- )416 U/ H8=/9/1
H'# /0 )(# ,i0 2+&'i#. b&)& e,t#b# c&$& ,ie$3'e. "#, c&,#, e0 ,/ ,iti&A +# '/ti0# e0 ,/
#3&2e&. W#ti+)e ,/,3i'; % ++#$; # ,/ 3e''& g/be0, c&$& /0# ,eU#+ )e 6/e e,t#b#
)i,3/e,t# # e$3'e0)e' e+ )(#. C0 )(# 6/e 3'&$et(# ,e' t#0 +#'2& % #b/''i)& c&$& +&,
&t'&, 6/i0ce )(#, )e+ $e,. H+ te+D@&0& ,;+& h#b+#b# )e t'i:i#+i)#)e,. "# '#)i& ,e 3'e0)i;
(+-/2I-<0(2$,-$&$,&4(&$*-(0<;,&'$*$('(N&"%('</&no89
W#ti+)e ,e e,ti'; c&0 @+&9e'# % e0t'; #+ b#U&. Q&0 e+ ch&''& )e +# 'e2#)e'# 'e2'e,#'&0
&t'&, tie$3&,A &t'#, c&$3#U(#,. Fb'#?&, % be,&, )e #2/# tibi#
c/b'ie0)& )e+ici&,#$e0te +# 3ie+A 6/e ,e ,#be % ,e ,/3& #$#)# e0 ,/
$/+ti3+ici)#). C0# 3ie+ #h&'# $#'c#)# 3&' +#, c/chi++#)#, )e e,#
e.t'#U# e i0,i,te0te 3'e$&0ici;0K ,D 6/e #/06/e t&)& 3#'e?c# i2/#+A
h&% ,e $e $&:e'J e+ $/0)&. G#+i; )e+ b#U& 3#'# )#',e c/e0t# )e 6/e
g/be0, ,e h#b(# c&$i)& ,/ )e,#%/0& % 3#'te )e+ 3e'i;)ic&. H0 +# ,ecci;0 $&')i)#A
!EE#OS #E'OR )*A A )*A
SEXTO GRADO
#0/0ci#b#0 /0 c/',& )e ":,0+$,-%$&(&*+&I,5$4&A&14(-<.+$&0/,&M489&UA@&H*$%I&0<$%-/J&HR/'%M&
#+ $e0&, h#b+#' c&0 $i J02e+Z W#ti+)e )e9; bie0 i0,t#+#)& # ,/ 3e''& @'e0te # +# te+e % ,#+i;
,i0 +#, ++#:e, )e+ c&che.
F 3ie ++e2; # +# c#,# #$#'i++# )e +# c&+&0i# g&$#. a#b(# $/ch# #2it#ci;0 e0 +#,
:e0t#0#, )e #''ib#. a#,t# /0 3e)#?& )e #+# +e c#%; e0ci$#. FB0 #,(A W#ti+)e e0t'; # 3e)i'
i0@&'$e,... YF 6/D c/',& :ie0eZA +e 3'e2/0t; /0# )e +#, $J,c#'#, 6/e 3&,e(# c/e'3& % :&?.
\/ie'& c&0&ce' # +&, J02e+e,. FhA e,& e, e0 +# 3+#0t# #+t#A #6/( ,;+& e,t#$&, +&, ,e'e, )e+
i0@ie'0&. W#ti+)e ,/bi; )e,e,3e'#)#. Ie i0@ie'0&, %# te0(# b#,t#0te, c&0 ,/ :i)# @#+t# )e
i+/,i&0e, % ++e0# )e hi9&, )i,t#0te,.
F''ib# h#b(# /0 ?#@#''#0ch&< +&, J02e+e, ,e e,t#b#0 3e+e#0)& 3&' +#, h#$#c#, $J,
c;$&)#,. G/ @#+t# )e &')e0 % c#'i)#) #,/,t; # W#ti+)e... Y6/D h#ce /,te) #6/(ZA +e 2'it#'&0
/0#, :&ce, 3&c& #02e+ic#+e,... b($i)#$e0te c&0te,t; 6/e 6/e'(# h#b+#' c&0 +&, J02e+e, %
c&0&ce' e+ ,/%&. "&, J02e+e, ,e $i'#'&0 % ,&+t#'&0 +#, c#'c#9#)#,K
–[Fh 6/e :ie9# t#0 "&'e0?#] –,e b/'+#'&0 )e e++#–. F6/( +&, B0ic&, J02e+e, ,&$&,
0&,&t'&,A +&, )e +# &0)# 2'/3e'#...
–Ee'& e, 6/e e+ 3e'i;)ic& )ec(#...
–Xi2#... Y+e%; /,te) c&$3+et& e+ #0/0ci&Z...
F W#ti+)e ,e +e ++e0; +# c#be?# )e 'ec/e')&, h#,t# t&'0#' # :e' # Rubens c&0 $e)i&
3e'i;)ic& e0 e+ h&cic&. Ge 3/,& c&+&'#)# % ,e )i,3/,& # ,#+i' c&''ie0)&. "&, J02e+e,
2'/3e'&, ,e +& i$3e)(#0.
–Gi 6/ie'e,A 0&,&t'&, ,&$&, t/ J02e+A $i 'ei0# % #6/( :e'J, c;$& te e0,eU#$&, e+
H)D0...
W#ti+)e 3e'$iti; 6/e ,/ c&0cie0ci# ,e e.t'#:i#'#.
W#ti+'$&%$5%$*;&-%<+,>(,-$&(&0(*(@&2/,-('(&$,&+,(&'$&4(*&2/-/*&'$&"#/*&V,5$4$*&'$4&
D/%-$8@&*<,-<M,'/*$&-(,&<%%$)$%$,-$&0/2/&$4&2I*&2(03/&'$&4/*&3/2?%$*&A&-(,&%$,/)('(&
6/e h#,t# 3e0,#b# 'e)ec&'#' ,/ c#,#A ti'#' +#, c'e$#, )e 0&che % 3&0e'+e # Rubens /0
t'&@e& #+ +#)& )e+ c#+e0)#'i& 6/e +e h#b(# 'e2#+#)& m/#0 N#+e0te.
W/*(47(&Q(%-7,&'$4&T(21/@&"T/*(&'$&V,5$4$*8&$,&Cuentos destrampados. WD.ic&A GHE`ge,i,te0ci#A MSSR.
SV- Y<10.>14 14I>/ 941 068=>/B41
H0 +# c&,t# ,e #@i'$# 6/e +&, c#02'e9&,
,&0 #0i$#+e, hechi?#)&,
% ,e'e, i0c#3#ce, )e :&+:e',e
# c&0te$3+#' ,/, 3#,&,.
Ie +#, te'c#, $#'e#, #3'e0)ie'&0
+# :i't/) )e+ 'e3+ie2/eA e+ &c/+t#',e
e0t'e '&c#, % +i$&.
Q#$i0#0te, &b+ic/&,A kporque caminan de
ladol
e0 +# te0#ci)#) )e ,/, )&, 3i0?#,
,/9et#0 e+ :#c(& 6/e 3e0et'#0
,/, &9i++&, @e'&ce, c&$& c/e'0&,.
_;$#)#, e0 e+ @#02& % h#bit#0te,
e0 )&, e.i+i&,K
e.t'#09e'&,
#0te +&, 3&b+#)&'e, )e +#, #2/#,
% #0te +&, #0i$#+e, )e +# tie''#.
b'e3#)&'e, 0&ct/'0&,A
#'$#)/'#, e''#0te,A
h&,c&,A ete'0#$e0te @/2iti:&,A
,ie$3'e 'ehB%e0 +# i0$&'t#+i)#)
e0 i$3&,ib+e, c('c/+&, c/#)'#)&,.
G/ @'J2i+ c#3#'#?;0
i0cit# #+ 6/eb'#0t#$ie0t&A
#+ 3i,&te&.
caD'c/+e, :e02; #,( +# $&')e)/'#A
% m/0& 6/e +& e0:i; c&0t'# e+ $J, @/e'teA
3#'# 'et'ib/i'+e ,it/; # QJ0ce'
e0t'e +&, )&ce ,i20&, )e+ r&)i#c&A
# @i0 )e 6/e ,/, 3#t#, % te0#?#,
e0c#$i0e0 #+ ,&+ 3&' e+ :e'#0&
–e+ tie$3& e0 6/e 2e'$i0#0 +#, ,e$i++#,.d
Ge i20&'# e0 6/D $&$e0t& )i& ,/ 0&$b'e
# e,e $#+ 6/e e, ,i0;0i$& )e $/e'te.
FB0 c/#0)& te'$i0# e+ ,i2+& :ei0teA
3e'$#0ece i0:e0cib+e
–% b#,t# ,/ $e0ci;0 3#'# 6/e e+ $ie)&
c'/ce e+ '&,t'& )e t&)&, +&, 3'e,e0te,.
m&,D H$i+i& E#chec&A "S<*0+%*/&*/?%$&4/*&0(,5%$6/*8&$,&jlbum de ]oología. WD.ic&A HgFA MSST.
!EE#OS #E'OR )*A A )*A
SEXTO GRADO
TW- $8/>=\6 >/84Z6I9/
Q#,i t&)# +# e0e'2(# 6/e /,#$&, h&% 3'&:ie0e )e +&,
c&$b/,tib+e, @;,i+e, & )e +# e0e'2(# 0/c+e#'. Ee'& e0 e+ @/t/'&
)e3e0)e'e$&, c#)# :e? $J, )e +&, 'ec/',&, 'e0&:#b+e, c&$&
+# +/? ,&+#'A e+ :ie0t& % +#, &+#,. "# e0e'2(# 'e0&:#b+e 0& e,
2'#t/it# % # :ece, 0& e, t#0 {#$bie0t#+{ c&$& 3#'ece. W#,A #
)i@e'e0ci# )e &t'#, @/e0te, )e e0e'2(#A ,e 3/e)e 'e$3+#?#' )e
$&)& 6/e ,ie$3'e ,e c/e0te c&0 e++#.
Energía solar
"# +/? ,&+#' e,A c&0 $/ch&A +# $#%&' @/e0te )e e0e'2(# 'e0&:#b+e. H, ,e2/'#A 0&
c&0t#$i0#A % e0 te&'(# 3&)'(# ,#ti,@#ce' t&)#, 0/e,t'#, 0ece,i)#)e, )e e0e'2(#. E&'
)e,2'#ci#A 0& ,e 3/e)e 'ec&+ect#' e0 2'#0 e,c#+#A 3&' +& 6/e h#% 3&c#, e,t#ci&0e, )e
e0e'2(# ,&+#'. G/ /,& e, $/ch& $J, 3'Jctic& # 0i:e+ +&c#+. Ge 3/e)e &bte0e' 3&' 3#0e+e,
,&+#'e, 6/e c#+ie0t#0 e+ #2/#A % 3&' ce+)#, 6/e +# c&0:ie'te0 e0 e+ect'ici)#). v,t#, ,&0 $/%
Bti+e, 3&'6/e ,e 3/e)e0 i0,t#+#' c#,i e0 c/#+6/ie' 3#'teA )e,)e tech&, h#,t# t&''e, )e
i0,t#+#ci&0e,. H0 /0#, )Dc#)#, $J,A e+ /,& )e e0e'2(# ,&+#' ,e 3&)'(# e.3#0)i' ,i ,e #b#te0
c&,t&, )e $#te'i#+e, % e+e:# ,/ e@icie0ci#.
Energía hidroeléctrica
Q&$3#'#)# c&0 &t'#, @/e0te, )e e0e'2(# 'e0&:#b+eA +# hi)'&e+Dct'ic# %# tie0e /0 2'#0
e@ect&. >i2#0te,c#, 3'e,#, 'etie0e0 +#, #2/#, )e +&, $#%&'e, '(&, )e+ $/0)&A 2e0e'#0)&
e+ect'ici)#) 3#'# $i++&0e, )e i0)/,t'i#, % c#,#,. C0# 3'e,# 2e0e'# e0e'2(# +i$3i# )/'#0te
)Dc#)#,A 3'&:ee #2/# 3&t#b+e % 3/e)e e:it#' i0/0)#ci&0e, % ,e6/i#,. "#, 2'#0)e, 3'e,#,
,&0 c&,t&,#, e0 ,/ c&0,t'/cci;0 % ,/, :#,&, ,/e+e0 #0e2#' hJbit#t 0#t/'#+e,A ,e$b'#)(&, %
c#,#,. H,t# e0e'2(# ,e2/i'J ,ie0)& i$3&'t#0te e0 e+ @/t/'&A 3e'& +#, 3'e,#, )e+ $#U#0#
3&)'(#0 ,e' $J, 3e6/eU#, 6/e +#, #ct/#+e,.
Aiento y olas
a#ce ,i2+&,A +&, $&+i0&, )e :ie0t& e'#0 c&$/0e, e0 :#'i&, 3#(,e,. a&% +&, ,/3+e0 t/'bi0#,
e;Lic#, )e e,be+t#, hD+ice, 6/e 2e0e'#0 e+ect'ici)#). "# e0e'2(# e;Lic# 0& e, b#'#t#A 3e'&
tie0e /0# :e0t#9# c+#:eK e+ :ie0t& ,/e+e ,e' $J, @/e'te e0 i0:ie'0&A c/#0)& ,e 'e6/ie'e $J,
e0e'2(# e+Dct'ic#. Ee'& e+ :ie0t& 0& e, )e @i#' % # :ece, 0& ,&3+#.
W/ch&, i02e0ie'&, 3ie0,#0 6/e +# e0e'2(# )e +#, &+#, tie0e /0 b'i++#0te @/t/'& 3&' ,/
2'#0 @/e'?#. Gi0 e$b#'2&A +#, t/'bi0#, $#'i0#, #B0 e,tJ0 e0 @#,e e.3e'i$e0t#+.
S()<'&E+%,<$@&":,$%57(&W$,/)(?4$8&$,&Planeta en Peligro. WD.ic&A GHE`F+te#A MSST.
T,- "6\1 U/ 96 X68D61\6
E#(, )e +# =#0t#,(# )&0)e t&)& e, i+/,i;0A )&0)e +&, c#b#++&, :/e+#0 c&$& 0/be, )e #+2&);0.
Ee',&0#9e, )e $i+ c/e0t&, :i:e0 e0 ,/ c#3it#+A
0& h#% @'&0te'#, % e0 ,/ e0t'#)# /0 +et'e'& 3&0eK "`O;4/&3(0$&>(4-(&*/C(%!8
H+ >#t& c&0 ^&t#, c#0t#b# @e+i?A % Q#3e'/cit# 6/ie'e ,e' #ct'i?.
"# ^e++# I/'$ie0te
,/eU# c&0 b#i+#'. Ei0&ch& %# )ice
,ie$3'e +# :e')#).
H+ E#tit& =e& /0 ci,0e ,e'JA % +# Qe0icie0t# %# 0& b#''e $J,.
F+ici# ,i2/ie0)& #+ c&0e9& e,tJA
% /0 $/0)& )e e,t'e++#, ,/eU# Eete' E#0.
E#(, )e +# =#0t#,(#A )&0)e t&)& e, i+/,i;0A )&0)e +&, c#b#++&, :/e+#0 c&$& 0/be, )e #+2&);0.
Ee',&0#9e, )e $i+ c/e0t&, :i:e0 e0 ,/ c#3it#+A
0& h#% @'&0te'#, % e0 ,/ e0t'#)# 3&0eK "`O;4/&3(0$&>(4-(&*/C(%!8
T(%2$,&Q(%-7,&U,5+<-(@&"R(7*&'$&4(&>(,-(*7(8&$,&Poemas de lunas y colores. WD.ic&A GHE`Ee#',&0A MSSO.
!EE#OS #E'OR )*A A )*A
SEXTO GRADO
T2- L61 U.U61 U/ l\5.<D9
mi/te3ec e, /0# 3e6/eU# ci/)#) #,e0t#)# e0 +& $J, #')&'&,& )e +# bie''# Q#+ie0te. H0 e++#
# :ece, /0 ,/ce,& c&$B0 ,e c&0:ie'te e0 /0# hi,t&'i# $#'#:i++&,#A c&$& +# 6/e :i:i;
s(h/it+ e+ )(# e0 6/e +#, hie'b#, e$3e?#'&0 # 3&0e',e :e')e, c&$& 3'e,#2i& )e +#
3'i$#:e'#.
b&)& e$3e?; 3&'6/e +&, #')ie0te, c#+&'e, )e $#'?& 6/e'(#0 @#,ti)i#' # +&, #+/$0&,
3#'# 6/e 0& e,t/)i#'#0. H0 e+ ,#+;0 )e 6/i0t&A +&, 0iU&, ,e 3#'#b#0A c&''(#0 % 3e+e#b#0< +#,
0iU#, ,e #b#0ic#b#0 c&0 ,/, c/#)e'0&,A )i,c/t(#0A ,e ,/b(#0 # +#, b#0c#, % :&+:(#0 #
,e0t#',e. _#)ie 3&0(# #te0ci;0. [a#b(# /0 )e,&')e0 )e+ )e$&0i&]
"# $#e,t'#A 3e0,#0)& 6/e t&)& ,e )eb(# #+ c#+&'A &')e0; 6/e #b'ie'#0 +#, :e0t#0#,A
3e'& e0 +/2#' )e #i'e @'e,c& e0t'#'&0 '#ch#, )e OR 2'#)&, % t&)& ,e 3/,& 3e&'. "# 3'&@e
2'it#b# 3i)ie0)& ,i+e0ci&A 3e'& c&0 t#0t& '/i)& 0#)ie +# &(#. "# 3&b'e %# 0& ,#b(# 6/D
h#ce'.
H0 $e)i& )e #6/e+ b#'/++&A ,&+#$e0te s(h/it+ 3e'$#0ec(# ,e0t#)# e0 ,/ b#0c#A
3e0,#ti:# % e0 ,i+e0ci&. E#'ec(# e,t#' e0 &t'& $/0)&A 3e'& e0 'e#+i)#) ,/ 3e0,#$ie0t& 0&
#0)#b# t#0 +e9&,< )#b# :/e+t#, % :/e+t#, # +& ,/ce)i)& )/'#0te +# h&'# )e+ 'ec'e&.
H,# $#U#0#A s;chit+A H'D0)i'# % s(h/it+ c&$(#0 ,/ t&'t# b#9& +# ,&$b'# )e+ B0ic&
J'b&+ )e+ 3#ti&A c/#0)& Eet'#A /0# 0iU# )e ,e.t&A e$3e?; # b/,c#'+e, 3+eit&.
–"&, 0&$b'e, )e /,te)e, ,&0 bie0 @e&, –+e, )i9&A #,( # b&c#9#''& % c&0 )e,3'eci&–.
[G&0 )e i0)i#] [E&' e,& 0& tie0e0 )(# )e ,/ ,#0t& % 0& +e, h#ce0 @ie,t# 0i +e, 'e2#+#0 3#,te+]
H+ #t#6/e 3&' ,&'3'e,# )e9; 3#,$#)#, # +#, t'e, #$i2#,A 6/e 0& ,/3ie'&0 c;$&
)e@e0)e',e.
F)e$J,A 0& e'# cie't&. Eet'# h#b(# )ich& /0# $e0ti'# $#+D:&+#A 3&'6/e ,( +e, h#c(#0
@ie,t# e+ )(# )e ,/ c/$3+e#U&, % c&0 3#,te+. E#'# 3ic#' $J, e+ 3+eit&A
Eet'# #U#)i;K
–[_i ,i6/ie'# ,#be0 +& 6/e ,/, 0&$b'e, 6/ie'e0 )eci']
b&)& ,e #2'#:; c/#0)& +&, 0iU&, 6/e 9/2#b#0 ce'c# &%e'&0 # Eet'#
% t#$biD0 e$3e?#'&0 # b/'+#',e. H,& 3'e0)i; +# $ech#K H'D0)i'# %
s;chit+ e.3+&t#'&0 c&$& chi0#$3i0#, % ,e +e:#0t#'&0 # 'e3#'ti' 2&+3e,. Eet'# h/%;
#,/,t#)# % +#, )&, 0iU#, +# c&''ete#'&0 3&' e+ 3#ti&.
G&+& s(h/it+ 0& ,e $&:i;. G( e,t#b# &@e0)i)#A 3e'& ,e 6/e); ,e0t#)#A )/)#0)&.
Ybe0)'J '#?;0 Eet'#Z H'# cie't& 6/e ,/ 0&$b'e 0& e,t#b# e0 +&, c#+e0)#'i&,. I&, 0iU#,
)e ,/ ,#+;0 ,e ++#$#b#0 E#&+#A 3&'6/e e'# $&)# e0t'e +#, $#$J, 3&0e'+e, # ,/, hi9#, e+
0&$b'e )e +#, 2oe'#, )e +#, te+e0&:e+#,.
Ee'& s(h/it+ ,#b(# 6/e # ,/ $#)'e 0& +e 2/,t#b#0 e,#, $&)#, % 0& +e 3/,& /0 0&$b'e t#0
chi,t&,& 3&' +# ,e0ci++# '#?;0 )e 6/e c#,i 0/0c# :e(# +# te+e.
¿Qué significan kóchitl, kíhuitl y Eréndira? A ver quiénes lo investigan.
G/,#0# We0)&?#A kihuitl. WD.ic&A GHE`G/,#0# We0)&?# >/tiD''e?A MSSf.
T@- P/8D/ /8 I96804
H+ @(,ic& % $#te$Jtic& i02+D, V,##c _ewt&0 cLTPM–LfMfd @/e /0& )e +&, cie0t(@ic&, $J,
b'i++#0te, )e t&)&, +&, tie$3&,. Ee'& e'# &+:i)#)i?&. _ewt&0 3#,#b# t#0t& tie$3&
3e0,#0)& e0 ,/, c&,#, 6/e te0(# 3'&b+e$#, 3#'# 'ec&')#' #,/0t&, c&ti)i#0&,. F $e0/)&
3e')(# +# 0&ci;0 )e+ tie$3& % c&0 @'ec/e0ci# &+:i)#b# )&'$i' & c&$e'. G/ 2#t& e02&')&
c&0 +# c&$i)# 6/e _ewt&0 –% ,/ $e$&'i#– )e9#b#0 ,&b'e +# $e,#.
_& tie0e, 6/e ,e' /0 2'#0 cie0t(@ic& 3#'# te0e' $/ch#, c&,#, e0 $e0te. b&)&,
3$2/*&$F1$%<2$,-('/&+,(&"*/?%$0(%5(&'$&<,>/%2(0<;,8&A&/4)<'('/&(45+,(*&0/*(*&'$&)$=&
$,& 0+(,'/9& :*/& $*& ,/%2(49& _(2?<M,& 4/& $*& /4)<'(%& +,(& 1(4(?%(9& "Y54i8@& 1/%& $6$214/N& $*&
3&,ib+e 6/e 0& te :e02# # +# $e0te c/#0)& e,tJ, 3e0,#0)& e0 e,# c#,# 'e)&0)# hech# )e
3<$4/9& :*& $*(& *$,*(0<;,& .+$& '$*0%<?<2/*& 0/2/& -$,$%& (45/& "$,& 4(& 1+,-(& '$& 4(& 4$,5+(89&
b#$biD0 e, 3&,ib+e 6/e ,;+& 'ec/e')e, +# 3'i$e'# +et'# & e+ 0B$e'& )e ,(+#b#, )e +#
3#+#b'#. C,/#+$e0te te'$i0#, 3&' 'ec&')#'+# +/e2& )e /0& & )&, $i0/t&,. b/ e)#)A t/
e,ti+& )e :i)#A t/, e$&ci&0e, % +# @&'$# e0 6/e /ti+i?#, t/ $e0te –& 0& +& h#ce,– #@ect#0
t#$biD0 e+ t'#b#9& 6/e 'e#+i?# t/ $e$&'i#. H0 3'&$e)i&A +# 2e0te &+:i)# #+'e)e)&' )e jj
)e c#)# LSS /0i)#)e, )e i0@&'$#ci;0 6/e 'ecibe.
"&, 0iU&, 3e6/eU&, &b,e':#0 % 'ec/e')#0 $J, )et#++e, 6/e +#
$#%&'(# )e +&, #)/+t&,. X+:i)#' +& 6/e 0& 0&, 'e,/+t# Bti+ e, #+2& 6/e
+#, 3e',&0#, #3'e0)e0.
ge2/+#'$e0te i20&'#, /0 $&0t;0 )e i0@&'$#ci;0K e+ ti3& )e
J'b&+e, 6/e h#% e0 e+ 3#ti& )e t/ e,c/e+# & e+ 0B$e'& )e 3ec#, 6/e tie0e t/ 0#'i?. Q&$&
!EE#OS #E'OR )*A A )*A
SEXTO GRADO
+# $#%&'(# )e +#, 3e',&0#,A b+&6/e#, +& 6/e c&0,i)e'#, 3&c& i$3&'t#0te & 3&c&
<,-$%$*(,-$9&#/*&0<$,-7><0/*&44(2(,&(&$*-/&"><4-%(0<;,&1$%0$1-<)(89
S<(,$&Oj(,*/,@&"Q$,-$&$,&?4(,0/8&$,&¿Mmm? El libro más interesante que hayas leído sobre la memoria. WD.ic&A
GHE`E+#0et# m/0i&'A MSST.
TF- L6 Z<U6 /8 941 R6960<41 84Z45<1R6841
#(& 0<+'('&'$&QMF<0/&$*& 0/,/0<'(& 0/2/& 4(& "T<+'('&'$& 4/*&R(4(0</*89& :*-$& */?%$,/2?%$&
e,tJ bie0 9/,ti@ic#)&A b#,t# c&0 /0 b'e:e 3#,e& 3&' e+ Qe0t'& ai,t;'ic&A & 3&' +&, ce0t'&,
)e &t'#, ci/)#)e, c&+&0i#+e,A 3#'# e0c&0t'#'0&, @'e0te # e)i@ici&, )e 2'#0 t#$#U&A c&0
#,3ect& 0&:&hi,3#0& 6/eA e0 e@ect&A ,&0 3#+#ci&,.
"&, 3#+#ci&, & c#,#, ,eU&'i#+e,A c&$& t#$biD0 ,e +e, ++#$#A ,&0 e)i@ici&, 2'#0)e, % +/9&,&,
c&0,t'/i)&, 3#'# ,e' h#bit#)&, 3&' 3e',&0#9e, 0&b+e, & )e e,t'#t& ,&ci#+ #+t&< /0# 3#'te
)e +&, 3#+#ci&, )e +# ci/)#) #h&'# ,&0 $/,e&,A &@ici0#, 2/be'0#$e0t#+e, & b#0c#'i#,A 3e'&
#B0 3/e)e0 :i,it#',e.
b'#, /0 b'e:e 'ec&''i)& 3&' e+ i0te'i&' )e e,t#, c&0,t'/cci&0e, ,/'2e0 #+2/0#,
i0te''&2#0te,K Y6/D /,& te0(#0 +#, 0/$e'&,#, h#bit#ci&0e,Z YQ;$& /0# ,&+# @#$i+i# 3&)(#
++e0#' t&)&, e,&, e,3#ci&,Z eA $J, #B0A Yc;$& e'# +# :i)# c&ti)i#0# )e ,/, h#bit#0te,Z
YQ;$& e'#0 +#, c#,#, ,eU&'i#+e,Z
"#, c#,#, ,eU&'i#+e, ,e c&0,t'/%e'&0 )/'#0te +# Q&+&0i#. H,t#b#0 b#,#)#, e0 /0# $i,$#
i)e#< #/06/e h#b(# :#'i#0te, e0 +# e)i@ic#ci;0A 'e,/+t#)& )e +&, )e,e&, )e ,/, )/eU&, & )e
+&, #'6/itect&,. "#, c#,#, )e+ ,i2+& sNV ,;+& te0(#0 )&, 3+#0t#, 3&' 'ece+& # +&, te$b+&'e,
% # +# @'#2i+i)#) )e+ ,/e+&. _& h#% 6/e &+:i)#' 6/e +# ci/)#) ,e e0c/e0t'# ,&b'e e+ +ech& )e
/0 +#2&.
H+ 0B$e'& )e 3e',&0#, 6/e +#, h#bit#b# e'# 2'#0)eA 3&'6/e 0& ,&+& i0c+/(# # +# @#$i+i# )e+
)/eU&A ,i0& t#$biD0 # +&, #hi9#)&,A e0te0#0#)&, chi9#,t'&,A & )e3e0)ie0te, ec&0;$ic&,
)e+ )/eU&dA % ,i':ie0te,. H,t&, B+ti$&, e'#0 i0)(2e0#, % 0e2'&,A e0t'e e++&, e,t#b# +#
c&ci0e'#A +# 'ec#$#'e'#A +# 0&)'i?#A +# +#:#0)e'#A #,( c&$& +#c#%&,A $&?&,A c&che'&,A
'ec#)e'&, % 3#9e,.
b&)#, e,t#, c&0,t'/cci&0e, c&0t#b#0 e0 ,/ 3+#0t# b#9# c&0 /0 ?#2/J0A )&, 3#ti&, %
)i:e',&, c/#'t&,A $ie0t'#, 6/e +# 3+#0t# #+t# e,t#b# )e,ti0#)# # +&, #3&,e0t&, )e +# @#$i+i#.
H+ ?#2/J0 e'# /0 e,3#ci& e0t'e +# 3/e't# 3'i0ci3#+ )e +#
c#,# % e+ 3'i$e' 3i,&. >e0e'#+$e0teA ,e 3&)(# t'#0,it#'
)e /0 J'e# # &t'# ,i0 &b,tJc/+& #+2/0&< 3e'& #+2/0#,
:ece, ,e c&+&c#b# /0# 3/e't# e0t'e #$b&, e,3#ci&,A c&0
+# @i0#+i)#) )e i$3e)i' +# e0t'#)# #+ 3#ti& # 3e',&0#, 0&
)e,e#)#,.
F+2/0#, c#,#, ,eU&'i#+e,
C0 e9e$3+& )e c#,# ,eU&'i#+ )e+ ,i2+& sNVA 6/e #B0 3&)e$&, #)$i'#' e0 e+ 0B$e'& P )e +#
c#++e W&0e)#A e, e+ #0ti2/& E#+#ci& )e+ F'?&bi,3#)& –h&% W/,e& )e +# Gec'et#'(# )e
a#cie0)# % Q'D)it& EBb+ic&A GaQE–A e+ c/#+ )#t# )e LROS. F0te, )e ,e' +# $#9e,t/&,#
:i:ie0)# )e @'#% m/#0 )e r/$J''#2#A e+ 3'i$e' #'?&bi,3& )e WD.ic&A e'# 0& /0#A ,i0& )&,
:i:ie0)#, 6/e 3e'te0ec(#0 # +&, c&06/i,t#)&'e, )&0 F0)'D, _BUe? % W#'t(0 ";3e?A
6/ie0e, # ,/ :e?A h#b(#0 e)i@ic#)& ,/, c&0,t'/cci&0e, ,&b'e e+ te$3+& )e be?c#t+i3&c#A
'$<'('&(=-$0(&0/,/0<'(&0/2/&&":*1$6/&3+2$(,-$8@&*$C/%&A&1%/-$0-/%&'$&4/*&5+$%%$%/*9&
Xt'# 9&%# hi,t;'ic# e, e+ W/,e& )e +# Qi/)#) )e WD.ic& –/bic#)& e0 e+ 0B$e'& OS )e +#
#:e0i)# Ei0& G/J'e?–A c&0,t'/i)& e0 LROTA e0 /0 +&te &'i2i0#+$e0te ae'0J0 c&'tD, +e
'e2#+; # ,/ 3'i$& m/#0 >/tiD''e? F+t#$i'#0&.
Xt'# 'e,i)e0ci#A c&0,i)e'#)# &b'# $#e,t'# )e +# #'6/itect/'# 0&:&hi,3#0#A 3e'& 6/e )#t#
)e+ ,i2+& sNVVVA e, e+ E#+#ci& )e Vt/'bi)e 6/e h&% ,e e0c/e0t'# e0 +# #:e0i)# W#)e'&. F+
c&0,/$#',e +# i0)e3e0)e0ci# @/e &c/3#)# 3&' F2/,t(0 )e Vt/'bi)e –)e #++( e+ 0&$b'e )e+
e)i@ici&–A 6/ie0 e,t#b# # +# c#be?# )e+ :ict&'i&,& H9D'cit& b'i2#'#0te. H+ Lp )e $#%& )e
LpMMA Vt/'bi)e ,#+i; #+ b#+c;0 3#'# e,c/ch#' c;$& e+ 3/eb+& +& 3'&c+#$#b# e$3e'#)&'A
#/06/e 3&c& +e )/'; e+ 2/,t;A %# 6/e t/:& 6/e #b)ic#' e0 LpMO % e.i+i#',e e0 H/'&3#.
U%(0$4<&T/%-$=&c0(21/@&"#(&)<'(&$,&4/*&1(4(0</*&,/)/3<*1(,/*8&$,&El libro de todo como en botica I. WD.ic&A "ect&'/$A MSSj kc&+. F+2#'#b(#l
TK- (Q.\ 84 1/ 1</8D68 941 <8U<41
H+ a&,3it#+ )e be'ce'&, )e G#0 ='#0ci,c& 6/e @/e )e''ib#)& h#ce tie$3&A +e:#0tJ0)&,e e0
,/ +/2#' e+ he'$&,& e)i@ici& )e Q&''e&,A e'# #$3+i& % ,;+i)&A % #++( e,t/:& 3&' $/ch&,
#U&, +# H,c/e+# _#ci&0#+ )e Q&$e'ci& % F)$i0i,t'#ci;0.
!EE#OS #E'OR )*A A )*A
SEXTO GRADO
H0 /0& )e ,/, J02/+&, ,e h#++#b# +# G&cie)#) We.ic#0# )e >e&2'#@(# % H,t#)(,tic#. H0
e+ ,#+;0 3'i0ci3#+ % e0 )e''e)&' )e /0# $e,# )e c#&b#A ,e ,e0t#b# e+ $#e,t'& V20#ci&
W#0/e+ F+t#$i'#0& c&0 #+2/0& )e ,/, )i,c(3/+&,A % e0t'e e++&, m/,t& Gie''# % %&A # 'e)#ct#'
e+ 3e'i;)ic& La Tribuna.
F+t#$i'#0& e'# i0)i& 3/'&< % c&0 e+ &'2/++& )e ,/ '#?#A 'e@e'(# +#, #$#'2/'#, )e ,/
i0@#0ci#A c/#0)& e0 ,/ 3/eb+& #,i,t(# )e,c#+?& # +# e,c/e+#A e0 6/e ,e ,e0t#b#0 )e /0 +#)&
+&, 0iU&, )e '#?;0A b+#0c&, e hi9&, )e h#ce0)#)&,A % )e+ &t'& +&, i0)(2e0#,A $/% 3&b'e,.
Qie't# 0&cheA )e,3/D, )e 6/e F+t#$i'#0& 0&, h#b(# e0c#0t#)& c&0 ,/ c&0:e',#ci;0A
e0t'; /0 c#b#++e'&A i0)i& t#$biD0A e+e2#0te$e0te :e,ti)&A ++e:#0)& e0 /0# $#0& e+
,&$b'e'& )e c&3# % e0 +# &t'# /0 b#,t;0 c&0 3/U& )e &'&.
–Y_& h# :e0i)& e+ ,eU&' E#%0&Z –3'e2/0t;.
–_&A ,eU&' –+e 'e,3&0)(–. E/e)e /,te) e,3e'#'+&.
–W/% bie0 –c&0te,t; e+ c#b#++e'&A e ib# # ,e0t#',e e0 /0& )e +&, ,i++&0e,A c/#0)&
F+t#$i'#0& +e )i9&K
–N#%# /,te) # e,3e'#'+& e0 e+ c&''e)&'A 3&'6/e e0 e,t&, ,i++&0e, 0& ,e ,ie0t#0 +&,
i0)i&,.
H+ c#b#++e'&A $/% c&'t#)&A ,e ,#+i; ,i0 )eci' 3#+#b'#.
–[W#e,t'&] –e.c+#$; m/,t& Gie''#–. Y\/D h# hech& /,te)Z
–N&% # e.3+ic#'+&K H'# %& /0 0iU& 3&b'eA )e,c#+?&A 6/e h#b+#b# e+ $e.ic#0& $e9&'
6/e e+ e,3#U&+A % c/#0)& e0 +# e,c/e+# )e $i 3/eb+& $e #3'e0)( c/#0t& #6/e+ $#e,t'& $e
e0,eU#b#A D,te $e t&$; )e +# $#0&A $e 44$);&0/,&2<&1('%$&A&4$&'<6/N&"[# 0& te02& 0#)#
6/e e0,eU#' # e,te $/ch#ch&< ++D:e+& /,te) c&0 e,t# c#'t# #+ )i'ect&' )e+ V0,tit/t& )e
"ite'#t/'# )e b&+/c#A 3#'# 6/e #++( +& 3&02# e0 c&0)ici&0e, )e h#ce' c#''e'#8.
"U +# $#U#0# ,i2/ie0teA $i 3#)'e ,e ech; /0 h/#c#+ # +# e,3#+)#A c&0 t&'ti++#, % 6/e,&A
$e t&$; )e +# $#0& % ,#+i; c&0$i2& )e bi.t+#A 3#'# c#$i0#' h#,t# b&+/c#. I&'$(#$&, #
c#$3& '#,& % beb(#$&, #2/# e0 +&, #''&%&, 6/e e0c&0t'Jb#$&,. H.c/,&
)eci' 6/e ++e2#$&, 'e0)i)&,.8
"E#'# 0& 3e')e' tie$3&A $i 3#)'e ,e @/e c&0$i2& #+ V0,tit/t& %
b/,c#$&, #+ 'ect&'A & #+ :ice''ect&'. _i /0& 0i &t'& e,t#b#0A % $i 3#)'eA
++e:J0)&$e )e +# $#0&A ,e e0c&0t'; c&0 e,te c#b#++e'& 6/e #c#b# )e
e0t'#' % 6/e e,t#b# e$3+e#)& e0 +# ,ec'et#'(#.8
"–_& e,tJ0 –+e )i9& c&0 t&0& #2'i&–< 3e'& 3/e)e, e,3e'#'+&,.8
"Wi 3#)'eA e0 e+ c&+$& )e +# @#ti2#A ,e ,e0t; e0 /0# ,i++#A % %&A # ,/, 3ie,A e0 +#
#+@&$b'#8. Q/#0)& e,te c#b#++e'& 0&, :i&A $i'; c&0 3'&@/0)& )e,3'eci& # $i 3#)'e % +e
)i9&K
"–Nete #+ c&''e)&'A 3&'6/e #6/( 0& ,e ,ie0t#0 +&, i0)i&,.
"L&%A 0& h#2& $J, 6/e 3#2#' c&0 +# $i,$# $&0e)#A #+ 6/e )/'#$e0te t'#t; #+ #/t&'
)e $i, )(#,.8
p+(,&'$&S</*&R$=(@&"U.+7&,/&*$&*<$,-(,&4/*&<,'</*8&e0 =e+i3e GJ0che? W/'2/(# cc&$3.dA Cuentos Antología. WD.ic&A E&''B#A LjfM.
TO- `8 I/14 U/ U/1R/U<U6
be #c&$&)#, e0 e+ ,i++;0 % t&$#, e+ c&0t'&+ 'e$&t&. [GiA +# te+e] be )etie0e, e0 /0#
3e+(c/+# '&$J0tic#K /0# 3#'e9# )e,c#0,# 3+Jci)#$e0te e0 e+ 3#'6/eA )e,3/D, )e /0
,/c/+e0t& 3ic0ic. HV cie+& e, #?/+A +&, 3J9#'&, c#0t#0 % 0& h#% 0i02/0# h&'$i2# # +# :i,t#.
H++# '/e)# 3&' e+ 3#,t& h#ci# D+A D+ ,e +e #ce'c# #B0 $J,. H++# +& $i'# # +&, &9&,A ,&0'(e %
#b'e ,/, +#bi&, +e:e$e0te. v+ e,tJ # 3/0t& )e be,#'+# c/#0)&A c&$& 3&' /0 hechi?&A +#
:i,i;0 )e D+ ,e $#20i@ic# % ,/, &9&, ,e t'#0,@&'$#0 e0 +/3#, 6/e 3/e)e0 :e' e0 )et#++e e+
i0te'i&' )e +# b&c# )e ,/ e0#$&'#)#.
[E/#999] [a#% :i)# #++( )e0t'&] G/ )e0t#)/'#A ,/ +e02/# % ,/, $e9i++#, e,tJ0 c/bie't#, )e
c'i#t/'#, )i$i0/t#, 6/e 'et&?#0 3&' #h(.
_& te 3'e&c/3e,... ^e,#',e e, #+2& #2'#)#b+e. Gi @/e'# t#0 #,6/e'&,&A 0#)ie +& h#'(#.
F/06/e 6/i?J 0& t&)&, ,#be0 6/D 3#,# c/#0)& i0te'c#$bi#0 ,/ ,#+i:# c&0 +# )e &t'&. Ee'&
e+ 2#+J0 )e t/ 3e+(c/+# ,( +& ,#beA 3&'6/e 3/e)e :e' +#, 3e6/eU(,i$#, c'i#t/'#, e0 +# b&c#
)e ,/ 0&:i#.
Fte''&'i?#)&A e+ 2#+J0 &b,e':# # +#, be,te?/e+#, 6/e ,e )i:ie'te0 e0t'e +&, )ie0te,A e0
+# +e02/# % e0 +#, $e9i++#, )e ,/ #$#)#K #+2/0#, ,&0 e,@D'ic#, % &t'#, tie0e0 @&'$# )e :#'#
& i0c+/,& )e e,3i'#+A c&$& ,i @/e'#0 3e6/eU(,i$#, 3#3#, @'it#, e0'&,c#)#,. Ge #''#,t'#0 %
0#)#0 h#ci# +&, 'e,t&, )e c&$i)# 6/e h#% #++(. H+ b+#0c& e,$#+te )e +&, )ie0te, e,tJ
c/bie't& 3&' #+2& )e 6/e,& % )e 3#0 )e ce0te0&. "# +e02/# tie0e '#,t'&, )e 3+Jt#0& %A
[6/D )e,#2'#)#b+e]A h#,t# ,e 3/e)e0 :e' 3e)#?&, )e+ ce'e#+ )e+ )e,#%/0&. "#, c'i#t/'#,
!EE#OS #E'OR )*A A )*A
SEXTO GRADO
$#,c#0 +#, ,&b'#, % +/e2& +ibe'#0 /0 )e,ech& Jci)&. H+ Jci)& c&''&,i:& c#'c&$e +&,
)ie0te, % #,( ,e 3'&)/ce0 +#, c#'ie,.
[>/#/////] b#$biD0 h#% /0# 2/e''# #++( )e0t'&. "&, 2+;b/+&, b+#0c&,A +&, ,&+)#)&,
)e+ &'2#0i,$&A ,e $/e:e0 ,i2i+&,#$e0te c#3t/'#0)& % e02/++e0)& b#cte'i#,. H, c&$& /0#
3e+(c/+# bD+ic#. [\/D b/e0&] [Wi, @#:&'it#,]
e e,t& 0& te'$i0# #++(. H0 +# b&c# )e +# $/ch#ch#A c&$& e0 +# )e t&)#, +#, 3e',&0#,A
h#% h&02&, % :i'/,. "&, :i'/, 3/e)e0 c#/,#' 'e,@'i#)&, % 2'i3e. Y\/D c+#,e, )e
e0@e'$e)#)e, e,c&0)e e,# b&6/it#Z
F+ &b,e':#' $J, )e ce'c#A ,e :e /0# c&,t'# #$#'i++# #+'e)e)&' % e0 +# b#,e )e ,/, 0&
t#0 3e'+#)&, )ie0te,. bie0e ,#''&A e,# c#3# #$#'i++# % J,3e'# 6/e +&, )e0ti,t#, #)&'#0
'#,3#'.
–Y\/D e,3e'#,Z –3'e2/0t# e++#.
v+ cie''# +&, &9&, % )e,c&0ect# ,/ :i,i;0 $ic'&,c;3ic#. "/e2&A ,/#:e$e0teA 3&,# ,/
b&c# ,/ci#A 3+#2#)# )e b#cte'i#, % )e 'e,t&, )e c&$i)#A ,&b'e +# )e e++#A 6/e e,tJ
#tib&''#)# )e ,#''& % )e 2D'$e0e,. ["#, 3e',&0#, h#ce0 c/#+6/ie' c&,# 3&' #$&']
OA4)<(&E%(,=$<@&"X,&?$*/&'$&'$*1$'<'(8&$,&Asquerosología del baUo a la cocina. WD.ic&A GHE`Q&')i++e'# )e +&, F0)e,A MSSf.
TS- L6 Z6><D6 :H=<06
Hoy toca teatro. Recuerden, los persona>es cuentan la historia con lo que van diciendo y haciendo. Son tres: un Mago, una Hada y un narrador.
El escenario está oscuro. El Mago está allí pero no se distingue.
&6>>6U4>K a#b(# /0# :e? /0 ,&$b'e'& )e c&3#. cLa luz ilumina el
sombrero.d
&6>>6U4>K a#b(# /$# :e? /0# c#3# )e te'ci&3e+& 0e2'&. cLa luz ilumina
la capa del Mago.d
&6>>6U4>K a#b(# /0# :e? /0 t'#9e )e $#2& c&0 /0 h&$b'e )e0t'&. cLa luz ilumina al
Mago completo. Está llorando. Se quita el sombrero.d
P6=4K _#)#. _#)#. _i ,i6/ie'# +# &'e9# )e /0 c&0e9&. H0 $i ,&$b'e'& 0& #3#'ece 0#)#.
_& ,D h#ce' $#2i#. [G&% t#0 )e,)ich#)&] Gi 3/)ie'# $e h#'(# )e,#3#'ece'... 3e'& 0i e,&
3/e)&. cEl Mago llora cada vez más fuerte` se escucha desde el otro costado el llanto del Hada.
El escucharlo, el Mago llora más fuerte. El Hada también. La luz se apaga sobre el Mago y se
enciende sobre el Hada.Q
M6U6K _& ,i':eA $i :#'it# 0& ,i':e 3#'# 0#)#. _& @/0ci&0#. cEl Mago se acerca al Hada.Q
P6=4K YbB t#$3&c&Z
M6U6K _& 3/e)&. Wi :#'it# h#ce )e t&)& $e0&, /0# c&,#...
P6=4K Y\/DZ
M6U6K a#ce'$e 'e('.
P6=4K Yge('Z Y\/ie'e, 'e('Z Y\/D 0ece,it#, 3#'# 'e('Z cEl Mago hace una mueca` el Hada
permanece sería. El Mago se para de cabeza. El Hada permanece sería. Luego se pone a llorar.Q
M6U6K _#)ie $e 6/ie'e. _& te02& /0 ,&+& #$i2&... 0#)ie 6/ie'e h#ce',e #$i2& )e +#,
h#)#, 3&'6/e +#, h#)#, 0& e.i,te0.
PEl Mago la contempla con tristeza, no sabe qué hacer. Mete las manos en sus bolsillos pero no encuentra nada. Extiende su mano y el Hada se seca las lágrimas con la manga del mago. Pero sigue llorando. El Mago mira en una y otro dirección como buscando algo. Al fin, va basta su sombrero, saca rápidamente de adentro un paUuelo y se lo da al Hada que sigue llorando y se seca la cara con el paUuelo.Q P6=4K _& ++&'e,A %& ,( c'e& e0 +#, h#)#,. PEl Hada mira al mago.Q
M6U6K YIe :e')#)Z
P6=4K Gi. PEl Hada llora más y el paUuelo se empapa. Se llena el piso de agua. El Mago saca
del sombrero un paUuelo gigante.Q
M6U6K YIe :e')#) c'ee, e0 +#, h#)#,Z
P6=4K G(. El Hada oculta la cara en el enorme paUuelo y suelta una carca>adaQ
M6U6K e& 0&. e& 0&. PAmbos empiezan a reír. El Mago la abraza y ríen envueltos en el gran
paUuelo. Salen >untos. Antes de salir el Mago mira su sombrero unos instantes.Q
P6=4K Q'e& 6/e h# 3#,#)& #+2&.
M6U6K Y\/DZ
P6=4K F+2& 6/e 0/0c# $e h#b(# 3#,#)&. PEl Mago se acerca al sombrero y lo observa por
dentro.Q
!EE#OS #E'OR )*A A )*A
SEXTO GRADO
P6=4K F+2& 0/e:&... 6/iD0 ,#be. PSobre el escenario quedan la capa, el sombrero y la varita
mágica. La luz se cierra sobre el sombrero.Q
&6>>6U4> PsusurraQK e @/e #,( c&$& e+ ,&$b'e'& ,e 6/e); ,i0 $#2&. Ee'& e,& 0& e,
i$3&'t#0teA 3&'6/e )ice0 6/e +# :e')#)e'# $#2i# &c/''e ,i0 6/e 0#)ie ,e )D c/e0t# %
,&+#$e0te c/#0)& h#ce @#+t#.
"#''% Gi+be'$#0A "#(&)(%<-(&2I5<0(8&$,&Cómo hacer teatro Psin ser descubiertoQ. WD.ic&A GHEA LjjP.
TT- $8D>/ R/><_U<041 7 ^6R6D41
e# h#ce $J, )e /0 #U& 6/e #0)& $eti)& e0 e,t& )e :e0)e' 3e'i;)ic&, e0 +#, c#++e,.
F3e0#, c/$3+( +&, )ie? #U&, $i, 3#3J, $e )i9e'&0 {#)i;, # +# e,c/e+#{ % $e ++e:#'&0
)e'echit& h#,t# /0# b&)e2# $/% 2'#0)eA #te,t#)# )e 3e'i;)ic&, % 'e:i,t#,. We 3/,ie'&0
e0t'e +#, $#0&, /0 $&0t;0 )e 3e'i;)ic&, 6/e #3e0#, 3&)(# ,&,te0e'A $e e0,eU#'&0 /0#
t&0#)it# % $e )i9e'&0K
–Fh&'# :#, # +ee' +& 6/e )ice0 +#, +et'#, % +& :#, # 2'it#'A c&$& te e0,eU#$&,A 3&' +#,
c#++e, )e+ Qe0t'&. "# 2e0te te +&, :# # i' c&$3'#0)&K c#)# 3e'i;)ic& c/e,t# ci0c&
ce0t#:&,. G;+& c/#0)& h#%#, #c#b#)& )e :e0)e'+&, t&)&, 3/e)e, :&+:e' # c#,#.
–H0 e,t# b&+,# )e te+# –#U#)i; $i $#$J– $ete +#, $&0e)#,. be0 $/ch& c/i)#)& c&0
e++#,A 0& +#, :#%#, # 3e')e' 0i )e9e, 6/e te +#, '&be0.
F+ 3'i0ci3i& $e )#b# $/ch# :e'2oe0?# #0)#' 3e2#0)& )e 2'it&, 3&' +#, b#06/et#,.
Ge0t(# 6/e t&)&, ,e :&+:(#0 # $i'#'$e % )ec(#0K {"/e2& +/e2& ,e 0&t# 6/e e,te 0iU& e, /0
3'i0ci3i#0te.{ Ee'& e0 c/#0t& :e0)( $i 3'i$e' 3e'i;)ic& $e )i& t#0t& 2/,t& 6/e ,e $e
#c#b; +# :e'2oe0?#. E&c& # 3&c& $e @/i #c&,t/$b'#0)& # 2'it#' +#, 0&tici#, % # i'
c&b'#0)& )e ci0c& e0 ci0c& ce0t#:&,.
F/06/e $i, 3#3J, $e )i9e'&0 6/e 0& $e #+e9#'# $/ch& )e +# e,6/i0# )e #:e0i)#
W#)e'& e V,#be+ +# Q#t;+ic#A $/% 3'&0t& $e )i& 3&' c#++e9e#' $J, #++J. F+ 3&c& tie$3& %#
c&0&c(# t&)#, +#, e,6/i0#, % c#++e9&0e, )e+ '/$b&. b#$biD0 e$3ecD # te0e' #$i2&,K
Qh/ch&A 6/e ib# % :e0(# c&0 ,/ c#9;0 3#'# b&+e#' ?#3#t&,< )&0 m/,t&A 6/e :e0)(# c#chit&,
)e +&te'(#< G#$/e+A 6/e te0(# /0 3/e,t& )e t#c&, % 6/e # :ece,A c/#0)& e,t#b# )e b/e0
h/$&'A $e 'e2#+#b# /0&< F0icet&A e+ &'2#0i++e'&A % $/ch&, $J,A t&)&, +&, $e0)i2&, )e
Q#te)'#+ % t&)&, +&, :e0)e)&'e, )e+ Qe0t'&.
Ge2B0 6/e t#+ #0)e )e ,/e'te & 6/D t#0 b/e0# ,e# +# 0&tici#A # :ece, :e0)& +&,
3e'i;)ic&, $/% 3'&0t&A c&$& +# ,e$#0# #0te3#,#)#A c/#0)& @/e +# @i0#+ )e @/tb&+A & c&$&
h#ce #+2/0&, $e,e,A c/#0)& +e )ie'&0 /0 b#+#?& # )&0 E#,c/#+ 9/,t& e+ )(# e0 6/e
e$3e?#b# # ,e' 3'e,i)e0te )e WD.ic&. "# 2e0teA e0 :e? )e i' # +# Q'/? g&9# # e,3e'#'
0&tici#, ,&b'e ,/ ,#+/)A c&$3'#b# e+ 3e'i;)ic& % #,( ,e e0te'#b# )e t&)& +& 6/e 3#,#b#.
H+ )i0e'& 6/e ,#c& )e +#, :e0t#, ,e +& 3#,& t&)itit& # $i $#$JA % )e e,e )i0e'& e++#
$e )# 6/i0ce ce0t#:&, c#)# )&$i02&. F0te, $e +& 2#,t#b# e0 3#+et#, he+#)#, )e +i$;0 %
e0 chic+e, )e $#'6/et#A 3e'& )e,)e h#ce /0 $e, +& he e,t#)& #h&''#0)& 3#'#...
K%(,0<*0/&L<,/6/*(@&":,-%$&1$%<;'<0/*&A&=(1(-/*8&$,&A golpe de calcetín. WD.ic&A GHEA LjjM.
TV- %4I>/ 96 /10><D.>6 7 941 9<I>41
Ii$e )&0)e :i:e, % te )i'D ,&b'e 6/D e,c'ibe,
a#ce /0&, RASSS #U&, 0& e.i,t(#0 +&, 3e'i;)ic&,A 0i +# te+eA 0i e+ c&''e&A 0i +&, t'e0e,A 0i
c#,i 0i02/0# )e +#, c&,#, 6/e h&% ,i':e0 3#'# c&$/0ic#'0&,... "&, 3/eb+&, :i:(#0 #i,+#)&,
/0&, )e &t'&, % c#)# /0& ,e +#, #''e2+#b# c&0 +& 6/e h#b(# # $#0&.
"&, ,/$e'i&, % +&, b#bi+&0i&, te0(#0 #'ci++# 3&' t&)&, +#)&, % c&0 e++# c&0,t'/(#0
3#+#ci&,A c#,#, % /0 $&0t;0 )e c&,#, $J,. b#$biD0 /,#'&0 #'ci++# 3#'# @#b'ic#' t#b+i++#,
)&0)e e,c'ibi'. H+ $Dt&)& e'# b#,t#0te ,i$3+eK $ie0t'#, +# #'ci++# e,t#b# b+#0)#A e,c'ib(#0
c&0 /0# c#U# $/% @i0it# te'$i0#)# e0 3/0t# & c&0 3e6/eU&, % #@i+#)&, h/e,&, )e
#0i$#+e,. Ie,3/D,A ,ec#b#0 +#, t#b+#, #+ ,&+ & e0 /0&, h&'0&, e,3eci#+e,. ["i,t&] G;+& e'#
c/e,ti;0 )e +ee'+#, )&0)e c#)# /0& t/:ie'# 2#0#,.
F +&, e2i3ci&, +e, ,&b'#b# 3#3i'&A /0# 3+#0t# 6/e c'ec(# e0 +#, &'i++#, )e+ '(& _i+&. Q&0
3#3i'& hicie'&0 :e+#, 3#'# ,/, b#'c&, % #+2/0&, :e,ti)&,. e t#$biD0 +& /,#'&0 3#'# @#b'ic#'
/0# e,3ecie )e 3#3e+ ,&b'e e+ 6/e 3&)(#0 e,c'ibi'.
Q#)# 3#3i'& $e)(# /0&, OS ce0t($et'&, )e #0ch& 3&' :#'i&, $et'&, )e +#'2& % ,e
e0'&++#b# #+'e)e)&' )e /0 3#+&. H'# i)e#+ 3#'# e,c'ibi'A 3&'6/e e'# bie0 +i,&A 3e'& ,e
!EE#OS #E'OR )*A A )*A
SEXTO GRADO
'&$3(# c&0 @#ci+i)#) 3&'6/e e'# $/% @'J2i+. e #)e$J,A e'# $/% i0c;$&)&K h#b(# 6/e
,&,te0e'+& t&)& e+ tie$3& c&0 /0# $#0& % /,#' +# &t'# 3#'# )e,e0'&++#'+&.
a#ce /0&, MASSS #U&,A +&, 3e',#, % +&, heb'e&,A 6/e 0& te0(#0 0i #'ci++# 0i 3#3i'&A
e,c'ib(#0 ,&b'e 3ie+e, )e c&')e'&,A c#b'#, % te'0e'&,. F/06/e +# 3ie+ )e e,&, #0i$#+e, e,
bie0 'e,i,te0teA 3'e3#'#'+# +e, 'e,/+t#b# b#,t#0te t'#b#9&,&. E'i$e'&A +e, 6/it#b#0 +# 3ie+ #
+&, #0i$#+e, 6/e $#t#b#0 3#'# c&$e'< )e,3/D,A +e 6/it#b#0 +&, 3e+&,A +# +#:#b#0A +#
b+#06/e#b#0A +# ,ec#b#0 %A @i0#+$e0teA +# )e9#b#0 bie0 +i,it#A +i,t# 3#'# e,c'ibi'.
"&, c#$3e&0e, e0 3'e3#'#ci;0 )e 3ie+e, 3#'# e,c'ibi' @/e'&0 +&, h#bit#0te, )e +#
ci/)#) )e ED'2#$&A e0 Vt#+i#A e0 +# H)#) We)i#. e #/06/e 0& @/e'&0 +&, 3'i$e'&, e0
@#b'ic#'+#,A ,&0 +&, 6/e +e, )ie'&0 e+ 0&$b'eK 3e'2#$i0&,.
>#b'ie+ >+#,$#0A "O/?%$&4(&$*0%<-+%(&A&4/*&4<?%/*8&$,&Los libros no fueron siempre así. WD.ic&A GHE`Q&')i++e'# )e +&, F0)e,A MSSf.
VW- G"4> Q.N D/ R/9/61 048 96 =/8D/ Q./ Q.</>/1J
¿Por qué te peleas con la gente que quieres?
E&'6/e ,i $e $&+e,t#0 %& $e )e@ie0)&.
G(A 3e'&...
Y_& tie0e0 # :ece, +&, )e$J, '#?&0e, 3#'# $&+e,t#'teZ
YH, &b+i2#t&'i& 6/e te )e@ie0)#, c/#0)& te $&+e,t#0Z
Y"&, 6/e te 6/ie'e0 3/e)e0 6/e'e'te % $&+e,t#'te #+ $i,$& tie$3&Z
YE&' 6/D $&+e,t#, # +&, )e$J, ,i 0& te 2/,t# 6/e te $&+e,te0 # tiZ
¿Por qué te peleas con la gente que quieres?
E&'6/e e,t&% e0&9#)&.
G(A 3e'&...
Y\/iD0 te h#ce e0&9#'A +&, )e$J, & tB $i,$&Z
YEe+e#',e h#ce 6/e ,e te 3#,e e+ e0&9&Z
Y_& e, $e9&' 6/e)#'0&, ,&+&, c/#0)& e,t#$&, e0&9#)&,Z
¿Por qué te peleas con la gente que quieres?
E&'6/e ,&% $#+&.
G(A 3e'&...
YG&$&, $#+&, 3&'6/e 0&, 3e+e#$&, & 0&, 3e+e#$&, 3&'6/e ,&$&, $#+&,Z
Gi @/e'#, $#+&A Yc;$& 3&)'(#, 6/e'e' # #+2/ie0Z
YE&)e$&, ,e' c&$3+et#$e0te $#+&,Z
¿Por qué te peleas con la gente que quieres?
E&'6/e $e 2/,t#.
Ye ,i e,& h#ce ,e0ti' $#+ # +#, 3e',&0#, 6/e #$#,Z
YGie$3'e te ,ie0te, $e9&' )e,3/D, )e /0# 3e+e#Z
YEe+e#',e 3/e)e ,e' /0 9/e2&Z
¿Por qué te peleas con la gente que quieres?
E#'# #''e2+#' 3'&b+e$#,.
G(A 3e'&...
Y_& e, $e9&' )i,c/ti' +&, 3'&b+e$#, t'#06/i+#$e0teZ
Y"&, 3'&b+e$#, 3/e)e0 #''e2+#',e ,ie$3'eZ
Y_& c'e#0 +#, 3e+e#, 0/e:&, 3'&b+e$#,Z
"#, c&,#, 6/e )eci$&, c/#0)& 0&, 3e+e#$&, Y+#, 3e0,#$&, $/% bie0 % ,&0
,ie$3'e 9/,t#,Z
¿Por qué te peleas con la gente que quieres?
"#, 3e+e#, $J, :i&+e0t#, ,/e+e0 ,e' +#, 6/e te e0@'e0t#0 # +#, 3e',&0#, 6/e $J,
6/ie'e,. b#+ :e? 3&'6/e +&, ,e0ti$ie0t&, te :/e+:e0 @'J2i+ % e.i2e0te h#ci# e++#,. \/i?J
t#$biD0 3&'6/e :i:e, c&0 e++#, % +#, :e, t&)& e+ tie$3&K ,i bie0 te )/e+e ,/ #/,e0ci#A ,/
3'e,e0ci# te 3/e)e 'e,/+t#' i0,&3&'t#b+e. "#, c#/,#, 3#'# /0 c&0@+ict& 0/0c# @#+t#0K e+
e0&9&A /0 )e,#c/e')&A e+ 3+#ce' )e $&+e,t#' # +&, )e$J, & +# i$3'e,i;0 )e 6/e #+2/ie0 te
#t#c#. "#, 3e+e#, 0& #0/+#0 e+ #$&'K $J, bie0 0&, h#b+#0 )e +# )i@ic/+t#) )e #ce3t#' +#,
)i@e'e0ci#,A +# &3&,ici;0 & 4(&>%<(4'('B&'$&4/*&.+$&(2($&,. a#ce'te e,t# 3'e2/0t# e,
...c&$3'e0)e' +#, '#?&0e, )e +#, 3e+e#, 3#'# #3'e0)e' # 0& )e9#',e ++e:#' 3&' +#
:i&+e0ci#.
...t&$#' c&0cie0ci# )e 6/e cie't#, @'#,e, & #ctit/)e, 3/e)e0 he'i' # +# 2e0te 6/e
6/e'e$&,.
...)#'0&, c/e0t# )e 6/e h#% 6/e #3'e0)e' # :i:i' c&0 +&, )e$J,A i0c+/,& c/#0)& ,e
t'#t# )e +# 2e0te 6/e $J, 6/e'e$&,.
G*0(%&E%$,<>$%@&"HR/%&.+M&-$&1$4$(*&0/,&4(&5$,-$&.+$&.+<$%$*J8& e0 ¿Qué son los sentimientos? WD.ic&A GHE`E+#0et# We.ic#0#A MSST.
!EE#OS #E'OR )*A A )*A
SEXTO GRADO
V,- m>61/ .86 8<E6
F m/#0# V0D, +e 2/,t#b# $/ch& e+ e,t/)i&. F +&, t'e, #U&, %# h#b(# #3'e0)i)& # +ee' % # +&,
,ieteA c/#0)& ,/3& 6/e ,;+& +&, 0iU&, 3&)(#0 c&0ti0/#' e)/cJ0)&,eA ,/3+ic; # ,/ $#)'e
6/e +# :i,tie,e )e :#';0 3#'# #,i,ti' # +# e,c/e+#.
H,t/)i; 3&' ,/ c/e0t# c&0 2'#0 e$3eU& % ,i 0& c/$3+(# c&0 t&)#, +#, t#'e#, 6/e ,e
h#b(# 3'&3/e,t&A ,e c#,ti2#b#... [c&'tJ0)&,e e+ 3e+&] 6/eA ,e2B0 +# $&)# )e e,# D3&c#A +#,
$/9e'e, /,#b#0 $/% +#'2&. Ie@e0)i; c&0 #h(0c& e+ )e'ech& )e +#, $/9e'e, # 'ecibi'
e)/c#ci;0.
G&' m/#0# V0D, )e +# Q'/?A 0&$b'e 6/e #)&3t; #+ t&$#' +&, hJbit&, 'e+i2i&,&,A @/e
/0# #3#,i&0#)# )e +#, cie0ci#, % +#, #'te, % ++e2; # ,e' /0# 2'#0 3&eti,#< 3&' e,& +# ++#$#0
+# IDci$# W/,#. H++# e,c'ibi;K
v'#,e /0# 0iU#
c&$& )i2& # /,tDA
c/%&, #U&, e'#0
&ch& ,&b'e )ie?.
H,3e'e0A #2/#')e0A
6/e %& +e, )i'D.
v,t# c6/D ,e %&
c;$& 3/)& ,e'd
)i?6/e ,/3& $/ch&
#/06/e e'# $/9e'.
H,3e'e0A #2/#')e0A
6/e %& +e, )i'D.
E&'6/e c&$& )i?6/e
)ice 0& ,D 6/iD0A
$44(*&*;4/&*(?$,&3<4(%&A&0/*$%B
H,3e'e0A #2/#')e0A
6/e %& +e, )i'D.
E/e, D,t#A
# h&$b'e, 2'#0)e,
3/)& c&0:e0ce'<
6/e # /0 chic&
c/#+6/ie'#
+& ,#be e0:&+:e'.
H,3e'e0A #2/#')e0A
6/e %& +e, )i'D.
% #/0 /0# ,#0tit#
)i?6/e e'# t#$biD0
,i0 6/e +e e,t&'b#,e
3#'# e++& ,#be'...
¿Te lo aprendiste? En este villancico, sor Ruana se refiere a Santa Catarina, patrona de las mu>eres sabias y que, por cierto se parece mucho a ella. Todo esto sucedió en México hace más de 300 aUos.
m/#0# V0D, )e +# Q'/?A "f%(*$&+,(&,<C(8&$,&Q'i,ti0# Q#'b; cc&$3.dA 501 maravillas del Aie>o Nuevo Mundo II. WD.ic&A GHEA LjjP.
V2- $9 860<4869
F3e0#, c'/cD +# 3/e't# +& 3'e,e0t(. H++# t&$#b# /0 c#@D e0 e+ &t'& e.t'e$& )e +# b#''#.
H,tJb#$&, ,&+&,. We $i';A 0&, $i'#$&,A % /0 hi+& i0:i,ib+e 6/e); te0)i)& e0t'e 0&,&t'&,.
G#+i$&, c#,i 9/0t&,A % c#,i # +# :e? 'e#0/)#$&, e+ :i#9e. Ge2/( ,/ e,te+# )/'#0te $/ch&
tie$3&. "/e2& c&$e0?; e+ c&6/ete&K ,i %& #$i0&'#b# +# $#'ch#A e++# h#c(# +& 3'&3i&A
c&$& 3i)ie0)& 6/e 0& +# )e9#'#< ,i $e 3&0(# )e+#0te % #ce+e'#b#A e++# #ce+e'#b# t#$biD0.
F,( 'ec&''i$&, t'e,cie0t&, #3#,i&0#)&, hi+;$et'&,. H0t'Jb#$&, e0 W#)'i). F+e0t#)& 3&'
+# c&06/i,t#A )eci)( ,e2/i'+# h#,t# ,/ c#,#... Ee'& )e 3'&0t&A e0 /0 ,e$J@&'&A $e :i
'&)e#)& 3&' /0# +e2i;0 )e 3&+ic(#, % 'e)/ci)& # 3/0t# )e 3i,t&+#.
b&)#:(# h&% 0& ,D 6/D @/e $J, )&+&'&,&< ,i 6/e $e c&0@/0)ie'# c&0 #6/e+ i0)e,e#b+eA
)e '&,t'& t#0 'e3/20#0te c&$& ,/ hi,t&'i#+ )e+icti:&A & )e,c/b'i' 6/e e++# e'# #2e0te )e +#
^'i2#)# )e a&$ici)i&,.
m/#0 Y5,(0</&Y54$*<(*@&":4&,(0</,(48&$,&Quince líneas. Relatos hiperbreves. ^#'ce+&0#A LjjT
V@- L6 >416 R6>968D/
"# ,/#:e c&''ie0te +#, ++e:; # +& +#'2& )e+ 'ect& tB0e+ ,/bte''J0e&A h#ci# e+ te0/e c('c/+&
)e +/? )e +# ,#+i)#A 6/e ,e ib# h#cie0)& c#)# :e? $#%&'.
e c/#0)&A #+ c#b& )e /0&, $i0/t&,A ,#+ie'&0 )e+ tB0e+A c'e%e'&0 6/e e,t#b#0 ,&U#0)&.
"# +/0# ++e0# b'i++#b# #+t# e0 e+ cie+&A % +# c&''ie0te 6/e +#, h#b(# ++e:#)& h#,t# #++( ,e
'e$#0,#b# e0 /0 2'#0 e,t#06/e ci'c/+#'A # c/%& #+'e)e)&' c'ec(# /0# #b/0)#0te
:e2et#ci;0.
–_& e, 3&,ib+e] –H.c+#$; ^ice–. [Ge ,/3&0e 6/e e,t#$&, #
ci0c/e0t# $et'&, b#9& tie''#]
–e +# +/0# e,tJ ++e0#] –,eU#+; "/c(#.
–[H, :e')#)] [e )ebe'(# e,t#' e0 c/#'t& $e02/#0te]
–F +& $e9&' he$&, :i#9#)& e0 e+ tie$3&.
–X # /0 /0i:e',& 3#'#+e+&...
E&' ,/ 3'&3i& i$3/+,&A e+ b&te ++e2; # +# &'i++# % +#, 0iU#, b#9#'&0 # tie''#.
!EE#OS #E'OR )*A A )*A
SEXTO GRADO
–E#'ece /0 9#')(0 )e &t'& $/0)& –,/,/''; "/c(#.
"&, J'b&+e, % +&, #'b/,t&,A +#, @+&'e, % +#, b#%#, 6/e c'ec(#0 3&' t&)#, 3#'te,A #/06/e
:#2#$e0te @#$i+i#'e,A e'#0 )i@e'e0te, # c/#0t& +#, 0iU#, h#b(#0 :i,t& h#,t# e0t&0ce,.
F:#0?#'&0 e0 ,i+e0ci& 3&' e+ $#'#:i++&,& 9#')(0A % #+ c#b& )e /0&, $i0/t&, ^ice )i9&K
–Y_& h/e+e, # '&,#,Z
–G(A e, :e')#).
Gi2/ie'&0 e+ '#,t'& )e+ )e+ici&,& #'&$#A % 3&c& )e,3/D, e,t#b#0 #0te /0 e0&'$e
'&,#+... "#, 0iU#, ,e 6/e)#'&0 e.t#,i#)#, #0te e+ 2i2#0te,c& #'b/,t&A 6/e 3#'ec(# e0 ,(
$i,$& /0 3e6/eU& b&,6/e @+&'i)&A e$b'i#2#)#, 3&' +# e.6/i,it# @'#2#0ci# 6/e e$#0#b#.
Ie 3'&0t& "/c(# #3'et; c&0 @/e'?# e+ b'#?& )e ^ice % +e )i9& #+ &()&K
–[F6/e++# '&,# 0&, e,tJ $i'#0)&]
E<0$&5<%;&'<*<2+4('(2$,-$&4(&0(?$=(@&A&4/&.+$&)</&4$&0/%-;&4(&%$*1<%(0<;,B
T(%4/&K%(?$--<@&"#(&%/*(&1(%4(,-$8&$,&El mundo inferior. WD.ic&A GHE`GWA MSST.
VF- L41 R><:/>41 R6141
A ver sin saben, desde un principio, quién está hablando
e& 0#c( e0 +# 0/c# )e /0 2i2#0te ,e' h/$#0& 6/e e'# $#6/i0i,t#.
"&, 3'i$e'&, &0ce )(#, )e $i :i)#A 6/e e, +& $i,$& 6/e )eci' $i i0@#0ci# e0te'#A +&,
3#,D $&0t#)& e0 +# c#be?# )e+ 2i2#0te. H+ 2i2#0teA # ,/ :e?A ib# $&0t#)& e0 /0 t'e0 )e
$e'c#0c(#, % )e :e? e0 c/#0)& #t'#:e,Jb#$&, #+2/0# ci/)#).
F6/e+ 2i2#0te ,e ++#$#b# W#t(#,. Q&$& %& 0& te0(# 0&$b'eA $e 3#'eci; bie0 t&$#' e+
,/%&. Ie e,t# $#0e'#A c/#0)& #+2/ie0 +& ,#+/)#b#K "a&+#@&Q(-7(*8@ %& ,e0t(# 6/e t#$biD0
$e h#b+#b#0 # $(.
e c/#0)& D+ 'e,3&0)(#K "E/e, #6/( e,t&%A '#,cJ0)&$e +# c#be?#8@&(&$( $e )#b# 3&'
3e0,#' 6/e e'# %& e+ 6/e 3'&0/0ci#b# #6/e++#, 3#+#b'#,.
=/e'# )e /0&, 3&c&, 'e$#0,&, )e t'#06/i+i)#)A 0& he te0i)& /0# :i)# @Jci+. ae :i#9#)&
b#,t#0teA e,& ,(A % he :i,t& +& 6/e he :i,t&.
"# 2e0te c'ee 6/e +&, 3i&9&, ,;+& ,#be$&, 3ic#' % t/$b#'0&, # +# b#'t&+# e0t'e /0# %
&t'# 3ic#)/'#A 3e'& 0& e, :e')#). [Q&$& ,i 0& t/:iD'#$&, ,e0ti$ie0t&,]
C0# e,3i0# he ++e:#)& ,ie$3'e c+#:#)# e0 e+ c&'#?;0. We 'e@ie'& # +# 3e0# )e 0&
h#be' c&0&ci)& 3#)'e 0i $#)'e.
F $(A #+ 0#ce'A 0#)ie $e #c/0; e0 ,/, b'#?&,A 0i $e hi?& c#'ici#,A 0i $e c/i);. Ie,)e
/0 c&$ie0?& t/:e 6/e e0@'e0t#'$e ,&+& # +&, 3e+i2'&,A t'#b#9#' )/'&A #3'e0)e'+& t&)& 3&'
$i c/e0t# % e,t#' #+e't# $#U#0# % t#')e 3#'# 0& 3e')e' +# :i)# e0 /0 )e,c/i)&. e# 6/eA
3&' 'e2+# 2e0e'#+A +# )/'#ci;0 )e 0/e,t'# :i)# )e3e0)e )e 6/e +&, 2i2#0te, e0 c/%&,
b&,6/e, :i:i$&, 0& 0&, )e,c/b'#0.
H0 c/#0t& 0&, ech#0 e+ &9& ,e )e,:i:e0 3&' $#t#'0&,. _/0c# he e0te0)i)& +# $#0(#
6/e 0&, tie0e0. Ne')#) e, 6/e c&0 @'ec/e0ci# +e, ch/3#$&, /0 3&c& )e ,#02'e. [Ee'& e,
6/e e++&, ,e c&$e0 3&++&,A ce')&, % 3ece, e0te'&,] [a#,t# c#'#c&+e, c&ci)&, e0 ,#+,# )e
t&$#te he :i,t& %& c&$e' # W#t(#,A e+ $#6/i0i,t#]
Ee'& # +& 6/e ib#. F+ h/e:& 0/e,t'& +# 2e0te +& ++#$# +ie0)'e. Wi +ie0)'e e,t#b# 3e2#)#
# +# b#,e )e+ 3e+&A ce'c# )e +# 3ie+ )e +# c#be?#. e e, 6/e $i $#)'eA 6/ie06/ie'# 6/e @/e,e
#6/e++# be0)it#A hi?& +#, c&,#, c&$& h#% 6/e h#ce'+#,. b/:& +# 3'/)e0ci# )e e02#0ch#' +#
+ie0)'e #+ 3e+&A #+ 6/e e,t#b# t#0 3e2#)# 6/e 0i @'&t#0)& c&0 +&, )e)&, #+ +#:#',e 0i
1(*(,'/&$4&1$<,$&3(?%7(&1/'<'/&$4&2(.+<,<*-(&(%%(,0(%4(&'$&*+&*<-</B&
Ie0t'& )e +# +ie0)'e /0& ,e e0c/e0t'# # 2/,t& % c&$& )&'$i)&. "& 6/e e, 3&' $(A %&
$e h#b'(# 6/e)#)& )e0t'& 3#'# ,ie$3'e. Ee'& 0& 3/)& ,e'. F $e)i)# 6/e #/$e0t#b# e+
t#$#U& )e $i c/e'3& ib# 6/e)#0)& c#)# :e? $e0&, e,3#ci& 3#'# $&:e'$e... H0t&0ce,
hice +& 6/e c/#+6/ie'# c&0 )&, )e)&, )e @'e0te h#b'(# hech&. H,ti'D $i, ,ei, 3#t#, %
#+#'2/D +# c#be?# t'#t#0)& )e e0c&0t'#' /0# 3&,t/'# $J, c;$&)#. [Qie+& ,#0t&A +# 6/e
(%2M!&W/217&4(&0I*0(%(&.+$&2$&$,)/4)7(B&U0#b#b#A c&$& 6/ie0 )ice )e 0#ce'...
K$%,(,'/&U%I2?+%+@&"#/*&1%<2$%/*&1(*/*8&$,&Aida de un pio>o llamado Matías. WD.ic&A GHE`b/,6/et,A MSSR.
!EE#OS #E'OR )*A A )*A
SEXTO GRADO
VK- L41 X610<868D/1 56I<D68D/1 U/ 961 0./Z61
"&, bi;+&2&, ,&0 +&, cie0t(@ic&, e,3eci#+i?#)&, e0 e,t/)i#' +# :i)# e0 e+ 3+#0et#. F+2/0&, )e
e++&, ,e h#0 i0te'e,#)& e0 i0:e,ti2#' +# :i)# e0 e+ i0te'i&' )e +#, c/e:#,A 3&' +& 6/e
)eci)ie'&0 $ete',e e0 e++#,. F e,t&, e,3eci#+i,t#, ,e +e, c&0&ce c&$& bi&e,3e+e;+&2&,.
Ye 6/e e0c/e0t'#0 +&, bi&e,3e+e;+&2&, e0 +#, c/e:#,Z
H.i,te0 $/ch&, $it&, #ce'c# )e +&, #0i$#+e, 6/e :i:e0 e0 +#, c/e:#,... +#, @#0t#,(#,
6/e ,e )ice0 #+ 'e,3ect& ,&0 ,;+& e,&A 3e'& h#% /0# :#'ie)#) )e ,e'e, ,&'3'e0)e0te,
)e0t'& )e +#, c#:i)#)e, ,/bte''J0e#,.
a#0 ,i)& )i:e',&, +&, #0i$#+e, 6/e ,e h#0 e0c&0t'#)& )e0t'& )e +#, c/e:#, %A 3#'#
e,t/)i#'+&,A +&, bi&e,3e+e;+&2&, +&, c+#,i@ic#0 e0 t'e, 2'/3&,K
! "&, 6/e :i:e0 t&)# ,/ :i)# )e0t'& )e /0# c/e:#A c&$& #+2/0#, #'#U#,A 3ece, &
i0,ect&,.
! "&, 6/e :i:e0 /0# 3#'te )e ,/ :i)# )e0t'& )e /0# c/e:#A c&$& +&, $/'ciD+#2&, %
#+2/0&, '&e)&'e,.
! "&, 6/e &c#,i&0#+$e0te :i:e0 & :i,it#0 /0# c/e:# 3#'# )&'$i'A c&$& +#, ?&''#,A &,&,A
#:e, % '#0#,A & 6/e e0t'#0 #cci)e0t#+$e0te.
"&, #0i$#+e, 6/e $J, @'ec/e0te$e0te h#0 ,i)& e0c&0t'#)&, e0 +#, 3&?#, % '(&,
,/bte''J0e&, ,&0 c'/,tJce&,A #'Jc0i)&,A i0,ect&, % $i'iJ3&)&,A 6/e ,&0 i0:e'teb'#)&,
3e'te0ecie0te, #+ 2'/3& )e +&, #'t';3&)&,.
H+ 'e% )e +#, c#:e'0#,K e+ $/'ciD+#2&
H.i,te0 $J, )e jMf e,3ecie, )e $/'ciD+#2&, e0 e+ $/0)&A )e +#, c/#+e, $J, )e LPS
:i:e0 e0 WD.ic&A +& 6/e h#ce )e 0/e,t'& 3#(, /0& )e +&, $J, 'ic&, e0 e,te ti3& )e @#/0#.
"# $#%&'(# )e e,t&, #0i$#+e, c/%&, ,e0ti)&, ,&0 $/% #2/)&,A ,&0 i0&@e0,i:&,A 3e'& ,/
#,3ect&A 3#'# c#,i t&)# +# 2e0te 'e3/+,i:& –,e$e9#0te #+ )e /0# '#t# c&0 #+#,–A e+ 6/e :i:#0
)e0t'& )e /0# c/e:# c&+2#)&, )e+ tech& % ,#+2#0 )e 0&che # #+i$e0t#',e –0&
0ece,#'i#$e0te )e ,#02'e– +e, h# )#)& +# i0$e'eci)# @#$# )e #0i$#+e, $#+D:&+&, %
0&ci:&, 3#'# +# 2e0te.
P+*-()/&]$4(&_+%0/--@&"#/*&>(*0<,(,-$*&3(?<-(,-$*&'$&4(*&0+$)(*8&$,&Un via>e al México profundo. WD.ic&A GHE`G#0ti++#0#A MSST.
VO- Y/ 0_:4 9/ 0>/0</>48 961 4>/B61 69 048/B4
H+ c&0e9& e'# 3e6/eU&A % c/#0)& ,e 3#'#b# )e+#0te )e+ ,&+A ,/ ,&$b'# e'# $/% chic#.
Ee0,; i' # )&0)e :i:(# e+ >'#0 Ii&, % 3e)i'+e 6/e +& hicie'# $J, 2'#0)e.
Q&$e0?; # i'A i'A i'A h#,t# 6/e ++e2; # )&0)e e'# ,/ c#,#. b&c;. H+ #%/)#0te )e+ >'#0 Ii&,
+e #b'i;.
–Y\/D 6/ie'e,A m/#0 Q&0e9&Z
–\/ie'& h#b+#' c&0 e+ >'#0 Ii&,< :&% # 3e)i'+e 6/e $e h#2# $J, 2'#0)eA 0& $e
2/,t# e,t#' #,( )e chic&.
–H,3D'#teA :&% # #:i,#'+e.
e +e c&0t;.
–F%/)#0te –)i9& e+ >'#0 Ii&,–A ,i +& h#ce$&, $J, 2'#0)eA 6/iD0 ,#be 6/D @i0 te0)'J.
Gi #,( )e chi6/it& e, t#0 t'#:ie,& % ++e2; h#,t# #cJA i$#2(0#te+& 2'#0)e. Ee'& :#$&, # )#'+e
2/,t&K +e 3&0)'e$&, /0# c&0)ici;0 )i@(ci+. Gi +# c/$3+eA +& #2'#0)#'e$&,< ,i 0& +# c/$3+eA
#,( +& )e9#$&,. E#,#'&0 # m/#0 % +e )i9e'&0 +# c&0)ici;0K
–bie0e, 6/e t'#e' 0&:e0t# 3ie+e, )e $&0& 3#'# $#U#0#. Gi +#, t'#e,A te #2'#0)#$&,<
,i 0&A 3/e, 0& ,e :# # 3&)e'.
–^/e0&A :&% 3&' e++#,.
m/#0 c&2i; ,/ c#$i0&. _& ,#b(# t&)#:(# 6/D h#ce'. "+e2; # /0# c#,# :ie9# % :i& ti'#)&
/0 c&,t#+.
–H,& $e :# # ,e':i' –3e0,;.
"& c&2i; % ,i2/i; c#$i0#0)&. F+ '#t& ,e e0c&0t'; /0# +#t# :ie9#. b#$biD0 +# $eti; # ,/
c&,t#+ % ,i2/i; c#$i0#0)&. F+ '#t& ++e2; # /0 3+#t#0#'A h#b(# 3+Jt#0&, $#)/'&,. Q&$e0?; #
c&'t#'+&, % # $ete'+&, e0 e+ c&,t#+.
Gi2/i; c#$i0#0)& % ++e2; #+ $&0te. Q&$e0?; # t&c#' e0 ,/
+#t#K t'#c#A t'#c#A t'#c#A t#.
Q&$& +&, $&0&, ,&0 $/% c/'i&,&,A c&$e0?#'&0 # #,&$#',eA
# :e' 6/D c&,# e'# +& 6/e ,&0#b#.
m/#0 Q&0e9& ,e2/(# c&0 ,/ +#t#K t'#c#A t'#c#A t'#c#A t'#c#A t#.
e +&, $&0&, ,e #ce'c#'&0 $J,.
–Ne02#0A $i'e0A $i'e0A +e, t'#9e /0&, 3+Jt#0&, 3#'# 6/e c&$#0.
!EE#OS #E'OR )*A A )*A
SEXTO GRADO
"&, ch#02&, ,e #ce'c#'&0 # c&$e'.
–b'#9e b#,t#0te,A 0& ,e +&, :#0 # te'$i0#' /,te)e, ,&+it&,A :#%#0 # i0:it#' # &t'&,
c&$3#Ue'&, 3#'# 6/e c&$#0 t&)&,.
"&, $&0&, ,e @/e'&0 # t'#e' $J, $&0&,. ge2'e,#'&0 h#cie0)& $/ch& '/i)&. Q/#0)&
%# ,e e,t#b#0 te'$i0#0)& )e c&$e' +&, 3+Jt#0&,A e+ c&0e9& 2'it;K
–Fh( :ie0e0 &t'&, ch#02&,< $Dt#0,e e0 e+ c&,t#+A e,c;0)#0,e 3#'# 6/e +e, t&6/e0 $J,
3+Jt#0&,.
"&, $&0it&, ,e $etie'&0 #+ c&,t#+ % %# )e0t'& +&, #3#+e; % +e, 6/it; +# 3ie+. e ,i2/i;
h#,t# 9/0t#' +#, 0&:e0t# 3ie+e, 6/e +e h#b(#0 3e)i)& 3#'# h#ce'+& $J, 2'#0)e. _& bie0 +#,
t/:& +i,t#,A ,e @/e # +# c#,# )e+ >'#0 Ii&,.
–F6/( e,tJ +& 6/e $e 3i)ie'&0.
–H,tJ bie0. F%/)#0teA #2J''#+e +#, &'e9#, % %& +e #2#''#'D +# c&+#.
e +& 9#+#'&0. "# c&+# ,e +e t'&?; % +#, &'e9#, ,e +e #+#'2#'&0. F+ ,&+t#'+&A e+ c&0e9& ,e
3#'; )e+#0te )e+ ,&+ % :i& 6/e ,/ ,&$b'# e'# $J, +#'2#.
–F,( e,t&% bie0 >'#0 Ii&,A %# 0& e,t&% t#0 chi6/it& c&$& e,t#b# #0te,.
e #,( @/e c&$& +e c'ecie'&0 +#, &'e9#, #+ c&0e9&.
"S$&0;2/&4$&0%$0<$%/,&4(*&/%$6(*&(4&0/,$6/8&$,&H+i,# g#$('e? cc&$3.dA Tres enamorados miedosos. Cuentos y narraciones
indígenas. WD.ic&A GHEA LjjS.
VS- $9 I>6^4 U/ 4>4 h0./8D4 D>6U<0<4869 <8=9N1i
a#b(# /0# :e? /0 h&$b'e 6/e 'ec&''i; t&)& e+ $/0)& e0 b/,c# )e /0# e,3&,#. Ni& #
$/9e'e, 9;:e0e, % :ie9#,A 'ic#, % 3&b'e,A he'$&,#, % @e#,A % 0& 3/)& )#' c&0 /0# 6/e +&
,#ti,@icie'#. =i0#+$e0teA ,e e0c&0t'; c&0 /0# $/9e' 9&:e0A be++# % 'ic#A c/%& b'#?& )e'ech&
e'# )e &'& $#ci?&. Ge c#,; c&0 e++#A % 3e0,; 6/e 0& h#b(# h&$b'e $J, #@&'t/0#)& 6/e D+.
Ni:ie'&0 @e+ice, 3e'&A #/06/e 6/e'(# 6/e +# 2e0te 3e0,#'# )e &t'& $&)&A e,t#b# $J,
&'2/++&,& )e+ b'#?& )&'#)& )e ,/ $/9e' 6/e )e+ 'e,t& )e b&0)#)e, )e ,/ e,3&,#.
Q&0 e+ tie$3&A e++# $/'i;. H+ $#'i)& ,e :i,ti; )e 'i2/'&,& +/t& % e.hibi; ,/ 2e,t& $J,
c&$3/02i)& )/'#0te e+ @/0e'#+< 3e'&A # 3e,#' )e t&)&A ,e )e,3e't; e0 3+e0# 0&cheA
e.h/$; e+ c#)J:e' % c&'t; e+ b'#?& )&'#)&. Ge #3'e,/'; # :&+:e' # c#,# 3#'# &c/+t#' e+
te,&'& % 3e0,; 6/e 0#)ie ,e )#'(# c/e0t#.
"# 0&che ,i2/ie0te 2/#'); e+ b'#?& )e &'& b#9& +# #+$&h#)# %A 9/,t& c/#0)& e,t#b# #
3/0t& )e )&'$i',eA e+ @#0t#,$# )e ,/ $/9e' ,e +e #3#'eci; e0 +# h#bit#ci;0. Ie 3ie 9/0t& #
+# c#$#A c&''i; e+ )&,e+ % +& $i'; c&0 2e,t& )e 'e3'&che. =i02ie0)& 6/e 0& e,t#b#
#te''#)&A ,e )i'i2i; #+ @#0t#,$# % +e )i9&K
–Y\/D +e, h# 3#,#)& # t/, $e9i++#, ,&0'&,#)#,Z
–Ge h#0 $#'chit#)& –'e,3&0)i; e+ @#0t#,$# c&0 /0# :&? +B2/b'e.
–Y\/D +e, h# 3#,#)& # t/, '&,#)&, +#bi&,Z
–Ge h#0 $#'chit#)&.
–Y\/D +e h# 3#,#)& # t/ )&'#)# $e+e0#Z
–Ge h# $#'chit#)&.
–Y\/D +e h# 3#,#)& # t/ )&'#)& b'#?&Z
–[bB +& tie0e,]
E%(2&O-/e$%@&":4&?%(=/&'$&/%/8&$,&&Cuentos de miedo. WD.ic&A GHE`m/:e0t/)A MSSO.
VT- j_1<9/1 7 0./8D41 U/ 56U61
"&, @;,i+e, ,&0 h/e++#, & 'e,t&, )e ,e'e, :i:&, c&0,e':#)&, e0 '&c#, % $i0e'#+i?#)&,.
H+ h&$b'e h# e,t#)& e0c&0t'#0)& @;,i+e, #+ $e0&, )/'#0te OSASSS #U&,. "&,
c#?#)&'e, )e +# v3&c# >+#ci#+ +&, c&0:e't(#0 e0 c&++#'e, % +# i)e# )e 6/e +&, @;,i+e, te0(#0
3'&3ie)#)e, $J2ic#, 3/)& h#be' c&$e0?#)& e0t&0ce,.
"#, c'ee0ci#, $J2ic#, ,&b'e +&, @;,i+e, ++e2#'&0 # ,e' c&$/0e, e0 t&)& e+ $/0)&. "&,
chi0&, 2/#')#b#0 )i$i0/t&, 3ece, @&,i+i?#)&, e0t'e ,/, 3'&:i,i&0e, 3#'# $#0te0e'
#+e9#)#, # +#, 3+#2#, )e +&, i0,ect&, ++#$#)&, 3ececi++&, )e 3+#t#.
H+ e'/)it& '&$#0& E+i0i& e+ Nie9& e,c'ibi; 6/e +&, e'i?&, )e $#' @&,i+i?#)&, 3&)(#0
c/'#' +#, $&')e)/'#, )e ,e'3ie0te % #,e2/'#' e+ D.it& e0 +# b#t#++#. b#$biD0 'ec&3i+;
(45+,/*& "0+$,-/*& <,0%$7?4$*8& 1(%(& $F14<0(%& 4/*& /%75$,$*& '$& 4/*& >;*<4$*N& 1/%& $6$214/@& *$&
!EE#OS #E'OR )*A A )*A
SEXTO GRADO
)ec(# 6/e +&, @;,i+e, )e e'i?&, )e $#' ,e @&'$#'&0 # 3#'ti' )e b&+#, )e e,3/$#
3'&)/ci)#, 3&' $&0t&0e, )e ,e'3ie0te, e0t'e+#?#)#,.
Xt'&, )e,#''&++#'&0 te&'(#, 3#'# e.3+ic#' +&, @;,i+e, e0 2e0e'#+. C0# )e e++#, )ec(#
6/e +# ++/:i# 'ec&2(# )e+ $#' ,e$i++#, % h/e:&, )e ,e'e, :i:&,. Q/#0)& +# ++/:i# c#(# % ,e
@i+t'#b# 3&' +#, '&c#,A +#, ,e$i++#, % +&, h/e:&, ,e c&0:e't(#0 e0 'D3+ic#, 3Dt'e#, )e ,/
:e')#)e'# 0#t/'#+e?#. H,t& @/e /0 i0te0t& )e e.3+ic#' 3&' 6/D t#0t&, @;,i+e, ,&0
c+#'#$e0te c'i#t/'#, $#'i0#,.
C0# te&'(# #B0 $J, @#0tJ,tic#A 3&3/+#' )e,)e +# H)#) We)i# h#,t# e+ ,i2+& sNVVA )ec(#
.+$& 4(& _<$%%(& -$,7(& *+& 1%/1<(& ">+$%=(& 0%$('/%(8& /& vis plasticaA % e,t# @/e'?# e,t#b#
i0te0t#0)& h#ce' c&3i#, )e +&, ,e'e, :i:&,.
#<,'(&P(24<,@&"K;*<4$*&A&0+$,-/*&'$&3('(*8&$,&Evolución. fiblioteca de la ciencia ilustrada. WD.ic&A GHE`=e'0J0)e?A MSSM.
VV- P< 0<.U6U
Aamos a leer otra canción. mste es de un compositor mexicano, Guadalupe Trigo
Wi ci/)#) e, chi0#$3#
e0 /0 +#2& e,c&0)i)&<
e, ce0?&0t+e 6/e b/,c#
e0 );0)e h#ce' 0i)&<
'ehi+ete 6/e e02#U#
+# :i,t# #+ 2i'#'.
^#i+# #+ ,&0
)e+ te6/i+# % )e ,/ :#+e0t(#<
e, 9i0ete 6/e #''ie,2# +# :i)#
e0 /0 +ie0?& )e @ie,t# % c&+&'.
Wi ci/)#) e, +# c/0#
)e /0 0iU& )&'$i)&<
e, /0 b&,6/e )e e,3e9&,
6/e c/i)# /0 c#,ti++&<
W&0/$e0t&, )e 2+&'i#
6/e :e+#0 ,/ #0)#'.
H, /0 ,&+
c&0 3e0#ch& % ,#'#3e :ete#)&
6/e e0 +#, 0&che,
,e :i,te )e ch#''&
% ,e 3&0e # c#0t#'+e #+ #$&'.
E&' +#, t#')e, c&0 +# ++/:i#
,e b#U# ,/ 3ie+ $&'e0#
% #+ )e,#t#',e +#, t'e0?#,
,/, &9&, t'i,te, ,e cie''#0.
Wi ci/)#) e, +# c/0#
)e /0 0iU& )&'$i)&A
e, /0 b&,6/e )e e,3e9&,
6/e c/i)# /0 c#,ti++&.
W&0/$e0t&, )e 2+&'i#
6/e :e+#0 ,/ #0)#'.
^#i+# #+ ,&0
)e+ te6/i+# % )e ,/ :#+e0t(#<
e, 9i0ete 6/e #''ie,2# +# :i)#
e0 /0 +ie0?& )e @ie,t# % c&+&'.
H, /0 ,&+
c&0 3e0#ch& % ,#'#3e :ete#)&
6/e e0 +#, 0&che,
,e :i,te )e ch#''&
% ,e 3&0e # c#0t#'+e #+ #$&'.
www.c#0ci&0e,)e+#%e'.c&$
!EE#OS #E'OR )*A A )*A
SEXTO GRADO
,WW- P<6.; U<B4 /9 =6D4
Estos refranes resumen en buena medida las opiniones y sentires populares acerca de los gatos y de los ratones. Estos dichos que han ido rodando al través del tiempo, sintetizan siglos de observación y de trato. Queda en pie la pregunta 8y que cada quien la conteste según su experiencia8: entre el gato y el hombre, ¿quién es el domesticado? PLos ratones no.Q
_& te @(e, )e cie+& e,t'e++#)&...
0i )e #0i$#+ 6/e h#2# $i#/. >#t& 6/e 0& c#?#A Y3#'# 6/e +& 6/e'e$&, e0 c#,#Z "# c/'i&,i)#) $#t; #+ 2#t&. E&0e'+e e+ c#,c#be+ #+ 2#t&.
H0t'e +# $#0& % e+ 3+#t& ,e $ete e+ 2#t&. H,t#' c&0 /0 &9& #+ 2#t& % &t'& #+ 2#'#b#t&. kAparato que sirve para colgar en las cocinas chorizos, >amones, etcétera.l b#0 @Jci+ c&$& 6/it#'+e /0 3e+& # /0 2#t&. Q/#0)& e+ 2#t& e,tJ @/e'# +&, '#t&0e, ,e )i:ie'te0.
Ge' +# $i,$# 2#t#A
G;+& 6/e 'e:&+c#)#. be0e' c#'# )e be#t& % /U#, )e 2#t&. Ie 0&che t&)&, +&, 2#t&, ,&0 3#')&,. I#' 2#t& 3&' +ieb'e.
_& h#% 6/e b/,c#'+e t'e, 3ie, #+ 2#t&A ,#bie0)& 6/e tie0e c/#t'&. _& c'e#, e0 e+ 3e');0 )e+ 2#t& 3#'# e+ '#t;0. "e c&$ie'&0 +# +e02/# +&, '#t&0e,.
Fc&2( #+ '#t;0 e0 $i #2/9e'& % t&'0;,e he'e)e'&.
g#@#e+ ";3e? Q#,t'& % =e+i3e >#''i)& cc&$3i+#)&'e,dA Miau, di>o el gatoA WD.ic&A GHE`G&+#'A LjjM.
,W,- $9 5<R4 U/ *8N1
Antiguamente se creía que las sangrías, sacar sangre del cuerpo cortando una vena o aplicándole unas sangui>uelas 8un animalito que parece una babosa8, eran un remedio espléndido para muchas enfermedades. En esos tiempos los barberos, los peluqueros, practicaban esta cura.
–_& e,tJ e0@e'$# –)i9& 'e,/e+t& e+ $D)ic&A 6/e # V0D, +e 3#'eci; e+ ,e' $J,
)e,3'eci#b+e )e+ $/0)&–A 3e'& +#, ,#02'(#, ,ie$3'e #3'&:ech#0 3#'# +# e0@e'$e)#)
:e0i)e'#A i2/#+ 6/e ,e c&$e 3#'# 0& te0e' h#$b'e< % $J, h&% 6/e e, "/0# ++e0#. "&,
#,t'&, 0&, @#:&'ece0.
V0D, @/e #$#''#)# # ,/ c#$#. H+ b#'be'& +e )e,c/b'i; e+ b'#?& % +& $eti; e0 #2/#
c#+ie0te. Ie,3/D, +& 'e@'e2; h#,t# 6/e +#, :e0#, ,e hicie'&0 :i,ib+e,. Q/#t'& )e)&,
#''ib# )e )&0)e +# ib# # ,#02'#'A +e #$#''; /0# c&''e# )e 3ie+. "/e2& 3i)i; 6/e +e
t'#9e'#0 )e +# c&ci0# /0 3&c& )e ,#02'e )e #+2/0# 2#++i0# 6/e #c#b#'#0 )e $#t#' % ,e +#
/0t; e0 e+ b'#?& 3#'# 6/e +#, ,#02/i9/e+#, ,e 3e2#'#0 c&0 @#ci+i)#)A #t'#()#, 3&' e+ &+&'.
E&' $e)i& )e /0 c#''i?& @/e $etie0)& /0# # /0# +#, 6/e t'#(# e0 /0 @'#,c&< e0t&0ce,
c&$e0?#'&0 # ch/3#' +# ,#02'e )e V0D,A 6/ie0 ,e c#0,; )e 2'it#' i0Bti+$e0te 3&'6/e +#,
,#02/i9/e+#, 0& ,e )e,3'e0)ie'&0 h#,t# 6/eA hi0ch#)#,A c#%e'&0 #+ ,/e+&.
"# e,ce0# @/e &b,e':#)# 3&' +# i0)i# :e0)e)&'# )e c&$#+e,. Fc#,& @/e'# +#
3'i$e'# :e? 6/e :e(# /0# ,#02'(# 3&'6/eA i0t'i2#)#A +e 3'e2/0t; # E#,c/#+# 6/D e,t#b#
,/ce)ie0)&.
–"# 0iU# V0D, i0:e0t; 6/e te0(# hi3& 3&'6/e 0& +e 2/,t# c&,e' 3&' +#, t#')e, c&0
,/, he'$#0#, –e.3+ic; E#,c/#+#–. H+ $D)ic& )e,c/b'i; e+ e02#U& % )eci)i; ,#02'#'+#.
–Y_& +e 2/,t# c&,e'Z –i0te''&2; ,&'3'e0)i)# +# i0)i#–A YE/e, 6/D 0& e0te''#'&0 ,/
&$b+i2& ce'c# )e+ @&2;0Z
–YH+ &$b+i2&Z YE#'# 6/DZ –3'e2/0t; E#,c/#+#A ++e0# )e c/'i&,i)#).
–Gi e+ 0iU& 0#ce :#';0A e+ &$b+i2& ,e e0t'e2# # +&, ,&+)#)&, 3#'# 6/e +& e0tie''e0
e0 e+ +/2#' )&0)e ,e )#0 +#, b#t#++#, – c&0te,t; +# i0)i#–< #,(A c/#0)& c'e?c# ,e'J
#@ici&0#)& # +# 2/e''#. H+ )e +# 0iU# ,e e0tie''# ce'c# )e+ @&2;0 3#'# 6/e +e 2/,te e,t#'
e0 c#,# % h#ce' )e c&$e'.
W#'(# Q'i,ti0# G#c'i,tJ0, El hipo de Inés. WD.ic&A GHE`=QHA MSSL.
!EE#OS #E'OR )*A A )*A
SEXTO GRADO
,W2- *806816I9/1 Z<6B/>61
"#, #:e, $i2'#t&'i#, 'e#+i?#0 c#)# #U& /0 :i#9e )e i)# % :/e+t#A e0t'e e+ +/2#' )&0)e
0#cie'&0 % #6/D+ )&0)e 3#,#0 e+ i0:ie'0&. Xt'#, #:e, 3e'$#0ece0 t&)& e+ #U& e0 e+
$i,$& +/2#'A ,&0 ,e)e0t#'i#,. F+2/0#, e,3ecie, 6/e 3/e)e0 ,e' $i2'#t&'i#, & ,e)e0t#'i#,A
,e2B0 +# ?&0# )&0)e h#bite0.
F0te, )e e$3'e0)e' e+ +#'2& :i#9eA +#, #:e, $i2'#t&'i#,A #)e$J, )e $/)#' +#, 3+/$#,A
,e )e)ic#0 # c&$e' $/ch&A #c/$/+#0)& 2'#0 c#0ti)#) )e 2'#,#A 6/e /ti+i?#0 c&$& 'e,e':#
)e #+i$e0t&. a#% e,3ecie,A c&$& e+ 2#:i+J0A 6/e 0& :&+:e'J0 # c&$e' h#,t# ++e2#' # ,/
)e,ti0&A $ie0t'#, 6/e &t'#, h#ce0 3e6/eU#, 3#'#)#,.
a#% #:e, 6/e $i2'#0 )e )(#A &'ie0tJ0)&,e 3&' +# 3&,ici;0 )e+ ,&+A c&$& +&, :e0ce9&,.
Xt'#, 3'e@ie'e0 h#ce'+& )e 0&che % ,e &'ie0t#0 3&' +#, e,t'e++#,A c&$& +&, c/c&,. "#, h#%
6/e $i2'#0 t#0t& )e )(# c&$& )e 0&cheA c&$& +&, 3#t&,. "&, 'e+ie:e,
)e+ te''e0&A c&$& $&0t#U#, & '(&,A % e+ c#$3& $#20Dtic& te''e,t'e
t#$biD0 +e, #%/)#0 # orientarse.
N&+#' ,/3&0e /0 2'#0 2#,t& )e e0e'2(#A 3&' e,& $/ch#, #:e,
:i#9#0 e0 b#0)#)#,. H, /0# @&'$# )e #h&''#' e0e'2(# %# 6/e )e e,t#
@&'$# '&$3e0 $J, @Jci+$e0te +# 'e,i,te0ci# #+ :ie0t&. Ee'& t#$biD0 +#,
h#%A c&$& +# &'&3D0)&+#A 6/e :i#9#0 e0 ,&+it#'i&.
"# $#%&'(# )e #:e, $i2'#t&'i#, i0ici#0 +# t'#:e,(# h#ci# c+i$#, $J, cJ+i)&, # @i0#+e, )e
:e'#0& & e0 &t&U&A % 'e2'e,#0 # +&, +/2#'e, )e c'(# & 0i)i@ic#ci;0 e0 3'i$#:e'# e i0c+/,&
#0te,. F $e0/)& ,i2/e0 +#, $i,$#, '/t#, e0 ,/, :i#9e, )e i)# % :/e+t#. "#, '/t#,
$i2'#t&'i#, ,/e+e0 ,e2/i' +&, c/',&, )e +&, '(&,A +#, $&0t#U#, % +#, +(0e#, )e +# c&,t#.
H+ ch#''J0 J'tic& 3#,# e+ :e'#0& e0 >'&e0+#0)i# % F+#,h# %A e0 9/0i& e$3'e0)e e+
+#'2/(,i$& :i#9e 6/e +& ++e:#'J h#,t# Qhi+e e i0c+/,& # +# F0tJ'ti)#. H0 t&t#+ :i#9# $J, )e
LfASSS hi+;$et'&, ,;+& e0 e+ :i#9e )e i)#.
"#, '/t#, $i2'#t&'i#, $J, h#bit/#+e, :#0 )e+ ae$i,@e'i& _&'te #+ ae$i,@e'i& G/'A
3e'& t#$biD0 +#, h#% 6/e :#0 )e H,te # Xe,te.
Q(%7(&U,5$4*&p+4<)$%-&$-&(49@&"Y,0(,*(?4$*&)<(6$%(*8&$,&Las aves. WD.ic&A GHE`E#''#$;0A MSST.
,W@- G)_:4 1/ R./U/ 04:R>6> /9 0</94J
H0 LpRPA e+ 3'e,i)e0te )e +&, H,t#)&, C0i)&, 6/i,& c&$3'#'+e +#, tie''#, #+ 9e@e 3ie+ '&9#
)e Ge#tt+e. v,te +e 'e,3&0)i; e0 /0# hi,t;'ic# c#'t#K
YQ;$& ,e 3/e)e c&$3'#' e+ cie+& & e+ c#+&' )e +# tie''#Z Gi 0#)ie 3/e)e 3&,ee' +# @'e,c/'#
'$4&)<$,-/&,<&$4&>+45/%&'$4&(5+(B
Wi 3/eb+& c&0,i)e'# 6/e c#)# e+e$e0t& )e e,te te''it&'i& e, ,#2'#)&. Q#)# 3i0&
b'i++#0te 6/e e,tJ 0#cie0)&A c#)# 2'#0& )e #'e0# e0 +#, 3+#%#, )e +&, '(&, % +&, #''&%&,A
c#)# 2&t# )e '&c(& e0t'e +#, ,&$b'#, )e +&, b&,6/e,A c#)# c&+i0#A % h#,t# e+ ,&0i)& )e +&,
i0,ect&, ,&0 c&,#, ,#2'#)#, 3#'# +# $e0t#+i)#) % +# t'#)ici&0e, )e $i 3/eb+&.
_&,&t'&, ,&$&, 3#'te )e +# tie''#. e +# tie''# e, 3#'te )e
0&,&t'&,. "#, @+&'e, 6/e #'&$#0 e+ #i'e ,&0 0/e,t'#, he'$#0#,.
H+ :e0#)&A e+ c#b#++& % e+ J2/i+# t#$biD0 ,&0 0/e,t'&, he'$#0&,.
"&, c#'#, 3J+i)#, 0& e0tie0)e0 0/e,t'& $&)& )e :i)#. "&,
c#'#, 3J+i)#, 0& c&0&ce0 +# )i@e'e0ci# 6/e h#% e0t'e )&,
te''&0e,. C,te)e, ,&0 e.t'#09e'&, 6/e ++e2#0 3&' +# 0&che #
/,/'3#' )e +# tie''# +& 6/e 0ece,it#0. _& t'#t#0 # +# tie''# c&$&
he'$#0# ,i0& c&$& e0e$i2#. E#'# +&, 3ie+e, '&9#, e+ #i'e tie0e /0 :#+&' i0c#+c/+#b+eA %#
6/e t&)&, +&, ,e'e, c&$3#'ti$&, e+ $i,$& #+ie0t&. b&)&,K +&, J'b&+e,A +&, #0i$#+e,A +&,
h&$b'e,.
E#'# 0&,&t'&, e, /0 $i,te'i& 6/e /,te)e, e,tD0 #6/(A 3/e, #B0 0& e0te0)e$&, 3&'
6/D e.te'$i0#0 # +&, bB@#+&,A 0i 3&' 6/D )&$#0 # +&, c#b#++&,A 6/ie0e, 3&' 0#t/'#+e?# ,&0
,#+:#9e,A 0i 3&' 6/D )e,t'/%e0 +&, 3#i,#9e, c&0 t#0t&, c#b+e, 3#'+#0te,.
Y\/D h# ,/ce)i)& c&0 +#, 3+#0t#,Z H,tJ0 )e,t'/i)#,. Y\/D h# ,/ce)i)& c&0 e+ J2/i+#Z
a# )e,#3#'eci)&. Ie h&% e0 #)e+#0te +# :i)# h# te'$i0#)&. Fh&'# e$3ie?# +#
,/3e':i:e0ci#.
T%<*-<,(&T(%?;@&"HT;2/&*$&1+$'$&0/21%(%&$4&0<$4/J8&$,&501 maravillas del Aie>o Nuevo Mundo II. WD.ic&A GHEA LjjP.
!EE#OS #E'OR )*A A )*A
SEXTO GRADO
,WF- L6 06>D6 U/ 96 1/E4>6 f48^H9/^
"# ,eU&'# >&0?J+e? c#,i 0& h#b(# )&'$i)&< h#b(# 3#,#)& $e)i# 0&che 3e0,#0)& e0 +& 6/e
te0(# 6/e )eci' #+ ,eU&' "#i'+#. "/e2&A c/#0)& 3&' @i0 c&0,i2/i; )&'$i'A 3#,; +# &t'# $it#)
)e +# 0&che ,&U#0)& c&0 e+ ,eU&' "#i'+# % e+ &+&' # ce'e?#, 6/e )e9#b# e+ t#b#c& )e ,/
3i3#.
_#)# $J, +e:#0t#',eA #0te, )e 3&0e',e # )e,#%/0#'A c&$e0?; # e,c'ibi' /0# c#'t#
3#'# e+ ,eU&' "#i'+#. "& cie't& e, 6/e c&$e0?; $/ch#, c#'t#, 6/e #c#b#'&0 e0 +# 3#3e+e'#
3(*-(&.+$@&1/%&><,@&0/,*<5+<;&-$%2<,(%&+,(&.+$&4$&1(%$0<;&1$%>$0-(9&"L(A&.+$&1/,$% $/ch&
0+<'('/&$,&4/*&'$-(44$*8@ ,e )ec(# $ie0t'#, 3#,#b# +# +e02/# 3&' +# 2&$# )e+ ,&b'e.
"# ,eU&'# >&0?J+e? h#b'(# 3&)i)& )#' +# c#'t# # ,/ :eci0#A 6/e t'#b#9#b# 9/,t& #+ +#)&
)e +# &@ici0# )e c&''e&,A 3#'# 6/e ,e +# $#0)#'#< 3e'& 0/0c# ,e ,#be c/J0)& 3/e)e0
t&'ce',e +#, c&,#,A #,( 6/e e++# $i,$# ,e #ce'c; h#,t# e+ b/?;0 $ie0t'#, )ec(# "T+(,'/&*$&
3&0e c/i)#)& e0 h#ce' +#, c&,#, bie0A 0#)# 3/e)e ,#+i' $#+89
H+ ,#c& )e+ c&''e& t'#2#b# t&)#, +#, c#'t#, c&0 2'#0 #3etit&A 3/e, 0/0c# +& )e9#b#0
,#ci#',eK #0te, )e 6/e 3/)ie'# e,t#' ++e0&A #c/)(#0 3/0t/#+$e0te # :#ci#'+e +# 3#0?#.
F6/e++# $#U#0#A c/#0)& ++e2; 3#'# ++e:#',e ,/ c#'2#A e+ c#'te'& ,i0ti; /0 &+&' )i@e'e0te #+
)e+ 3#3e+ % +# 2&$# )e +&, ,e++&,. W&:i)& 3&' +# c/'i&,i)#) c&$e0?; # 3#,#' +# 0#'i? 3&'
t&)#, +#, c#'t#,A h#,t# 6/e e0c&0t'; /0# 6/e 3#'ec(# &+e'... c&$& # ce'e?#,.
F6/e+ #'&$# ,e $eti; e0 ,/ 0#'i? % c&$e0?; # ++e0#' )e c#0ci&0e, ,/ i$#2i0#ci;0< #,(
6/eA e0 +/2#' )e c&+&c#' +#, c#'t#, 3&' &')e0 c&$& h#c(# t&)&, +&, )(#,A )eci)i;
e0t'e2#'+# +# 3'i$e'# % t&$; ,/ bicic+et# )i,3/e,t& # 2&?#' )e #6/e+ 3#,e&.
H+ c#$i0& e'# )e b#9#)# % e+ c#'te'&A t#0 c&0te0t& c&$& e,t#b#A c&$e0?; # 3e)#+e#'
c#)# :e? $J, 'J3i)&. b#0 'J3i)& b#9#b# 6/eA c&0 /0# $#0& e0 e+ $#0i++#' % +# &t'#
,/9etJ0)&,e +# 2&''#A 0& +e )i& tie$3& )e @'e0#' % ch&c; c&0t'# /0 c#'te+ 6/e )ec(#K
"R$4<5%/N&0(2<,/&0/%-('/89
H+ c#'te'&A c&0 +# c#'t# )e0t'& )e ,/ $#+et# )e c/e'&A ,#+i; )i,3#'#)& % c#%; )e0t'&
)e /0# ?#09#. F6/e++# ?#09# e'# t#0 3'&@/0)# % &,c/'# c&$& e+ b&,te?& )e /0 e0&'$e 3e?.
Pobre seUora González` parece que su carta no va a llegar. ¿Qué se imaginan ustedes que sucederá? Hay que buscar el libro para averiguarlo.
Ge'2i& "#i'+#A La carta de la SeUora González. WD.ic&A GHE`=QHA MSST.
,WK- (B494D/
F9&+&te ,i20i@ic# $&0,t'/& #c/Jtic&A 3&'6/e ,e )e'i:# )e )&, 3#+#b'#, 0Jh/#t+K atl, #2/# %
xólotl; $&0,t'/&.
Ge2B0 /0# #0ti2/# +e%e0)# $e.ic#A +&, )i&,e, c'e#'&0 e0 be&tih/#c#0 e+ \/i0t& G&+A
e+ $i,$& 6/e c&0&ce$&,. Q/$3+i)# ,/ $i,i;0A )eci)ie'&0 #b#0)&0#' +# bie''# 3#'#
'e2'e,#' # ,/ $/0)&.
s;+&t+ e,t#b# $/% # 2/,t& e0 +# bie''# % @/e e+ B0ic& 6/e ,e 0e2; # #c&$3#U#'+&,. H'#
e+ )i&, 2e$e+& )e \/et?#+c;#t+A % 3#)'i0& )e t&)&, +&, 2e$e+&, % $&0,t'/&, 6/e 0#c(#0.
E#'# )i,@'#?#',eA i0te0t; :#'i#, t'#0,@&'$#ci&0e,A 3e'& ,ie$3'e #)&3t#b# +# @&'$# )e
,e'e, 2e$e+&, & $&0,t'/&,&,.
Qie't# :e? t&$; +# @&'$# )e+ te9&+&teA 2e$e+& )e 3ie)'# )e+ $&+c#9ete< &t'# :e?A +# )e+
$#(? 2e$e+&A &t'# +# )e+ $#2/e% 2e$e+&< /0# :e?A +# )e 2/#9&+&teA #:e $&0,t'/&,#A %
@i0#+$e0te +# )e #9&+&te & $&0,t'/& #c/Jtic&. =/e 'ec&0&ci)& 3&' ,/, b'#06/i#, % ,/,
3#tit#,A c&0 +#, 6/e 0& 3&)(# )e,3+#?#',e @/e'# )e+ #2/#. H0t&0ce, @/e c#3t/'#)& %
&b+i2#)& # 'e2'e,#' #+ $/0)& )e +&, )i&,e,.
H+ #9&+&te e, /0 #0i$#+ e.t'#U&. Q&$& +# '#0#A +&, ,#3&, % ,#+#$#0)'#,A e, #0@ibi&. "&,
#0@ibi&, 3#,#0 +# 3'i$e'# 3#'te )e ,/ :i)# e0 e+ #2/#A % )e #)/+t&, :i:e0 e0 +# tie''#.
H+ #9&+&te e, )i@e'e0teK 0/0c# #+c#0?# ,/ e,t#)& #)/+t& 3e'@ect&. Q&0,e':# ,/,
;'2#0&, 'e,3i'#t&'i&, #c/Jtic&,A t'e, b'#06/i#, # c#)# +#)& % )et'J, )e e++#, /0# #be't/'#
c&$& +# )e +&, 3ece,. Ni:e e0 e+ +#2&A ,ie$3'e )e0t'& )e+ #2/#.
H, 3e6/eU&A 0& $#%&' )e LR ce0t($et'&, )e +#'2&. G/ 3ie+A ,/#:e % 0e2'#A e,tJ
'ec/bie't# )e $/c&,i)#). e# c#,i 0& h#% #9&+&te,. H+ h&$b'e +&, c#?# 3&'6/e ,e c#'0e e,
$/% ,#b'&,# % ,e +e #t'ib/%e0 3'&3ie)#)e, $e)ici0#+e,. C0&, 3&c&, ,&b'e:i:e0 e0 +&,
c#0#+e, )e s&chi$i+c& % &t'&, e0 +#, 3'&@/0)i)#)e, )e+ +#2& )e
EJt?c/#'&.
"U6/4/-$*8&$,&Animales fantásticos y más leyendas. WD.ic&A GHEA LjjR.
!EE#OS #E'OR )*A A )*A
SEXTO GRADO
,WO- L6 9.86
"# "/0# ,e 3/e)e t&$#' # c/ch#'#)#, & c&$& /0# cJ3,/+# c#)# )&, h&'#,.
H, b/e0# c&$& hi30;tic& % ,e)#0te % t#$biD0 #+i:i#
# +&, 6/e ,e h#0 i0t&.ic#)& )e @i+&,&@(#. C0 3e)#?& )e +/0# e0 e+ b&+,i++&
e, $e9&' #$/+et& 6/e +# 3#t# )e /0 c&0e9&K ,i':e 3#'# e0c&0t'#' # 6/ie0 ,e #$#A 3#'# ,e' 'ic& ,i0 6/e 0#)ie +& ,e3#A 0#)ieA % 3#'# #+e9#' # +&, $D)ic&, % # +#, c+(0ic#,.
Ge 3/e)e )#' )e 3&,t'e # +&, 0iU&, c/#0)& 0& ,e h#0 )&'$i)&.
C0#, 2&t#, )e "/0# e0 $e)i& )e +&, &9&, )e +&, #0ci#0&,
#%/)#0 # bie0 $&'i'. E&0 /0# h&9# )e "/0# tie'0#
)eb#9& )e t/ #+$&h#)# % $i'#'J, +& 6/e 6/ie'#, :e'.
"+e:# ,ie$3'e /0 @'#,6/it& )e+ #i'e )e +# "/0# 3#'# c/#0)& te #h&2/e,A % )#+e +# ++#:e )e +# "/0# # +&, 3'e,&, % # +&, )e,e0c#0t#)&,.
E#'# +&, c&0)e0#)&, # $/e'te % 3#'# +&, c&0)e0#)&, # :i)# 0& h#% $e9&' e,ti$/+#0te 6/e +# "/0# e0 )&,i, 3'eci,#, % c&0t'&+#)#,.
p(<2$&O(?<,$*@&"#(&4+,(8&$,&Recuento de poemas 1950o1993. WD.ic&A GHE`E+#0et#A MSSO.
,WS- $9 0./>Z4 7 1.1 5<B41
C0 c/e':& % /0# c/e':# hicie'&0 ,/ 0i)& e0 /0# i,+#A % c/#0)& e+ c/e':& 6/e); :i/)&A 6/i,& t'#0,3&'t#' e+ 3'&)/ct& )e ,/ $#t'i$&0i& #+ c&0ti0e0te. E'i$e'& t&$; # /0& )e ,/, hi9&, 3#'# #t'#:e,#' c&0 D+ e+ $#'A 3e'& ++e2#)& # +# $it#) )e+ c#$i0&A ,e ,i0ti; @#ti2#)&A #c&'t; ,/ :/e+& % )i9&K –Fh&'# 6/e ,&% @/e'te % D+ e, )Dbi+A 3/e)& ++e:#'+&< 3e'& c/#0)& +# :e9e? $e )ebi+iteA Y,e #c&')#'J )e $i, c/i)#)&, % $e ++e:#'J )e /0 +/2#' # &t'&Z
E'e2/0t; # ,/ hi9&K –Q/#0)& ,e#, @/e'te % %& )Dbi+A Y$e ++e:#'J, #,(Z [ge,3&0)e c&0 @'#06/e?#] H+ 3e6/eU&A te$ie0)& 6/e +& )e9#,e c#e' #+ $#'A +e c&0te,t;K –[GiA te ++e:#'D] Ee'& e+ c/e':& 0& c'e%; # ,/ hi9& % #b'i; +#, 2#''#,. Q&$& /0# b#+#A e+ hi9& c#%; e0 e+ #2/# % ,e #h&2;. H+ :ie9& :&+:i; # +# i,+#A t&$; # &t'& 3e6/eU& % #t'#:e,; 3&' ,e2/0)# :e? e+ $#'. Ie 0/e:& @#ti2#)&A 3'e2/0t; # ,/ hi9&K
–YWe ++e:#'J, )e /0 +/2#' # &t'&A c&$& %& # tiA c/#0)& ,e# :ie9&Z Q&0 e+ $i,$& te$&' )e ,/ he'$#0&A e+ c/e':& hi9& 'e,3&0)i;K –G(. H+ 3#)'e 0& 6/i,& c'ee'+e t#$3&c& % +& ,&+t;. Q/#0)& 'e2'e,; # +# i,+#A e0 e+ 0i)& ,;+& h#b(# /0 3e6/eU&. b&$; # ,/ B+ti$& hi9& % )i'i2i; ,/ :/e+& h#ci# e+ $#'. Xt'# :e? @#ti2#)&A 3'e2/0t; #+ 3e6/eU&K –YWe $#0te0)'J, e0 $i :e9e? % $e t'#0,3&'t#'J, #,( c/#0)& e,tD )Dbi+Z
e e+ 9&:e0 c/e':& 'e,3&0)i;. –[_&] –YE&' 6/DZ –+e 3'e2/0t; e+ 3#)'e. –Q/#0)& ,e#, :ie9&A %& ,e'D @/e'teA te0)'D /0 0i)& $(& % #c#,& $i, hi9&,A # +&, 6/e h#b'D )e t'#0,3&'t#' c&$& h&% +& h#ce, tB c&0$i2&. H0t&0ce, 3e0,; e+ :ie9&K –a# )ich& +# :e')#). H0 'ec&$3e0,# 6/ie'& ++e:#'+& h#,t# +# &'i++#. e #,( +& hi?&A )e9#0)& e0 tie''# #+ 9&:e0 3J9#'&.
#$;,&_/4*-/<@&":4&0+$%)/&A&*+*&3<6/*8&$,&=e+i3e GJ0che? W/'2/(# cc&$3.dA Cuentos Antología. WD.ic&A GHE`E&''B#A LjfM.
!EE#OS #E'OR )*A A )*A
SEXTO GRADO
,WT- )H8D<04 /1U>kB.94
H0 +#, e,)'B9/+#, t'/e0#0 +#, $J6/i0#,A
'(e0 +&, 3J':/+&, e0 c#)# c('c/+&A
c'ece0 +&, c(t'ic&, )e )/+?&' Jci)&A
@+&t#0 +#, tB0ic#, )e +&, @i+;,&@&,A
0#)#0 +#, 0J%#)e, $/% $it&+;2ic#,A ,e )#0 #t+Dtic&, 9/e2&, &+($3ic&,A t'#b#9#0 @(,ic&,
9/0t& # $ecJ0ic&,
% &t'&, cie0t(@ic&, e0 e0e'2Dtic&,
ce0t'&, #t;$ic&,. "# tie''# e,@D'ic#
2i'# e0 ,/ ;'bit#K $J2ic# ,(0te,i,
)e +& @#0tJ,tic&,.
bie$b+#0 +&, t($i)&,A 0& +&, i0t'D3i)&,A
% +&, #0($ic&, b#i+#0 e/@;'ic&,. Qi'c/+# e+ t'J0,it&
)e +&, :eh(c/+&,A
c'/?#0 &cD#0&, +&, t'#,#t+J0tic&,A
,e #+?#0 $#%B,c/+#, ,&b'e $i0B,c/+#,A
3#,#0 +&, $iD'c&+e, h#ci# +&, ,Jb#)&,.
H0 ,/ 3#c(@ic& '(t$ic& t';3ic&
,e #2'#)# e+ J$bit& )e $i #'chi3iD+#2&A t&)& e, )i0J$ic&
:D'ti2& c(c+ic&. e e0 e+ e,t'D3it&
)e t#0t# $B,ic# [e, t#0 ,i$3Jtic& ,e' /0 e,)'B9/+&]
I#:i) Qhe'iciJ0A Urí urí urí. Palabras para >ugar. WD.ic&A GHEA LjjP.
,WV. "4/:6 2W
E/e)& e,c'ibi' +&, :e',&, $J, t'i,te, e,t# 0&che.
:*0%<?<%@&1/%&$6$214/N8#(&,/03$&$*-I&$*-%$44('(@
A&-<%<-(,@&(=+4$*@&4/*&(*-%/*@&(&4/&4$6/*89
H+ :ie0t& )e +# 0&che 2i'# e0 e+ cie+& % c#0t#.
E/e)& e,c'ibi' +&, :e',&, $J, t'i,te, e,t# 0&che.
e& +# 6/i,eA % # :ece, e++# t#$biD0 $e 6/i,&.
H0 +#, 0&che, c&$& D,t# +# t/:e e0 $i, b'#?&,.
"# be,D t#0t#, :ece, b#9& e+ cie+& i0@i0it&.
H++# $e 6/i,&A # :ece, %& t#$biD0 +# 6/e'(#.
Q;$& 0& h#be' #$#)& ,/, 2'#0)e, &9&, @i9&,.
E/e)& e,c'ibi' +&, :e',&, $J, t'i,te, e,t# 0&che.
Ee0,#' 6/e 0& +# te02&. Ge0ti' 6/e +# he 3e')i)&.
X(' +# 0&che i0$e0,#A $J, i0$e0,# ,i0 e++#.
e e+ :e',& c#e #+ #+$# c&$& #+ 3#,t& e+ '&c(&.
\/D i$3&'t# 6/e $i #$&' 0& 3/)ie'# 2/#')#'+#.
"# 0&che e,tJ e,t'e++#)# % e++# 0& e,tJ c&0$i2&.
H,& e, t&)&. F +& +e9&, #+2/ie0 c#0t#. F +& +e9&,.
Wi #+$# 0& ,e c&0te0t# c&0 h#be'+# 3e')i)&.
Q&$& 3#'# #ce'c#'+# $i $i'#)# +# b/,c#.
Wi c&'#?;0 +# b/,c#A % e++# 0& e,tJ c&0$i2&.
"# $i,$# 0&che 6/e h#ce b+#06/e#' +&, $i,$&, J'b&+e,.
_&,&t'&,A +&, )e e0t&0ce,A %# 0& ,&$&, +&, $i,$&,.
e# 0& +# 6/ie'&A e, cie't&A 3e'& c/J0t& +# 6/i,e.
Wi :&? +# b/,c#b# e+ :ie0t& 3#'# t&c#' ,/ &()&.
Ie &t'&. Ge'J )e &t'&. G/, &9&, i0@i0it&,.
e# 0& +# 6/ie'&A e, cie't&A 3e'& t#+ :e? +# 6/ie'&.
H, t#0 c&'t& e+ #$&'A % e, t#0 +#'2& e+ &+:i)&.
E&'6/e e0 +#, 0&che, c&$& D,t# +# t/:e e0 $i, b'#?&,A
$i #+$# 0& ,e c&0te0t# c&0 h#be'+# 3e')i)&.
F/06/e D,te ,e# e+ B+ti$& )&+&' 6/e e++# $e c#/,#A
% D,t&, ,e#0 +&, B+ti$&, :e',&, 6/e %& +e e,c'ib&.
R(?4/&D$%+'(@&"R/$2(&mq8&$,&Aeinte poemas de amor y una canción desesperada. WD.ic&A GHE`_&'$#A MSSO.
!EE#OS #E'OR )*A A )*A
SEXTO GRADO
,,W- G"4> Q.N 941 >/05<8<U41 148 D68 U/16=>6U6I9/1J
"# 'e,3/e,t# loca )e+ I&ct&' \/e0;K
H0 &t'& tie$3& +#, '#t#, )e +#, c#:e'0#, $&+e,t#b#0 ,i0 ce,#' # +&, h&$b'e,
3'ehi,t;'ic&,.
"#, '#t#, ,e c&$(#0 +#, 'e,e':#, )e 2#++et#, 6/e h#b(# e0 +#, c#:e'0#, +#0?#0)&
2'itit&, #2/)&,.
a&% %# 0& h#% '#t#, )e +#, c#:e'0#,A 3e'& 0&, ,e0ti$&, $&+e,t&, c/#0)& &($&, /0
'/i)& 6/e ,e 3#'ece # +&, 2'it&, )e e,&, ,/ci&, #0i$#+e,. e 9/,t&, ,/, 2'it&, ,e 3#'ec(#0
# +&, 'echi0i)&,.
–[N#$&,A )&ct&' \/e0;] ["#, '#t#, )e +#, c#:e'0#, 0& e.i,tie'&0]
"# 'e,3/e,t# exacta )e+ I&ct&' \/e,(K
L. _& t&)&, +&, 'echi0i)&, ,&0 )e,#2'#)#b+e,K 0& 0&, t#3#$&, +&, &()&, ,i +# )/e+#
'echi0#. H, $&+e,t& e,c/ch#'+&, c/#0)& ,&0 #2/)&,. Ee'& /0 ,&0i)& #2/)& 0& e,
0ece,#'i#$e0te )e,#2'#)#b+eK +&, :i&+i0e, 3'&)/ce0 ,&0i)&, $/% #2/)&, % $/%
#'$&0i&,&,.
M. E&' t#0t&A 3#'# 6/e e+ ,&0i)& ,e# )e,#2'#)#b+e h#ce0 @#+t# )&, c&,#,K 0& ,;+& 6/e e+
,&0i)& ,e# #2/)&A ,i0& t#$biD0 6/e ,e# i''e2/+#'.
"&, � )e+ I&ct&' \/e,(... c_& h#% 6/ie0 +& 3#'e.d
Romper el gis
C0 3'&@e,&' e,c'ibe e0 e+ 3i?#'';0. H+ 2i, 'echi0#. H+ $#e,t'& '&$3e e+ 2i, e0 )&, %
)e9# )e 'echi0#'. YE&' 6/D &c/''e e,t&Z E&'6/e e+ '/i)& 6/e 3'&)/ce e+ 2i, 0& ,;+&
)e3e0)e )e +# @&'$# e0 +# 6/e ,e t&$# % )e +# 3&,ici;0 'e,3ect& #+ 3i?#'';0 3&' )&0)e
,e )e,+i?#A ,i0& t#$biD0 )e ,/ +&02it/).
Percepción
E&' /0 +#)& e,tJ +& 6/e ,e &%e % 3&' &t'& +& 6/e ,e 3e'cibe. Q#)# ce'eb'& i0te'3'et#
+&, ,&0i)&, # ,/ $#0e'#. E&' e9e$3+&A /0 2i, 6/e 'echi0# ,&b'e /0 3i?#'';0 e, /0
,&0i)& 6/e 'e,/+t# )e,#2'#)#b+e # #+2/0#, 3e',&0#,A 3e'& 0& # t&)#,.
Silbato
H0 /0 ,i+b#t& h#% /0# b&+# 3e6/eU#. Gi0 e,# b&+#A e+ ,&0i)& ,e'(# 3/'&. Ee'& c/#0)& ,e
&%e /0 ,&0i)& 3/'&A 0& ,ie$3'e e, @Jci+ ,#be' )e );0)e :ie0e. Q&0 +# b&+#A e+ ,&0i)& ,e
:/e+:e i''e2/+#' % ,e )e,c/b'e @Jci+$e0te )e );0)e :ie0e.
R(+4&Q(%-<,@&"HR/%&.+M&4/*&%$03<,<'/*&*/,&-(,&'$*(5%('(?4$*J8&$,&Los porqués de la salud. WD.ic&A GHE`GWA MSSf.
,,,- `86 :<>6U6 U/1U/ 961 69D.>61
a&% c/$3+& LM #U&,.
E#'# ce+eb'#' $i c/$3+e#U&, % e+ ce0te0#'i& )e +# i0)e3e0)e0ci#A 6/e ,e'J )e0t'& )e
3&c&, )(#,A $i #b/e+& $e h# i0:it#)& # h#ce' /0 :/e+& e0 2+&b& 3&' +# ci/)#).
Ie,)e h#ce )(#, he$&, e,t#)& h#cie0)& +&, 3'e3#'#ti:&,< 0&, h# #%/)#)& e+
#e'&0#/t# $J, i$3&'t#0te )e+ 3#(,A )&0 m/(0 )e +# Q#0t&++# % gic&A 6/ie0 $e 3+#tic;
6/e e+ 3'i$e' :/e+& ,&b'e +# ci/)#) ,e 'e#+i?; e0 LpOT % 6/e )/'#0te :#'i&, #U&,A +&,
:/e+&, e0 2+&b& @/e'&0 3#'te )e+ e,3ectJc/+& )e +&, ci'c&,. We c&0t; 6/e /0 )(# )e LpfSA
e0 +# 3+#?# )e t&'&, )e ^/c#'e+iA )&0 F)&+@& ^/i,+#% ,e c#%; )e /0 2+&b&. I&0 m/(0 e,
/0 #3#,i&0#)& )e +&, :/e+&,A @/e D+ 6/ie0 e0,eU; # $i #b/e+& e+ #'te )e +# 0#:e2#ci;0.
N&+#' e0 2+&b& e, /0 #c&0teci$ie0t& t&)#:(# 3#'# $/ch# 2e0te. Ie,)e 6/e i0ici#$&,
+&, 3'e3#'#ti:&, h#0 :e0i)& # :i,it#'0&, 2'/3&, )e $i'&0e, )e b+#+3#0. a&% te$3'#0&A #+
++e2#' #+ ,iti& )e )e,3e2/eA 0&, he$&, e0c&0t'#)& c&0 /0 #$bie0te )e @ie,t#. a#b(#
b#0)#, )e $B,ic#A :e0)e)&'e, )e t&)& ti3&A 3&+ic(#, % $/ch&, c/'i&,&, 6/e ,e
#''e$&+i0#b#0 e0 t&'0& #+ 2+&b&.
Wi #b/e+& :# % :ie0e )#0)& i0,t'/cci&0e,. H+ 2+&b& c&$ie0?# # i0@+#',e +e0t#$e0te.
G/, chi++#0te, c&+&'e,A '&9& % #?/+A c&0t'#,t#0 c&0 e+ 2'i, )e +# $#U#0# % e+ :e')e )e +&,
J'b&+e, 6/e 0&, '&)e#0.
H+ #b/e+& 'e:i,# +#, c/e')#,A +#, :J+:/+#,A +#, b&+,#, )e +#,t'e % +# c#0#,ti++#. We #,&$&
# +# c#0#,ti++# % :e& /0# b&+,# )e +&0# % )&, ch#+ec&, ,#+:#:i)#,A % e0 e+ b&')e )e +# c#0#,t#
/0 $e)i)&' )e 3'e,i;0A /0 #+t($et'& % /0# b'B9/+#. Wi #b/e+& $e $i'# c&$3+#ci)&.
!EE#OS #E'OR )*A A )*A
SEXTO GRADO
–^/e0& hi9&A %# e, h&'#. G/be c&0 c/i)#)&. [Wi2/e+] –+e 2'it# # /0
#%/)#0te–A c/#0)& %& )D +# ,eU#+A ,/e+te +# c/e')#.
We )# /0# +ib'et# % )iceK
–=e+i3eA D,te ,e'J 0/e,t'# bitJc&'# )e :i#9e. F6/( #3/0t#'J, t&)&K
+# #+t/'#A +&, :ie0t&,A e+ tie$3& % t/, &b,e':#ci&0e, % e$&ci&0e,A 3#'#
6/e /0 )(# 3+#ti6/e, e,t# e.3e'ie0ci# # t/, hi9&, % # t/, 0iet&,.
e& $i'& #+ #b/e+&A c/%&, &9&, b'i++#0 i0te0,#$e0te % 3'e,t&
#te0ci;0 # c#)# /0# )e ,/, 3#+#b'#,< 6/ie'& 2'#b#'+#, /0# # /0# e0 $i
$e0te 3#'# 'ec&')#' ,ie$3'e e,te )(#.
W$5<,(&L$%,I,'$=&K%(,A+-<@&"X,(&2<%('(&'$*'$&4(*&(4-+%(*8&$,&Un vuelo por la ciudad. WD.ic&A GHE`V_GbVbCbX WXgFA Ljjf.
,,2- L6 7/>I6 :6D/
"# "/0# ,e $&'(# )e 2#0#, )e 3i,#' +# bie''#. \/e'(# 3'&b#' +#, @'/t#, % b#U#',e e0 #+2B0
'(&.
>'#ci#, # +#, 0/be,A 3/)& b#9#'. Ie,)e +# 3/e,t# )e+ ,&+ h#,t# e+ #+b#A +#, 0/be,
c/b'ie'&0 e+ cie+& 3#'# 6/e 0#)ie #):i'tie'# 6/e +# "/0# @#+t#b#.
=/e /0# $#'#:i++# +# 0&che e0 +# bie''#. "# "/0# 3#,e; 3&' +# ,e+:# )e+ #+t& E#'#0JA
c&0&ci; $i,te'i&,&, #'&$#, % ,#b&'e, % 0#); +#'2#$e0te e0 e+ '(&. C0 :ie9& +#b'#)&' +#
,#+:; )&, :ece,. Q/#0)& e+ 9#2/#' ib# # c+#:#' ,/, )ie0te, e0 e+ c/e++& )e +# "/0#A e+ :ie9&
)e2&++; # +# @ie'# c&0 ,/ c/chi++&< % c/#0)& +# "/0# t/:& h#$b'eA 4(& 44$);&(&*+&0(*(9&"_$&
/>%$0$2/*&,+$*-%(&1/?%$=(8@&'<6/&4(&2+6$%&'$4&4(?%('/%@&A&4$&'</&+,(*&-/%-<44(*&'$&2(7=9
F +# 0&che ,i2/ie0teA )e,)e e+ cie+&A +# "/0# ,e #,&$; # +# c#,# )e ,/, #$i2&,. H+ :ie9&
+#b'#)&' h#b(# c&0,t'/i)& ,/ ch&?# e0 /0 c+#'& )e +# ,e+:#A $/% +e9&, )e +#, #+)e#,. F++(
:i:(#A c&$& e0 /0 e.i+i&A c&0 ,/ $/9e' % ,/ hi9#.
"# "/0# )e,c/b'i; 6/e e0 #6/e++# c#,# 0& 6/e)#b# 0#)# 6/e c&$e'. E#'# e++# h#b(#0
,i)& +#, B+ti$#, t&'ti++#, )e $#(?. H0t&0ce, i+/$i0; e+ +/2#' c&0 +# $e9&' )e ,/, +/ce, %
3i)i; # +#, 0/be, 6/e )e9#,e0 c#e'A #+'e)e)&' )e +# ch&?#A /0# ++&:i?0# $/% e,3eci#+.
F+ #$#0ece'A e0 e,# tie''# h#b(#0 b'&t#)& /0&, J'b&+e, )e,c&0&ci)&,. H0t'e e+ :e')e
&,c/'& )e +#, h&9#,A #,&$#b#0 +#, @+&'e, b+#0c#,.
m#$J, $/'i; +# hi9# )e+ :ie9& +#b'#)&'. H++# e, +# )/eU# )e +# %e'b# $#te % #0)# 3&' e+
$/0)& &@'eciD0)&+# # +&, )e$J,. "# %e'b# $#te )e,3ie't# # +&, )&'$i)&,A c&''i2e # +&,
h#'#2#0e, % h#ce he'$#0#, # +#, 2e0te, 6/e 0& ,e c&0&ce0.
:'+(%'/&P(4$(,/@&"#(&A$%?(&2(-$8&$,&Mitos de memoria y fuego. WD.ic&A GHE`F0#%#A MSSO.
,,@- P6U486
Ge2/'#$e0te $e c&0&ce, c&$& +# 'ei0# )e+ 3&3. YEe'& ,#be, c/J+ e, $i 0&$b'eA );0)e
0#c( % +& )i@(ci+ 6/e @/e ++e2#' #)&0)e e,t&% #h&'#Z
e&A W#)&0# "&/i,e Ne';0ic# Qicc&0eA 0#c( e+ LT )e #2&,t& )e LjRp e0 g&che,te'A
Wichi2#0A e0 +&, H,t#)&, C0i)&,A +# te'ce'# hi9# )e /0# 3#'e9#
)e i0$i2'#0te, it#+i#0&, $/% c#t;+ic&,. Wi $#$J $/'i; c/#0)&
%& te0(# ci0c& #U&, % $i 3#3J ,e :&+:i; # c#,#' 3&c& )e,3/D,
c&0 ,/ #$# )e ++#:e,. Q'e& 6/e $i 'ebe+)(# )e #)&+e,ce0te
c6/e $#0t/:e #B0 ,ie0)& #)/+t#d ,/'2i; c&$& 'e,3/e,t# # +#
e)/c#ci;0 c&0,e':#)&'# )e $i, 3#)'e, % +# e,t'ict# )i,ci3+i0# )e $i $#)'#,t'#.
Ie 0iU# ,&U#b# c&0 ,e' b#i+#'i0#A #,( 6/e t&$D c+#,e, )e b#++et % $J, t#')e 'ecib( /0#
bec# 3#'# e,t/)i#' )#0?# e0 +# C0i:e',i)#) )e Wichi2#0. Ie,3/D, )e t'e, ,e$e,t'e, $e @/i
# _/e:# e&'h # 3'&b#' ,/e'te. Fh( :i:( $/% #/,te'#$e0te % $e )i c/e0t# )e 6/e 0&
3&)'(# ,&b'e:i:i' c&$& b#i+#'i0#A #,( 6/e b/,6/D &t'&, c#$i0&, 3#'# +&2'#' +& 6/e 6/e'(#K
:&+:e'$e @#$&,#.
F3'e0)( # t&c#' +# 2/it#''# % +# b#te'(# % @/0)D e+ 2'/3& ^'e#h@#,t Q+/b. =/i +#
b#te'i,t# % )e,3/D, +# c#0t#0te h#,t# 6/e e0 LjpS $e ,e3#'D e0 b/,c# )e /0# c#''e'#
c&$& ,&+i,t#.
E#,D +#, 0&che, e0 +#, )i,c&tec#,A b/,c#0)& 'e+#ci&0#'$e c&0 +# 2e0te )e+
e,3ectJc/+&A h#,t# 6/e +&2'D e0t'e2#'+e /0# ci0t# c&0 $i, c#0ci&0e, #+ Im W#'h }#$i0,A
6/ie0 +# 3/,& % ,e e0t/,i#,$; c&0 +# 'e#cci;0 )e +# 2e0te. Q&0 ,/ #%/)# c&0,e2/( /0
!EE#OS #E'OR )*A A )*A
SEXTO GRADO
0/,-%(-/&0/,& 4(&'<*.+$%(&O<%$&W$0/%'*&A&$,&nrsm&5%(?M& 4(&0(,0<;,&":)$%A&?/'A8@&.+$&*$&
:&+:i; /0 D.it&. E&c& )e,3/D, ,#6/D # +# :e0t# $i 3'i$e' J+b/$A Madonna.
F+2/0#, )e +#, c#0ci&0e, )e+ )i,c& ++e2#'&0 # +&, 3'i$e'&, +/2#'e, )e +#, +i,t#, )e
3&3/+#'i)#)A 3e'& @/e $i ,e2/0)& J+b/$A Lipe AirginA e+ 6/e $e ++e:; # +# @#$#. We :&+:(
/0# e,t'e++# )e +# $B,ic# 3&3 % +&, #)&+e,ce0te, )e t&)& e+ $/0)& e$3e?#'&0 # i$it#' $i
@&'$# )e :e,ti' % )e #ct/#'.
F 3e,#' )e 6/e @/i +# 3'i$e'# c#0t#0te e0 :e0)e' $J, )e ci0c& $i++&0e, )e
e9e$3+#'e, )e /0 J+b/$A t/:e c'(tic&, 6/e #,e2/'#'&0 6/e $i c#''e'# 0& )/'#'(#. Ee'& +e,
)e$&,t'D +& c&0t'#'i&A %# 6/e )e,)e LjpP h#,t# h&% $e he $#0te0i)& e0 +&, 3'i$e'&,
+/2#'e, )e 3&3/+#'i)#) # 0i:e+ $/0)i#+.
G&% e.t'e$#)#$e0te 3e'@ecci&0i,t#< t'#b#9& c#)# c#0ci;0 h#,t# 6/e)#' ,#ti,@ech#.
E/e)& 3'e,/$i' )e h#be' +i2#)& +# 3'e,e0t#ci;0 )e c#)# )i,c& c&0 /0# t&t#+ $&)i@ic#ci;0
)e $i i$#2e0A ,e2B0 e+ e,ti+& )e $B,ic# 3'e,e0t#)#.
C0# b/e0# 3#'te )e $i @#$# ,e +# )eb& # $i @&'$# )e,e0@#)#)#A 3ic#'e,c# % # :ece,
e,c#0)#+&,# )e 3'e,e0t#'$e. "# 2e0te c&0,e':#)&'# $e c'itic;K )ec(# 6/e %& e,t#b#
)i,3/e,t# # h#ce' c/#+6/ie' c&,# c&0 t#+ )e c&0,e':#' +# @#$#.
Ee'& #h&'# ,&% $#)'e )e "&/')e, W#'(# % g&cc&A ,&% e,3&,# % he )e9#)& #t'J, +#
et#3# )e+ e,cJ0)#+&. b'#t& )e 3#,#' $J, tie$3& c&0 $i @#$i+i# % e0 $i t'#b#9& h#2& ,;+&
+& 6/e $e 2/,t#A @i9J0)&$e $J, e0 +# c#+i)#) 6/e e0 +# @#$#.
S(,<$4(&h/4>@&"Q('/,(8&$,&Mu>eres que cambiaron el mundo. WD.ic&A GHE`g. Wi'e+e, >#:it&A MSSR.
,,F- L61 1/E61 U/9 /1R414
H,t#0)& %& e0 $i b#+c;0 $#'c#0)& % b&')#0)& ,e)#A :i :e0i' /0 c#b#++e'& 3&' #+t# Gie''# W&'e0#.
We #t'e:( % +e 3'e2/0tD ,i :e0(# )e +# 2/e''#K
–G(A ,eU&'#A )e #++( :e02&A H-<$,$&+*-M&(447&.+<$,&4$&'+$4(J89
–F++( te02& # $i $#'i)&A ,iete #U&, ++e:# e0 e++#.
–We )e /,tD +#, ,eU#, )D+A ,i #c#,& +& c&0&cie'#.
–be0(# /0 c#b#++it& b+#0c&A c&0 ,i++# b&')#)# e0 ,e)#.
–E&' +#, ,eU#, 6/e /,tD )#A $/e't& 6/e); %# e0 +# 2/e''#A % e0 e+ te,t#$e0t& )e9# % +e )ice # ,/ $/9e'
6/e $e c#,e %& c&0 e++#. –H,& ,( 6/e 0& +& h#'(#A
e,& ,( 6/e 0& +& h#'DK ,iete #U&, +& he e,3e'#)& % ,iete +& e,3e'#'D< ,i # +&, c#t&'ce 0& :i0ie'eA
)e $&09# $e $ete'D. –e e,&, hi9&, 6/e tie0e,A
)i$e 6/D +e, :#, # h#ce'. –C0& +& $et& # c/'#A &t'& +& 3&02& # +ee'A &t'& +& )e9& # $i, 3#)'e, 3#'# 6/e ,i':#0 )D+.
–N/e+:e +&, &9&,A $&'e0#A
,i $e 6/ie'e, c&0&ce'< [tie0e, #6/( # t/ $#'i)& % 0& te c#,#, c&0 D+].
"#(*&*$C(*&'$4&$*1/*/8&$,&be'e,# )e G#0t&, c,e+ecci;0dA Romancero para niUos. WD.ic&A GHE`Q&+&@;0A MSSR.
,,K- )6>D6 6 .8 6:<=4
_& 3/e)& )#'te ,&+/ci&0e,
3#'# t&)&, +&, 3'&b+e$#, )e +# :i)#A
0i te02& 'e,3/e,t#, 3#'# t/, )/)#, & te$&'e,A
3e'& 3/e)& e,c/ch#'te % b/,c#'+#, 9/0t& # ti.
_& 3/e)& t'#?#'te +($ite,
)e0t'& )e +&, c/#+e, )eb#, #ct/#'A
3e'& ,( te &@'e?c& e+ e,3#ci& 0ece,#'i& 3#'# c'ece'.
!EE#OS #E'OR )*A A )*A
SEXTO GRADO
_& 3/e)& e:it#' t/, ,/@'i$ie0t&,
c/#0)& #+2/0# 3e0# te 3#'te e+ c&'#?;0A
3e'& 3/e)& ++&'#' c&0ti2&
% 'ec&2e' +&, 3e)#?&, 3#'# #'$#' t&)& )e 0/e:&.
_& 3/e)& )eci'te 6/iD0 e'e, 0i 6/iD0 )ebe'(#, ,e'.
G&+#$e0te 3/e)& 6/e'e'te c&$& e'e, % ,e' t/ #$i2&.
_& 3/e)& c#$bi#' t/ 3#,#)& 0i t/ @/t/'&.
Ee'& c/#0)& $e 0ece,ite,A e,t#'D #++(.
_& 3/e)& e:it#' 6/e t'&3iece,.
G&+#$e0te 3/e)& &@'ece'te $i $#0&
3#'# 6/e te ,/9ete, % 0& c#i2#,.
b/, #+e2'(#,A t/ t'i/0@& % t/, D.it&, 0& ,&0 $(&,.
Ee'& )i,@'/t& ,i0ce'#$e0te c/#0)& te :e& @e+i?.
_& 9/?2& +#, )eci,i&0e, 6/e t&$#, e0 +# :i)#.
We +i$it& # #3&%#'teA
# e,ti$/+#'te % #%/)#'te ,i $e +& 3i)e,.
_& 3/e)& i$3e)i' 6/e te #+e9e, )e $(.
Ee'& ,i 3/e)& )e,e#'te +& $e9&'
% e,3e'#' # 6/e :/e+:#,.
m&'2e "/i, ^&'2e,. htt3K//www.3&e$#,–)e–#$&'.e,/3&e$#,–#$i,t#)/c#'t#–#–/0–#$i2&.3h3
,,O- )4R4 U/ 8</Z/
a#ce $/ch&, #U&,A e0 /0# #+)e# e,+#:#A :i:(# /0# 3#'e9# ,i0 hi9&, ++#$#)# W#'(# e V:J0.
Ge #$#b#0 $/ch&A 3e'& ,/ @e+ici)#) e'# i0c&$3+et# 3&'6/e 0& te0(#0 hi9&,. Q/#0)& ,e
hicie'&0 $#%&'e,A ,e )ie'&0 c/e0t# 6/e e+ 3+#ce' 6/e ,ie$3'e h#b(#0 ,e0ti)& #+ :e'
9/2#' # +&, 0iU&, )e &t%(*&1$%*/,(*&*$&3(?7(&0/,)$%-<'/&$,&-%<*-$=(9&"c6(4(&-+)<M%(2/*&
,+$*-%/*&1%/1</*&3<6/*8@&*$&'$07(,9&R$%/@&0/,&$4&-%(,*0+%*/&'$&4/*&(C/*@&(?(,'/,(%/,&4(&
e,3e'#0?# )e :e' c/$3+i)& ,/ )e,e&.
C0 @'(& i0:ie'0& –e+ $J, @'(& 6/e 0#)ie 3&)(# 'ec&')#'– e,t/:& 0e:#0)& )/'#0te )(#,
% ,e #c/$/+#'&0 e0&'$e, $&0t#U#, )e 0ie:e #+'e)e)&' )e +#, c#,#,. C0# $#U#0# W#'(# e
V:J0 e,t#b#0 ,e0t#)&, #0te ,/ :e0t#0# $i'#0)& # +&, 0iU&, h#ce' /0 $/Uec& )e 0ie:e %
e,c/ch#0)& ,/, 2'it&, #+e2'e,A c/#0)& /0# 2'#0 'e,&+/ci;0 e$e'2i; )e+ c&'#?;0 )e V:J0 %
$F04(2;N&"`Q(%7(@&*(45(2/*&(&0/,*-%+<%&,+$*-%(&1%/1<(&2+C$0(&'$&,<$)$!8
U&*+&$*1/*(&4$&5+*-;&4(&<'$(9&"O7@&(*7&1(*(%$2/*&+,(&2(C(,(&(5%('(?4$&–)i9&–. Ee'& e0
:e? )e h#ce' /0# $/Uec# )e 0ie:eA :#$&, # h#ce' /0# 0iU# )e 0ie:e. F,( 3&)'e$&, c/i)#'
)e e++# c&$& ,i @/e'# 'e#+. _& 3&)e$&, te0e' 0iU&, [3e'& 0#)ie 3/e)e i$3e)i' 6/e
3(5(2/*& ,+$*-%(& 1%/1<(& 3<6(& '$& ,<$)$!8& [@& ?<$,& (?%<5('/*& A& 0(4=(,'/& ?/-(*& 5%+$*(*@&
,&b'e'& % b/@#0)#A ,#+ie'&0 #+ 9#')(0.
W#'(# e V:J0 e,t#b#0 t#0 e$&ci&0#)&, c&0 ,/ 3+#0 6/e 3'&0t& ,e &+:i)#'&0 )e+ @'(&.
b'#b#9#'&0 c&0 t&)# +# @/e'?# )e ,/, :ie9&, h/e,&, h#,t# 6/e 'e/0ie'&0 0ie:e ,/@icie0te
3#'# @&'$#' e+ c/e'3&A +&, 3ie, % +&, b'#?&, )e +# c'i#t/'#. =i0#+$e0teA 3/,ie'&0 +# c#be?#
)e 0ie:e e0 +& #+t&. G/, :eci0&, e,t#b#0 b#,t#0te ,&'3'e0)i)&, #+ :e' # +# 3#'e9# )e
(,0<(,/*&(6$-%$('(&A&%<$,'/&0/,&4(&,<$)$9&"HZ+M&$*-I,&3(0<$,'/J8@&*$&1%$5+,-(?(,&+,/*&(&
&t'&,.
W#'(# e V:J0 ,e ,e0t(#0 c#)# :e? $J, @e+ice, # $e)i)# 6/e $&+)e#b#0 c&0 c/i)#)& +&,
&9&,A +#, &'e9#,A +# 0#'i? % +# b&c#. =i0#+$e0teA +# 0iU# )e 0ie:e 6/e); te'$i0#)#. Ie9#0)&
,/, h/e++#, ,&b'e e+ ,/e+& he+#)&A +# 3#'e9# ,e #+e9; /0&, 3#,&, 3#'# #)$i'#' e+ 'e,/+t#)&
)e ,/ $#U#0# )e t'#b#9&. W#'(# 0& 3/)& 'e,i,ti' #ce'c#',e $J, # +# c'i#t/'# )e 0ie:e.
Q&0 ,/#:i)#) c&+&c; ,/ $#0& e0 +# $e9i++# )e +# 0iU# )e 0ie:e % e$3e?; # ++&'#'. Gi0ti;
/0# b'i,# @'e,c# e0 ,/ '&,t'&. Q&0 #,&$b'& ,e )i& c/e0t# 6/e e'# #+ie0t& h/$#0&A
3'&ce)e0te )e +# b&c# )e +# 0iU#. F+ #ce'c#',e ,e e0c&0t'; # ,( $i,$# $i'J0)&,e e0 /0
3#' )e 3'&@/0)&, &9&, #?/+e,. "e0t#$e0teA +&, +#bi&, ,e :&+:ie'&0 )e c&+&' '&9& % e$3e?;
# ,&0'e('.
Y)I,&*$&(*+*-;9&"HZ+M&3$2/*&3$03/J8@&5%<-;@&(-$2/%<=('/@&A&*$&*(,-<5+;9
Ee'& W#'(# ,e0t(# /0# 3'&@/0)# 3#? e0 ,/ c&'#?;0 c/#0)& $i'#b# # +# 0iU# 6/e
e$3e?#b# # $&:e' +&, b'#=/*& A& 4(*& 1<$%,(*9& "S</*& ,/*& 3(& $,)<('/& $*-$& %$5(4/& –)i9&
#b'ie0)& +&, b'#?&, 3#'# #b'#?#' # +# 0iU# )e 0ie:e–. H, 0/e,t'# hi9# % ,/ 0&$b'e e, Q&3&
)e _ie:e.
"T/1/&'$&D<$)$8@&m&,e3hi0e H:ett,–Gche' c#)#3t#ci;0dA Cuentos de Madres e hi>as. WD.ic&A GHE`X$e2#A MSSf.
!EE#OS #E'OR )*A A )*A
SEXTO GRADO
,,S- G"4> Q.N U68 04:/^_8 941 R<Q./D/1 U/ :41Q.<D4J
"# 'e,3/e,t# loca )e+ I&ct&' \/e0;K
m/,t& )eb#9& )e +# 3ie+ :i:e0 /0&, #0i$#+it&,A +&, )e'$(tic/,. H0 2e0e'#+A e,tJ0 t'#06/i+&, %
0& +&, ,e0ti$&,.
Q/#0)& 0&, 3ic# /0 $&,6/it&A )e,3ie't# # +&, )e'$(tic/,A 6/e ,e #2it#0 e0 t&)#,
)i'ecci&0e,.
[N#$&,A I&ct&' \/e0;] ["&, )e'$(tic/, 0& e.i,te0]
"# 'e,3/e,t# exacta )e+ I&ct&' \/e,(K
Ld Q/#0)& te 3ic# /0 $&,6/it&A h/0)e ,/ t'&$3# e0 +# 3ie+ % ,/cci&0# /0 3&c& )e t/
,#02'e. H,t# 3ic#)/'# e, t#0 3e6/eU# 6/e 0i +# ,ie0te,.
Md F0te, )e ,/cci&0#' +# ,#02'eA e+ $&,6/it& e0:(# # t/ 3ie+ /0 3'&)/ct&A ++#$#)&
#0tic/+#0teA 6/e h#ce 6/e +# ,#02'e e,tD $J, +(6/i)#K #,( +e 'e,/+t# $J, @Jci+
e.t'#e'+#.
Od Q/#0)& e+ $&,6/it& ,e :#A e+ #0tic/+#0te ,e 6/e)# b#9& +# 3ie+. Ge @&'$# /0 b/+t&
.+$& -$& <%%<-(9& #(& 1<$4& '<0$N& "`T+<'('/!& `L(A& +,& 1%/'+0-/& $F-%(C/!89&D/& 3(0$&2+03/&
)#U&A ,;+& $&+e,t#. H0 /0#, c/#0t#, h&'#,A e+ c/e'3& )e,t'/%e e+ 3'&)/ct& %
)e,#3#'ece +# c&$e?;0.
[GraciasA I&ct&' \/e,(] Fh&'# +& e0tie0)&.
"&, � )e+ I&ct&' \/e,(... c_& h#% 6/ie0 +& 3#'e.d
Pica menos
T+(,'/& ,/*& 1<0(& 2$,/*@& $4& 0$%$?%/& %$0<?$& 4(& <,>/%2(0<;,& '$& .+$& "'(& 0/2$=;,89& U4&
%(*0(%*$@& $4& 0$%$?%/& %$0<?$& 4(& <,>/%2(0<;,& "2$& %(*0/8& A& /4)<'(& +,& 1/0/& 4(& /-%(& ^"'(&
c&$e?;08d. E&' e,&A #+ '#,c#',e )# $e0&, c&$e?;0. Ee'& ,i )e9#$&, )e '#,c#'0&,A )#
$J,.
Da más comezón
"#, 3ic#)/'#, 3'&)/ce0 c&$e?;0 3&'6/e e+ c/e'3& ,e )e@ie0)e )e+ 3'&)/ct& 6/e h#
i0%ect#)& e+ $&,6/it&. F+ '#,c#',eA +# 3ie+ ,e )#U#. E&c& )e,3/D,A +# 3ie+ 6/ie'e )e@e0)e',e
/0 3&c& $J,. Gi 0&, '#,c#$&, /0# 3ic#)/'#A )e,3/D, )# $J, c&$e?;0.
A gusto de los mosquitos
F #+2/0&, )e 0&,&t'&,A +&, $&,6/it&, 0&, 3ic#0 c&0 $J, @'ec/e0ci#. Xt'&, tie0e0 $/ch#,
$e0&, 3ic#)/'#,. Ge )ice 6/e h#% 3ie+e, 6/e #t'#e0 # +&, $&,6/it&,. H0 'e#+i)#)A 0& ,e
,#be # 6/D ,e )ebe. F+2/0&, c'ee0 6/e e, /0# c/e,ti;0 )e &+&'.
R(+4&Q(%-<,@&"HR/%&.+M&'(,&0/2$=;,&4/*&1<.+$-$*&'$&2/*.+<-/J8 e0 Los porqués de la salud. WD.ic&A GHE`GWA MSSf.
,,T- $R<14U<4 U/9 /8/:<=4
b#0t&, #U&, h/%e0)& % e,3e'#0)& % #h&'# e+ e0e$i2& e,t#b# e0 $i c#,#. Ie,)e +# :e0t#0#
+& :i ,/bi' 3e0&,#$e0te 3&' e+ J,3e'& c#$i0& )e+ ce''&. Ge #%/)#b# c&0 /0 b#,t;0A c&0 e+
t&'3e b#,t;0 6/e e0 ,/, :ie9#, $#0&, 0& 3&)(# ,e' /0 #'$# ,i0& /0 bJc/+&. We c&,t;
3e'cibi' +& 6/e e,3e'#b#K e+ )Dbi+ 2&+3e c&0t'# +# 3/e't#. Wi'DA 0& ,i0 0&,t#+2i#A $i,
$#0/,c'it&,A e+ b&''#)&' # $e)i& c&0c+/i' % e+ t'#t#)& )e F'te$i)&'& ,&b'e +&, ,/eU&,A
+ib'& /0 t#0t& #0;$#+& #h(A %# 6/e 0& ,D 2'ie2&. Xt'& )(# 3e')i)&A 3e0,D. b/:e 6/e
@&'ce9e#' c&0 +# ++#:e. be$( 6/e e+ h&$b'e ,e )e,3+&$#'#A 3e'& )i& /0&, 3#,&, i0cie't&,A
,&+t; e+ b#,t;0A 6/e 0& :&+:( # :e'A % c#%; e0 $i c#$#A 'e0)i)&. Wi #0,ie)#) +& h#b(#
i$#2i0#)& $/ch#, :ece,A 3e'& ,;+& e0t&0ce, 0&tD 6/e 3#'ec(#A )e /0 $&)& c#,i @'#te'0#+A
#+ B+ti$& 'et'#t& )e "i0c&+0. Ge'(#0 +#, c/#t'& )e +# t#')e.
We i0c+i0D ,&b'e D+ 3#'# 6/e $e &%e'#.
–C0& c'ee 6/e +&, #U&, 3#,#0 3#'# /0& –+e )i9e– 3e'& 3#,#0 t#$biD0 3#'# +&, )e$J,.
F6/( 0&, e0c&0t'#$&, #+ @i0 % +& 6/e #0te, &c/''i; 0& tie0e ,e0ti)&.
Wie0t'#, %& h#b+#b#A ,e h#b(# )e,#b'&ch#)& e+ #b'i2&. "# $#0& )e'ech# e,t#b# e0 e+
b&+,i++& )e+ ,#c&. F+2& $e ,eU#+#b# % %& ,e0t( 6/e e'# /0 'e:;+:e'.
We )i9& e0t&0ce, c&0 :&? @i'$eK
–E#'# e0t'#' e0 ,/ c#,#A he 'ec/''i)& # +# c&$3#,i;0. "& te02& #h&'# # $i $e'ce) %
0& ,&% $i,e'ic&')i&,&.
H0,#%D /0#, 3#+#b'#,. _& ,&% /0 h&$b'e @/e'te % ,;+& +#, 3#+#b'#, 3&)(#0 ,#+:#'$e.
Fti0D # )eci'K
–H, +# :e')#) 6/e h#ce tie$3& $#+t'#tD # /0 0iU&A 3e'& /,te) %# 0& e, #6/e+ 0iU& 0i
%& #6/e+ i0,e0,#t&. F)e$J,A +# :e02#0?# 0& e, $e0&, :#0i)&,# % 'i)(c/+# 6/e e+ 3e');0.
!EE#OS #E'OR )*A A )*A
SEXTO GRADO
–E'eci,#$e0te 3&'6/e %# 0& ,&% #6/e+ 0iU& –$e 'e3+ic;– te02& 6/e $#t#'+&. _& ,e
t'#t# )e /0# :e02#0?# ,i0& )e /0 #ct& )e 9/,tici#. G/, #'2/$e0t&,A ^&'2e,A ,&0 $e'#,
e,t'#t#2e$#, )e ,/ te''&' 3#'# 6/e 0& +& $#te. C,te) %# 0& 3/e)e h#ce' 0#)#.
–E/e)& h#ce' /0# c&,# –+e c&0te,tD. –YQ/J+Z –$e 3'e2/0t;. –Ie,3e't#'$e. e #,( +& hice.
p/%5$&#+<*&E/%5$*@&":1<*/'</&'$4&$,$2<5/8&$,&Libros de sueUos. WD.ic&A GHE`F+i#0?#A MSSM.
,,V- Gn.N 1/ 1</8D/ X.:6>J
H+ 3'i$e' c&0t#ct& c&0 e+ t#b#c& e, ,ie$3'e )e,#2'#)#b+e. "# 3e',&0# ,ie0te 6/e +e 3#,# /0# +i9#
3&' +# 2#'2#0t#A c&$ie0?# # t&,e' % ,e 3/e)e ++e2#' # $#'e#' )e t#+ $#0e'# 6/e e0 c#,&,
e.t'e$&,A 'e$#t# ,/ 3'i$e' ci2#''i++& %e0)& # :&$it#'. E&c& # 3&c&A #+
'e3eti' +# e.3e'ie0ci# /0# % &t'# :e?A e+ @/$#)&' #3'e0)e # )i,@'/t#' )e+
t#b#c& #/06/e 3#'e?c# i0c'e(b+e % c#e e0 +#, 'e)e, #)icti:#, )e +# 0ic&ti0# %
,/, #$i2#,. F/06/e t#$biD0 e.i,te0 #6/e++#, 3e',&0it#, 6/e 0/0c# 2/,t#0 )e
@/$#'A 3&' ,/ &+&'A 3&' ,/ ,#b&' & 3&' ,/ te.t/'#.
Y\/D +e, 3#,# # +#, 3e',&0#, 6/e 0& @/$#0A 3e'& c&0:i:e0 c&0
@/$#)&'e,Z
"& $J, i09/,t& e, 6/e +#, 3e',&0#, 6/e :i:e0 c&0 /0 @/$#)&' ,e c&0:ie'te0 #/t&$Jtic#$e0te
e0 @/$#)&'e, ,ec/0)#'i&, & 3#,i:&,A % c&$3#'te0 t&)&, +&, 'ie,2&, % t'#,t&'0&, #0&t#)&, #6/(.
E&' e,&A 3#'# 3'&te2e' +&, )e'ech&, )e 6/ie0e, 0& @/$#0A h&% )(#A +#, #/t&'i)#)e, ,#0it#'i#, e,tJ0
t&$#0)& $e)i)#, 3#'# +&2'#' 6/e c#)# :e? $e0&, 2e0te @/$e % 6/e +# 6/e @/$#A @/$e $e0&,.
YE&' 6/D +# 2e0te @/$# # 3e,#' )e 6/e ,#be 6/e h#ce )#U&Z
"&, @#b'ic#0te, )e ci2#''&, ,&0 t'#$3&,&,A c&$& c#,i t&)&, +&, c&$e'ci#0te,. Q&0 t#+ )e
:e0)e' $J,A h#0 #U#)i)& # +# @;'$/+# )e +&, ci2#''i++&, c&$3&0e0te, 6/($ic&, 6/e i0c'e$e0t#0 e+
3&)e' #)icti:& 6/e %# )e 3&' ,( tie0e e+ t#b#c&. G/ e,t'#te2i# h# )#)& 'e,/+t#)&A 3/e, # 3e,#' )e
c&,t&,#, c#$3#U#, e0 c&0t'# )e+ hJbit& )e @/$#'A e0 0/e,t'&, )(#,A +# c#9eti++# '&9ib+#0c# )e +#
$#'c# )e ci2#''&, +()e' )e+ $e'c#)& $/0)i#+A e, e+ 3'&)/ct& )e $#%&' :e0t# e0 e+ $/0)&. X ,e#A
+,(& 0(6$-<44(& '$& "Q(4?+%%/8& *$& )$,'$&2I*& .+$& 4(*& (*1<%<,(*@& 4/*& e<4/*& '$& (=i0(%@& /& 4(*& 4#t#, )e
'e@'e,c& )e c&+#. H0 &t'#, 3#+#b'#,A +# 3'&hibici;0 6/e 3e,# ,&b'e &t'#, )'&2#, % 6/e #+2/0# :e?
,/@'i; e+ t#b#c& e0 :#'i&, +/2#'e,A )i@(ci+$e0te :&+:e'J # &c/''i'A 3&'6/e +#, 2'#0)e, c&$3#U(#,
t#b#c#+e'#, tie0e0 /0 e0&'$e 3&)e'(& ec&0;$ic& % 3&+(tic& # 0i:e+ $/0)i#+A % 0& 3e'$iti'J0 6/e
e,t& ,/ce)#. F3#'te )e 6/eA c&$& he$&, :i,t&A e+ t#b#c& tie0e +& ,/%& t#$biD0.
L+2?$%-/&E%/00(@&"_(?(0/8&$,&De la ficción a la adicción. WD.ic&A GHE`G#0ti++#0#A MSST.
,2W- (B/U>/^
"e #3#,i&0#b# 9/2#' #+ #9e)'e? % ++e:#b# ,ie$3'e c&0,i2& /0 3e6/eU& t#b+e'& )e b&+,i++&
c&0 ,/, 'e,3ecti:#, 3ie?#,.
H0 c/#0t& ,/bi; #+ t'e0A t'#b; c&0:e',#ci;0 c&0 e+ c&$3#Ue'& )e :i#9e 6/e &c/3#b#
e+ #,ie0t& ,it/#)& @'e0te #+ ,/%& % +& i0,t; # 9/2#' /0# 3#'ti)#. H+ i0:it#)& ,e 0e2;.
–Q&0&?c& $/% 3&c&A c#,i 0#)#A )e+ 9/e2&–cie0ci# –+e 'e,3&0)i; c&'tD,$e0te.
H0t&0ce, D+ i0,i,ti; c&0 t#0t# 3&'@(# 6/e +&2'; c&0:e0ce' #+ 'e0/e0te :i#9e'&. Ge
i0ici; +# 3#'ti)#. Q&$& ,/ @&'?#)& c&0t'i0c#0te 9/2#'# e0 @&'$# i0/,it#)#A e,t'#@#+#'i#A
3e')i; +# ,e'e0i)#)A c#%; e0 e''&' % #+ c/#'t& $&:i$ie0t& )e9; /0 c#b#++& # $e'ce) )e +#,
3ie?#, e0e$i2#,. G/ #):e',#'i&A t#+ :e? )i,t'#()&A ib# # 3#,#' 3&' #+t& +# 9/2#)# 6/e +e
@#:&'ec(#A 3e'& D+ c#b#++e'&,#$e0teA +e ++#$; +# #te0ci;0K
–Q;$#,e /,te) e+ c#b#++& –+e )i9& ,eU#+J0)&+e +# 3ie?# i0)e@e0,#.
–YH+ c#b#++&Z YH,# 3ie?# e, /0 c#b#++&Z Y\/ie'e /,te) 6/e %& $e +& c&$#Z
–G(. H, i$3e'#ti:& 6/e ,e +& c&$#. _& 6/ie'& :e0t#9#. Q;$#,e+&. E&' @#:&'A
c;$#,e+&.
–Gi /,te) +& 3i)e t#0 @e':ie0te$e0te... –)i9& c&0 :&? ,/$i,#.
e t&$; +# 3ie?# 6/e ,e +e ,eU#+#b# % +# e02/++; )e /0 b&c#)&. F+ ,e2/0)& ,e +e:#0t;
3'e,/'&,&A #3'&:ech; e+ 3#,& +e0t& )e+ t'e0A 6/e ,e #ce'c#b# # /0# e,t#ci;0A ,#+t; #
tie''# % ,e #+e9; e0 +i2e'& t'&teA 'e+i0ch#0)&A 3&' /0# :e'e)# 6/e )e ,e2/'& c&0)/c(# #
/0 3&t'e'& ce'c#0&.
p/*M&Q(%7(&QM,'$=@&"U6$'%$=8&$,&:'2+,'/&](4('M* cc&$3.dA El libro de la imaginación. WD.ic&A =QHA Ljjj.
!EE#OS #E'OR )*A A )*A
SEXTO GRADO
,2-* La (i1dad 34o s6 d74de+
a&% h#ce t'ei0t# $i+ #U&,A
'$&4(&0<+'('&"D/&*M&';,'$8
$e $#0)#'&0 /0# c#'t#
# +#, t'ei0t# )e +# 0&che.
"& 3'i$e'& 6/e $e )ice0
6/e +# ci/)#) e, $/% 2'#0)eA
6/e tie0e t'ei0t# $i+ +e2/#,A
@/e'# )e +&, #''#b#+e,.
"#, c#++e, 0& ,&0 c&$& D,t#,A
,&0 )e $/% @i0&, $et#+e,A
+#, $/ch#ch#, 6/e #++J h#bit#0
,&0 #ceit/0#, c&')i#+e, kamablesl.
"#, 3i+#, ++e0#, )e #ceiteA
++e0#, % ,i0 )e''#$#',eA
:/e+#0 +&, 3#t&, #,#)&,
e0 ,#+A 3i$ie0t# % :i0#2'e.
"&, te$3+&, ,&0 )e #?Bc#'<
)e c#'#$e+&A +&, @'#i+e,<
$&0#2/i++&,A )e 3#0&ch#<
)e $ie+A +&, c&+#te'#+e,<
e+ ,#c'i,tJ0A )e 3#0&ch#A
% e+ c#0t&'A )e 6/e,& 2'#0)e.
"#(&0<+'('&,/&*M&';,'$8e0 Nice0te b. We0)&?# cc&$3.dA Lírica infantil de México. WD.ic&A =QHA LjpP.
,22- G"4> Q.N 567 D68D41 0474D/1J
a#ce $/ch& tie$3&A :i:(#0 e0 /0 3/eb+it& ,ei, he'$#0#, $/%A 3e'& $/% +i0)#,. "&,
)&$i02&, ib#0 # +# 3+#?#< e0 +#, t'e0?#, ++e:#b#0 +i,t&0e, )e ,e)# % ,e 3&0(#0 t#0tit& '&9&
e0 +#, $e9i++#, % #2/# )e @+&'e, e0 e+ c/e++& % )et'J, )e +#, &'e9#,. b&)&, +&, $/ch#ch&, ,e
+e, 6/e)#b#0 :ie0)&.
_#)ie #0)#b# t'#, e++#, t#0t& c&$& Q&%&te. H+ $/ch#ch& ,e ,e0t(# 2/#3& % ,ie$3'e
#0)#b# $&+e,tJ0)&+#,. F3e0#, +#, :e(#A +e, ,#+(# #+ 3#,& % %# 0& ,e +e, ,e3#'#b# e0 t&)# +#
t#')e. "e, ech#b# @+&'e,A +#, i0:it#b# #+ ci0e & # t&$#' 0ie:e. e ,i 6/e'(#0 3+#tic#' c&0
&t'&, 9;:e0e,A Q&%&te 0& ,e +&, 3e'$it(#.
C0# 0&che )e @e'i#A c#0,#)#, )e #2/#0t#' # Q&%&te. "#, ,ei,
he'$#0#, #3'&:ech#'&0 e+ b&'+&te 3#'# ,/bi' # +&, cie+&, ,i0 6/e e+
$/ch#ch& ,e )ie'# c/e0t#. H+ )&$i02& ,i2/ie0te Q&%&te 0& +#,
e0c&0t';. "#, $/ch#ch#, e,t#b#0 $/% )i:e'ti)#,A :ie0)& )e,)e e+ cie+& c;$& )#b# :/e+t#,
e0 +# 3+#?# %A 3#'# :#ci+#'+&A +& ++#$#'&0.
N&+te; Q&%&te 3#'# t&)#, 3#'te, % 0& e0c&0t'; 0#)# )e 0#)#< h#,t# 6/e e++#,
:&+:ie'&0 # ++#$#'+&A % e0t&0ce, e+ $/ch#ch& ,e )i& c/e0t# )e 6/e e,t#b#0 $J, #++J )e +&,
te9#)&, )e+ 3/eb+&A e0 e+ cie+&. "#, :i& c&0:e'ti)#, e0 ,ei, e,t'e++#, 6/e e,tJ0 ,ie$3'e $/%
9/0t#,A c&$& :#0 ,ie$3'e +#, $/ch#ch#, ,i e, 6/e #0)#0 :#ci+#0)& c&0 +&, $/ch#ch&,.
Q/#0)& +#, ,ei, he'$#0#, :ie'&0 6/e c&%&te ,e 6/e)#b# $i'J0)&+#,A /0# )e e++#, ,e
6/it; )e +#, t'e0?#, /0 +i,t;0 % +& )e9; c#e' 3#'# 6/e c&+2#'# h#,t# +# bie''# % e+ 9&:e0
3/)ie'# ,/bi'.
F++( @/e Q&%&teA #2#''#)& )e +# ci0t#A ,/be 6/e ,/be. E&c& +e @#+t#b# 3#'# ++e2#' #+
cie+&A c/#0)& /0# )e e++#, c&'t; e+ +i,t;0. I#0)& :/e+t#, Q&%&te @/e c#%e0)& 3&' e+ #i'eA
h#,t# 6/e 6/e); e0 +&, 3/'&, h/e,&,. E/'&, h/e,&, c#%e'&0A % #+ ch&c#' c&0t'# +#,
3ie)'#, ,e )e,3#''#$#'&0.
Q/#0)& +# #b/e+# )e Q&%&te e,c/ch; e+ e,t'D3it&A ,#+i; # :e' 6/D ,/ce)(#K e0 ,e2/i)#
,e )i& c/e0t# 6/e e'#0 +&, h/e,&, )e ,/ 0iet&A #,( 6/e ,e 3/,& $/% t'i,te % c&$e0?; #
'ec&2e'+&,. "&, @/e 9/0t#0)&A h#,t# 6/e +&, t/:& t&)&,.
H0t&0ce, +&, $&+i; e0 /0 $et#teA % c&$& e,t#b# ++&'#0)&A ,/, +J2'i$#, ,e $e?c+#'&0
c&0 e+ 3&+:& )e +&, h/e,&,. Q&0 e,# $#,# +# #b/e+# hi?& $/ch#, b&+it#, % +#, 2/#')& e0
/0# &++#. "/e2& +# t#3;A +# )e9; ,&b'e +#, ce0i?#, )e+ b'#,e'& % ,e @/e # ++&'#' # ,/ c#$#.
H0 +# $#)'/2#)#A +# #b/e+# e,c/ch; 6/e #+'e)e)&' )e +# c#,# h#b(# $/ch&, c&%&te,
#/++#0)&. Q&''i; # +# c&ci0#A )e,t#3; +# &++# % :i& 6/e 0& 6/e)#b# 0i02/0# b&+it# )e
+J2'i$#, % h/e,&,. H0 c#$bi&A /0# $#0#)# )e c&%&te, ,e h#b(# )i,3e',#)& 3&' +# tie''#.
E&' e,&A t&)#:(# h#% c&%&te, e0 e+ $/0)&. e )ice0A 6/e #+ #+?#' +# c#be?# :e0 e0 e+
cie+& # +#, ,ei, he'$#0#,. E&' e,& c/#0)& e, )e 0&che #B++#0 +&, c&%&te,A )&+i)&, %
e0#$&'#)&,.
K$4<1$&P(%%<'/@&"HR/%&.+M&3#% t#0t&, c&%&te,Z8&$,&Cómo fue que hubo tantos coyotes. WD.ic&A GHE`F+@#2/#'#A LjjT.
!EE#OS #E'OR )*A A )*A
SEXTO GRADO
,2@- A696U6 U/9 X48U4 U/9 :6>
_& h#% ,i+e0ci& 3'&@/0)&
e0 e+ @&0)& )e+ $#'.
"#, c'i#t/'#, $#'i0#,
3#'+&te#0 ,i0 ce,#'.
V$#2i0# /0# ,e+:#
c&0 ,/ '/i)& #0i$#+A
i$#2(0#te e+ c#&,...
)e /0# i0$e0,# ci/)#).
"#, b#++e0#, e0,#%#0
,/, c#0ci&0e, )e #$&'A
,/, +#$e0t&, 3'&@/0)&,
:#0 :&+#0)& h#,t# e+ ,&+.
e +&, 3ece, 3e6/eU&,
% e+ @e'&? tib/';0
% +&, 3/+3&, 2i2#0te,A
t&)&, tie0e0 ,/ :&?.
a#% $e)/,#,A c#02'e9&,A
h#% e,t'e++#, )e $#'A
% h#% )e+@i0e, '&,#)&,
6/e 0& 3#'#0 )e h#b+#'.
Ge &%e0 2'it&,A 2e$i)&,A
,e &%e e+ #2/# :ib'#'A
,e &%e e+ :ie0t& ,i+b#0)&
% +# bie''# #+ 2i'#'.
Ge &%e0 $/ch#, hi,t&'i#,
e0 e+ @&0)& )e+ $#'.
"#, ,i'e0#, +#, c/e0t#0
c&0 /0 t'i,te c#0t#'.
e +&, b#'c&, h/0)i)&,A
c&0 c&'#?#, )e ,#+A
e0 @#0t#,$#, 6/e #''/++#0
)e,)e e+ @&0)& )e+ $#'.
e&+#0)# ge%e,A "^#+#)# )e+ @&0)& )e+ $#'8 e0 W#'th# G#,t'(#,A Lectoq>uegoqacerti>os para motivar a los niUos a leer el mundo naturalA WD.ic&A E#.A MSSO.
,2F- )>/60<_8 U/9 :.8U4 h0./8D4 8H5.6D9i
F3e0#, h#b(# #3#'eci)& +# :i)#. H+ GeU&' b+#+&c#0 &')e0; # +# tie''# 6/e 'e:e')ecie'# %
3'&0t& t&)& ,e c/b'i; )e %e'b#A )e b&,6/eA )e ,e+:#. F3#'ecie'&0 +&, #0i$#+e, e0 e+
$/0)&. H+ GeU&' b+#+&c#0 3e0,;K
–Ye 3#'# 6/iD0 ,e'J t&)& e,t&Z N&% # h#ce' &t'& #0i$#+ 6/e +& /,#'J t&)&.
ai?& /0 h&$b'e % /0# $/9e' 3#'# 6/e :i:ie'#0 e0 e+ $/0)& % +& 3&b+#'#0.
Ee'& 0& ,e h#b+#b#0A 0i ,e :e(#0 ,i6/ie'#. e #,(A Y3/e, c/J0)&Z
–YQ;$& h#'DZ –,e 3'e2/0t#b# e+ GeU&' b+#+&c#0.
m/0t; /0 b/e0 t#0t& )e 3i&9&, % t&$J0)&+&, e0 +&, )&, 3/U&, ce''#)&, ,e +&, ech;
e0 +# c#be?#< /0 3/U#)& #+ h&$b'e % &t'& # +# $/9e'K ,e '#,c#b#0 % ,e '#,c#b#0. e c&$&
0#)ie ,e 3/e)e e,3/+2#' ,&+&A 3/e, t/:ie'&0 6/e h#b+#',e. e c&$& e, /0 #,/0t& t#')#)&A
c&$e0?#'&0 # 6/e'e',e.
e #,( e$3e?; t&)&A #,( 0#ci$&, e0 +# tie''#A 3&'6/e e+ ,eU&' b+#+&c#0 /,; # +&,
3i&9&,A 3#'# #%/)#' t#0tit& # 0/e,t'&, 3'i$e'&, 3#)'e,.
¿Qué les parece? Ahora resulta que los seres humanos les debemos nuestra existencia a los pio>os.
"T%$(0<;,&'$4&2+,'/9&T+$,-/&DI3+(-48&$,&H+i,# g#$('e? cc&$3.dA Tres enamorados miedosos. Cuentos y narraciones indígenas. WD.ic&A GHEA LjjS.
,2K- L41 8k:/>41e /141 68D<Q.\1<:41 /8<=:61
Y\/iD0 @/e e+ 3'i$e' h&$b'e 6/e e$3e?; # c&0t#'Z [F ,#be'] E'&b#b+e$e0te /0& 6/e
6/e'(# 9#ct#',e e.3+ic#0)& # +&, )e$J, # c/J0t&, +e&0e, ,e h#b(# e0@'e0t#)& & /0# $#$J
.+$& $*-(?(& A(& 3(%-(& '$& %$*1/,'$%& "D/& 4/& *M8& 0+(,'/& (45+<$,& 4$& 1%$5+,-(?(& "HT+I,-/*&
3<6/*& -<$,$& *$C/%(J8@& /& -(4& )$=& +,& ,<C/& .+$& <,-$,-(?(& %$<)<,'<0(%@& 1+5,(,'/& 0/,& *+&
he'$#0&A +# 3'&3ie)#) )e #6/e++&, 3'eci&,&, 2/i9#''&, 6/e h#b(# e0c&0t'#)&.
Q/#+6/ie'# 6/e ,e# +# hi,t&'i#A ,#be$&, c&0 ce'te?# 6/e e,t& ,e 3'&)/9& h#ce :#'i&,
$i+e0i&,.
Numeración en base 10
"# 0/$e'#ci;0 e0 b#,e LS e, /0# )e +#, $J, )i@/0)i)#, e0t'e +#, c/+t/'#, #0ti2/#, %
$&)e'0#, )e t&)& e+ $/0)&A % e+ $&ti:& e, $/% ,i$3+eK 0/e,t'#, $#0&, tie0e0 )ie?
)e)&,A % 3&' +& t#0t&A 0#)# $J, @Jci+ 3#'# c&0t#' 6/e /,#'+&,. [G/3&02& 6/e e,t#'J, )e
#c/e')&]
H+ b'#:& F@etA 3#,t&' e2i3ci&A te0(# /0 3e6/eU& 'eb#U& )e :ei0tit'D, &:e9#,A % 3e')e'
/0# ,&+# )e e++#, +e ,/3&0)'(# /0 2'#:e 3e'9/ici&.
Ie #h( 6/e c#)# t#')eA #0te, )e c&0)/ci'+#, )e 0/e:& #+ 'e)i+A +#, c&0t#b# 3#'# e,t#'
,e2/'& )e 6/e e,t#b#0 t&)#,.
!EE#OS #E'OR )*A A )*A
SEXTO GRADO
E#'# c&0t#' MO &:e9#,A #2&t#b# +&, )e)&, )e +#, $#0&, /0# 3'i$e'# :e?A +/e2& /0#
,e2/0)# :e?A % 3&' B+ti$& /,#b# O )e)&,.
^#,t#b# 'ec&')#' 6/e h#b(# /ti+i?#)& M :ece, t&)&, +&, )e)&, cM )ece0#,d % +/e2&
h#b(# /,#)& &t'&, O cO /0i)#)e,d. H0 t&t#+A MO. [F,( )e @Jci+]
Ie h#be' te0i)& T )e)&, c)&, $#0&, c&0 t'e, )e)&, e0 c#)# /0#d % e+ $i,$&
0B$e'& )e &:e9#,A h#b'(# #2&t#)& +&, )e)&, )e +#, )&, $#0&, /0# 3'i$e'# :e?A /0#
,e2/0)# :e? % /0# te'ce'#A % #B0 +e 6/e)#'(#0 R )e)&, 3#'# c&$3+et#' +# c/e0t#.
H0 c/#+6/ie' c#,&A c#)# c/#+ 3/e)e c&0t#' c&$& $J, +& 3'e@ie'#< b#,t# c&0&ce' e+
'e,/+t#)&A e, )eci'A b#,t# c&0c'et#' e0 6/D b#,e ,e c/e0t#.
"&, e2i3ci&, c&0t#b#0 c&$& 0&,&t'&,A e0 b#,e LSA 3e'& ,/ e,c'it/'# e'# $/%
)i@e'e0te )e +# 0/e,t'#.
Un problema de todos los siglos
G#be' 'e3'e,e0t#' 0B$e'&, $/% 2'#0)e, e'# Bti+ e0 2e0e'#+ 3#'# c&0t#' c/J0t&,
h&$b'e, h#b(#0 )e,3+e2#)& e0 b#t#++#A [3e'& 0& c/#0)&A 3&' e9e$3+&A te0(#0 6/e
'e3#'ti',e /0# 3ie?# )e 3#0] "&, 3'&b+e$#,A % 0& ,;+& +&, $#te$Jtic&,A ,e 3+#0te#b#0
c/#0)& h#b(# 3&c#, c&,#, 6/D c&0t#'A c&$& e0 e+ c#,& )e te0e' 6/e 'e3#'ti' /0# ,&+#
3ie?# )e 3#0 e0t'e $/ch#, 3e',&0#, c[)e,)e +/e2&A +&, 2e0e'#+e, 0& e,t#b#0 )i,3/e,t&, #
'e0/0ci#' # ,/ 3&'ci;0]d.
U,,(&R(%<*<@&"#/*&,i2$%/*N&$*/*&(,-<.+7*<2/*&$,<52(*8&$,&Números mágicos y estrellas fugaces: los primeros pasos de la ciencia. WD.ic&A GHE`X0i'&A MSST.
,2O- L6 54>:<=6 9/_8
"# :e')#) e, 6/e 0/0c# ,e h# :i,t& /0 +e;0 6/e 6/ie'# ,e' h&'$i2#A 0& 3&'6/e te02#
$ie)& # ,e' t#0 chi6/itit&A ,i0& 3&'6/e e+ +e;0 e, e+ 'e% )e +# ,e+:# % +e 6/e)#'(# $/%
2'#0)e +# c&'&0#.
Fh&'#A +& c&0t'#'i& ,( h# ,/ce)i)&. a/b& /0# :e? /0# h&'$i2# 6/e 6/i,& ,e' +e;0.
"# c&,# e$3e?; c/#0)& +# h&'$i2# ,e 3/,& +# 3e+/c# 2'#0)/+&0# )e ,/ #b/e+# % +#0?;
/0 '/2i)&. H0 ,e2/i)# c&''i; # $ete'+e $ie)& # +&, )e$J,.
F6/e++& e'# t'e$e0)&. Wie0t'#, +#, &t'#, #0)#b#0 #c#''e#0)& h&9#, & 3#,t&'e#0)&
3/+2&0e, c6/e ,&0 +#, :#c#, )e +#, h&'$i2#,d 3#'# 6/e 0& @#+t#'# +# +eche e0 e+
h&'$i2/e'&A e++# ,e 3#,#b# e+ )(# c&$& ,i ,e t'#t#'# )e /0 :e')#)e'& +e;0.
"/e2& +&, '/2i)&, ,e +e @/e'&0 # +# c#be?#A 6/i,& i'+e #''ib# # /0 $&,6/it& ch/3#@+&' %
te'$i0; te0ie0)& /0# 'e%e't# c&0 /0 2&'2&9& 3e0)e0cie'&.
F,( #0)/:& +# h&'$i2# h#,t# e+ )(# e0 6/e ,e 6/e); ,&+# e0 e+ $&0te. G&+# c&0 ,/
3e+/c# % ,/, '/2i)&,.
H0t&0ce, ,e )i& c/e0t# 6/eA h#,t# e+ $i,$& +e;0A ,&+&A 3/e)e ,e' /0# h&'$i2#.
e #3'e0)i; &t'# c&,# $J,K 6/e # /0# h&'$i2# c/#+6/ie'# 3/e)e0 #3+#,t#'+#A #/06/e
'/9# c&$& /0 +e;0.
Ee'&A Y:e')#) 6/e /0 h&'$i2/e'&A e0 c#$bi&A e, #+2& 'e,3et#b+eZ
K%/<4I,&:*0/?(%@&"#(&3/%2<5(&4$;,8&$,&Secreto caracolA ^,.F,.A Q&+ih/eA LjjO.
,2S- "4> 6:4> 69 6>D/
YI;0)e h#% #'teZ
F3#'te )e e0 +&, $/,e&, % 2#+e'(#,A % )e +&, e)i@ici&, % $&0/$e0t&, 6/e 3&)e$&, :e'
3&' +# c#++eA e+ #'te +& 3&)e$&, e0c&0t'#' t#$biD0 e0 +# $B,ic#A e0 +# 3&e,(#A e0 +&,
#0/0ci&, 3/b+icit#'i&,...A % h#,t# e0 /0 ce0t'& )e $e,#. H,&A 3&' 0& h#b+#' )e+ be++&
e,3ectJc/+& )e +# 0#t/'#+e?#.
YG&0 +&, #'ti,t#, 6/ie0e, h#ce0 t&)& e,&Z G(A 3e'& 0& e, ,/ B0ic# $i,i;0K +# @/0ci;0
@/0)#$e0t#+ )e /0 #'ti,t# e, e0,eU#'0&, # $i'#' +# 'e#+i)#) c&0 &t'&, &9&,. E#'# e,&
c/e0t# c&0 /0# ,e0,ibi+i)#) e,3eci#+ c#3#? )e &b,e':#' 3'i$e'& %A +/e2&A )e )e,3e't#'
0/e,t'# i$#2i0#ci;0. F,( i0@+/%e ,&b'e 0/e,t'&, ,e0ti$ie0t&, % 3e0,#$ie0t&, 6/e :#0 3&'
+# :i)# c&''ie0)& # t&)& c&''e'A ,i0 c&0ce)e',e )e,c#0,&. "&, #'ti,t#, 0&, i0:it#0 # 3#'#'A
# 'e@+e.i&0#'A # )ete0e'0&, #0te +#, &b'#, )e #'te.
También tú eres artista
_&,&t'&,A ,i0 ,e' #'ti,t#, 3'&@e,i&0#+e,A $/ch#, :ece, 0&, c&$3&'t#$&, c&0 #/tD0tic&
#'teK c&$3&0e$&, % &')e0#$&, +# i$#2e0 c/#0)& h#ce$&, /0# @&t&< e+e2i$&, +# 3i0t/'#
!EE#OS #E'OR )*A A )*A
SEXTO GRADO
% e+ c&+&' )e /0# 3#'e) te0ie0)& e0 c/e0t# +# +/? )e+ c/#'t& & +&, $/eb+e, 6/e h#% e0 +#
h#bit#ci;0K )eci)i$&, 3ei0#'0&, )e /0# $#0e'# % 3&0e'0&, )ete'$i0#)& :e,ti)&...
_#t/'#+$e0teA e+ #'te :# $/ch& $J, #++J )e e,&. H, /0# #:e0t/'# e0 +# 6/e 3&)e$&,
e$b#'c#'0&, % e0 +# 6/eA 3&c& # 3&c&A b/,c#'e$&, % h#++#'e$&, te,&'&, 6/e 0&,
)e,c/b'i'J0 /0 $/0)& 0/e:&. H)i@ici&,A e,c/+t/'#,A te9i)&,A /0 @'#,c& )e 3e'@/$eA /0
:#,&... t&)& 3/e)e c&0:e'ti',e e0 /0# &b'# )e #'te.
¿Qué tengo que hacer para ser artista?
H0 3'i0ci3i&A t&)# 3e',&0# 3/e)e ,e' /0 #'ti,t#< 3e'& +# 'e#+i)#) e, 6/e ,;+& /0&, 3&c&,
+& +&2'#0. H+ #'ti,t# tie0e 6/e te0e' /0# ,e0,ibi+i)#) e,3eci#+A c#3#ci)#) )e c'e#ci;0A )e
)#' @&'$# # +# i0,3i'#ci;0...A % e,t& 'e6/ie'e )&te, 0#t/'#+e,A :&c#ci;0A #)ie,t'#$ie0t& %
t'#b#9&.
"# hi,t&'i# )e$/e,t'# 6/eA 3#'# /0 #'ti,t#A c&0,e2/i' /0 3/e,t& i$3&'t#0te e0 +#
,&cie)#) e, )i@(ci+ % c&,t&,&.
_&,&t'&, c&0&ce$&, # +&, 6/e h#0 t'i/0@#)&A 3e'& Yc/J0t&, ,e h#0 6/e)#)& e0 e+
c#$i0&Z V0c+/,& # +&, @#$&,&, +e, h# ++e:#)& $/ch& tie$3& )e t'#b#9&A )e e,c'it&,A )e
t#'e#,...
Nada sin esfuerzo
"& e,e0ci#+ 3#'# t'i/0@#'A e0 e,t# c&$& e0 c/#+6/ie' &t'# 3'&@e,i;0A e, +# :&+/0t#) 3#'# e+
t'#b#9&A +# c&0,t#0ci#A e+ e,t/)i&... H0 +#, #'te, 3+J,tic#,A h#% &t'# c&,# e,e0ci#+K +# :i,it# #
+&, $/,e&,.
Ne'A :e' % $J, :e'. H,&A #)e$J, )e+ )&$i0i& )e +# tDc0ic#A )e+ /,& )e +&, $#te'i#+e,A
,i0 )e,c/i)#' e+ e,t/)i& 3#'#+e+& )e +#, cie0ci#, % +#, h/$#0i)#)e,.
H0 +# #ct/#+i)#) +# :(# )e #cce,& # +# 3'&@e,i;0 )e #'ti,t# e, +# @&'$#ci;0 e0 +#,
e,c/e+#, )e ^e++#, F'te,.
G&0 e,t/)i&, ,/3e'i&'e,A /0i:e',it#'i&,. >e0e'#+$e0te ,e i02'e,# $e)i#0te /0
e.#$e0A 6/e c&0,i,te e0 /0# 3'/eb# )e )ib/9& # +J3i? ,&b'e /0# @i2/'# )e %e,& % /0#
3'/eb# )e c&+&' #0te /0# 0#t/'#+e?# $/e't#. C0# :e? #)6/i'i)&, +&, c&0&ci$ie0t&, % +#,
)e,t'e?#, Ye'e, %# /0 #'ti,t#Z E'&b#b+e$e0te 0&K /0# c&,# e, te0e' e,t# @&'$#ci;0 % &t'#
,e' c#3#? )e e.3'e,#' t/ i0,3i'#ci;0 /ti+i?#0)& +&, $#te'i#+e,.
W#'(# Ni++#+b#A Por amor al arte. WD.ic&A GHE`GWA MSSO.
,2T- '>/1 /86:4>6U41 :</U4141
Ni:(# e0 /0 3/eb+& /0# $/ch#ch# $/% b&0it#< t#0 b&0it#A 6/e t'e, he'$#0&, c&$e0?#'&0
# e0#$&'#'+#. H++# +&, &%; # +&, t'e, % 0& ,#b(# c;$& )eci'+e, 6/e 0& ,i0 6/e ,e 3e+e#'#0.
H,t& @/e +& 6/e ,e +e &c/''i; #+ @i0K
"+e2; e+ $#%&' # )ec+#'#'+e ,/ #$&'.
–YIe :e'#, $e 6/ie'e, t#0t&Z –+e 3'e2/0t; +# $/ch#ch#.
–F% 0iU#. b#0t& te 6/ie'&A t#0t&A 6/e h#'(# c/#+6/ie' c&,# 6/e 3i)ie'#,.
–^/e0&. YV'(#, # c/i)#' # /0 $/e't& e0 e+ ce$e0te'i&Z
–G(.
–Ne0 e0 +# 0&cheA e+ $/e't& e,t#'J +i,t&A +& ++e:#'J, #+ c#$3&,#0t&.
–^/e0&.
F+ '#t& ++e2; # )ec+#'#',e e+ ,e2/0)& he'$#0&.
–a#'(# +& 6/e $e 3i)ie'#,A 3#'# 6/e ,/3ie'#, c/J0t& $e 2/,t#,.
–YIe :e'#,Z
–Q+#'&.
–E/e, e,t# 0&che h#'J, c&$& ,i @/e'#, $/e't&.
Fce3t; % +e t&$; +#, $e)i)#, 3#'# h#ce'+e ,/ c#9#.
H+ te'ce' he'$#0& ++e2; $J, t#')e.
–F%A 0iU#A e'e, $i #$&'. a#'(# 3&' ti +& 6/e $e &')e0#'#,.
–Ya#'(#, )e )i#b+it&Z
–Ie +& 6/e 3i)#, % $#0)e,.
"& cit; 3#'# +# 0&che.
Q/#0)& ++e2; e+ 6/e ib# # h#ce' )e $/e't&A +& #$&'t#9; % +& $eti; #+ #t#B).
F+ '#t& ++e2; e+ 6/e )eb(# c/i)#'+&K +e )i& c/#t'& ci'i&, % +& $#0); #+ 3#0te;0 c&0 e+
)i@/0t& # :e+#'+&.
F+ $J, chic& +& :i,ti; c&0 /0 t'#9e c/bie't& )e +#t#, #2/9e'#)#,. Q#)# +#t# ++e:#b# /0#
:e+# e0ce0)i)# )e0t'&. "e 3/,& c/e'0&,. G#+i; +#0?#0)& )e,te++&, % chi,3#,< ti0ti0e#b# #+
c#$i0#'.
–Ye 6/D )eb& h#ce'Z –3'e2/0t;.
!EE#OS #E'OR )*A A )*A
SEXTO GRADO
–Ne #+ 3#0te;0 % te 3&0e, # )#' )e b'i0c&,.
"+e2; #+ 3#0te;0 %A #/06/e c&0 $ie)&A c&$e0?; # ,#+t#'.
–[F:e W#'(# G#0t(,i$#A 6/D e, e,&] –2'it; e+ 6/e e,t#b# :e+#0)&. Ge ech; # c&''e'.
–[m#$A /0 )i#b+&] –2'it; e+ $/e't& % e,c#3;.
–[C0 $/e't& 6/e c&''e] –2'it#b# e+ )i#b+it& #+ e$3'e0)e' +# h/i)#.
H+ 3'i$e'& :&+te#b# % :e(# 6/e +& 3e',e2/(#0. _& 3#'; h#,t# ++e2#' # ,/ c#,#. Ge
#:e0t; # ,/ h#$#c#.
H+ ,e2/0)&A 3#'# e,c#3#' )e+ )i#b+&A ,e e,c&0)i; e0 +# $i,$# h#$#c#.
H+ )i#b+&A c&0 e+ ,/,t&A 0i :i& 6/e e+ $/e't& :e0(# )e+#0te )e D+A ,e @/e # e0c&0t'#'+&
e0 ,/ $i,$(,i$# h#$#c#.
Q/#0)& ,e )ie'&0 c/e0t# )e +# b'&$# % )e ,/ $ie)&A )e9#'&0 e0 3#? # +# $/ch#ch#K
0i +# :&+:ie'&0 # :e'< 0i #)i;, +e )i9e'&0.
H+i,# g#$('e? cc&$3.dA Tres enamorados miedosos. Cuentos y narraciones indígenas. WD.ic&A GHEA LjjS.
,2V- %49 U/ P48D/>>/7
_& c#be )/)#K )e 0iU&A # $( $e ,e2/(# e+ ,&+.
F0)#b# )et'J, )e $( c&$& 3e''it& @#+)e'&< )e,3ei0#)& % )/+ceA c+#'& % #$#'i++&K
e,e ,&+ c&0 ,/eU& 6/e ,i2/e # +&, 0iU&,.
G#+t#b# )e 3#ti& e0 3#ti&A ,e 'e:&+c#b# e0 $i #+c&b#.
F/0 c'e& 6/e #+2/0#, :ece, +& e,3#0t#b#0 c&0 +# e,c&b#.
e # +# $#U#0# ,i2/ie0teA %# e,t#b# &t'# :e? c&0$i2&A
)e,3ei0#)& % )/+ceA c+#'& % #$#'i++&K e,e ,&+ c&0 ,/eU& 6/e ,i2/e # +&, 0iU&,.
b&)& e+ cie+& e'# )e #Ui+< t&)# +# c#,#A )e &'&.
[Q/J0t& ,&+ ,e $e $et(# 3&' +&, &9&,]
W#' #)e0t'& )e +# @'e0teA # )&0)e 6/ie'# 6/e :&%A #/06/e h#%# 0/be, ce''#)#,A [&h c/J0t& $e 3e,# e+ ,&+]A [&h c/J0t& $e )/e+eA #)e0t'&A 6/e :i#9# c&0$i2&]
e& 0& c&0&c( e0 $i i0@#0ci# ,&$b'#A ,i0& 'e,&+#0#.
Q#)# :e0t#0# e'# ,&+A c#)# c/#'t& e'# :e0t#0#,.
"&, c&''e)&'e, te0)(#0 #'c&, )e +/? 3&' +# c#,#.
H0 +&, J'b&+e, #')(#0 +#, #,c/#, )e +#, 0#'#09#,A % +# h/e't# e0 +/$b'e :i:# ,e )&'#b#.
"&, 3#:&, 'e#+e, e'#0 3#'ie0te, )e+ ,&+. "# 2#'?# e$3e?#b# # ++#$e#' # c#)# 3#,& 6/e )#b#.
e # $( e+ ,&+ $e )e,:e,t(# 3#'# 3e2#',e c&0$i2& )e,3ei0#)& % )/+ceA c+#'& % #$#'i++&K e,e ,&+ c&0 ,/eU& 6/e ,i2/e # +&, 0iU&,.
Q/#0)& ,#+( )e $i c#,# c&0 $i b#,t;0 % $i h#t&A
+e )i9e # $i c&'#?;0K –[e# ++e:#, ,&+ 3#'# '#t&]
H, te,&'& –% 0& ,e #c#b#K 0& ,e $e #c#b# –% +& 2#,t&. b'#i2& t#0t& ,&+ #)e0t'& 6/e %# t#0t& ,&+ $e c#0,#.
e& 0& c&0&c( e0 $i i0@#0ci# ,&$b'#A ,i0& 'e,&+#0#.
U4>/,*/&W$A$*@&"O/4&'$&Q/,-$%%$A8&$,&QD,#' F'(,ti)e, c,e+ecci;0dA Auelta a la casa en 75 poemas. WD.ic&A GHE`E+#0et#A MSSO.
!EE#OS #E'OR )*A A )*A
SEXTO GRADO
,@W- L41 1/0>/D41 U/ P6>=6><D6 Hoy vamos a leer la historia de una niUa que comienza a llevar un diario. Un cuaderno donde anota todo lo que le sucede.
Iice0 6/e h#% 6/e e,c'ibi' t&)&... YH,c'ibi' t&)&Z Ya#,t# e,&, ,/eU&,A ,ec'et&, % @#0t#,(#,
6/e ,e $e 6/ie'e0 ,#+i' )e +# c#be?#Z Yb&)& +& 6/e i0:e0te$&, % h#2#$&, >'i,e+)#A "/3eA
Q/c# % %&Z Y\/D aDct&' e, e+ 0iU& 6/e $e 2/,t#Z N&% # e,c'ibi' $i, ,ec'et&, )e h&% e0
#)e+#0te.
Miércoles 10 de abril
H0 +# $#U#0# t'#tD )e 3ei0#'$e )e &t'& $&)& 3#'# 6/e aDct&' ,e )ie'# c/e0t# )e 6/e %#
te02& LM #U&,A 3e'& 0& @/e @Jci+ 3&'6/e te0(# e+ 3e+& t#0 e0'e)#)& 6/e +e t/:e 6/e 3e)i'
#%/)# # $i $#$J % @i9#'$e c;$& +& )e,e0'e)#b#A 3#'# h#ce'+& %& ,&+# &t'& )(#...
ge,/+t# 6/e $e ce3i++& e$3e?#0)& 3&' +#, 3/0t#, % ,/bie0)& 3&c& # 3&c& 3&' $ech&0e,A
c&0 3#cie0ci#A h#,t# )e,e0'e)#'+& t&)&< #,( 0& $e )/e+e t#0t&.
–YE&' 6/D ,e $e h#ce0 0/)&, c&0 e+ c#be++&Z –+e 3'e2/0tD.
–H, 6/e 0& te ce3i++#, +& ,/@icie0te< ,;+& +& h#ce, e0 +#, $#U#0#,.
We )i9& 6/e +&, )e)&, ,e':(#0 )e 3ei0eA 6/e c&0 +#, %e$#,A 0& +#, /U#,A $e 3ei0#'# % #+
$i,$& tie$3& $e )ie'# /0 $#,#9e e0 +# c#be?#. Ie e,# $#0e'# e0t'# e+ #i'e % ci'c/+#
$e9&' +# ,#02'e. H, $J, & $e0&, #,(K
Ge0t( c&$& ,i e,t/:ie'# +#:J0)&$e +# c#be?#A 3e'& #+ @i0#+ 3/)e )e9#'$e e+ 3e+& ,/e+t&A
c&0 /0 b'&che )e +#)&. Wi c#'# +/ce )i@e'e0te % e+ c#be++& ,e :e $J, ,/#:e % b'i++#0teA 0&
c&$& c&0 +# t'e0?# )e ,ie$3'e.
b&)& e+ )(# $e ,e0t( $J, +i2e'# % c&0te0t#A 3e'& 3&' $J, 6/e b/,6/D # aDct&'A 0& +& :i.
_& i$3&'t#A $#U#0# 3/e)e ,e'... e,3e'&.
Rueves 11 de abril
a&% c&''ete#$&, # aDct&'... 0/0c# i$#2i0D 6/e c&''ie'# t#0 'J3i)&.
F +# ,#+i)# )e c+#,e, +e, c&0tD # $i, #$i2#, +& 6/e $i $#$J $e h#b(# )ich& #ce'c# )e+
c#be++&A % t&)&, e$3e?#$&, # ,&b#'0&, +# c#be?#.
Q/c# tie0e /0# @&'$# )e c#be?# $/% chi,t&,#A c&$& )e ,i20& )e i0te''&2#ci;0 % e+
c#be++& c&$& e,t'&3#9&. H,t&% ,e2/'# )e 6/e 3&)'(#$&, b#''e' +# e,c/e+# c&0 ,/ t'e0?#...
H0 c#$bi&A >'i,e+)# +& tie0e $/% ,/#:ecit&A c&$& )e $/Uec#. Iice 6/e e, 3&'6/e ,e +&
+#:# t&)&, +&, )(#, c&0 9#b;0 )e 3#,t# % +/e2& ,e +& e09/#2# $/% bie0 c&0 /0# @;'$/+#
,ec'et# )e ,/ $#$J.
D/&2$&4/&.+<$%$&'$0<%&1/%.+$&$*&"*$0%$-/&'$&>(2<4<(89&R/%&2I*&0/*.+<44(*&.+$&4$&3<0<2/*
3#'# 6/e 0&, +& )i9e'#A 0i 3(&... ,;+& ,e 'e(#.
H0t&0ce, aDct&' 3#,; 3&' #h(A ,e 6/e); $i'J0)&0&, c&$& ,i e,t/:iD'#$&, +&c#, %
e$3e?; # b/'+#',e. Q/#0)& 0&, )i$&, c/e0t#A t&)#, ,#+i$&, # #t'#3#'+&. _&, c&,t; /0
3&c& )e t'#b#9& 3&'6/e e, $/% 'J3i)&A 3e'& +& c#3t/'#$&, 3#'# t&c#'+e e+ 3e+&.
>'it#b# 3i)ie0)& #/.i+i&A 3e'& 0#)ie +& 'e,c#t;.
=/e $/% )i:e'ti)&. bie0e e+ c#be++& 2'/e,&A +#ci& % $/% 0e2'&.
_/0c# ,e $e h/bie'# &c/''i)& 6/e e+ 9#b;0 )e 3#,t# t#$biD0 ,i':e 3#'# e+ 3e+&. N&% #
h#ce' +# 3'/eb#.
W#ite Vb#'2oe02&iti#A Los secretos de Margarita. WD.ic&A GHEA LjjM.
,@,- L6 :6D6 U/ 69I65606
a#ce $/ch&, #U&,A e0 +#, i0$e)i#ci&0e, )e /0 3/eb+& c/%& 0&$b'e 0& 'ec/e')&A :i:(#0
t'e, he'$#0#, e0 /0# c#,it# ,it/#)# # +# &'i++# )e+ c#$i0&. "#, he'$#0#, te0(#0 /0
9#')i0cit&A % /0# )e +#, 3+#0t#, $J, #b/0)#0te, e'# +# &+&'&,# #+b#h#c#. Q/i)#b#0 e+
9#')i0cit& c&0 $/ch& e,$e'& % t&)#, +#, t#')e,A %# /0#A %# +# &t'#A ,e &c/3#b#0 )e 'e2#'
+#, 3+#0t#, % #''e2+#'+#,.
H+ 'e% 3#,e#b# # c#b#++& % t&)&, +&, )(#, 3#,#b# @'e0te # +# c#,it# )e +#, t'e, he'$#0#,.
F+ #ce'c#',eA +#, ,#+/)#b# i0:#'i#b+e$e0teA )iciD0)&+e,K
F)i;,A ,eU&'it#, )e +#, #+b#h#c#,A
YQ/J0t#, h&9#, tie0e +# $#t#Z
"#, 0iU#, c#++#b#0 3&' te$&' #+ ,&be'#0&A 3e'& /0 )(# +# $e0&' 'e,&+:i; 6/e +#
3';.i$# c&0te,t#'(# #+ ,#+/)& )e+ 'e%.
C0# t#')eA c&$& )e c&,t/$b'eA 3#,; e+ 'e% $ie0t'#, +# $e0&' 'e2#b# +#, 3+#0t#, %
)i9&K
F)i;,A ,eU&'it# )e +# #+b#h#c#A
YQ/J0t#, h&9#, tie0e +# $#t#Z
!EE#OS #E'OR )*A A )*A
SEXTO GRADO
"# 0iU# ,e i'2/i; % +e c&0te,t;K
G/ $#9e,t#)A 6/e e, t#0 ,#bi&A
YQ/J0t#, e,t'e++#, tie0e e+ cie+&Z
F+ &(' e,t& +#, he'$#0#, $#%&'e, +# 'e2#U#'&0 % ,e #,/,t#'&0 3e0,#0)& e0 e+ c#,ti2&
6/e +e, ib# # c#e' 3&' e+ #t'e:i$ie0t& )e +# 3e6/eU#.
F+ 'e%A ,i0 e$b#'2&A +e hi?& $/ch# 2'#ci# +# 'e,3/e,t# )e +# 0iU# % 3e0,; e0 h#ce'+e
/0# b'&$#.
I/'#0te /0&, )(#,A )e9; )e h#ce' ,/ #c&,t/$b'#)& 3#,e& # c#b#++& ce'c# )e +# c#,# %A
c/#0)& $e0&, +& e,3e'#b#0 +#, he'$#0#,A +#, i0:it; #+ 3#+#ci&.
"#, 0iU#, t/:ie'&0 6/e &be)ece'A 3e'& e,t#b#0 #te''&'i?#)#, c&0 e+ c#,ti2& 6/e +#,
e,3e'#'(#.
Q/#0)& ++e2#'&0 #+ 3#+#ci&A @/e'&0 'ecibi)#, c&0 2'#0)e, h&0&'e,.
H++#,A c&$& )e,c&0&c(#0 +# eti6/et# )e +# c&'teA e,t#b#0 #b&ch&'0#)#, % 0& ,#b(#0
c;$& )eb(#0 #ct/#'.
=/e'&0 i0:it#)#, # )/+ce, e.6/i,it&,A @'/t#, 6/e 0/0c# h#b(#0
:i,t& % &+&'&,&, :i0&,.
"# $e0&' 0& 6/i,& 3'&b#' 0#)#A % #+ :e' e,t& e+ 'e% +e 3'e2/0t;
e+ $&ti:&. H++# 'e,3&0)i; 6/e #++( 0& h#b(# 0#)# 6/e )e,e#'# c&$e'A
3e'& e+ 'e% i0,i,ti; % +e )i9& 6/e 3i)ie'# +& 6/e 6/i,ie'#A 6/e 3&' )i@(ci+ 6/e @/e'# ,e +&
t'#e'(#.
H0t&0ce,A e++# )i9&K
\/ie'& 0ie:e t&,t#)# e0 +# 3/0t# )e /0 c/chi++&.
H+ 'e% @e,te9; t#0t& +# &c/''e0ci# )e +# 0iU# 6/e ,e c#,; c&0 e++#A % )e e,t# $#0e'# +#
9&:e0 ,e c&0:i'ti; e0 'ei0#.
e c&$ie'&0 @e+ice, /0#, c/#0t#, 3e')ice,A % # $( 0& $e )ie'&0 3&'6/e 0& 6/i,ie'&0.
9e%es:e%-5en:)%e;is:en%):ras%<ersi)nes=%d)nde%se%:i:5+a%/>a%(a-e:a%de%a+?a.a-a76 El triunfo del ingenio sobre el poder es un tema muy apreciado en los relatos populares, sobre todo si el más pequeUo vence, con su humor y sabiduría.
"#(&2(-(&'$&(4?(3(0(8&$, F0# >#''#+;0 c,e+ecci;0 % c&$e0t#'i&,dA Cuentos y leyendas hispanoamericanas. WD.ic&A
GHE`"#'&/,,eA MSSf.
,@2- L6 0.06>6056
"# Q&,t# Qhic# e, /0# 'e2i;0 c&$3'e0)i)# e0t'e Fc#3/+c&A >/e''e'&A % E/e't& x02e+A
X#.#c#< e,tJ +i$it#)# #+ ,/' 3&' e+ XcD#0& E#c(@ic& % #+ 0&'te 3&' +# Gie''# W#)'e )e+ G/'.
H,te e,3#ci& e,tJ c&$3#'ti)& 3&' 3&b+#ci;0 i0)(2e0#A $e,ti?# % #@'&$e,ti?#. H0 e,t#
'e2i;0 ,e c/e0t# c&0 /0# #$3+i# :#'ie)#) )e t'#)ici&0e, $/,ic#+e,. v,te e, /0 e9e$3+& )e
+,(&1<$=(&.+$&%$-/2(& 4/*&)$%*/*&'$& 4(&0(,0<;,&%$)/4+0</,(%<(&"#(&0+0(%(03(8&A&.+$&$*-I&
i0te2'#)# #+ 'e3e't&'i& )e +# c&$/0i)#) )e,)e h#ce $/ch&, #U&,.
"# c/c#'#ch# 0& :i0&
3&'6/e +e h#ce @#+t# /0 3ieA
,e +& 6/it; +# 2#++i0#
,e $eti; #)e0t'& eq +# 'e).
La cucaracha, la cucaracha
ya no puede caminar,
porque le faltan, porque le faltan,
alitas para volar.
e# ,e :# +# c/c#'#ch#A
%# ,e :# 3#'# +# e,t#0ci#A
3&'6/e 0& ,e 6/i,& )#'
#+ 3#'ti)& )e Q#''#0?#
La cucaracha, la cucaracha
ya no puede caminar,
porque le faltan, porque le faltan
alitas para volar.
e# ,e :# +# c/c#'#ch#A
%# ,e :# 3#q+# Ni2(#A
3&'6/e 0& ,e 6/i,& )#'
#+ 3#'ti)& )e Qh/0)(#.
La cucaracha, la cucaracha
ya no puede caminar,
porque le faltan, porque le faltan,
alitas para volar.
GeU&'#A %& 0& +# t'#9eA
/,te) ,e :i0& c&0$i2&K
$e )i9& 6/e ib# # +#:#'
+# '&3# )e ,/ $#'i)&.
La cucaracha, la cucaracha
ya no puede caminar,
porque le faltan, porque le faltan,
alitas para volar.
F%B)#$e b/e0 me,B,
# 3i0t#' /0 J02e+ be++&A
)e +# 3/0t# )e +&, 3ie,
h#,t# e+ B+ti$& c#be++&.
La cucaracha, la cucaracha
ya no puede caminar,
porque le faltan, porque le faltan,
alitas para volar.
I&0)e $#0)#0 #2/i+i++#,
0& 2&bie'0#0 2#:i+#0e,A
0i e0 +#, 0#h/#, #$#'i++#,
#/06/e +#, ,/'t#0 )e h&+#0e,.
La cucaracha, la cucaracha
ya no puede caminar,
porque le faltan, porque le faltan,
alitas para volar.
!EE#OS #E'OR )*A A )*A
SEXTO GRADO
[F%A c#'#$b#]A $i, @'i9&+e,
%# ,e $e e,tJ0 6/e$#0)&
+& 6/e $e :#+e % $e :#+e
6/e #3e0#, +&, e,t&% ,e$b'#0)&.
La cucaracha, la cucaracha
ya no puede caminar,
porque le faltan, porque le faltan,
alitas para volar.
e# c&0 e,t# $e )e,3i)&
)e ,eU&'#, % $/ch#ch#,A
#6/( ,e #c#b#0 +&, :e',&,A
)$%*/*&'$&"#(&0+0(%#ch#
"#(&0+0(%(03(8&$,&Q#'+&, g/(? g&)'(2/e? cc&$3.dA Aersos, música y baile de artesa de la Costa Chica, San Nicolás, Guerrero y el CirueloA X#.#c#. WD.ic&A GHE`QX"WHsA MSSR.
,@@- L41 6I68<041 56I968
F/06/e te 3#'e?c# $e0ti'#A h/b& /0# D3&c# e0 +# 6/e t/, bi,#b/e+&, e'#0 9;:e0e, %
e,t#b#0 e0#$&'#)&,. Ee'& e0t&0ce, 0& e'# t#0 @Jci+ c&$& #h&'# :e',e & ,i$3+e$e0te
e,c'ibi',e c#'t#, '&$J0tic#, e0t'e +&, 0&:i&,. H+ i02e0i&,& ,i,te$# 6/e ,e i0:e0t; 3#'#
3&)e' +#0?#',e $e0,#9e, ,i0 +e:#0t#' +#, ,&,3ech#, )e +&, 3#)'e, & :i2i+#0te, @/e /ti+i?#'
/0 &b9et& 6/e c#,i t&)#, +#, ,eU&'it#, )e e0t&0ce, ++e:#b#0 # c/#+6/ie' 3#'teK e+ #b#0ic&.
Ge2B0 +# 3&,ici;0 & +&, $&:i$ie0t&, )e+ #b#0ic&A +# $/9e' 3&)(# 'e+#ci&0#',e c&0 ,/
e0#$&'#)&A )#'+e i0,t'/cci&0e, & i0@&'$#ci;0 % )ec+#'#'+e ,/, e$&ci&0e,. H,te ,i,te$#
'e,/+t# )i:e'ti)(,i$& %A #/06/e 0& te02#, #b#0ic&A 3&)'(# ,e'te )e /ti+i)#) ,i te @#b'ic#,
/0& )e c#'t;0 & )e 3#3e+ % h#ce, ,eU#+e, )e,)e +e9&,A e,& ,(A t&)#, ,e'J0 ,eU#+e, )e #$&'.
! "_$&.+<$%/8&1/'7(&'$0<%*$&'$&)&, $#0e'#,K /0# e,c&0)ie0)& +&, &9&, )et'J, )e /0
#b#0ic& #bie't&A % +# &t'#A $&:ie0)& e+ #b#0ic& 9/0t& # /0# $e9i++#A '&?J0)&+#.
! E#'# /0# cit#K t&c#' e+ &9& )e'ech& c&0 e+ #b#0ic& ce''#)& ,i20i@ic# 6/e ,e )e,e#
/0# cit#A +# h&'# ,e $#'c# #b'ie0)& /0 0B$e'& )ete'$i0#)& )e :#'i++#,.
! R(%(&1$'<%&'<*0+41(*N&$4&(?(,<0/&(4%$'$'/%&'$&4/*&/6/*&.+<$%$&'$0<%&"4/&*<$,-/8
! a#ce' /0 'e3'&cheK 3#'# )eci' 6/e e,tJ0 ,ie0)& c'/e+e, c&0 0&,&t'#, % 6/e
6/e'e$&, /0 c#$bi& )e #ctit/)A ce''#' % #b'i' e+ #b#0ic& :#'i#, :ece,.
! E#'# 3e)i' 3'/)e0ci#K #$e0#?#' c&0 e+ #b#0ic& ce''#)&.
! E#'# #:i,#' )e 6/e 0&, ,i2/e0 & #+2/ie0 0&, e,tJ :ie0)&K 2i'#' e+ #b#0ic& c&0 +#
$#0& i?6/ie')#.
! E#'# 3e)i' 6/e 0&, ,i2#0K 3&0e' e+ #b#0ic& )e+#0te )e +# c#'# c&0 +# $#0& )e'ech#.
! E#'# 3e)i' 6/e 0& 0&, &+:i)e0K ,e 3&0e e+ #b#0ic& )et'J, )e +# c#be?#.
! E#'# 3e)i' )i,c'eci;0 % 6/e 0/e,t'&, ,ec'et&, 0& ,e ,e3#0K #b'i' e+ #b#0ic& % t#3#'
c&0 D+ +# &'e9# i?6/ie')#.
! E#'# )eci' 6/e ,(K #3&%#' e+ #b#0ic& e0 +# $e9i++# )e'ech#.
! E#'# 3'e2/0t#' ,i ,&$&, c&''e,3&0)i)&, e0 e+ #$&'K e0t'e2#' e+ #b#0ic& ce''#)&.
! E#'# )eci' te &)i&K $&:e' 'J3i)& e+ #b#0ic& e0t'e #$b#, $#0&,.
! E#'# e.3+ic#' 6/e ,e 6/ie'e # &t'# 3e',&0#K 2i'#' e+ #b#0ic& c&0 +# $#0& )e'ech#.
! E#'# 3e)i' 6/e ,e &+:i)e0 )e 0&,&t'&,K ,/9et#' e+ #b#0ic& #bie't& c&0 +#, )&,
$#0&,.
! E#'# )eci' 6/e 0&K #3&%#' e+ #b#0ic& e0 +# $e9i++# i?6/ie')#.
! E#'# 3e)i' ,&+#$e0te #$i,t#) % 0& #$&'K b#9#' 0/e:#$e0te e+ #b#0ic&.
! E#'# )eci' #)i;,K 3&0e' e+ #b#0ic& )et'J, )e +# c#be?# $#0te0ie0)& /0 )e)&
e.te0)i)&.
Se pueden imaginar a las damas de esa época con sus elegantes abanicos moviéndolos con gracia cuando, en realidad estaban hablando con su amado. En este tiempo las cosas han cambiado con relación al noviazgo pero lo que no cambia es la necesidad de compartir un código secreto para comunicarnos cuando es necesario. ¿Ustedes tienen alguno?
Q(%7(&Q(C$%+@&"#/*&(?(,<0/*&3(?4(,8@&$,&El enigma de los códigos secretos. WD.ic&A GHE`Ii#0#A MSSf.
.
!EE#OS #E'OR )*A A )*A
SEXTO GRADO
,@F- )4R961 69 Z</8D4
Ie t/ b&c# 6/ie'& /0 be,&A
)e t/ c#$i,# /0 b&t;0A
)e t/, $#0&, /0 #0i++&
% )e t/ 3ech& e+ c&'#?;0.
Iice, 6/e 0& ch/3#, $ie+
3&'6/e 0& e'e, #be9it#K
+# 0&che e0 6/e te be,D
te0(#, )/+ce e0 +# b&6/it#.
Iice0 6/e +& 0e2'& e, +/t&A
%& )i2& 6/e 0& e, :e')#)K
3&'6/e t/, &9&, ,&0 0e2'&,
% ,&0 $i @e+ici)#).
bB tie0e, 2'i3#
%& te02& t&,A
c&0 /0 be,& e0 +# b&6/it#
,e 0&, 6/it# # +&, )&,.
Iice, 6/e $e 6/ie'e,A
)ice, 6/e $e #)&'#,A
% # +# :/e+t# )e +# e,6/i0#
)e c/#+6/ie'# te e0#$&'#,.
Q&'tD +# @+&' )e +i$;0
% $e +# 6/e)D $i'#0)&K
tB $e )ice, 6/e ,(A
3e'& 0& $e )ice, c/#0)&.
Q/#0)& te )i2#0 ch#3#''&A
ch#3#''& 3&' e,t#t/'#A
'ec/e')# 6/e e+ 3e'@/$e c#'&
,ie$3'e :ie0e e0 $i0i#t/'#.
e# c&0 D,t# $e )e,3i)&
c&0 /0# e,t'e++# )e &'ie0teK
0& ,e +e, :#%# # &+:i)#'
+& 6/e te0e$&, 3e0)ie0te.
"/i, )e +# EeU# c,e+ecci;0dA Coplas al viento. WD.ic&A GHE`QX_F=HA MSSP.
,@K- $9 =6D4
F+ )(# ,i2/ie0te $e $&'(# )e 2#0#, )e :&+:e' # e,3i#' #+ :ie9it&. E&' t&)& +& 6/e h#b(#
:i,t& e+ )(# #0te'i&'A #+2& $e )e,3e't#b# c&$& 0/0c# +# c/'i&,i)#). b#0t& 6/e e0 +#
e,c/e+# 0& 3/)e )e9#' )e 3e0,#' e0 D+ )/'#0te +# c+#,e )e bi&+&2(#. "# $#e,t'# ,e )i&
c/e0t# )e $i )i,t'#cci;0 % $e 3i)i; 6/e $e 3/,ie'# )e 3ie.
–W#'t(0A 3&' +& 6/e :e& 0& e,tJ, $/% i0te'e,#)& e0 +# c+#,eA Y:e')#)Z YE&)'(#,
)eci'$e )e 6/D e,t#b# h#b+#0)&Z
F +# ,eU&'it# "/c% e'# )i@(ci+ e02#U#'+#. _& t/:e )e &t'# $J, 6/e )eci'+e +# :e')#)K
6/e 0& e,t#b# 3&0ie0)& #te0ci;0 e0 +# c+#,e. H+ 'e,/+t#)& e'# )e e,3e'#',eK # e++#
,ie$3'e ,e +e &c/''(# +& $i,$&A $#0)#'$e #+ 'i0c;0.
^/e0&A 3e'& h#b+#b# )e 6/e e,e )(#A )e,3/D, )e c&$e' /0 h&''ib+e h(2#)&
e0ceb&++#)&A 6/e ,e $e #0t&9#b# $e0&, 6/e +# ,&3# )e '#t&0e,A +#2#'ti9#, % c#'#c&+e,A
$e @/i # $i c/#'t& # #'$#' c/#0t& #0te, e+ te+e,c&3i& % # e,3e'#' # 6/e ,/ce)ie'# #+2&
e0 +# c#++e & e0 e+ )e3#'t#$e0t& )e+ :ie9it&. H,# :e? ++e2; t#')eA c&$& # +#, ,iete )e +#
0&che. Ge +e :e(# c&0te0t&. E'i$e'& ,e 3/,& ,/ b#t#A ,e c&$i; /0 )/'#?0& % @/e #+
c/#'t& #+ 6/e $i te+e,c&3i& 0& ++e2#b#. ge2'e,; c&0 /0 2#tit& b+#0c&. "& #c#'ici; % +&
)e9; ,&b'e +# $e,#A 9/0t& # /0 3+#t& )e +eche. H0 e,# &c#,i;0 0& +e ech; 2&t#, )e ,/
#,6/e'&,# 3;ci$#.
b'#tD e0t&0ce, )e e.3+ic#'$e t&)& +& ,/ce)i)&K
Ld E&)'(# ,e' 6/e e+ 2#t& e$b'/9#)& 0& @/e'# 2#t&A ,i0& 2#t#A % 6/e +# @;'$/+# +e
h/bie'# #%/)#)& # te0e' '#3i)(,i$& /0 hi9&.
Md H+ :ie9it& 3&)'(# ,e' /0 i0:e0t&' 6/e h#b(# )e,c/bie't& /0 bJ+,#$& 3#'# 'e)/ci'
# +&, #0i$#+e, )e t#$#U&. F,(A c/#+6/ie' 0iU& te0)'(# e0 ,/ c#,#A 3&' e9e$3+&A /0
e+e@#0te & /0# 9i'#@# )e+ t#$#U& )e /0 3e''it&.
Od "& 3e&' )e t&)&K 6/e e0 'e#+i)#) 0& ,/ce)ie'# 0#)# e.t'#U&A 6/e e+ :ie9it& 0&
@/e'# 0i b'/9& 0i i0:e0t&'A 6/e +#, 2&t#, @/e'#0 :it#$i0#,A 6/e e+ 2#tit& @/e'# /0 ,i$3+e
2#tit& % e+ 2#t&A /0 2#t& 6/e e,t/:ie'# )&'$i)& e0 e,&, $&$e0t&, e0 #+2B0 +/2#' )e+
)e3#'t#$e0t& 6/e %& 0& #+c#0?#b# # :e'.
!EE#OS #E'OR )*A A )*A
SEXTO GRADO
H+ hech& e, 6/e e+ :ie9it& e,t#b# t#0 #+e2'e 6/e e0ce0)i; e+ t&c#)i,c&, % ,e 3/,& #
b#i+#' c&0 e+ c/#)e'0& e0t'e +#, $#0&,. "/e2& +& )e9; ,&b'e +# $e,# % ,e )e)ic; /0
'#t& # e,c'ibi' e0 D+. Q&0 +# &t'# $#0& #3'et#b#A c&$& ,i @/e'# /0 t'&@e& )e @/tb&+A e+
@'#,c& 6/e c&0te0(# e+ 9/2& )e '#t&0e,A +#2#'ti9#, % c#'#c&+e,.
Xt'# c&,# 6/e 'ec/e')& )e e,e )(# e, 6/e e+ 2#t& 2'#0)e 0& :&+:i; # #3#'ece' 3&' #++(.
K%(,0<*0/&L<,/6/*(@&":4&5(-/8&$,&La Kórmula del Doctor Kunes. WD.ic&A GHE`=QH. MSSL.
,@O- *81D>.00<48/1 R6>6 994>6>
Ie9#0)& )e +#)& +&, $&ti:&,A #te02J$&0&, # +# $#0e'# c&''ect# )e ++&'#'A e0te0)ie0)&
3&' e,t& /0 ++#0t& 6/e 0& i02'e,e e0 e+ e,cJ0)#+&A 0i 6/e i0,/+te # +# ,&0'i,# c&0 ,/
3#'#+e+# % t&'3e ,e$e9#0?#. H+ ++#0t& $e)i& / &')i0#'i& c&0,i,te e0 /0# c&0t'#cci;0
2e0e'#+ )e+ '&,t'& % /0 ,&0i)& e,3#,$;)ic& #c&$3#U#)& )e +J2'i$#, % $&c&,A e,t&,
B+ti$&, #+ @i0#+A 3/e, e+ ++#0t& ,e #c#b# e0 e+ $&$e0t& e0 6/e /0& ,e ,/e0#
e0D'2ic#$e0te.
E#'# ++&'#'A )i'i9# +# i$#2i0#ci;0 h#ci# /,te) $i,$&A % ,i e,t& +e 'e,/+t# i$3&,ib+e 3&'
h#be' c&0t'#()& e+ hJbit& )e c'ee' e0 e+ $/0)& e.te'i&'A 3ie0,e e0 /0 3#ti& c/bie't& )e
h&'$i2#, & e0 e,&, 2&+@&, )e+ H,t'ech& )e W#2#++#0e, e0 +&, 6/e 0& e0t'# 0#)ieA 0/0c#.
"+e2#)& e+ ++#0t& ,e t#3#'J c&0 )ec&'& e+ '&,t'& /,#0)& #$b#, $#0&, c&0 +# 3#+$#
h#ci# )e0t'&. "&, 0iU&, ++&'#'J0 c&0 +# $#02# )e+ ,#c& c&0t'# +# c#'# % )e 3'e@e'e0ci# e0
/0 'i0c;0 )e+ c/#'t&. I/'#ci;0 $e)i# )e+ ++#0t&A t'e, $i0/t&,.
p+4</&T/%-I=(%@&"Y,*-%+00</,$*&1(%(&44/%(%8&$,&Historias de cronopios y famas. WD.ic&A GHE`G#0ti++#0#A MSSR.
,@S- $9 I6>^_8
En algunas partes de México le llaman barzón al cuero que está amarrado al palo con el que el campesino dirige la yunta de animales para abrir surco y sembrar. Los hombres del campo, viendo lo necesario que es ese pedazo de cuero para sus labores y, de paso, para protestar contra el trato in>usto, le compusieron esta canción
H,#, tie''#, )e+ gi0c;0
+#, ,e$b'D c&0 /0 b/e% 3#0)&A
,e $e 'e:e0t; e+ b#'?;0
% ,i2/e +# %/0t# #0)#0)&.
Q/#0)& ++e2/D # $e)i# tie''#
e+ #'#)& ib# e0te''#)&A
,e e0te''; h#,t# +# te+e'#
e+ ti$;0 ,e ib# )&b+#0)&
e+ b#'?;0 ,e ib# t'&?#0)&A
e+ %/2& ,e ib# 3#0)e#0)&
e+ ,e$b'#)&' $e ib# h#b+#0)&
% %& +e )i9e #+ ,e$b'#)&'K
0& $e h#b+e c/#0)& #0)e #'#0)&.
Ge $e 'e:e0t; e+ b#'?;0
% ,i2/e +# %/0t# #0)#0)&.
Q/#0)& #c#bD )e 3i?c#'
:i0& e+ 'ic& % +& 3#'ti;A
t&)& $i $#i? ,e ++e:;
0i 3# c&$e' $e )e9;A
$e 3'e,e0t# #6/( +# c/e0t#K
F6/( )ebe, :ei0te 3e,&,
)e +# 'e0t# )e /0&, b/e%e,A
ci0c& 3e,&, )e $#2/e%e,A
t'e, 3e,&, )e /0# c&%/0)#A
ci0c& 3e,&, )e /0#, @/0)#,A
t'e, 3e,&, 0& ,D )e 6/D
3e'& t&)& e,tJ e0 +# c/e0t#
# $J, )e +&, :ei0te 'e#+e,
6/e ,#c#,te )e +# tie0)#.
Q&0 t&)& e+ $#i? 6/e te t&c#
0& +e 3#2#, # +# h#cie0)#.
Fh&'# :ete # t'#b#9#'
3# 6/e ,i2#, #b&0#0)&.
_&$J, $e 6/e)D 3e0,#0)&
h#cie0)& /0 ci2#''& )e h&9#
[6/D 3#t';0 t#0 ,i0:e'2oe0?#
t&)& $i $#i? ,e ++e:;
3#'# ,/ $#+)it# t'&9e]
Ge $e 'e:e0t; e+ b#'?;0
% ,ie$3'e +# %/0t# #0)#0)&.
":4&?(%=;,8&$,&H,the' m#c&b c,e+ecci;0d Costal de versos y cuentos. WD.ic&A GHE`QX_F=HA
Ljjf.
!EE#OS #E'OR )*A A )*A
SEXTO GRADO
,@T- Gn.N /1 .86 1/9Z6 D>4R<069 5k:/U6J
Gi te e0c/e0t'#, '&)e#)& )e #b/0)#0te, 3+#0t#,A ,ie0te, 6/e 0& )e9#, )e ,/)#' % +#
c&3# )e +&, J'b&+e, te 3#'ece i0#+c#0?#b+eA 3/e)e, )eci' 6/e e,tJ, e0 /0# ,e+:# t'&3ic#+
hB$e)#.
H.i,te0 $/ch&, ti3&, )e ,e+:#,A 3e'& 0& t&)#, ,&0 t'&3ic#+e, 0i hB$e)#,. Ge +e,
++#$# t'&3ic#+e, 3&'6/e ,e e0c/e0t'#0 e0t'e e+ b';3ic& )e Q#3'ic&'0i& % e+ b';3ic& )e
QJ0ce'.
Ge c&0&ce0 t#$biD0 c&$& ,e+:#, #+t#, 3e'e00i@&+i#,A & b&,6/e, t'&3ic#+e,
3e'e00i@&+i&,A 3/e, ,/, 3+#0t#, ,e c#'#cte'i?#0 3&' te0e' h&9#, 3e'e00e,< e, )eci'A e0
0i02/0# D3&c# )e+ #U& +#, 3ie')e0< 3&' e,& +#, ,e+:#, hB$e)#, e,tJ0 ,ie$3'e :e')e,.
"#, ,e+:#, t'&3ic#+e, hB$e)#, ,e )i,ti02/e0 )e &t'&, ec&,i,te$#, 3&'6/e e0 e++#,
++/e:e +# $#%&' 3#'te )e+ #U&A % 3&' +# e0&'$e :#'ie)#) )e 3+#0t#, % #0i$#+e, 6/e +#,
h#bit#0. "&, cie0t(@ic&, )e)ic#)&, #+ te$# h#0 c&0t#)& )e RS # OSS e,3ecie, )e J'b&+e,
e0 t#0 ,;+& /0# hectJ'e# )e ,e+:# –)ie? $i+ $et'&, c/#)'#)&,.
Q/#0)& /0 J'e# 3'e,e0t# e,t# #b/0)#0ci# )e e,3ecie, #0i$#+e, % :e2et#+e, ,e )ice
6/e c/e0t# c&0 /0# 2'#0 bi&)i:e',i)#).
H0 WD.ic& 3/e)e, :i,it#' ,e+:#, hB$e)#, t'&3ic#+e, )e,)e e+ ,/' )e G#0 "/(,
E&t&,(A 3#,#0)& 3&' Ne'#c'/?A X#.#c#A Qhi#3#,A b#b#,c&A h#,t# Q#$3eche % \/i0t#0#
g&&. F+2/0#, e,tJ0 3'&te2i)#, e0 ?&0#, ++#$#)#, áreas naturales protegidasA c&$& "&,
b/.t+#, e0 Ne'#c'/?A Q#+#h$/+ e0 Q#$3eche< H+ b'i/0@&A H+ N&+cJ0 )e b#c#0JA "#
Ge3/+t/'#A H+ Xc&teA "#c#0–bB0 % W&0te, F?/+e, e0 Qhi#3#,.
Q(%-3(&O(4(=(%&P(%07(@&"HZ+M&$*&+,(&*$4)(&-%/1<0(4&3i2$'(J8&$,&Entre monos y lianas. Un acercamiento a la selva húmeda. WD.ic&A GHE`E+/'#+i#A MSSR.
,@V- Gn.<N8 /1 /9 Q./ 68U.Z4 6Q.\J
H+ 0&$b'e )e ='#0ci,c& >#bi+&0)& G&+e' ,e #,&ci# # +# $B,ic# % # +#,
c#0ci&0e, 3#'# 0iU&,. Gi0 )/)# #,( e, c&$& $/0)i#+$e0te ,e c&0&ce #
e,e ,e' h/$#0& 6/e c'e; /0 3e',&0#9e #+ 6/e b#/ti?; c&$& Q'i–Q'(A e.3'e,i;0 6/e #+/)e
#+ c#0t& )e+ 2'i++& 6/e ,e e,c/ch# #3e0#, e+ G&+ ,e :# # )&'$i'. Ee'& ='#0ci,c& >#bi+&0)&
G&+e' te0(# e,3('it/ )e #:e0t/'e'& % #+$# :i#9e'#. _& ,e c&0@&'$; c&0 ,e' #/t&' )e
he'$&,#,A 9/2/et&0#,A 3e2#9&,#, ,#bi#, c#0ci&0e, 3#'# 0iU&,. Iet'J, )e +# '&t/0)# %
'&b/,t# @i2/'# )e c#0t#–c/e0t&,A c/e0t#–c#0t&,A ,e #,&$#b# +# )e+ #,t';0&$&A +# )e+
b&.e#)&'A +# )e+ t&'e'&A +# )e+ 3i#0i,t# #/t&)i)#ct&A +# )e+ $#'i0e'&.!
H,te #'ti,t# 0#ci; e+ T )e &ct/b'e )e LjSfA e0 X'i?#b#A Ne'#c'/? % ,e @/e )e e,te $/0)&
e+ LP )e )icie$b'e )e LjjS. G/ :i)# @/e e0:i)i#b+e 3&' )i:e',#< @#,ci0#0te 3&' #?#'&,#<
i0&+:i)#b+e 3&' $/+ti@#cDtic# % #+e9#)# )e +&, c&0:e0ci&0#+i,$&,. "# ,/%#A ,i0 )/)# 0& @/e
/0# e.i,te0ci# 3+#0# 0i @Jci+. E'eci,#$e0te 3&'6/e 6/e'(# h#ce'+& t&)&A 3&'6/e e'# /0
c/'i&,& i00#t&A ,/ c&ti)i#0& :i:i' e,t#b# +e9&, )e ,e' t'#06/i+& % #3#cib+e.
H,e h&$b'e 6/e &c/3#b# +#'2#, h&'#, e0 +ee' % e,c'ibi' 3#'# c&0ti0/#' +# t#'e# 6/e i0ici;
e+ LR )e &ct/b'e )e LjOPA #+ c'e#' # Q'i–Q'(A ,/ 3e',&0#9eA 2#,t#b# t#$biD0 ,/, &9&, % ,/
$e0te e0 +# &b,e':#ci;0 )e+ cie+& )/'#0te +#, 0&che, e,t'e++#)#,. H,t# @/e 6/i?J +# $#%&'
3#,i;0 )e >#bi+&0)& G&+e'. "# @#,ci0#ci;0 3&' &b,e':#' e,t'e++#, % 0eb/+&,#, +& $#0t/:&
e$&ci&0#)& h#,t# +&, B+ti$&, )(#, )e ,/ :i)#.
F0te, )e c&0:e'ti',e e0 >'i++it& Q#0t&'A >#bi+&0)& G&+e' @/e b&.e#)&' % t&'e'&. H0 +&,
#U&, c/#'e0t#A '&bJ0)&+e tie$3& #+ tie$3& c% # Q'i–Q'(dA ,e )e9; ,e)/ci' 3&' /0# 3#,i;0
$J,K e+ $#'. Ee'& 0& 3#'# i',e # )#' /0 ch#3/?;0 & # 'e$&9#' +&, 3ie,. H+ $#' 3#'#
,/'c#'+& % h#ce' 'e#+i)#) +#, @#0t#,(#, 6/e +/e2& 3/,& e0 $/ch#, +et'#, )e c#0ci&0e, 3#'#
0iU&,. "& 6/e 6/e'(# e'# #3'e0)e' # &'ie0t#',e e0 e+ $#' #bie't& % 3e')e',e )e +# 'e#+i)#)
te''e,t'e.
e# e0 +&, #U&, ci0c/e0t#A +# @#$# +& #+c#0?(?(& (& 1(%-<%& '$& MF<-/*& 0/2/& "#( 3#tit#8A "H+
'#t;0 :#6/e'&8A ""/0#)#8 % t#0t#, $J,. F +& #0ch& % +#'2& )e ci0c& )Dc#)#, c&$3/,& $J,
)e LfS c#0ci&0e,A )e +#, c/#+e, t#+ :e? ci0c/e0t# ,i2/e0 ,ie0)& c#0t#)#, 3&' 2e0e'#ci&0e,
% 2e0e'#ci&0e, )e $e.ic#0&,.
!EE#OS #E'OR )*A A )*A
SEXTO GRADO
H,c&0)i)& e0 /0 'i0c;0 )e+ H,t#)& )e WD.ic&A @/e h#,t# ,/, B+ti$&, #U&, e,e $#'#:i++&,&
,eU&' 6/e 0/0c# ,/3& e,t#' 6/iet& & )e)ic#',e # /0# ,&+# #cti:i)#). >#bi+&0)& G&+e'
)ebie'# ,e' 'ec&0&ci)& 0& ,;+& c&$& e+ c'e#)&' )e Q'(–Q'(A ,i0& c&$& e+ #/t&)i)#ct&
,ie$3'e )i,3/e,t& # #3'e0)e' % ,#ci#' ,/ c/'i&,i)#).
:4)<%(&P(%07(@&"HZ+<M,&$*&$4&.+$&(,'+)/&(.+7J8&$,&Tierra Adentro Días de radio. _B$e'& LOfA Iicie$b'e MSSR % _B$e'& LOpA W#'?& MSST.
,FW- $9 4><=/8 U/9 >\4 (:6^4861-
a#ce $/ch& tie$3&A c/#0)& +&, h&$b'e, 3&)(#0 h#b+#' c&0 +&, #0i$#+e,A :i:(#0 e0 +#
,e+:# )&, he'$#0&, $e++i?&, c&0 ,/, #b/e+&,.
G/, 3#)'e, h#b(#0 ,i)& #t#c#)&, 3&' 2e0te )e /0# t'ib/ e0e$i2# % $/'ie'&0A )e9#0)&
,&+&, # +&, 3e6/eU&,.
H0 #6/e+ tie$3&A e+ #2/# e,c#,e#b# e0 +# ,e+:#A 3/e, t&)#:(# 0& e.i,t(#0 '(&, 0i
#''&%&,A 0i +#2/0#, 0i 6/eb'#)#,. F3e0#, ++&:(#. G;+& e+ #b/e+& ,#b(# )e );0)e e.t'#e' e+
#2/# % # 0#)ie +e )ec(# e+ ,ec'et&.
Q#)# $#U#0#A +&, )&, he'$#0&, $e++i?&, #c#''e#b#0 e+ #2/# h#,t# +# c#,#. C0 )(#A
h#'t&, )e c#'2#'+# ,ie$3'eA )eci)ie'&0 #:e'i2/#' );0)e e,t#b# e,c&0)i)# +# @/e0te %
2#,t#'+e /0# b'&$# #+ #b/e+&.
C0& )e +&, he'$#0&, ,e t'#0,@&'$; e0 c&+ib'( % :&+; ce'c# )e+ #b/e+& c/#0)& D,te ,e
@/e # b#U#'. Ie,c/b'i; e0t&0ce, 6/e /0 2'#0 ch&''& )e #2/# b'&t#b# )e+ i0te'i&' )e /0#
+/3/0#A /0 2i2#0te,c& J'b&+ $/% @'&0)&,&.
Q/#0)& ,/3ie'&0 e+ ,ec'et&A +&, )&, he'$#0&, 'e/0ie'&0 # +&, #0i$#+e, '&e)&'e,A
c&$& #')i++#,A c&0e9&,A '#t&0e, % 3#c#,A % # +#, #:e, 3ic#–$#)e'#,A c&$& e+ 3J9#'&
c#'3i0te'&A 3#'# 6/e +e, #%/)#'#0 # t#+#' +# +/3/0#.
Ie,3/D, )e /0 )(# )e t'#b#9&A c/#0)& %# @#+t#b# 3&c& 3#'# 6/e +# +/3/0# c#%e,eA
)eci)ie'&0 )e9#' +# t#'e# 3#'# e+ )(# ,i2/ie0te. Ee'& #+ 'e2'e,#' # +# $#U#0# ,i2/ie0teA
h#++#'&0 e+ J'b&+ e0te'&.
H+ ,e2/0)& )(# ,/ce)i; +& $i,$&. e e+ te'ce'& t#$biD0. H+ J'b&+ c#,i t#+#)& #3#'ec(#
,ie$3'e e0te'& #+ #$#0ece'A c&$& ,i 0& +e h/bie'#0 hech& 0#)#.
F,( 6/e e,3i#'&0 )e 0/e:& #+ #b/e+& % )e,c/b'ie'&0 6/eA 3&' +#, 0&che,A c/'#b# # +#
+/3/0# % +# )e9#b# c&$& 0/e:#. H0t&0ce,A &t'& )(#A c/#0)& )e 0/e:& +# +/3/0# e,t#b# c#,i
t#+#)#A /0& )e +&, $e++i?&, ,e c&0:i'ti; e0 #+#c'J0 % 3ic; #+ #b/e+& e0 e+ )e)& 2&')& )e+
3ie. H0 e,e $&$e0t&A e+ 2i2#0te,c& J'b&+ c#%; c&0 2'#0 e,t'/e0)& % 'et/$b; t&)# +#
,e+:#.
F+ )e,3+&$#',e +# +/3/0#A c&$e0?; # b'&t#' #++( $i,$& /0# 2'#0 c#0ti)#) )e #2/#. H+
t'&0c& ,e c&0:i'ti; e0 e+ '(& F$#?&0#, % ,/, 0/$e'&,#, '#$#, ,e c&0:i'tie'&0 e0
#@+/e0te,A 'i#ch/e+&, % 6/eb'#)#,.
"#, h&9#, % +#, e,3i0#, )e+ J'b&+ ,e t'#0,@&'$#0 e0 )i@e'e0te, 3ece,. E'i$e'&A
0#cie'&0 +&, 3#iche,A )e,3/D, +#, 3#+&$et#, %A $J, t#')eA +&, $&t#,A 2#$it#0#,A ?B02#'&0A
b&6/ichic&, % &t'&, 3e,c#)&, 6/e 2/,t#0 $/ch& # +&, 0iU&, )e h&%.
e #,( e, c&$& +& c/e0t#0.
El río Amazonas es el más caudaloso del mundo y se extiende desde las montaUas de Perú hasta frasil. Hasta hace pocos aUos, el mayor misterio del río era encontrar su nacimiento. Kinalmente, una expedición de científicos determinó la cuenca en la montaUa Nevado Mismi, al sur de Perú, en la cordillera de los Andes.
":4&/%<5$,&'$4&%7/&U2(=/,(*8&$,&F0# >#''#+;0A c,e+ecci;0 % c&$e0t#'i&,d Cuentos y leyendas hispanoamericanas. WD.ic&A
GHE`"#'&/,,eA MSSf.
,F,- L6 X\1<06 U/ 96 86D.>69/^6
C0# '#0# e, /0# ,#+t#)&'# $/% 3&te0te. Ya#, t'#t#)& #+2/0# :e? )e t&c#' /0#Z "#
'e,b#+#)i?# c'i#t/'# 3'&b#b+e$e0te ,#+t; :e+&?$e0te @/e'# )e t/ #+c#0ce. F+2/0#, c+#,e,
)e '#0#, 3/e)e0 ,#+t#' h#,t# :ei0te :ece, ,/ t#$#U&.
"#, $/,c/+&,#, 3#t#, t'#,e'#, +#0?#0 +# '#0# 3&' e+ #i'e. C0# :e? 6/e e,tJ e0 e+ #i'eA +#
'#0# c&0ti0B# +#0?J0)&,e h#ci# #''ib# % h#ci# )e+#0te. H0t&0ce, +# 2'#:e)#) +# 9#+# h#ci#
#b#9& +e0t#$e0te $ie0t'#, e++# 3'&,i2/e h#ci# )e+#0te. Gi 3/)ie'#, t'#?#' +# t'#%ect&'i# )e+
,#+t& )e +# '#0#A t'#?#'(#, /0# c/':# ++e0# )e 2'#ci#. "#0?# c/#+6/ie' &b9et& 3e,#)& 6/e 0&
3/e)# :&+#' 3&' ,/, 3'&3i&, $e)i&, % ,e )e,+i?#'J h#ci# #''ib#A h#ci# )e+#0te % h#ci#
)eb#9& )e +# $i,$# $#0e'#. cC0 &b9et& $/% +i2e'&A c&$& /0# 3+/$# )e #:eA 0& ,e2/i'J
!EE#OS #E'OR )*A A )*A
SEXTO GRADO
e,t# c/':# 3&'6/e +# 'e,i,te0ci# &@'eci)# 3&' e+ #i'e +# #+te'#'J.d "# c/':# t(3ic# )e,c'it#
#0te'i&'$e0te ,e ++#$# arco parabólico.
"& $i,$& 6/e +# @(,ic# 3/e)e 3'e)eci' 6/e +# t'#%ect&'i# )e+ ,#+t& )e /0# '#0#
)ib/9#'J /0 #'c& 3#'#b;+ic&A t#$biD0 3/e)e +# @(,ic# 3'e)eci' % e.3+ic#' $J, & $e0&, t&)&
+& 6/e 3#,# e0 e+ $/0)& )e +# 0#t/'#+e?# # t/ #+'e)e)&'K t'/e0&,A '#%&,A #'c&, i'i,A 3/e,t#,
)e ,&+ % h#,t# c;$& e0c/e0t'#0 ,/ c#$i0& +&, $/'ciD+#2&, e0 +# &,c/'i)#).
O+*(,&Q0P%(-3@&"#(&>7*<0(&'$&4(&,(-+%(4$=(8&$,&La Kísica es diversión. WD.ic&A GHE`R%/2/0</,$*&S/,&'t&:*0%<-/@&mqqm9
,F2- $9 I6>04 8/=>4
Hoy vamos a leer una vie>a leyenda, vuelta a contar por un poeta moderno, el nicaragsense Pablo Antonio Cuadra.
Q/e0t#0 6/e h#ce $/ch& tie$3&A [tie$3#+e, h#ce] c'/?#b# /0# +#0ch# )e >'#0#)# # G#0
Q#'+&, % c/#0)& :i'#b# )e +# V,+# ge)&0)#A +e hicie'&0 ,eU#, c&0 /0# ,Jb#0#.
Q/#0)& +&, )e +# +#0ch# b#9#'&0 # tie''#A ,;+& #%e, &%e'&0. "#, )&, @#$i+i#, 6/e :i:(#0 e0
+# i,+#A )e,)e +&, :ie9&, h#,t# +#, c'i#t/'#,A ,e e,t#b#0 $/'ie0)& e0:e0e0#)#,. Ge h#b(#0
c&$i)& /0# 'e, $/e't# 3ic#)# )e toboba, /0# :(b&'# #$#0te )e '&0)#' e+ 2#0#)&
$&'ib/0)&.
"["+D:e00&, # >'#0#)#] –+e, )i9e'&0.
e e+ c#3itJ0 3'e2/0t;K
"Y\/iD0 3#2# e+ :i#9eZ
"_& te0e$&, ce0t#:&, ")i9e'&0 +&, e0:e0e0#)&,–A 3e'& 3#2#$&, c&0 +eU#A 3#2#$&,
c&0 3+Jt#0&,.
"Y\/iD0 c&'t# +# +eU#Z Y\/iD0 c&'t# +&, 3+Jt#0&,Z –)i9e'&0 +&, $#'i0e'&,.
""+e:& /0 :i#9e )e ce')&, # +&, Qhi+e, % ,i $e e0t'ete02&A ,e $e $/e'e0 ,&@&c#)&, –)i9&
e+ c#3itJ0.
"Ee'& 0&,&t'&, ,&$&, 2e0te, –)i9e'&0 +&, $&'ib/0)&,.
"b#$biD0 0&,&t'&, –c&0te,t#'&0 +&, +#0che'&,–. Q&0 e,t& 0&, 2#0#$&, +# :i)#.
"[E&' )i&,it&] –2'it; e0t&0ce, e+ $J, :ie9& )e +# i,+#–. Y_& :e0
6/e ,i 0&, )e9#0A 0&, )#0 +# $/e'teZ
"be0e$&, c&$3'&$i,& –)i9& e+ c#3itJ0. e ,e :&+:i; c&0 +&,
$#'i0e'&, % 0i 3&'6/e e,t#b#0 'et&'ciD0)&,e t/:ie'&0 +J,ti$#.
Fh( +&, )e9#'&0. Ee'& +# #b/e+# ,e +e:#0t; )e+ tapesco % # c&$&
+e )i& +# :&? +e, ech; +# $#+)ici;0K
"[F 6/ie0e, ,e +e, ce''; e+ c&'#?;0A ,e +e, cie''e e+ +#2&]
"# +#0ch# ,e @/e. Q&2i; #+t/'# b/,c#0)& G#0 Q#'+&, % )e,)e e0t&0ce, 3e')i; tie''#. H,&
c/e0t#0. e# 0& :ie'&0 0/0c# tie''#. _i +&, ce''&, :e0A 0i +#, e,t'e++#,. bie0e0 #U&,A )ice0
6/e tie0e0 ,i2+&, )e #0)#' 3e')i)&,. e# e+ b#'c& e,tJ 0e2'&A %# tie0e +#, :e+#, 3&)'i)#, %
+#, 9#'ci#, '&t#,. W/ch# 2e0te )e+ +#2& +&, h# :i,t&. Ge t&3#0 e0 +#, #2/#, #+t#, c&0 e+ b#'c&
0e2'&A % +&, $#'i0&, b#'b/)&, % #0)'#9&,&, +e, 2'it#0K
"YI;0)e 6/e)# G#0 m&'2eZ
"YI;0)e 6/e)# >'#0#)#Z
Ee'& e+ :ie0t& ,e +&, ++e:# % 0& :e0 tie''#. H,tJ0 $#+)it&,.
":4&?(%0/&,$5%/8&e0 E#b+& F0t&0i& Q/#)'# cc&$3.dA La piedra y el metal: cuentos, mitos y leyendas de América Latina. WD.ic&A GHE`QVIQ"VA MSSS.
,F@- L41 D>/1 5N>4/1
Hoy vamos a leer a un gran poeta y patriota cubano, que vivió en México muchos aUos. Así describe a nuestros héroes libertadores.
a#,t# he'$&,&, )e c/e'3& ,e :/e+:e0 +&, h&$b'e, 6/e 3e+e#0 3&' :e' +ib'e ,/ 3#t'i#.
a#% h&$b'e, 6/e tie0e0 e0 ,( e+ )ec&'& )e $/ch&, h&$b'e,... e0 e++&, :#0 $i+e, )e
h&$b'e,A :# /0 3/eb+& e0te'&A :# +# )i20i)#) h/$#0#. H,&, h&$b'e, ,&0 ,#2'#)&,.
H,t&, t'e, h&$b'e, ,&0 ,#2'#)&,K ^&+(:#'A )e Ne0e?/e+#< G#0 W#'t(0A )e+ g(& )e +#
E+#t#< ai)#+2&A )e WD.ic&.
^&+(:#' e'# 3e6/eU& )e c/e'3&. "&, &9&, +e 'e+#$3#2/e#b#0 % +#, 3#+#b'#, ,e +e ,#+(#0
)e +&, +#bi&,... e+ $D'it& )e ^&+(:#' @/e 6/e 0& ,e c#0,; )e 3e+e#' 3&' +# +ibe't#) )e
Ne0e?/e+#A c/#0)& 3#'ec(# 6/e Ne0e?/e+# ,e c#0,#b#. "ibe't; # Ne0e?/e+#. "ibe't; # +#
!EE#OS #E'OR )*A A )*A
SEXTO GRADO
_/e:# >'#0#)#. "ibe't; #+ Hc/#)&'. "ibe't; #+ Ee'B. =/0); /0# 0#ci;0 0/e:#A +# 0#ci;0 )e
^&+i:i#. >#0; b#t#++#, ,/b+i$e, c&0 ,&+)#)&, )e,c#+?&, % $e)i& )e,0/)&,...
G#0 W#'t(0 @/e +ibe't#)&' )e+ G/'A e+ 3#)'e )e +# ge3Bb+ic# F'2e0ti0#A e+ 3#)'e )e
Qhi+e. G#0 W#'t(0 h#b+#b# 3&c&A 3#'ec(# )e #ce'&A $i'#b# c&$& /0 J2/i+#A 0#)ie +&
)e,&be)ec(#. G/ c#b#++& ib# % :e0(# 3&' e+ c#$3& )e 3e+e#A c&$& e+ '#%& 3&' e+ #i'e. a#%
h&$b'e, #,(A 6/e 0& 3/e)e0 :e' e,c+#:it/). G#0 W#'t(0 0& 3&)(#< % ,e @/e # +ibe't#' # Qhi+e
% #+ Ee'B. H0 Lp )(#, c'/?; c&0 ,/ e9D'cit& +&, F0)e, #+t(,i$&, % @'(&,K ib#0 +&, h&$b'e,
c&$& 3&' e+ cie+&A h#$b'ie0t&,A ,e)ie0t&,< #b#9&A +&, J'b&+e, 3#'ec(#0 %e'b#A +&, t&''e0te,
'/2(#0 c&$& +e&0e,...
Ie,)e 0iU& @/e e+ c/'# ai)#+2& )e +# '#?# b/e0#A )e +&, 6/e 6/ie'e0 ,#be'. "e%; +&,
+ib'&, )e +&, @i+;,&@&, )e+ ,i2+& sNVVVA 6/e e.3+ic#'&0 e+ )e'ech& )e+ h&$b'e # ,e' h&0'#)&
% # 3e0,#' % h#b+#' ,i0 hi3&c'e,(#. Ni& # +&, 0e2'&, e,c+#:&, % ,e ++e0; )e h&''&'. Ni&
$#+t'#t#' # +&, i0)i&, 6/e ,&0 t#0 $#0,&, % 2e0e'&,&,A % ,e ,e0t; e0t'e e++&, c&$& /0
he'$#0& :ie9&A # e0,eU#'+e,... e+ c/'# ai)#+2& $&0t; # c#b#++&A c&0 t&)& ,/ 3/eb+&A 6/e +&
6/e'(# c&$& # ,/ c&'#?;0. Ii9& )i,c/',&, 6/e )#0 c#+&' % ech#0 chi,3#,. Iec+#'; +ib'e, #
+&, 0e2'&,. "e, )e:&+:i; ,/, tie''#, # +&, i0)i&,. >#0; % 3e')i; b#t#++#, h#,t# 6/e +&
#3'e,#'&0 % $#t#'&0.
a#% 6/e 6/e'e' # t&)&, +&, h&$b'e, 6/e 3e+e#'&0 3&'6/e +# F$D'ic# @/e,e )e+
h&$b'e #$e'ic#0&. F t&)&,A #+ hD'&e @#$&,& % #+ B+ti$& ,&+)#)&A 6/e e, /0 hD'&e
)e,c&0&ci)&.
Q'i,ti0# Q#'b; et #+. 501 maravillas del vie>o Nuevo Mundo 1. WD.ic&A GHE`a#chette "#ti0&#$e'ic#0#A LjjP.
,FF- L6 <=.686
"#, ,#b#0#, :e'#c'/?#0#, ,&0 tie''#, hB$e)#,A +#, #2/#, +#, :e')e#0. e :e')eA )e t#0t&
:e')eA e,tJ +# i2/#0#. E#'ece )i0&,#/'i& ch#3#''it& % @e'&?A 3e'& e0 'e#+i)#) e, b&0#ch&0#
e i0&@e0,i:#. Q&$e 3/'# :e')/'# % 0i ,i6/ie'# te $/e')e.
Tampoco siempre es verde. b#$biD0 h#% i2/#0#, 0e2'#,A +&, 2#''&b&, & ti+c#$3&,. Ie
i2/#0#, h#% $J, )e t'e,cie0t#, e,3ecie, [/0# @#$i+i# $/% 0/$e'&,#] eA ,i0 e$b#'2&A c&$&
# $/ch&, &t'&, #0i$#+e,A %# ,e +e :e 3&6/it& e0 +# ,#b#0#. F :ece,A /0# i2/#0# $#,c&t#
0&, $i'# )e,c&0,&+#)# )e,)e /0# 3ece'#.
F''ib# )e +# t#'i$#A e+ b#i+#)&' ,e t'#0,@&'$# e0 i2/#0# % &be)ece +& 6/e e+ c#0t#)&'
$#0)#. =+e.ib+eA ,e e,c/''e c&0 $i+ c&0t&',i&0e,A 3ie,e# % '&)i++e# % &$b+i2/e# e0t'e +#,
'i,#, )e +&, #,i,te0te,.
Iice0 6/e +# i2/#0# e, :e')e
% e+ ti+c#$3& e, #+#?J0A
%& #2#''D /0# 3&' +# c&+#A
#++J 3&' Wi0#tit+J0.
Iice0 6/e +# i2/#0# $/e')eA
3e'& %& )i2& 6/e 0&<
%& #2#''D /0# 3&' +# c&+#A
% h#,t# +# +e02/# ,#c;.
H+ #3&$3& ,e 6/e);
c&$3#)'eA ,i0 /0# i2/#0#A
e+ #''&%& ,e ,ec;
% 3&' e,& +# ,#b#0#
)e ,e0ti$ie0t& $/'i;.
V2/#0# $(#
3#'# );0)e :#,A
:&% 3#'# e+ 3/e't&
)e G&+e)#)A
,e'J $e0ti'A
,e'J :e')#)A
+& 6/e #0)# )icie0)&
+# 2e0te #++JA
6/e e0 e,e 3/eb+&
0& h#% 0&:e)#)A
% ,i +# h/bie'e
3&c& ,e'JA
F+#'it#02e# 6/D i2/#0# t#0 @e#A
6/e ,e ,/be #+ 3#+& % ,e ?#'#0)e#.
W/e:e e+ e,3i0#?&A c;$& e,3i0#ce#<
$/e:e +# c#be?#A c;$& c#bece#<
$/e:e +&, h&$b'it&,A c&$& 6/e +e
h&$b'e#<
$/e:e ,/ 3echit&A c&$& 6/e 3eche#<
$/e:e +# ci0t/'it#A c;$& ci0t/'e#<
$/e:e +# c#)e'#A c;$& c#)e'e#<
$/e:e ,/ &$b+i2/it&A c&$& 6/e
&$b+i2/e#<
$/e:e +# c&+it#A c;$& +# $e0e#A # +#
2e#A 2e#.
"#(&<5+(,(8&e0 Q#te'i0# Q#$#,t'# cc&$3.dA Ariles y más ariles: los animales en el son >arocho. WD.ic&A GHE`H+ _#'#09&A
MSSf.
!EE#OS #E'OR )*A A )*A
SEXTO GRADO
,FK- L6 9.056 048D>6 941 =N>:/8/1
b&)& e+ $/0)& e,t&'0/)#A 3e'& 0#)ie +& h#ce c&$& I&00# >'i@@ith, )e n&'ce,te'A
V02+#te''#. H++# e$3e?; # e,t&'0/)#' e+ LO )e e0e'& )e LjpLA c/#0)& te0(# LM #U&,A %
0/0c# )e9; )e e,t&'0/)#'. I&00# e,t&'0/); /0# :e? c#)# $i0/t& )/'#0te )(#, % )(#,.
C0 #U& $J, t#')eA h#b(# e,t&'0/)#)& ce'c# )e /0 $i++;0 )e :ece,.
C0 )(#A +&, e,t&'0/)&, )e I&00# )i,$i0/%e'&0 # /0& c#)# ci0c& $i0/t&,A $J, &
$e0&,.
=i0#+$e0teA e+ LT )e ,e3tie$b'e )e LjjOA ce+eb'; ,/ 3'i$e' )(# ,i0 e,t&'0/)#'.
E#'# e0t&0ce, h#b(# e,t&'0/)#)& jfp )(#,A c#,i t'e, #U&,.
E&' 6/D e,t&'0/); I&00# t#0t& tie$3& e, /0 $i,te'i& 6/e +&, )&ct&'e, 0& h#0
3&)i)& e.3+ic#'. >e0e'#+$e0teA +&, e,t&'0/)&, ,&0 /0# ,eU#+ )e 6/e h#% #+2& e0 t/
0#'i?A % t/ c/e'3& 6/ie'e )e,h#ce',e )e e,&. Gi0 ,i6/ie'# 3e0,#'+&A t&$#, /0# @/e'te
i0h#+#ci;0 6/e ,#+e )i,3#'#)# 3&' t/ b&c# % t/ 0#'i?A e,3#'cie0)& t&)&, +&, 2D'$e0e,A
3&+:& % &t'#, 3#'t(c/+#, 6/e h#%#0 hech& c&,6/i++#, e0 t/ 0#'i?A 3#'# e$3e?#'.
H,t&'0/)#' e, ,;+& /0# 3#'te )e+ ,i,te$# )e )e@e0,# )e t/ c/e'3&A /0 ,i,te$# 6/e
t'#b#9# 3#'# 3'&te2e'te )e +&, 2D'$e0e, 6/e te 3/e)e0 3&0e' +i2e'#$e0te $#+& &
2'#:e$e0te e0@e'$&. Ee'& +&, e,t&'0/)&, 0& ,&0 +# B0ic# @&'$# 6/e tie0e e+ c/e'3&
3#'# +i$3i#',e. YG#b(#, 6/e tie0e, t&)& /0 e9D'cit& )e )e@e0,&'e, 6/e +/ch#0 c&0t'# +&,
2D'$e0e,Z Gi0 e++&,A t/ :i)# ,;+& ,e'(# /0# e0@e'$e)#) t'#, &t'#.
Fh&'# 3ie0,# e0 &t'# hi,t&'i# 6/e te0e$&, 3#'# c&0t#'teK i$#2i0# :i:i' e0 /0# ,&+#
h#bit#ci;0 t&)# +# :i)#. F,( @/e 3#'# I#:i) Nette'. H0 LjfLA I#:i) 0#ci; c&0 #+2& 6/e ,e
++#$# Ie@icie0ci# )e V0$/0i)#) Ge:e'#$e0te Q&$bi0#)#A & IVGQ. G/ c/e'3& 0& 3&)(#
c&$b#ti' +&, 2D'$e0e, 0i +# e0@e'$e)#).
E#'# $#0te0e' t&)&, +&, 2D'$e0e, +e9&, )e D+A +&, )&ct&'e, c&+&c#'&0 # I#:i) e0
/0# i0c/b#)&'# +ib'e )e 2D'$e0e,A c/#0)& ,;+& te0(# /0&, $i0/t&, )e 0#ci)&. WJ,
-(%'$&4/&-%(*4('(%/,&(&+,(&3(?<-(0<;,&'$&14I*-<0/@&4<?%$&'$&5M%2$,$*N&+,(&"?+%?+6(8@&0/,&
3#'e)e, )e 3+J,tic& t'#0,3#'e0te. I#:i) e,t/:& bie0 )/'#0te LM #U&,. Q/#0)& +&,
)&ct&'e, i0te0t#'&0 h#ce'+e /0 t'#,3+#0te )e $D)/+# e0@e'$#'&0 # I#:i)A 6/ie0 $/'i;
/0&, $e,e, $J, t#')e 3&' +#, e0@e'$e)#)e, 6/e ,/ c/e'3& 0& 3/)& c&$b#ti'.
F@&'t/0#)#$e0teA +# b/'b/9# )e I#:i) @/e +# 3'i$e'# % B+ti$# )e ,/ c+#,e. Fh&'#A
c/#0)& +&, )&ct&'e, )e,c/b'e0 e+ IVGQ e0 /0 bebD $/% 3e6/eU&A 3/e)e0 '&b/,tece'
,/ ,i,te$# i0$/0&+;2ic&A % )#'+e #+ 0iU& /0# :i)# $e9&' % $J, ,#0#.
"&, 2D'$e0e, ,&0 +&, ,e'e, :i:&, $J, :ie9&, )e +# bie''#. F+2/0&, ti3&, h#0
e.i,ti)& )e,)e h#ce $J, )e OASSS $i++&0e, )e #U&,.
_%+'$$&W/2(,$e@&"#(&4+03(&0/,-%( 4/*&5M%2$,$*8&$,&6Achuuuuú!. WD.ic&A GHE`E+#0et#A MSSf.
,FO- G"4> Q.N Z<Z<:41 961 D4>D.=61 /8 /9 6=.6J
a#ce $/ch& tie$3& /0 h&$b'e ++e2; h#,t# /0 $#t&''#+
)&0)e e,t#b# )/'$ie0)& /0# t&'t/2#.
"_i& *$%I*& (45/& ?+$,/& 1(%(& 0/2$%8A )i9& e+ h&$b'e
$ie0t'#, #2#''#b# # +# t&'t/2#. Q/#0)& ++e2; c&0 ,/ 2e0teA
t&)&, ,e #2'/3#'&0 #+'e)e)&' )e+ h&$b'eA $/% #0,i&,&, )e
3#'tici3#' e0 e+ b#06/ete.
"c3@& .+M& 2(5,7><0(& -/%-+5(8A '<6$%/,& +,/*9& "\/D
-(2(C/89&[&+/e2& ,e )i9e'&0K
"HT;2/&2(-(%$2/*&(&4(&-/%-+5(J8&
"[/&-$,5/&+0# +#0?# c&0 1+,-(&2+A&(5+'(8A 2'it; /0&
)e +&, h&$b'e,. Q&$& t&)&, :&+te#'&0 # $i'#'+&A e+ h&$b'e #2'e2;K "O$%M&>$4<=&*<&1+$'/&
+*(%&2<&4(,=(89
W/ch& ,e #,/,t; +# t&'t/2#. "G&% /0# t&'t/2# $/e't#8A 3e0,;. "be02& 6/e
)ete0e'+&8. "/e2& 2'it; 3#'# 6/e t&)&, +# e,c/ch#'#0K
"YC0# +#0?#Z YQ&0 /0# +#0?# $e :#0 # $#t#'Z [H,& ,( 6/e e, chi,t&,&] _& $e h#2#0
'e('89
H0t&0ce, /0& )e +&, h&$b'e, )i9&K "D/&1/'%I,&2(-(%&(&4(&-/%-+5(&0/,&4(&4(,=(A 3e'&
4(&2(-(%$2/*&0/,&1<$'%(*89
"HR<$'%(*J&HT/,&1<$'%(*&1<$,*(,&2(-(%2$J8&A&#h&'# ,( e,t#b# +# t&'t/2# 'iD0)&,e )e
)$%'('9&"HZ+<M,&3(&/7'/&.+$&3(A(,&2(-('/&(45+,(&-/%-+5(&0/,&1<$'%(*J8
!EE#OS #E'OR )*A A )*A
SEXTO GRADO
Xt'& h&$b'e #,e2/'; 6/e e+ @/e2& +& h#'(#K "U%%/6$2/*&(&4(&-/%-+5(&(4&>+$5/89
"HL(,& )<*-/& 2<& 0(1(%(=;,J& `_/.+$,@& -/.+$,& 3/2?%$0<-/*!& :4& >+$5/& *;4/& 3&)'J
3(0$%2$&0/*.+<44(*98
H0t&0ce, e+ h&$b'e 6/e +# e0c&0t'; e0 e+ $#t&''#+ %# 0& ,e #2/#0t;. H.#,3e'#)&A
,#c; ,/ c/chi++& % e+ 3e':e',& @i+& 'e+/$b';K "Q<&0+03<44/&,+,0(&2$&3(&>(44('/8A )i9& $/%
&'2/++&,&.
"# t&'t/2# 3#,; ,#+i:# % )&, 2&tit#, )e ,/)&' 'e,b#+#'&0 3&' ,/ @'e0te.
"HT+03<44/J&HR+$'$&-+&0+03<44/&0/%-(%&+,(&1<$'%(J&[/&*/A&2I*&)/'# 6/e +#, 3ie)'#,8.
Ie,c&'#?&0#)&,A +&, h&$b'e, ,e $i'#'&0 e0t'e ,(.
"X,(&*/4(&0/*(&,/*&.+$'(8@&'<6/&$4&6$>$&'$&4(&-%<?+9
e t#0 h#$b'ie0t# e,t#b# +# 2e0te 6/e e,t#b# )i,3/e,t# # #ce3t#' c/#+6/ie' i)e#.
"HZ+M&$*&4/&.+$&(i,&,/&3$2/*&<,-$,-('/J8A +e 3'e2/0t#b#0.
"`:4&(5+(!8&'<6/&$4&6$>$9&"U%%/6$2/*&(&4(&-/%-+5(&$,&$4&%7/&1(%(&.+$&*$&(3/5+$89&
"O78A 2'it#'&0 t&)&,.
"D/@&,/@&,/8@&5%<-;&4(&-/%-+5(&A&*+&)/=&*/,(?(&44$,(&'$&-$%%/%&A&'$&1I,<0/9&"R/%&>()/%@&
$4&(5+(&,/98&e #ce'cJ0)&,e #+ h&$b'e 6/e +# e0c&0t'; e0 e+ $#t&''#+A +e i$3+&'#b#N&"R&'
>()/%@&+*(&-+&0+03<44/@&,/&'$6$*&.+$&2$&4(,0$,&(4&(5+(89
Ee'& e+ 9e@e 2'it;K
"#4M)$,4(&(4&%7/89
Q/#t'& h&$b'e, +# +e:#0t#'&0A +# ++e:#'&0 #+ '(& % +# +#0?#'&0. "# t&'t/2# )e,#3#'eci;
)e +&, &9&, )e +&, h&$b'e,.
"O$&$*-I&(3/5(,'/8A 2'it; e+ 9e@e % t&)&, +& @e+icit#'&0 3&' ,/ i)e#. Ee'& )e 'e3e0teA +#
c#be?# )e +# t&'t/2# ,#+i; # +# ,/3e'@icie % c&$e0?; $/% #+e2'e # 0#)#' 3#'# #+e9#',e )e
#++(.
"#(&-/%-+5(&,/*&$,5(C;8A ,e )i9e'&0 +&, h&$b'e, % +e 2'it#'&0K "`W$5%$*(!8
"D+,0(8A )i9& +# t&'t/2#.
e& ,&% /0# t&'t/2# % #,( $e +& e.3+ic; $i #b/e+& c/#0)& +e 3'e2/0tD 3&' 6/D +#,
t&'t/2#, :i:i$&, e0 e+ #2/#.
¿Por qué vivimos las tortugas en el agua? WD.ic&A GHE`=e'0J0)e? H)it&'e,A Ljpp.
,FS- (5\ D</8/1
Fh( tie0e, 6/e h#b(# /0# :e? /0 $/ch#ch& $J, +&c&A
6/e t&)# +# :i)# ,e +# h#b(# 3#,#)& ,/eUe % ,/eUe. e ,/,
,/eU&, e'#0A c&$& t&)&, +&, ,/eU&,A 3/'#, c&,#,
i$#2i0#'i#,. E'i$e'& ,&U; e0 6/e ,e e0c&0t'#b# )e
3'&0t& c&0 +# b&+,# ++e0# )e )i0e'& % 6/e c&$3'#b#
t&)&, +&, )/+ce, )e t&)&, +&, ,#b&'e, 6/e h#b(# e0
t&)#, +#, tie0)#, )e+ $/0)&. F,( e'# )e 'ic&. Ie,3/D,
,&U; e0 te0e' /0# bicic+et# % /0&, 3#ti0e, % /0# b/e0# b&+,# )e c#0ic#,. WJ, t#')e
,&U; e0 ,e' ch&@e' & $#6/i0i,t# )e /0 t'e0 3#'# 'ec&''e' +/2#'e,. e ,e 3#,#b# +#,
t#')e, ti'#)& )e b#''i2# e0 e+ ,/e+&A ,&U#0)& e0 +#, c&,#, i0te'e,#0te, 6/e h#b'(# $J,
#++J )e +&, ce''&, 6/e te0(# e0@'e0te. H0 e+ 3/eb+& )e D+ h#b(# /0&, ce''&, $/% #+t&,.
e # :ece, ,&U#b# c&0 ,e' /0 ?&3i+&te % :&+#'A $/% ,/#:e$e0te c&$& :/e+#0 +&,
?&3i+&te, h#,t# )e9#' #t'J, #6/e+ 3/eb+& )&0)e 0& ,/ce)(# 0/0c# 0#)# i0te'e,#0te.
C0# :e? :i0ie'&0 +&, ge%e, W#2&, % +e t'#9e'&0 /0 +ib'& ++e0& )e $&0it&, )&0)e
,e c&0t#b#0 hi,t&'i#, )e 3i'#t#, 6/e 'ec&''(#0 +#, tie''#, % +&, $#'e, $J, '#'&, 6/e tB
& %& h#%#$&, :i,t&. Ie,)e e0t&0ce, 0& t/:& &t'& 6/eh#ce' 6/e e,t#',e +e%e0)&
#6/e++# c+#,e )e +ib'&, )&0)e D+ e0c&0t'#b# /0 'e+#t& 3#'eci)& #+ )e ,/, ,/eU&,.
Ge :&+:i; $/% @+&9&. E&'6/e # t&)&, +&, 6/e +e, 2/,t# +ee' $/ch&A )e t#0t& e,t#'
,e0t#)&,A +e, )# @+&9e'# h#ce' c/#+6/ie' &t'# c&,#. e tB ,#be, 6/e e+ e,t#',e ,e0t#)& %
6/iet& +e ++e0# # /0& +# c#be?# )e 3e0,#$ie0t&,. e e,&, 3e0,#$ie0t&, :i:e0 % t&$#0
@&'$#, e.t'#U#, % ,e e0'e)#0 )e t#+ $&)& 6/eA #+ c#b& )e+ tie$3&A # +# 2e0te 6/e e,&
+e &c/''e ,e :/e+:e +&c#.
F6/( tie0e, /0 e9e$3+&K e&.
Acuérdense que los escritores siempre andan fantaseando. Rulfo dice aquí que leer es peligroso. No se lo crean. Con los dos libros que escribió, Rulfo se convirtió en uno de los escritores más importantes del mundo.
m+(,&W+4>/@&"K%(52$,-/&'$&+,(&0(%-(&'$&p+(,&W+4>/&(&T4(%(&U1(%<0</@&mu&2(A/&nrvw8&$,&Aire de las colinas. Cartas a Clara. WD.ic&A GHE`=QHA MSSS.
!EE#OS #E'OR )*A A )*A
SEXTO GRADO
,FT- G"4> Q.N /8068/0/ /9 R/94J
_/e,t'& 3e+& % 0/e,t'# 3ie+ e,tJ0 c&+&'e#)&, 3&' /0# ,/,t#0ci# 6/($ic# ++#$#)# melanina.
H+ 3e+& 2'i, e, 3e+& 6/e 0& e,tJ &bte0ie0)& ,/ ,/$i0i,t'& h#bit/#+ )e $e+#0i0#.
"# $e+#0i0# e,tJ c&$3/e,t# 3&' /0#, cD+/+#, e,3eci#+e, )e +# 3ie+ ++#$#)#, melanocitos.
C0# )e c#)# )ie? cD+/+#, c/tJ0e#, e, /0 $e+#0&cit&. "&, $e+#0&cit&, tie0e0 /0# @&'$#
$/% )i:e'ti)# )e 3/+3&.
Ie0t'& )e+ $e+#0&cit&A +&, #$i0&Jci)&,A 3'&ce)e0te, )e +#, 3'&te(0#, 6/e i02e'i$&,A
,&0 t'#0,@&'$#)&, e0 $e+#0i0# 3&' /0# e0?i$#. "# $e+#0i0# :i#9# h#,t# +&, –te0tJc/+&,–
)e +# cD+/+#A +&, c/#+e, e,tJ0 e0 c&0t#ct& c&0 +#, 3#'e)e, )e &t'#, cD+/+#, c/tJ0e#,
&')i0#'i#,. C,#0)& +&, te0tJc/+&, c&$& t/b&, #+i$e0tici&,A +#, cD+/+#, )e +# 3ie+ #b,&'be0
/0# 3#'te )e +# $e+#0i0# e0 +# 3ie+A $J, &,c/'# e0 /0&, t/b&, c/tJ0e&, ++#$#)&, @&+(c/+&,A
6/e t#$biD0 ,e c&$3&0e0 )e cD+/+#, c/tJ0e#,. Ie e,te $&)&A +# $e+#0i0# ++e2# h#,t# e+
3e+& #+ i2/#+ 6/e h#,t# +# 3ie+.
H+ 3e+& 3ie')e ,/ c&+&' c/#0)& ,e i0te''/$3e ,/ ,/$i0i,t'& 0&'$#+ )e $e+#0i0#. H,t&
,/ce)e )e )&, @&'$#,K +&, $e+#0&cit&, 3/e)e0 e$3e?#' # 3'&)/ci' $e0&, $e+#0i0#A % ,/,
te0tJc/+&, 3/e)e0 #c&'t#',eA h#,t# e+ 3/0t& )e 0& #+c#0?#' +#, cD+/+#, )e+ 3e+&.
"# 3'&)/cci;0 )e $e+#0&cit&, )i,$i0/%e c&0 +# e)#). H, e0t&0ce, c/#0)& #+2/0&,
3e+&,A 'ecibie0)& ,;+& /0# $i0B,c/+# @'#cci;0 )e ,/, 3i2$e0t&, c'&$Jtic&,A e$3ie?#0 #
e0c#0ece'. c"# 3ie+ t#$biD0 3ie')e /0 3&c& )e ,/ 3i2$e0t#ci;0A 3e'& e,t& 3#,#
i0#):e'ti)&.d
Ee'& c/#0)& +&, $e+#0&cit&, )e+ 3e+& )e,#3#'ece0A c&$& ,/e+e &c/''i' t#')e &
te$3'#0&A ,e t&'0# c&$3+et#$e0te b+#0c&. YE&'6/D D,te e, e+ c&+&' 0#t/'#+A ,i0 teUi'A )e
+# 6/e'#ti0#A +# 3'&te(0# 6/e @&'$# +#, heb'#, )e 3e+&.
H0 &c#,i&0e,A +& 6/e :e$&, c&$& /0# c#be?# 'ec/bie't# )e 3e+& 2'i, e, 'e#+$e0te
/0# i+/,i;0 ;3tic#K 3e+&, &,c/'&, % 3e+&, b+#0c&, e0t'e$e?c+#)&, e0 /0# #3#'e0te
c&$bi0#ci;0 2'i, )e ,#+ % 3i$ie0t#.
"# #3#'ici;0 )e+ 3'i$e' 3e+& b+#0c& )e3e0)e # $e0/)& )e c/J0)& e$3e?#'&0 #
e0c#0ece' t/, 3#)'e, % t/, #b/e+&,. F+2/0#, 3e',&0#, tie0e0 ,/, 3'i$e'#, c#0#, # +&,
c#t&'ce #U&,. C0 e,t/)i& )e :#'&0e, e0 F/,t'#+i# )e$&,t'; 6/eA e0t'e +&, MR % +&, OP
#U&,A e+ MM 3&' cie0t& te0(# #+2B0 3e+& 2'i,A % # 3#'ti' )e +&, RR #U&,A %# e'# e+ jP 3&'
cie0t&. Gi0 e$b#'2&A #+2/0&, #@&'t/0#)&, e0:e9ece0 c&0 e+ c&+&' 0#t/'#+ )e ,/ 3e+&
i0t#ct&. Q/'i&,#$e0teA +#, 3e',&0#, '/bi#, ,&0 6/ie0e, $J, 3'&b#bi+i)#)e, tie0e0 )e
e0c#0ece' 3&' c&$3+et&A ,i bie0A 3&' &t'& +#)&A +#, c#0#, ,&0 $J, :i,ib+e, e0 /0 3e+&
&,c/'&.
Ee'& +&, cie0t(@ic&, ,#be0 6/e +#, e0@e'$e)#)e,A i0c+/%e0)& e+ 3#+/)i,$&A e+ ti@& e
i0c+/,& +# 2'i3eA 3/e)e0 )#U#' +&, $e+#0&cit&,A #+ i2/#+ 6/e /0# 2+J0)/+# ti'&i)e,
hi3e'#cti:#A +# )i#bete, % )ete'$i0#)&, ti3&, )e '#)i#ci;0. F,i$i,$&A /0# )iet# 3&b'e e0
:it#$i0# ^LM t#$biD0 3/e)e )ec&+&'#' e+ 3e+&. H0 &c#,i&0e,A +&, $e+#0&cit&, :/e+:e0 #
e0t'#' e0 #cci;0 c/#0)& +# )iet# $e9&'#A % e+ 3e+& 'ec/3e'# )e 0/e:& ,/ c&+&'.
g(-3A&h/44(%'@&"HR/%&.+M&$,0(,$0$&$4&1$4/J8&$,&El libro de los porqués M. WD.ic&A GHE`X0i'&A MSSO.
,FV- #4=/9<4
g&2e+i& 0& ,e 3e'c#t#b# )e 6/e %# e,t#b# $/e't& & ,e0ci++#$e0te ,e 'e,i,t(# #
#ce3t#'+&. E&' e++& /0# % &t'# :e?A ,e ,#+(# )e +# @&,# )&0)e e,t#b# e0te''#)& % 0& e'#
'#'& e0c&0t'J',e+& c&$ie0)& e0 #+2B0 'e,t#/'#0te ce'c#0& #+ ce$e0te'i&. H0 #+2/0#,
&c#,i&0e, 0&, ib# # :i,it#' #+ 'et&'0& % ,e 3#,#b# +#'2#, h&'#, 3+#tic#0)& ,&b'e +&,
:ie9&, tie$3&,. Gi0 )/)#A :#'i&, )e 0&,&t'&, t'#tJb#$&, )e c&0:e0ce'+& )e 6/e %# e'#
/0 c#)J:e' % 6/e #3e,t#b# b#,t#0te. _& 0&, h#c(# c#,& % c&0 /0# )e,@#ch#te? i0c'e(b+e
,e 3'e,e0t#b# e0 c/#+6/ie' +/2#' % # c/#+6/ie' h&'#.
C0# 0&che +& #c&$3#UD )e :/e+t# #+ 3#0te;0. Qh#'+#$&, /0 b/e0 '#t& ,&b'e
t&)#, #6/e++#, e.3e'ie0ci#, 6/e h#b(#$&, c&$3#'ti)& c/#0)& D+ #B0 :i:(#. Q&$3'#$&,
/0# c/#0t#, ce':e?#, % 0&, e$b&''#ch#$&,. _&, )i:e'ti$&,. _&, 'e($&,. >&?#$&,.
"+&'#$&,. F+ #$#0ece' ,e )e,3i)i; c&0 /0# ,&0'i,#. Ge #c&$&); e0 ,/ #t#B) % ce''; +#
t#3#. _/0c# $J, :&+:( # ,#be' )e D+A 3&'6/e e,# $#)'/2#)# $&'( #t'&3e++#)& % $i
2+6$%B2<&2+6$%@&'$0<'<;&<,0<,$%(%2$9
P+<44$%2/&U%%<(5(@&"W/5$4</8&$,&Retorno 201. WD.ic&A GHE`_&'$#A MSSM.
!EE#OS #E'OR )*A A )*A
SEXTO GRADO
,KW- L6 1./=>6 7 96 8./>6
G/e2'#K –Wqhi9& ,e c#,;A
%# tie0e $/9e'A
$#U#0# :e'e$&,
+& 6/e ,#be h#ce'.
"e:J0t#teA $i #+$#A
c&$& e, )e c&,t/$b'eA
+#:#' t/ b'#,e'&
% 3&0e' +# +/$b'e.
_/e'#K –e& 0& $e c#,D
3#'# t'#b#9#'A
,i e0 $i c#,# te02&
c'i#)&, 6/e $#0)#'.
G/e2'#K –[Ie$&0i& )e 0/e'#]A
Y3/e, 6/D ,#be h#ce'Z
Q&9# /,te) +# e,c&b#A
3;02#,e # b#''e'.
_/e'#K –[Ie$&0i& )e :ie9#]A
Y3&' 6/D $e 'e2#U#Z
H+ )i#b+& ,e 3#'e e0
,/, ,/ci#, $#'#U#,.
G/e2'#K –[Ie$&0i& )e 0/e'#]
Y3/e, 6/D ,#be h#ce'Z
Q&9# /,te) +# #2/9#A
3;02#,e # c&,e'.
_/e'#K –[Ie$&0i& )e :ie9#]
Y3&' 6/D $e $#+)iceZ
H+ )i#b+& ,e 3#'e e0
,/, ,/ci#, 0#'ice,.
G/e2'#K–e& 6/i,e # $i 0/e'#A
+# 6/i,e % +# #)&'&A
3&' :e'+# ,e0t#)# e0
+#, ++#:e, )e /0 t&'&.
_/e'#K –e& 6/i,e # $i ,/e2'#A
+# 6/i,e % +# 6/ie'&A
3&' :e'+# ,e0t#)#
e0 /0 h&'$i2/e'&.
G/e2'#K –F%A #%A #%A #%A #%A
6/e $e h#ce, ++&'#'A
c&0 +&, $#+&, '#t&,
6/e $e h#ce, 3#,#'.
_/e'#K –F%A #%A #%A #%A #%A
6/e $e h#ce, ++&'#'A
+#, i02'#tit/)e,
6/e $e h#ce, 3#,#'.
G/e2'#K –[F%A hi9& )e $i #+$#A
$i'# # t/ $/9e']
"+D:#+# #+ i0@ie'0&A
0& +# 3/e)& :e'.
ai9&K –[F%A $#)'e )e+ #+$#A
cJ++e,e 3&' Ii&,]
6/e %& %# $e c#0,&
)e &(' # +#, )&,.
"#(&*+$5%(&A&4(&,+$%(8&$,&Nice0te b. We0)&?# cc&$3.dA Lírica infantil de México, WD.ic&A =QHA LjpP.
,K,- L/7/8U6 U/ 941 R</9/1 >4B61
Q/e0t#0 +&, 3ie+e, '&9#, 6/e c/#0)& +# tie''# @/e c'e#)# e'# $/% he'$&,# c&0 ,/,
$&0te,A :#++e,A '(&, % $#'e,. "& B0ic& 6/e @#+t#b# e0 e++# e'# 6/iD0 +# h#bit#'#.
C0# $#U#0#A e+ Ii&, )e +&, #0ti2/&, 3&b+#)&'e, )e +# 'e2i;0 0&'&e,te )e +# F$D'ic#
)e+ _&'teA W#0itBA ,e +e:#0t; )e e.ce+e0te h/$&' % )eci)i; c'e#' #+ h&$b'e. b&$; /0
3&c& )e b#''& % $&)e+; /0 he'$&,& $/Uec& c&0 c#be?#A t'&0c&A b'#?&, % 3ie'0#,. [H'#
/0# $#'#:i++#] Ie,3/D, e0ce0)i; /0 h&'0& % +& $eti; #++( 3#'# 6/e ,e c&cie,e. _& 6/e'(# #
/0 h&$b'e c'/)& % ,i0 ,#b&'.
H,e )(# h#c(# $/ch& c#+&'. Q#0,#)& 3&' e+ t'#b#9& 6/e +e h#b(# )#)& h#ce' e,e
h&$b'e )e b#''&A W#0itB ,e 'ec&,t; /0 '#tit& # +# ,&$b'# )e /0 J'b&+ $ie0t'#, e+ h&'0&
h#c(# ,/ t'#b#9&. Ee'& e,t#b# t#0 @#ti2#)& 6/e ,e 6/e); )&'$i)& % 0& ,e )e,3e't; #
tie$3& 3#'# ,#c#' ,/ c'e#ci;0 )e+ h&'0&.
Q/#0)& #b'i; +&, &9&,A ,e )i& c/e0t# )e 6/e &+(# # 6/e$#)& % c&''i; #+ h&'0&. [\/D
h&''&'] Q/#0)& ,#c; #+ $/Uec& e,t#b# t#0 c&ci)& 6/e 3#'ec(# hech& )e c#'b;0.
W#0itBA # 6/ie0 0& +e 2/,t#b# 'ec&0&ce' ,/, e''&'e,A )i9&K
–Ge'J +# '#?# 0e2'#.
e +& $#0); # :i:i' #+ ce0t'& )e x@'ic#.
E'e&c/3#)& 3&' ,/ )e,c/i)&A #+ )(# ,i2/ie0te )eci)i; h#ce' &t'& $/Uec& % ,e )i,3/,&
# c&ce'+& c&0 2'#0 c/i)#)&. Gi0 e$b#'2&A 3&' te$&' # 6/e :&+:ie'# # 6/e$#',eA $eti;
3&c# +eU# e0 e+ h&'0& % ,e 6/e); e,3e'#0)&. V$3#cie0teA ,#c; e+ $/Uec& #0te, )e
tie$3&.
[Xt'& )e,#,t'e] H,t#b# $#+ c&ci)& % e'# $J, 3J+i)&A t&)& b+#0c&.
W#0itB ,e '#,c; +# c#be?# % c&$& 0#)ie #)i:i0#b# ,/, 3'&3;,it&, )i9&K
–Ge'J +# '#?# b+#0c# –% ,e @/e # )e,c#0,#'< 0& h#b(# ,i)& /0 b/e0 )(#.
Ee'& W#0itB 0& ,/e+e )#',e 3&' :e0ci)&. Q&$& 6/e'(# #+2& )i,ti0t&A $&)e+; /0
0/e:& $/Uec&.
E#'# 6/e 0& ,e 6/e$#'# 0i 3#'ecie'# c'/)&A b/,c; /0# ,&+/ci;0 $/% &'i2i0#+K
–N&% # /0t#'+& bie0 )e #ceiteA #,( 6/e)#'J # 3/0t&.
!EE#OS #E'OR )*A A )*A
SEXTO GRADO
Gi0 e$b#'2&A &t'# :e? @'#c#,;. F+ @i0 % #+ c#b& ,&+#$e0te h#b(# c&ci)& t'e, h&$b'e,A
3&' +& t#0t& W#0itB e'# t&)#:(# /0 c&ci0e'& i0e.3e't&. E/,& )e$#,i#)& #ceite e0 +# $#,#
% e+ $/Uec& 'e,/+t; #$#'i++&.
Wi'; 3#'# +&, c&,t#)&, %A ,i0 3e')e' e+ J0i$&A )eci)i;K
–Ge'J +# '#?# #$#'i++#.
Iice0 6/e )e,3/D, +e 3/,& /0# 3e6/eU# c&+et# e0 +# c#be?# % +& $#0); e0 b#'c& #
F,i#.
F+ c/#'t& )(#A W#0itB ,e +e:#0t; $/% )eci)i)&. F$#,; bie0 e+ b#''&A +e 3/,& e+ #ceite
0ece,#'i&A $eti; e0 e+ h&'0& +# +eU# c&0:e0ie0teA #ti?; bie0 e+ @/e2& % ,#c; e+ $/Uec& #
tie$3&.
H+ )i&,A #h&'# ,(A 6/e); c&0te0t&. H0 ,/ $#0& te0(# /0 he'$&,& h&$b'e c&+&'
b'&0ce#)&... [b#+ c&$& +& h#b(# i$#2i0#)&]
–Ge'J +# '#?# '&9#A $i '#?# 3'e@e'i)# –)eci)i; W#0itB.
e +e 3/,& ,&b'e ,/ c#be?# /0 2'#0 3e0#ch& )e b+#0c#, 3+/$#,.
F,( @/e c&$& 0#cie'&0 +&, 3ie+e, '&9#,A 6/e @&'$#0 +# '#?# $J, be++# )e+ $/0)&. F+
$e0&, e,& )ice0 e++&, % W#0itB.
"#$A$,'(&'$&4/*&1<$4$*&%/6(*&$,&_e'i& be++& cc&$3.dA Antes de América: leyendas de los pueblos originarios. WD.ic&A
GHE`Qe+i,ti#A MSSp.
,K2- d<g<>< :<6.
Seguramente ustedes han visitado algún zoológico, ¿no es así? Los poetas también los visitan y algunos de sus poemas refle>an sus impresiones de esos encuentros con los animales. Aquí tienes algunos de sus poemas.
Luciérnagas "/ciD'0#2#, )e +# 0&cheA $(0i$#, % 9/2/et&0#, b#9& +#, #+#, e,c&0)e0 ,/, +J$3#'#, te$b+&'&,#,
e :#0 b#i+#0)& ,/ b#i+e 3&' e0t'e e+ 0e2'& 3'&@/0)&A c&$& ,i e,t'e++#, ++&:ie'#0 ,&b'e +# c#,# )e+ $/0)&.
Claudia Lars
El tucán H+ t/cJ0 )i9& he'e9(#, )e c&+&'e,. E&' e,& ,/ e,t/che )e +#c# t#'#ce#)#A h/e,& )e $#$e% #+#)&A c#0&# #$#'i++# t#3#)# c&0 e,3e9&,.
Elisa Ramírez
¿Qué es el gato? H+ 2#t&
e, /0# 2&t# )e ti2'e.
Rairo Aníbal NiUo
Un mono H+ 3e6/eU& $&0& $e $i'#... [\/i,ie'# )eci'$e #+2& 6/e ,e +e &+:i)#]
Rosé Ruan Tablada
Abe>as Q&$& $#0ch#, #$#'i++#, e0 +& :e')e :#0 % :ie0e0 e+Dct'ic#, #be9#,A +/$i0&,#, #be9#, c&$& #0t&'ch#, :#0 % :ie0e0 +#, #be9#, c&$& $#0ch#, #$#'i++#, e0 +& :e')e.
Armando Rubio Huidobro
W#'t# Fce:e)&A c,e+ecci;0dA dipiri miau, WD.ic&A GHEA LjjP.
!EE#OS #E'OR )*A A )*A
SEXTO GRADO
,K@- L6 /U6U U/ 96 I61.>6
"# 3';.i$# :e? 6/e c&$3'e, /0 #+i$e0t& 3#'# ++e:#'A 3ie0,#
e0 e+ e$3#6/e. Ge /,# ,;+& /0# :e?A 3e'& 3/e)e )/'#' t#0t&
c&$& tB & $J,. ^#,/'# c&$& D,t# ,e #2'e2# # +# 2'#0
$&0t#U# )e )e,ech&, 6/e 2e0e'#$&, c#)# )(#. a&%A +#
b#,/'# e, /0 3'&b+e$# $/0)i#+. b#0t&A 6/e ++e2# # +&,
'i0c&0e, $J, 'e$&t&, )e+ $/0)&.
Cambios en el recipiente
"&, e,ti+&, )e :i)# h#0 c#$bi#)& $/ch& e0 e+ B+ti$& ,i2+&A % +&, )e,3e')ici&, t#$biD0. H0
LjSS h#b(# 3&c#, c&,#, 6/e ,e e$3#c#b#0A % ,e c&$3'#b#0 3#'# 6/e )/'#'#0. Fh&'#A +&,
e$3#6/e, e,tJ0 e0 t&)#, 3#'te, % +& 6/e c&$3'#$&,A )e,)e '&3# h#,t# ce+/+#'e,A 3'&0t&
,e :/e+:e &b,&+et&. H0 /0 $/0)& e0 e+ 6/e c&$3'#' e, e+ $#%&' 3#,#tie$3&A c#)# /0& )e
0&,&t'&, 2e0e'# h#,t# /0# t&0e+#)# )e b#,/'# #+ #U&.
"&, )e,ech&, #ct/#+e, c&0tie0e0 2'#0)e, c#0ti)#)e, )e 3+J,tic& c$#te'i#+ ,i0tDtic&
$/% 'e,i,te0te #+ )ete'i&'&d. "&, 3+J,tic&, ,&0 $/% Bti+e, % e, )i@(ci+ i$#2i0#' +# :i)# ,i0
e++&,. Ee'& c&$& +#, b#cte'i#, % )e$J, $ic'&bi&, 0& +&, )e,t'/%e0A 6/i?J 0&
)e,#3#'e?c#0. F :ece, +&, &b9et&, )e 3+J,tic& ,e t'it/'#0A 3e'& ,/, @'#2$e0t&, 3/e)e0
)/'#' cie0t&, )e #U&,.
F)e$J, )e +&, 3+J,tic&,A +&, )e,ech&, )&$D,tic&, % +&, i0)/,t'i#+e, c&0tie0e0 $/ch&, %
)i:e',&, $#te'i#+e,A t&)&, 'e:/e+t&,. _& e, @Jci+ )e,h#ce',e )e e++&, c&0 ,e2/'i)#). "#
,&+/ci;0 t'#)ici&0#+A e0te''#'+&,A c#/,# 3'&b+e$#, 3&'6/e +&, )e,hech&, )e,c&$3&0e0 e+
,/b,/e+&. H.3e+e0 2#,e, 3e+i2'&,&, % +(6/i)&, 6/e 3/e)e0 c&0t#$i0#' # +&, '(&,. C0#
#+te'0#ti:# ,&0 +&, i0ci0e'#)&'e, e,3eci#+e,< e+ c#+&' 2e0e'#'(# @/e'?# e+Dct'ic#. Ee'& ,&0
c&0t'&:e'ti)&, 3&'6/e +ibe'#0 3e+i2'&,&, c&0t#$i0#0te, #+ #i'e.
Deshechos en el mar
H+ $#' ,ie$3'e e,tJ e0 $&:i$ie0t& % e,3#'ce b#,/'# # +& +#'2& % #0ch&. "# b#,/'# 3/e)e
c'/?#' &cD#0&,A e i0c+/,& i,+#, 'e$&t#, 3/e)e 'e/0i' )e,ech&, e0 ,/, 3+#%#,. a#ci# LjjSA
,e i0:e,ti2; /0# 3+#%# )e,h#bit#)# e0 I/cie V,+#0). F 3e,#' )e ,e' /0 3/0t& #i,+#)& )e+
$/0)& # PARSS hi+;$et'&, )e +# c&,t# )e G/)#$D'ic#A ,e e0c&0t'#'&0 cie0t&, )e 3ie?#,A
)e,)e 9/2/ete, )e 3+J,tic& h#,t# t#06/e, )e 2#,. "# b#,/'# 0& ,;+& e, @e#A ,i0& t#$biD0
/0# #$e0#?# 3#'# +&, #0i$#+e, $#'i0&,. "#?&, % 'e)e, 3/e)e0 #t'#3#' @&c#, % #:e, e0 e+
$#' % e0 +# 3+#%#. b&'t/2#, % $#'i3&,#, 3/e)e0 t'#2#',e b&+,#, )e 3+J,tic& #+ c&0@/0)i'+#,
c&0 $e)/,#,.
S()<'&E+%,<$@&"#(&$'('&'$&4(&?(*+%(8&$,&Planeta en Peligro. WD.ic&A GHE`F+te#A MSST.
,KF. a.68 #/=6E6
a#b(# /0# :e? /0 c#$3e,i0& 6/e e'# $/% b/e0&A 3e'& $/% 3'&te,t;0. "& ++#$#b#0 m/#0
ge2#U#.
be0(# /0# c#''et#. Q&0 e++# ib# # t&)#, 3#'te,A 3e'& /0 )(# )e t#0t&, $ie0t'#, :i#9#b#
#+ 3/eb+&A #+ 3#,#' #+ +#)& )e /0 2'#0 '&b+e ,e +e #t#,c; +# c#''et#. m/#0 ge2#U# 2'it;
)e$#,i#)#, $#+)ici&0e,A ,i0 e$b#'2& 'ec&'); # Ft+#,A /0 )i&, $/% @&'?/)& % 2'#0)&te
6/e h#ce $/ch(,i$&, $i++&0e, )e #U&, )ice0 6/e ++e:; /0 $/0)& e0te'& ,&b'e ,/,
h&$b'&,.
–[Ft+#,] –2'it#b# m/#0 ge2#U#–. [bBA 6/e tie0e, t#0t# @/e'?# 3/e)e, #%/)#'$e # ,#+i'
)e e,te #t&++#)e'&]
–Y\/D te &c/''eZ –3'e2/0t; Ft+#,.
–[Ge $e #t#,c; +# c#''et#] –c&0te,t; m/#0.
–Ya#, 3'&b#)& &t'# c&,# 6/e 0& ,e# 2'it#' % $#+)eci'Z –3'e2/0t; Ft+#,. Ee'& m/#0 0&
+& &(# 3&'6/e ,&+& ,#+t#b# % 2'it#b#.
–[bBA Ft+#,A 3/e)e, #%/)#'$e]
–[Wi'#] –)i9& Ft+#,– "# '/e)# e,tJ ++e0# )e b#''&A +($3i#+#A +/e2& b/,c# /0# 3ie)'#
2'#0)e % 3(c#+#A c&0 e++# c/b'e e+ 3&?& )&0)e c#%; t/ c#''et# % 9J+#+# c&0 e+ +Jti2&. m/#0
hi?& t&)& +& 6/e Ft+#, +e i0)ic; % c/#0)& t&$; e+ +Jti2&A +# c#''et# 3#'ti; +i2e'it&.
–[>'#ci#,A Ft+#,] [Q;$& $e h#, #%/)#)&]–)ec(# m/#0A 6/e 0i c/e0t# ,e )#b# )e 6/e
t&)& e+ t'#b#9& +& h#b(# hech& D+A ,i0 6/e9#',e % c&0 +# c#be?# ,e'e0#. [be ++#$#'D t&)#, +#,
:ece, 6/e te 0ece,ite] –)i9& m/#0.
–Y\/DZ –)i9& Ft+#,–. Ya#ce'$e :e0i' :&+#0)& 3&' e,t#, ,i$3+e?#,Z Q/#0)& ,e te
&c/''#0 e,#, c&,#,A $e9&' te ++#$#, # ti $i,$& # +# c#+$#.
–Y"# c#+$#Z [_& +# c&0&?c&] –)i9& m/#0.
!EE#OS #E'OR )*A A )*A
SEXTO GRADO
–be :e0)'(# bie0 c&0&ce'+#A 3&'6/e 2'it#, % $#+)ice, c&$& ,i @/e'#, m/#0 ge2#U#.
–Ym/#0 ge2#U#Z [H,e ,&% %&] –)i9& b&6/i#bie't& m/#0. Ee'& Ft+#, :&+#b# t#0 #+t&A 6/e
0& +& &%; % 0/0c# ,/3& 6/e e0 :e')#) m/#0 e'# e+ :e')#)e'& m/#0 ge2#U#. Ie,)e #6/e+ )(#
m/#0 'ec/''i; # +# c#+$#A % e0t&0ce, 3'&te,t; c#)# :e? $e0&,. a#,t# 6/e %# 0& @/e m/#0
ge2#0#A ,i0& m/#0... [m/#0 # ,ec#,]
"p+(,&W$5(C(8&$,&^e#t'i? ^#'0e, c,e+ecci;0dA Kábulas. Para leer en voz alta. WD.ic&A GHE`G#+:#tA LjjO.
,KK- A4:I61 7.06D/061
La bomba es una copla de carácter festivo o de guasa que, además de tener buena rima, demuestra el agudo ingenio de los intérpretes de la >arana. Originalmente servía para halagar a la pare>a, pero con el correr del tiempo abarcó diversos temas. H+ ,&$b'e'& e0 +# 9#'#0#
e, c&0t'#,eU# )e 2#+#A
# +# $e,ti?# e02#+#0#
% $J, )&0#i'e 'e2#+#.
b'e, #'c&, tie0e, 3'eci&,&,
$i WD'i)# )e e/c#tJ0A
6/e +/ce0 [be++&,A 2#'b&,&,]
[X'2/++& )e+ W#%#th#0!
e/c#tJ0 c&0 ,/ #+e2'(#
% WD'i)# ,ie$3'e e0 )&$i02&
i0:it#0 # #+2#'#b(#
#+ %/c#tec& % #+ 2'i02&.
b/ +& 6/i,i,teA $i #$&'A
$e #+e9& c&0 #+e2'(#
3&'6/e t/ )/+ce c#0)&'
3#'# $( e, hi3&c'e,(#.
H0 $i #+$# h#% /0 'ec/e')&
6/e # $i $e0te t'#e +&c#
e, e+ #@#b+e 'e2#+&
)e +# $ie+ 6/e )# t/ b&c#.
Gi te $i'#, #+ e,3e9&
6/e 0& te #,/,te0 t/, c#0#,
)D9#+#, %& te [#c&0,e9&]
3/e, +e, 2/,t#0 # +#, )#$#,.
Como se habrán dado cuenta con estos versos se destaca, en el ámbito nacional, el arte popular de
9ucatán.
Q(,+$4<-(&R()7(&'$&T/%/,('/@&"E/2?(*&[+0(-$0(*8&$,&Kantasía yucateca. 100 bombas. WD.ic&A GHE`Q#,# m/#0 E#b+&A MSST.
M
M
,KO- L6 >/Z49.0<_8 =/8ND<06
H0 +# #ct/#+i)#)A 0& )e9#0 )e #3#'ece' 0&tici#, ,&b'e +# 2e0Dtic#A +&,
#+i$e0t&, t'#0,2D0ic&, % +&, bebD, # +# c#'t#. Y\/D ,&0 e.#ct#$e0te +&, 2e0e, % e+ FI_Z
YI;0)e e,tJ0Z YE&' 6/D ,&0 t#0 i$3&'t#0te,Z
Cambios genéticos
H0 /0 3e'i&)& )e RS #U&,A ,e h# 3#,#)& )e+ )e,c/b'i$ie0t& )e+ FI_ % +&, 2e0e, # ,#be'
$&)i@ic#'+&,A +& 6/e ,i20i@ic# 6/e e, 3&,ib+e #+te'#' e+ @/0ci&0#$ie0t& )e +&, ,e'e, :i:&, %
)e i0:e0t#' :#'ie)#)e, 0/e:#, )e #0i$#+e, % 3+#0t#,. F)e$J,A +# 2e0Dtic# e, +# b#,e )e
$/ch&, &t'&, i0:e0t&, % )e,c/b'i$ie0t&,.
¿Qué son los genes?
"&, 2e0e, ,e e0c/e0t'#0 e0 +#, cD+/+#, 6/e c&$3&0e0 t&)&, +&, &'2#0i,$&, %
3'&3&'ci&0#0 +# i0@&'$#ci;0 6/e 0ece,it#$&, +&, h/$#0&,A +#, 3+#0t#, % e+ 'e,t& )e +&,
,e'e, :i:&, 3#'# @/0ci&0#'. "&, 2e0e, e,tJ0 @&'$#)&, 3&' /0 c&$3/e,t& 6/($ic& ++#$#)&
FI_. "&, 2e0e, % e+ FI_ ,&0 +& $i,$&.
Descubrimientos
I/'#0te $/ch(,i$&, tie$3&A +&, cie0t(@ic&, 0& ,/3ie'&0 c;$& @/0ci&0#b#0 +&, ,e'e,
:i:&,A %# 6/e +&, 2e0e, % e+ FI_ ,e )e,c/b'ie'&0 h#ce t#0 ,;+& cie0 #U&,. a&% e0 )(#A +&,
2e0eti,t#, ,#be0 $/ch& )e+ @/0ci&0#$ie0t& )e +&, 2e0e, % )e c;$& c&0t'&+#0 +#, cD+/+#, %
+&, &'2#0i,$&,
Preocupación
F $/ch# 2e0te +e 3'e&c/3# e+ #:#0ce )e +# 2e0Dtic#A 3&'6/e 3ie0,# 6/e 3/e)e ,e'
3e+i2'&,& #+te'#' 2e0e, % 3'&:&c#' c#$bi&, e0 +&, ,e'e, :i:&,. E&' e,& ,e &'2#0i?#0
c#$3#U#, e0 c&0t'# )e #+2/0&, )e +&, /,&, )e +# 2e0Dtic#.
Inventos asombrosos
v,t&, ,&0 #+2/0&, )e +&, )e,c/b'i$ie0t&, e i0:e0t&, 6/e h# ++e:#)& # c#b& +# cie0ci# #
3#'ti' )e+ c&0&ci$ie0t& )e +&, 2e0e, % e+ FI_.
! El mapa del genomae "&, cie0t(@ic&, h#0 +&2'#)& &bte0e' /0 $#3# )e+ 2e0&$#
h/$#0&A e, )eci'A t&)# +# i0@&'$#ci;0 #+$#ce0#)# e0 e+ $#te'i#+ 2e0Dtic& )e /0# 3e',&0#.
!EE#OS #E'OR )*A A )*A
SEXTO GRADO
! La clonaciónK >'#ci#, # +# 2e0Dtic#A ,e h#0 c&0,e2/i)& c+&0#' c'e#+i?#' c&3i#, e.#ct#,d
)e $/ch#, e,3ecie, )e #0i$#+e, % 3+#0t#,.
! Los bebés a la cartaK "# $e)ici0# 3/e)e #%/)#' # +#, 3#'e9#, # te0e' hi9&, ,#0&,A %# 6/e
e, 3&,ib+e #0#+i?#' +#, 3'i$e'#, cD+/+#, )e+ e$b'i;0 3#'# c&$3'&b#' 6/e 0& te02#
e0@e'$e)#)e, 2e0Dtic#,A +#, c/#+e, ,e t'#0,$ite0 )e 3#)'e, # hi9&, 3&' $e)i& )e +&,
2e0e,.
! La manipulación genéticaK Ge 3/e)e c#$bi#' # /0 ,e' :i:& #+te'#0)& 3'e:i#$e0te ,/,
2e0e,. E&' e9e$3+&A ,e h#0 c'e#)& '#t&0e, t'#0,2D0ic&, c$#0i3/+#)&, 2e0Dtic#$e0ted 6/e
b'i++#0 e0 +# &,c/'i)#).
! Avances en medicina: "&, cie0t(@ic&, h#0 )e,#''&++#)& b#cte'i#, t'#0,2D0ic#, 6/e
@#b'ic#0 3'&te(0#, be0e@ici&,#, 3#'# e+ c/e'3& h/$#0& c&$& +# i0,/+i0#A 6/e ,e /,# c&$&
t'#t#$ie0t& 3#'# +# )i#bete,.
! La huella del ADN: Q&$& e+ FI_ )e c#)# 3e',&0# e, B0ic&A ,e 3/e)e #0#+i?#' /0#
$/e,t'# )e 3ie+ 3#'# #:e'i2/#'A 3&' e9e$3+&A 6/iD0 h# c&$eti)& /0 )e+it&.
U,,(&T4(A?/+%,$@&"#(&%$)/4+0<;,&5$,M-<0(8&$,&El gran libro de los genes y el ADN. WD.ic&A GHE`XcD#0&A MSST.
,KS- `8 B4Z/8 U/ c<80<
"e&0#')& )# Ni0ci 0#ci; e0 /0# #+)e# 'e$&t# )e Vt#+i# h#ce $J, )e RSS #U&,. Ge c&0&ce0
$/ch&, )et#++e, ,&b'e ,/ 0#ci$ie0t& 2'#ci#, # ,/ #b/e+&A F0t&0i& )# Ni0ciA 6/ie0 e,c'ibi;
,&b'e e+ #c&0teci$ie0t& e0 /0 :ie9& c/#)e'0&. _& +& h#b(# /ti+i?#)& )/'#0te LT #U&, %
e$3+e; e+ 3&c& e,3#ci& 6/e +e 6/e)#b# #+ @i0#+ )e +# B+ti$# 3J2i0# 3#'# c&0t#' e+
0#ci$ie0t& )e ,/ 0iet&.
Ge2B0 ,/ #b/e+&A "e&0#')& 0#ci; e0 Ni0ci e+ LR )e #b'i+ )e $i+ c/#t'&cie0t&,
ci0c/e0t# % )&,. "# @#$i+i# )e "e&0#')& h#b(# :i:i)& #++( )/'#0teA #+ $e0&,A MSS #U&, #0te,
)e 6/e D+ 0#cie'#. a#b(#0 #)&3t#)& e+ 0&$b'e )e +# #+)e# c&$& #3e++i)&A /0# 3'Jctic# $/%
c&$B0 e0 +# Vt#+i# )e #6/e+ tie$3&.
"e&0#')& I# Ni0ci e,t/)i; 3#'# ,e' #'ti,t#A 3e'& e0 ,/ +#'2# t'#%ect&'i# 0& 3i0t; $J,
6/e /0&, 3&c&, c/#)'&,A )e9#0)& $/ch&, i0#c#b#)&,. Gi0 e$b#'2&A /0& )e e++&,A +# W&0#
"i,#A e, /0& )e +&, $J, @#$&,&, )e +# hi,t&'i#. Fct/#+$e0teA e+ c/#)'& 3/e)e #3'eci#',e
e0 e+ $/,e& )e+ "&/:'e )e E#'(,. H, /0# 3i0t/'# 'e:&+/ci&0#'i# e0 $/ch&, #,3ect&,.
"e&0#')& /ti+i?; +# 3&,e )e t'e, c/#'t&, e0 ,/ ,e0ti)& 3+e0&K /0# $/9e' #3#'ece 'et'#t#)#
)e,)e +# ci0t/'#A i0c+/i)#, +#, $#0&,A % ,/, &9&, $i'#0 )i'ect#$e0te #+ e,3ect#)&'A e0
+/2#' )e h#ci# +# )i,t#0ci#A #+2& 0/0c# :i,t& h#,t# e0t&0ce,.
"e&0#')& t#$biD0 te0(# &t'&, i0te'e,e,A c&$& +#, $#te$Jtic#, % +# i02e0ie'(#.
Fct/#+$e0teA ,e +e c&0,i)e'# /0 #/tD0tic& 2e0i&A 3/e, e0 ,/, 3i0t/'#, % c/#)e'0&, )e
0&t#, 3&)e$&, )e,c/b'i' # /0 h&$b'e B0ic& c&0 /0# 2'#0 ,e) )e c&0&ci$ie0t&. C0
h&$b'e c/%&, ,/eU&, % )e,c/b'i$ie0t&, +& t'#0,3&'t#'&0 #+ @/t/'&. C0 h&$b'e 6/e ,e
#)e+#0t; # ,/ tie$3&.
p/3,&Q(4(2@&"X,&6/)$,&'$&]<,0<8&$,&Leonardo Da Ainci: el genio que definió el Renacimiento. WD.ic&A GHE`F+te#A MSSf.
,KT- $9 "/><Q.<994 %6>8</8D4 La primera novela que se publicó en América, en 1816, es H+ Ee'i6/i++& G#'0ie0t&. Su autor es un mexicano, Rosé Roaquín Kernández de Lizardi. Aamos a dedicar varios días a esta obra, que buscaba denunciar los abusos del gobierno virreinal y muchas malas costumbres de aquella sociedad. Por desgracia, casi todas las conservamos.
Los motivos del Periquillo para de>ar a sus hi>os estos cuadernos
E&,t'#)& e0 /0# c#$# h#ce $/ch&, $e,e,A e0t'e $D)ic&, % e0@e'$e'#,A e,3e'#0)& c&0
'e,i20#ci;0 e+ )(# e0 6/e te02#0 6/e ce''#'$e +&, &9&,A 6/e'i)&, hi9&, $(&,A he 3e0,#)&
)e9#'+e, e,c'it&, +&, ,/ce,&, )e $i :i)#A 3#'# 6/e ,e3#0 c/i)#',e )e $/ch&, )e +&,
3e+i2'&, 6/e #$e0#?#0 % +#,ti$#0 # +&, h&$b'e, e0 e+ c/',& )e ,/, )(#,. "e, ,/3+ic& 6/e
0& ,e e,c#0)#+ice0 c&0 +#, +&c/'#, )e $i 9/:e0t/). N&% # c&0tJ',e+#, ,i0 &c/+t#' 0#)#A 3#'#
6/e /,te)e, e,c#'$ie0te0 e0 $i, e.t'#:(&,.
_#c( e0 WD.ic&A c#3it#+ )e +# _/e:# H,3#U#A 3&' +&, #U&, )e LffL # LffOA )e 3#)'e,
6/e 0& e'#0 'ic&, 3e'& t#$3&c& :i:(#0 e0 +# $i,e'i#. _i02/0&, e+&2i&, ,e'(#0 b#,t#0te, e0
$i b&c# 3#'# )e)ic#'+&, # $i c#'# kqueridal 3#t'i#. We b#/ti?#'&0A $e 3/,ie'&0 3&'
0&$b'e Ee)'& % 3&' #3e++i)& c&$& ,e #c&,t/$b'#< e+ )e $i 3#)'eA G#'$ie0t&.
!EE#OS #E'OR )*A A )*A
SEXTO GRADO
Wi $#)'e e'# b&0it# % $i 3#)'e +# #$#b# $/ch&. Q&0 e,t&A % c&0 e+ c&0:e0ci$ie0t&
)e $i, t(#,A ,e )eci)i; 3&0e'$e /0# chichih/#A c&$& #cJ )eci$&,A 3#'# 6/e $e
#$#$#0t#'#.
b&$#,# te0(# /0 2e0i& )e+ )e$&0i&< $e )#b# )e c&$e' %A c/#0)& e,tJb#$&, ,&+&,A
$e $#+t'#t#b# bie0 % b&0it&.
Wi 3#)'e e'# /0 h&$b'e ,e0,#t& % ,e &3&0(# # t&)#, +#, ,i$3+e?#, )e $i $#)'eA #,(
6/e 0& 3e'$iti; 6/e $e c/b'ie'#0 )e #$/+et&, 3#'# 3'&te2e'$e )e+ $#+ )e &9& % &t'&,
3e+i2'&, i$#2i0#'i&,.
Ee'& #3e0#, c&$e0cD # c'ece'A b#,t#0te 6/e %& $#0i@e,t#'# e+ )e,e& )e c/#+6/ie'
c&,# 3#'# 6/e $i $#)'e hicie'# +& i$3&,ib+e 3&' )J'$e+#A #/06/e %& 0& t/:ie'# '#?;0.
Xt'# c#0)i)e? t/:& +# i0&ce0teA 6/e @/e ++e0#'$e +# @#0t#,(# )e c&c&, % e,3#0t#9&,. Q&0
e,&A $e @/i h#cie0)& )e e,3('it/ c&b#')eA #,( 6/e t&)#:(# # +&, &ch& & )ie? #U&, 0& 3&)(#
&(' 0i02B0 '/i)it& e0 +# 0&che ,i0 6/e $e e,3#0t#'#.
m&,D m/(0 =e'0J0)e? )e "i?#')iA El periquillo Sarniento, Sus extraordinarias venturas y desventuras contadas por Kelipe
Garrido. WD.ic&A GHEA MSST.
,KV- $9 "/><Q.<994 %6>8</8D4; **
Aamos a seguir con las andanzas del Periquillo. Aamos a ver cómo le fue en la escuela, y porqué sus compaUeros le cambiaron el nombre de Sarmiento a Sarniento
Periquillo va a de una escuela a otra
"+e2#)& e+ )(#A hi?& ,/, 3/che'it&, $i $#)'eA %& /0 $&0t;0 )e be''i0che,A 3e'& 0#)#
:#+i; 3#'# 6/e $i 3#)'e c#$bi#'# ,/ )eci,i;0K #/06/e 0& $e 2/,t#'#A $e $#0)#'&0 # +#
e,c/e+#.
H+ $#e,t'& e'# b/e0# 2e0teA 3e'& 0& ,#b(# )#' c+#,e,. H0 e,&, )(#, %& :e,t(# ,#6/it&
:e')e % 3#0t#+;0 #$#'i++&. H,&, c&+&'e, hicie'&0 6/e $i, #$i2&, $e #3&)#'#0 Ee'i6/i++&.
Ee'& c&$& h#b(# &t'& Ee'ic&A /0# :e? 6/e $e )i& ,#'0# 6/e)D c&0:e'ti)& e0 e+ Ee'i6/i++&
G#'0ie0t&.
C0 )(# ++e2; /0 ,eU&' 3#'# i0,c'ibi' # /0 0iU& e0 +# e,c/e+# %A c/#0)& :i& +# $#+#
&'t&2'#@(# )e $i $#e,t'&A +e )i9&K
–We ++e:& # $i ,&b'i0&.
Ie,3/D, )e e,&A $i 3#)'e t/:& 6/e b/,c#'$e /0 0/e:& $#e,t'&. Qi0c& )(#, )e,3/D,
$e ++e:; # ,/ e,c/e+# % $e )e9; b#9& ,/ e,3#0t&,# ti'#0(#. Wi 0/e:& $#e,t'& e'# $/%
bi+i&,&. H,t#b# c&0:e0ci)& )e 6/e la letra con sangre entraA % '#'& e'# e+ )(# e0 6/e 0& 0&,
#?&t#'#.
[\/D 0& hi?& $i $#)'eA $&:i)# 3&' $i, 6/e9#,A 3#'# c&0:e0ce' # $i 3#)'e )e 6/e
$e c#$bi#'# )e e,c/e+#] Ee'& D+ ,e $&,t'; i0@+e.ib+e. a#,t# 6/e /0 )(# @/e # +# c#,# /0
'e+i2i&,& 6/e %# ,#b(# c;$& e'# e+ @#$&,& $#e,t'&A % c&0t; t#+e, c&,#, 6/e $i 3#)'e
)eci)i; c#$bi#'$e )e e,c/e+#.
[Q/J+ @/e $i ,&'3'e,# c/#0)& +# :i] H'# $/% #$3+i# % +i$3i#A ++e0# )e +/? % bie0
:e0ti+#)#. I&, #U&, e,t/:e #++(A #+ c#b& )e +&, c/#+e, $e)i& ,#b(# +ee'A e,c'ibi' % c&0t#'.
Q/#0)& te'$i0D +# e,c/e+#A $i, 3#)'e, c&$e0?#'&0 # :e' 6/D ,e'(# )e $i :i)#. Wi
3#)'e 6/e'(# 6/e %& t/:ie'# /0 &@ici&. Wi $#)'e 3'&te,t#b#K
–Y\/D )i'J +# 2e0te –+e )ec(#– ,i :e 6/e 0/e,t'& hi9& e,tJ #3'e0)ie0)& # ,e' ,#,t'e &
#+2& 3&' e+ e,ti+&Z Ybe 3#'ece bie0 e,&Z
–G(A $i #+$# –'e,3&0)(# $i 3#)'e–. We 3#'ece $/% bie0 6/e /0 0iU& #3'e0)# /0
&@ici&A 3#'# 6/e 0& #0)e $e0)i2#0)&. "& 6/e $e 3#'ece $#+& e, 6/e te02# 6/e #0)#' )e
2&'';0A & ,e )e)i6/e #+ 9/e2&.
Wi $#)'e 6/e'(# 6/e %& ,i2/ie'# e,t/)i#0)&. e c&$& %# 0& ,/3& 6/D )eci'A c&$e0?;
# ++&'#'. Q&0 ,/, c/#t'& +J2'i$#, ech; 3&' tie''# +# @i'$e?# )e $i 3#)'e. Q&$& D+ +#
#$#b#A +e )i9&K
–_& ++&'e,A hi9it#. Gi e, t/ 2/,t& 6/e e,t/)ieA [3/e, 6/e e,t/)ie]
"+e2; e+ )(# e0 6/e $e 3/,ie'&0 # e,t/)i#'A % @/e c&0 )&0 W#0/e+ H0'(6/e?. Ie,3/D,
)e t'e, #U&, te'$i0D $i, e,t/)i&, c&0 e,te $#e,t'&. "& 6/e $i, 3#)'e, 0& ,#b(#0 e'#
6/eA c&$& e0 e,# e,c/e+# h#b(# t&)& ti3& )e 0iU&,A %& h#b(# e,c&2i)& 3&' #$i2&, # +&,
3e&'e, % $e h#b(# c&0:e'ti)& e0 e+ $J, $#+)it& )e t&)&,.
Tenemos que cuidar quiénes son nuestros amigos.
m&,D m/(0 =e'0J0)e? )e "i?#')iA El periquillo Sarniento, Sus extraordinarias venturas y desventuras contadas por Kelipe Garrido. WD.ic&A GHEA MSST.
!EE#OS #E'OR )*A A )*A
SEXTO GRADO
,OW- $9 "/><Q.<994 %6>8</8D4; ***
El Periquillo crece, y se hace un pícaro que cambia de oficio muchas veces, hace trampas, tiene tiempos buenos y tiempos malos. Como un e>emplo de sus aventuras, vamos a leer lo que le sucedió cuando traba>ó por un tiempo con un médico y luego se hizo pasar por doctor.
b#0t& &b,e':#' +&, 'e$e)i&, 6/e $i #$& 'ecet#b#A $e hi?& c'ee' 6/e %# ,#b(# $e)ici0#.
C0 )(# $e 6/i,& )#' )e 3#+&,. H,# $i,$# 0&cheA c/#0)& +# c#,# e,t#b# e0 +& $J, 3e,#)&
)e+ ,/eU&A e0,i++D +# $/+#A hice /0 b/+t& c&0 c#t&'ce +ib'&,A /0# c#3#A /0# 3e+/c# :ie9# % /0
@&'$/+#'i& )e 'ecet#, )e+ )&ct&'. We ++e:D t#$biD0 /0# #+c#0c(# 6/e e'# )e +# he'$#0#.
We h&,3e)D e0 /0 $e,;0. H,t#b# 3e0,#0)& # );0)e i'(#A c/#0)& ,e #ce'c; /0
$/ch#ch& # 3e)i' /0 b&c#)it&. e& +e hice c'ee' 6/e $e #c#b#b# )e e.#$i0#' e0 $e)ici0#
% 6/e #0)#b# b/,c#0)& /0 3/eb+& )&0)e h#ce' @&'t/0#A 3&'6/e e0 WD.ic& h#b(# $J,
$D)ic&, 6/e e0@e'$&,. H+ 3&b'e $/ch#ch& $e '&2; 6/e 0&, @/D'#$&, # b/+#A )&0)e 0&
h#b(# $D)ic&.
F +&, )&, )(#, )e ++e2#' # b/+# $e i0@&'$D )e 6/iD0e, e'#0 +&, :eci0&, 3'i0ci3#+e,.
"e, &@'ec( $i, ,e':ici&,A % +&, :i,itD :e,ti)& )e ce'e$&0i#A c&0 c#3# % 3e+/c#. E#'# 6/e $e
:ie'# e+ 3/eb+&A e+ )&$i02& $e 3'e,e0tD e0 +# i2+e,i#. _& ce,#b#0 )e 3'e2/0t#' 6/iD0e,
D'#$&,. e e+ $/ch#ch& +e, )ec(#K
–H,te ,eU&' e, $i #$&A e+ )&ct&' )&0 Ee)'& G#'$ie0t&.
Ie t&)#, 3#'te, ib#0 # c&0,/+t#'$e. E&' @&'t/0#A +&, 3'i$e'&, 6/e $e c&0,/+t#'&0
@/e'&0 )e #6/D++&, 6/e ,#0#0 #/06/e 0& ,e #tie0)#0.
We ++#$#'&0 /0# 0&che # +# c#,# )e+ te0)e'& $J, 'ic&A 6/ie0 ,/@'(# )e c;+ic&. W#0)D
c&ce' $#+:#, c&0 9#b;0 % $ie+. H+ e0@e'$& bebi; +# #,6/e'&,# 3&ci;0 % c&0 e,& t/:& 3#'#
:&$it#' +# $it#) )e +#, e0t'#U#,A e i0$e)i#t#$e0te ,e #+i:i;.
Q&0 e,t#, c/'#ci&0e, c&$e0?; e+ :/+2& # ce+eb'#'$e. F $e)i)# 6/e c'ec(# $i @#$#
,e #/$e0t#b#0 $i, $&0e)#, % $i ,&be'bi#.
F 3e,#' )e $i i20&'#0ci#A 0& ,e 'e)/c(# $i c'D)it& 3&'6/e +&, 6/e ,#0#b#0 $e
#+#b#b#0A % +&, 6/e $&'(#0 0& 3&)(#0 6/e9#',e.
We ++#$#'&0 )e c#,# )e /0 :ie9& 'e/$Jtic&A # 6/ie0 )i ,ei,
& ,iete 3/'2#,A +e e,t#@D :ei0tici0c& 3e,&, % +& )e9D 3e&' )e +&
6/e e,t#b#. "& $i,$& hice c&0 &t'# :ie9#A # +# 6/e #b'e:iD ,/,
)(#, c&0 '/ib#'b& % ceb&++#,.
F,( 3#,D /0&, $e,e,A h#,t# 6/e #c#eci; e0 #6/e+ 3/eb+&
/0# e3i)e$i# )e+ )i#b+&K #c&$et(# # +&, e0@e'$&, /0# @ieb'eA %
e0 c/#t'& )(#, t'&0#b#0.
E#'# c&+$&A $e t&c; #te0)e' # +# 2&be'0#)&'# )e +&,
i0)i&,. "e )i e+ tJ't#'&A e.3i';A % # &t'& )(#A 6/e @/i # :e' c;$& ,e ,e0t(#A h#++D +# c#,#
i0/0)#)# )e i0)i&,A i0)i#, e i0)it&, 6/e ++&'#b#0. F3e0#, $e :ie'&0A c&$e0?#'&0 #
-<%(%2$&1<$'%(*&0/,&5%(,&-<,/@&'<0<M,'/2$N&"Q(4'<-/&*$(*@&2M'<0/&$,'<(?4('/98
e& #3'etD +&, t#+&0e, # +# $/+# %A c&0 t#0t# c#''e'#A # +&, )&, )(#, +# $/+# c#%;
$/e't#. Ne0)( +# ,i++# e0 +& 3'i$e'& 6/e $e )ie'&0A ti'D +# 3e+/c# e0 /0# ?#09#A % # 3ieA c&0
+# c#3# #+ h&$b'&A ++e2/D # WD.ic&.
m&,D m/(0 =e'0J0)e? )e "i?#')iA El periquillo Sarniento, Sus extraordinarias venturas y desventuras contadas por Kelipe
Garrido. WD.ic&A GHEA MSST
,O,- "><:/>6 0481.9D6
Q/#0)& $i 3'i$& Qh/ch& te'$i0; ,/ c#''e'#A e+ $J, @e+i? % &'2/++&,& )e t&)&, e'# $i t(&
b#ch&. G/ $#%&' ,#ti,@#cci;0 e'# 0/e,t'&, +&2'&,.
V0$e)i#t#$e0te +e #c&0)ici&0; /0 c&0,/+t&'i& #+ +#)& )e+ ,/%&.
–Wi'eA ch/chit& –+e )i9&–A e,te c&0,/+t&'i& e, 3#'# /,te)A 3e'& 0& 6/ie'& 6/e ,e
,ie0t# &b+i2#)& # :e0i',e # t'#b#9#' # G#0 Wi2/e+. Gi /,te) )e,e# 6/e)#',e e0 e+ 3/eb+&A &
i',e # &t'& +/2#'A e,tJ bie0< ,;+& 6/ie'& 6/e te02# e0 c/e0t# 6/e +&, #3#'#t&, % e+
$&bi+i#'i& 6/e e,tJ0 #6/( ,&0 ,/%&, % ,i 6/ie'e ,e +&, 3/e)e ++e:#'... c+#'& 6/e e0 e,te
c#,& /,te) 3#2#'(# +# $/)#0?# –#2'e2; 'J3i)#$e0te–... #6/( c&0t#'(# c&0 c#,# % c&$i)#A
3e'& +e #):ie't& 6/e e0 c/#0t& /,te) c&$e0?#'# # 2#0#' )i0e'& te0)'(# 6/e 3#2#'$e +#
'e0t# )e+ c&0,/+t&'i&. _& $e c&0te,te #h&'it#A 3iD0,e+& t&)& e+ tie$3& 6/e 0ece,ite.
!EE#OS #E'OR )*A A )*A
SEXTO GRADO
F+ )(# ,i2/ie0te )e 6/e Qh/ch& 3'e,e0t; ,/ e.#$e0 3'&@e,i&0#+ 3#'# &bte0e' e+ t(t/+&
)e $D)ic& :ete'i0#'i&A ,e i0,t#+; e0 +# c#,# % e,t'e0; ,/ c&0,/+t&'i&.
_e';0 % Qe+(0A +&, 3e''&, )e $i #b/e+#A +& $i,$& 6/e e+ g&''&A @/e'&0 ,/, 3'i$e'&,
c+ie0te,. H,e )(# $i t(& h#b(# i)& $/% te$3'#0& #+ 3/eb+& # t'#e' # +&, 3e''&, )e $i
#b/e+#. Ge 6/e); /0 b/e0 '#t& #@/e'# )e+ c&0,/+t&'i& )e Qh/ch& ,/9et#0)& # +&, #0i$#+e,
% b#t#++#0)& c&0 e++&,A 3+#ticJ0)&+e # t&)# +# 2e0te 6/e 3#,#b# 3&' #h( 6/e h#b(# /0 0/e:&
:ete'i0#'i& e0 G#0 Wi2/e+ % 6/e e'# b/e0(,i$&.
Q/#0)& Qh/ch& te'$i0; )e 'e:i,#' # +&, #0i$#+e, % +e, #,e2/'; 6/e e,t#b#0
c&$3+et#$e0te ,#0&,A $i t(& +e 3'e2/0t;K
–YQ/J0t& +e )eb&Z
–YQ;$& c'ee 6/e +e :&% # c&b'#'A t(&Z –)i9& $i 3'i$&.
–[e 3&' 6/D 0&] –2'it; )i,2/,t#)&– [H, ,/ t'#b#9&] F /,te) +e c&,t; $/ch& e,@/e'?&
++e2#' # ,e' +& 6/e e, % 0& :# # 'e2#+#' ,/, ,e':ici&,. YQ/J0t& +e )eb&Z
–G&0 :ei0te 3e,&,A t(& –'e,3&0)i; Qh/ch& $/% #3e0#)&.
–W/% bie0A #6/( e,tJ0 –+e te0)i; /0 bi++ete.
Qh/ch& +& #c&$3#U; # +# 3/e't#. F0te, )e ,#+i'A $i t(& ,e 3#'; e0 ,ec& % +e )i9&K
–[FhA ,e $e &+:i)#b#]A c/#0)& te'$i0e ,/ c&0,/+t# :#%# # 3#2#'$e e+ #)e+#0t& )e +#
'e0t#.
T4(+'<(&T$4<*@&"R%<2$%(&0/,*+4-(8&$,&Donde habitan los ángeles. WD.ic&A GHE`GWA MSSM.
,O2- )6>6049
Homena>e a Ramón López Aelarde
bBA c&$& t&)&,A e'e, +& 6/e &c/+t#,. Ieb#9& )e+ 3#+#ci& t&'0#,&+#)&A @+&' c#+cJ'e# )e+ $#' & ci/)#)e+# 6/e e0 :#0& t'#t#$&, )e @i02i' c&0 0/e,t'& #'teA te e,c&0)e, i0)e@e0,& % #b#0)&0#)&.
F't(@ice & 2/,#0&K c#'#c&+
3#'# 0&,&t'&, t/, :e')/2&,. F0te e+ &cD#0& )e +#, h&'#, #+?#,
t/ c#,ti++& )e 0#i3e,A t/ @&'t#+e?# e'i?#)#. N#,& )e +# t&'$e0t#A
'eci0t& )e /0 $/'$/++& 6/e e, 0/e:& ,ie$3'e. Q('c/+& )e +# 0&cheA ec&A $#'e#A
te$3e,t#) e0 6/e +# #'e0# ,e :/e+:e ,#02'e.!
Gi0 +# c&'#?# )e +& 6/e hici,teA e+ 3#+#ci& 'e#+ 0#ci)& )e t/ 2e0i& )e c&0,t'/ct&'A
e'e, t#0 3&b'e c&$& %&A c&$& c/#+6/ie'# )e 0&,&t'&,.
e tB ,i0 @/e'?#, 3/e)e, +e:#0t#' /0# e,t'/ct/'# $i+#2'&,#A i0,&0)#b+e.
_/0c# te'$i0#'J )e 'e,&0#' e0 $( +& 6/e 3'e,e':# % e,c&0)e.
H0 3'i0ci3i& te 3#'ece, # +&, )e$J,K +# b#b&,#A e+ c#'#c&+ )e ce$e0te'i&.
H'e, @'J2i+ c&$& e++&, % c&$& t&)&,.
b/ @/e'?# 'e,i)e e0 e+ 3'i:i+e2i& )e t/ c&0ch#A
e:i)e0te % 'ec;0)it# $#0e'# )e e,t#' #6/( e0 e+ 3+#0et#. ...
F :i:i' % # $&'i' he$&, :e0i)&. E#'# e,& e,t#$&,.
E#,#'e$&, ,i0 )e9#' h/e++#. H+ c#'#c&+ e, +# e.ce3ci;0. \/e $i+e0#'i# 3#cie0ci#
i'2/i; ,/ +#be'i0t& i'i,#)&A +# t&''e h&'i?&0t#+ e0 6/e +# ,#02'e )e+ tie$3& 3/+e +&, +#be'i0t&, % +&, c&0:ie'te e0 e,3e9&,A $#'e, )e #?&2/e &3#c& 6/e ete'0#$e0te :e0 +# @i9e?# )e ,/ 3'&3i# c#'#.
H,3+e0)&' )e ti0ieb+#,A +/$b'e e0 'e3&,&A +# ,/3e'@icie e, ,/ e,6/e+et& % ,/ e0t'#U#. ...
!EE#OS #E'OR )*A A )*A
SEXTO GRADO
Q/#0)& te'$i0e ,/ ec& 3e')/'#'J ,;+& e+ $#' 6/e e,tJ $/'ie0)& )e,)e e+ 3'i0ci3i& )e+ tie$3&.
H, 3+e0it/) ,/ c+#$&'&,& ,i+e0ci&. F2/# 6/e :/e+:e #+ #2/#A #'e0# e0 +# #'e0#A
,#02'e 6/e ,e h/0)e e0 e+ t&''e0te ,#02/(0e&A ci'c/+#ci;0 )e +#, 3#+#b'#, e0 e+ $#' )e+ i)i&$#K +# $#te'i# 6/e te hi?& B0ic&A
3e'& t#$biD0 #@(0 # 0&,&t'&,A 9#$J, :&+:e'J # /0i',eA 0/0c# h#b'J 0#)ie i2/#+ 6/e tBA ,e$e9#0te # tiA ,ie$3'e )e,c&0&ci)& e0 t/ ,&+e)#) 3/e,A c&$& t&)&,A e'e, +& 6/e &c/+t#,.
m&,D H$i+i& E#chec&A jlbum de zoología. WD.ic&A GHE–HgFA MSST.
,O@- )48_0/D/ 6 D< :<1:4
\/e te c#$bie e+ c/e'3& 0& e,tJ $#+A 3e'& e+ e@ect& 6/e +# 3/be't#) tie0e e0 t/,
e$&ci&0e,A 0& h#ce t#0t# 2'#ci#. be ,ie0te, t($i)&A c&$& ,i t&)& e+ $/0)& te &b,e':#'#
e,3e'#0)& # 6/e $et#, +# 3#t#. [be 6/e)#, c&'t#)& 3&' c/#+6/ie' i0,i20i@ic#0ci#] \/ie'e,
6/e +# 2e0te ,e )D c/e0t# )e 6/e e,tJ, #h(... [% # +# :e? 0& +& 6/ie'e,]
H0 /0 i0,t#0te 3#,#, )e e,t#' @e+i? & e$&ci&0#)& # e,t#' e0@#)#)& & # 3/0t& )e ++&'#'.
e ,ie0te, 6/e 0#)ie te e0tie0)e. bie0e, '#?;0A 0#)ie +& e0tie0)e )e+ t&)&. Ee'& # +# :e?A
t&)& e+ $/0)& tie0e & h# te0i)& ,e0ti$ie0t&, 3#'eci)&, e0 #+2B0 $&$e0t& )e ,/ :i)#A
[h#,t# e+ 3'&@e]
H,t&, :#i:e0e, e$&ci&0#+e, ,e )ebe0 e0 3#'te # +# $#'e9#)# )e h&'$&0#, 6/e i0/0)#
t/ c/e'3&. C0 c#$bi& 'e3e0ti0& e0 e+ 0i:e+ )e h&'$&0#, 3/e)e te0e' /0 e@ect& e0&'$e
,&b'e c;$& te ,ie0te, 'e,3ect& # ti $i,$& % 'e,3ect& #+ $/0)&A #+ $e0&, h#,t# 6/e te
#c&,t/$b'e,.
Pero +#, h&'$&0#, 0& tie0e0 +# c/+3# )e t&)&. "# 3/be't#) t#$biD0 e, /0# D3&c# e0 +#
6/e te :e, # ti $i,$& % # +&, )e$J, )e @&'$# )i@e'e0te.
\/ie'e, 6/e e+ $/0)& te :e# c&$& /0 i0)i:i)/&A c&$& #+2/ie0 )i,ti0t& # t/ @#$i+i#A
c&0 t/, 3'&3i#, i)e#,.
F +# :e?A ,i2/e, 0ece,it#0)& e+ #3&%& % +# ,e2/'i)#) 6/e te )# +# @#$i+i#.
H,t& @&'$# 3#'te )e e,t#' e0 /0# et#3# )e t'#0,ici;0A #/06/e e, @Jci+ ,e0ti'te c&0@/,&A
#02/,ti#)& & e0@#)#)& c&0ti2& $i,$& % c&0 +# 2e0te 6/e te '&)e#.
Q#)# :e? 6/e ,ie0t#, 6/e %# 0& 3/e)e, $J,A i0te0t# t&$#'te /0# 3#/,#. ge,3i'#
h&0)& :#'i#, :ece, % 3ie0,# e0 +& 6/e e,tJ ,/ce)ie0)&. V0te0t# :e'+& )e,)e &t'& 3/0t& )e
:i,t#A % te )#'J, c/e0t# )e 6/e e0 'e#+i)#) te e,tJ, #h&2#0)& e0 /0 :#,& )e #2/#.
F +& $e9&' e, 6/e e,tJ, c#0,#)&. H+ c#0,#0ci& ,e #c/$/+# ,i0 6/e +& 0&te,A % 0#)#
c&$& +# @#+t# )e ,/eU& 3#'# h#ce'te ,e0ti' 6/e e+ $/0)& e,tJ e0 t/ c&0t'#. Ie,c#0,# %
)/D'$ete te$3'#0&. e# :e'J, c;$& te ,e0ti'J, $/ch& $e9&'.
F/06/e 0& +& c'e#,A e+ e9e'cici& 'eb#9# +#, te0,i&0e,. H,t#' #cti:& @(,ic#$e0te 0& ,;+&
te )i,t'#e )e +& 6/e te $&+e,t#A ,i0& 6/e t#$biD0 tie0e e@ect& e0 t/ e,t#)& )e J0i$&A
3&'6/e +ibe'# /0# h&'$&0# 6/e te h#ce ,e0ti' bie0.
"+e:#' /0 )i#'i& & #0&t#' +#, c&,#, e, /0# b/e0# @&'$# )e #c+#'#' +& 6/e ,ie0te,. e
h#b+#' )e e++& e, +& $e9&' 6/e 3/e)e, h#ce'.
Q/#0t& $J, te 2/#')#, #+2&A $#%&' 3#'eceA #,( 6/eA ,i #+2& te h#ce ,e0ti' $#+ & te
3'e&c/3#A hJb+#+& c&0 #+2/ie0 )e c&0@i#0?#A c&$& t/, 3#)'e, & /0 b/e0 #$i2&. Q&$3#'ti'
t/, 3'&b+e$#, te h#'J ,e0ti' $e0&, ,&+& %A Y6/iD0 ,#beZA 3/e)e 6/e h#,t# 'ecib#, /0 b/e0
c&0,e9&.
p(0.+<&E(<4$A@&"T/,;0$-$&(&-<&2<*2/8&$,&De sexo también se habla: guía para adolescentes. WD.ic&A GHE–GWA MSST.
!EE#OS #E'OR )*A A )*A
SEXTO GRADO
,OF- (5\ D/ Z68 .861 6U<Z<868^61---
H0 /0# c#9it# #$#'i++#
te02& /0 2/,#0& ,i0 h/e,&A
#6/e+ 6/e +& #)i:i0e
+e )&% /0 t#c& )e 6/e,&. kH+ 3+Jt#0&l
H0 /0 c/#'t& $/% &,c/'&
$&'#)&'e, :i e0t'#'A
t&)&, e0 2'#0)e #3'et/'#
% c#)# 6/ie0 e0 ,/ +/2#'. k"# 2'#0#)#l
H0 #2/# 3/,e $i 0&$b'eA
e0 #2/# ,e $e 6/e);
3#'# 6/e c#te 0& ,e3#
c;$& $e ++#$& %&. kH+ #2/#c#tel
^+#0c# e, )e,)e 3e6/eU#A
+# #)&'#0 c&0 :e')e, +#?&,A
++&'& c&0 e++# )e :e'
6/e +# h#ce0 $i+ 3e)#?&,. k"# ceb&++#l
e& 6/e te )i2&A
tB 6/e 0& $e e0tie0)e,K
tie0e, +# 3#0?#
++e0# )e +ie0)'e,. kH+ hi2&l
C0# 0iU# e,t#b# e0 e+ b#+c;0A
3#,; /0 3e''&A +e )i9&K 8P+(&5+(8
A& 4(& ,<C(& 4$& 0/,-$*-;& "U44I& )(89 k"#
2/#%#b#l
"U37&-$&)(,&+,(&('<)<,(,=(*8 en V,#be+ >#+#&'A cc&$3.dA Así cuentan y >uegan en los Altos de Ralisco, WD.ic&A GHE–QX_F=HA MSSR.
,OK- )_:4 Z./968
YF+2/0# :e? h#, &b,e':#)& +&, 3J9#'&, e0 e+ cie+& % 3e0,#)& 6/e :&+#' 3#'ece $/% @Jci+Z
a#ce ,i2+&, 6/e +# h/$#0i)#) ,/eU# c&0 e$3'e0)e' e+ :/e+& c&$& +#, #:e,. F+2/0&,
i0)i:i)/&, ++e2#'&0 #+ e.t'e$& )e #+ete#' i0Bti+$e0te c&0 #+#, )e 3+/$#,. Gi0 e$b#'2&A e+
c/e'3& h/$#0& e, 3e,#)& % c#'ece )e +&, $B,c/+&, 0ece,#'i&, 3#'# :&+#'.
"&, 3i&0e'&, )e +# #:i#ci;0 0& t#')#'&0 e0 c&$3'e0)e' 6/e
3#'# /0i',e # +&, 3J9#'&, te0(#0 6/D ,#be' c;$& :&+#b#0 D,t&,.
Ie,c/b'ie'&0 6/e +#, #+#, )e +#, #:e, ,&0 ,/3e'@icie,
3ec/+i#'$e0te c/':#)#, 6/e 'ecibe0 e+ 0&$b'e )e ,/3e'@icie,
,/,te0t#)&'#,. Q/#0)& e+ #i'e @+/%e ,&b'e +#, #+#, )e /0 #:eA 3&' #''ib# % 3&' )eb#9& )e
D,t#, ,e 3'&)/ce /0# )i@e'e0ci# e0 +# 3'e,i;0 )e+ #i'e. "# )i@e'e0ci# )e 3'e,i&0e, c'e# +#
44(2('(&">+$%=(&(*0$,*/%<(48@&0(1(=&'$&*+1$%(%&$4&1$*/&'$&+,&1I6(%/&/&'$&+,&()<;,9&H, #,(
c&$& :/e+#0 3+#0e#)&'e, % #:i&0e,A 6/e ,&0 $J, 3e,#)&, 6/e e+ #i'e.
"&, 2+&b&, % +&, )i'i2ib+e, ,&0 :eh(c/+&, $J, +i2e'&, 6/e e+ #i'e. Ge +&, ++e0# )e #i'e
c#+ie0te c6/e ,ie$3'e ,e e+e:#d & )e 2#,e, c&$& e+ he+i& & e+ hi)';2e0&A $J, +i2e'&, 6/e
e+ #i'e 6/e +&, '&)e#.
Alzar el vuelo
"&, ci,0e, ,&0 #:e, 3e,#)#,. _ece,it#0 'ec&''e' b#,t#0te )i,t#0ci# ,&b'e e+ #2/# # @i0 )e
#+c#0?#' +# :e+&ci)#) $(0i$# 3#'# ,/,te0t#' ,/ 3e,& e0 e+ #i'e. Ie $#0e'# ,e$e9#0teA +&,
#:i&0e, 6/e ++e:#0 $/ch&, 3#,#9e'&, & c#'2#, 3e,#)#, t#$biD0 0ece,it#0 /0# +#'2# 3i,t#
3#'# e$3'e0)e' e+ :/e+&.
Aolar en formación
H0 +&, t'#%ect&, +#'2&,A +&, 2#0,&, ,/e+e0 :&+#' @&'$#0)& /0# N. H+ #:e 6/e ++e:# +#
)e+#0te'# 'e#+i?# 2'#0 3#'te )e+ t'#b#9& 0ece,#'i& 3#'# :e0ce' +# 'e,i,te0ci# )e+ #i'eA )e+
6/e e+ 'e,t& )e+ 2'/3& ,e be0e@ici#. Q/#0)& e+ 2#0,& )e #:#0?#)# ,e c#0,#A &t'& &c/3# ,/
,iti& c&$& 9e@e. H, c&$& c#$i0#' 3&' +# 0ie:e 'eciD0 c#()#. Q/e,t# $/ch&A 3e'& ,i 3/e)e,
3i,#' h/e++#, %# e.i,te0te, 'e,/+t# $e0&, )i@(ci+ #0)#' e0 $e)i& )e /0# c&3i&,# 0e:#)#.
¿Lo sabías?
Ie +# $i,$# @&'$# 6/e +#, ,/3e'@icie, ,/,te0t#)&'#, +# 2e0e'#0 e0 e+ #i'eA +&, e,6/(e, &
3#ti0e, 3'&)/ce0 @/e'?# #,ce0,&'i#+ e0 e+ #2/#. "#, e$b#'c#ci&0e, $J, :e+&ce, 3&,ee0
3#ti0e, 6/e +#, e+e:#0 % +e, 3e'$ite0 #:#0?#' '&?#0)& e+ #2/#.
El secreto de la fuerza ascensorial
G/9et# /0# h&9# )e 3#3e+ 3&' ,/, e.t'e$&, &3/e,t&, % c&+;c#+# # +# #+t/'# )e t/ b&c#.
G&3+# c&0 @/e'?# ,&b'e +# ,/3e'@icie ,/3e'i&' )e +# h&9# % :e'J, 6/e e+ 3#3e+ ,e e+e:#...
c&$& e+ #+# )e /0 #:i;0.
Ol(@&"T;2/&)+$4(,8&$,&Aolar. WD.ic&A GHE–W#c2'#w–ai++A MSSO.
!EE#OS #E'OR )*A A )*A
SEXTO GRADO
,OO- L61 9H=><:61 U/ "4D<>6
H0 /0 +/2#' )e ^'#,i+ e.i,t(#0 $/ch#, t'ib/, i0)(2e0#,A e0 3#? & e0 2/e''#A ,e2B0 ,/,
c'ee0ci#, % hJbit&,.
Ie /0# )e e,#, t'ib/,A )e,)e $/ch& tie$3& #t'J, e0 3#? c&0 ,/, :eci0&,A @&'$#b#
3#'te E&ti'#A /0# 9&:e0cit# be0e@ici#)# 3&' e+ )i&, Tupá c&0 +# he'$&,/'# )e +#, @+&'e,A
@/e'te % :#+ie0te.
Q/#0)& E&ti'# ++e2; # +# e)#) )e c#,#$ie0t&A /0 9&:e0 ++#$#)& Vt#2ibJ #)6/i'i; +#
c&0)ici;0 )e 2/e''e'&< c/#0)& ,e c&0&cie'&0 i0$e)i#t#$e0te ,e e0#$&'#'&0. F/06/e
&t'&, 9;:e0e, t#$biD0 6/e'(#0 e+ #$&' )e E&ti'#A 0i02/0& e,t#b# e0 c&0)ici&0e, 3#'# +#
b&)#. Ie $&)& 6/e 0& h/b& )i,3/t# % E&ti'# e Vt#2ibJ ,e /0ie'&0 e0 $#t'i$&0i& c&0
$/ch# @ie,t#.
Q&''(# e+ tie$3& e0 t'#06/i+i)#)A ,i0 6/e 0#)# 3e't/'b#,e +# :i)# )e+ #3#,i&0#)&
$#t'i$&0i&. Gi0 e$b#'2&A ++e2; /0 )(#A e0 e+ c/#+ e+ te''it&'i& )e +# t'ib/ @/e #$e0#?#)&
3&' :eci0&, c&)ici&,&, )ebi)& # ,/ #b/0)#0te c#?#A e Vt#2ibJ t/:& 6/e 3#'ti' c&0 &t'&,
h&$b'e, 3#'# +# 2/e''#.
E&ti'# 0& ++&'; c&$& +#, $/9e'e, $J, :ie9#, 3&'6/e 0/0c# #0te, h#b(# :i,t& & :i:i)&
+& 6/e ,/ce)e e0 /0# 2/e''#. Ee'& t&)#, +#, t#')e, ib# # ,e0t#',e # +# :e'# )e+ '(&A e0 /0#
e,3e'# 3#cie0teA 3e'& )&0)e e+ )&+&' )e +# 0&,t#+2i# #/$e0t#b# c#)# )(#. a#,t# 6/e e+
c#0t& )e +# #'#3&02# 'et/$b; e0 +&, J'b&+e,A e,t# :e? 0& 3#'# #0/0ci#' ++/:i#A ,i0& +#
0&tici# )e 6/e Vt#2ibJ 0& :&+:e'(#A 3/e, h#b(# $/e't& e0 +# b#t#++#.
e 3&' 3'i$e'# :e? E&ti'# ++&';. G&0 )eci' 3#+#b'#,A c&$& 0& h#b'(# )e )eci'+#, 0/0c#
$J,. F++( $i,$&A # +# :e'# )e+ '(& 3#'# e+ 'e,t& )e ,/ :i)#A ,&++&?; t'i,te$e0te. e +#,
+J2'i$#, 6/e )e,ce0)(#0 3&' e+ '&,t'& ,i0 ce,#'A @/e'&0 6/e)#0)&A ,;+i)#, % b'i++#0te, e0
e+ #i'eA #0te, )e ,/$e'2i',e e0 e+ #2/# e i' #+ @&0)& )e+ '(&.
Iice0 6/e b/3JA c&0)&+i)& c&0 t#0t& ,/@'i$ie0t&A t'#0,@&'$; e,#, +J2'i$#, e0
)i#$#0te,A 3#'# 3e'3et/#' e+ 'ec/e')& )e #6/e+ 2'#0 #$&'.
"#(*&4I5%<2(*&'$&R/-<%(8&$,&Cuentos y leyendas de amor para niUos. WD.ic&A GHE–QVIQ"VA LjjM.
,OS- L6 04U4>8<^ 84 6R>/8U<_ 6 Z496>
"# c&)&'0i? ,ie$3'e h# 3'e,/$i)& )e ,eU&'# % )e 6/e ,/ hi9# ,e# /0# 0iU# )e ,/ c#,#. _i
e0 e+ c&''#+ c&0 ,/, 3#'ie0t#, +e9#0#,A +#, 2#++i0#,A 0i e0 e+ 9&+2&'i& )e +&, 3J9#'&, e0 e+
3i0&.
C0# 0iU# 0& 3/e)e #0)#' c&0 t#0t# 9/0te'#. Q/#0)& :ie0e # :e'A h#,t# #3'e0)e #
,i+b#' c&$& +&, :#'&0e,.
Ee'& ++e2; e+ $&$e0t& e0 6/e +# 0iU# )eb(# e$3e?#' e0 +# e,c/e+#. e +# $#)'eA c&0 ,/
3'e,/0ci;0 )e ,eU&'&0#A t#$3&c& 6/i,& 6/e ,/ hi9# @/e'# # +# e,c/e+# 3#'# 6/e 0& ,e
9/0t#'# c&0 0#)ie.
–F :&+#' % # te9e' 0i)&, +# e0,eU& %&. Wi hi9# ,e c'(# ,&+#.
e +# 0iU#A +&c# 3&' 9/2#' c&0 +&, hi9&, )e+ ,#b#0e'& c/0 3J9#'& c/b#0&d. Q+#'&A 0& +#
)e9#b#0 i' # 9/2#'. Ge2/(# ,&+#. e +& 3e&'K ,i0 #3'e0)e' 0#)#.
e# t&)#, +#, #:e, )e+ 3'i$e' 2'#)& e,t#b#0 #3'e0)ie0)& # :&+#'. a#,t# e+ ?/0?/0cit&
c:#'ie)#) )e c&+ib'(d h#c(# +# F e0 3+e0& :/e+&.
"# 0iU# 0&. "# 0iU# ,e2/(# i2/#+A ,i0 ,#be'. G/ $#)'e ,ie$3'e e,t#b# $/% &c/3#)# e0
b/,c#' #+2/0# ,e$i++# )e c#')&,#0t& 3#'# +# c&$i)#A & e0 i' # +# 3e+/6/e'(# 3#'# #''e2+#',e
e+ 3+/$#9e )e +# 3ech/2#.
Q/#0)& +# 0iU# +e h#b+#b# )e :&+#'A +e c&0te,t#b# 6/e 0& te0(# tie$3& )e e0,eU#'+e.
–bB 0& tie0e, 6/e 3'e&c/3#'te 3&' :&+#'. bB +& 6/e tie0e 6/e 3'e&c/3#'te
B0ic#$e0te e, 3&' +/ci' b&0it#. _& h#% 6/e #0)#' 3&' e+ #i'e 3#'# ,e' @e+i? e0 +# :i)#. e&
$i,$# $e c#,D #0)#0)& 3&' e+ ,/e+&.
^/e0&A 3#'# 0& c#0,#'+&, b/,c#0)& e+ @i0#+ )e /0 c/e0t& )e+ 6/e /,te)e, ,#be0 c/J+
e, e+ @i0#+A +e, )i'D 6/e +# c&)&'0i? %# e, /0# $/9e'cit#A % 6/e ,i2/e ,&+#A $eti)# e0t'e +&,
$#t&''#+e,A ,i0 ,#be' #B0 0i +#, ci0c& :&c#+e, )e+ :/e+&.
K%/<4I,&:*0/?(%@&"#(&0/'/%,<=&,/&(1%$,'<;&(&)/4(%8&$,&Secreto caracol .^, F,A Q&+ih/eA LjjO.
!EE#OS #E'OR )*A A )*A
SEXTO GRADO
,OT- $9 D<>68416.><4
E#t% )i,@'/t#b# c&$& 0#)ie +&, @i0e, )e ,e$#0#A +e 2/,t#b# i' #+ 3#'6/eA #+ c#$3& % # c#,#
)e ,/, 3'i$&,< h#ce' 3#3#+&te,A 3#,te+e, )e tie''# &A ,i$3+e$e0teA i0:e0t#' c/#+6/ie' c&,#
e$&ci&0#0te 6/e 0#)# t/:ie'# 6/e :e' c&0 +# e,c/e+#.
e 0& e'# '#'& 6/e e+ )&$i02& 3&' +# 0&cheA c/#0)& %# t&)# +# )i:e',i;0 ,e h#b(#
te'$i0#)&A E#t% ,i0tie'# c&$e?;0 e0 +# 0#'i?A ,e 6/e)#'# 3e0,#ti:#A % t/:ie'# +# ,&,3ech#
)e /0 )e,#,t'e.
–Q'e& 6/e #+2& ,e $e &+:i);... 3e'& 0& $e #c/e')& 6/D...
H0 e,e $&$e0t& ,e '#,c#b# +# c#be?#A h#c(# t#0t# $e$&'i# 6/e h#,t# +#, &'e9#, ,e +e
c#+e0t#b#0A % #+ c#b& )e /0 '#t& +#0?#b# /0 2'it&.
–["# t#'e#]
Q&''(# h#,t# +# $&chi+#A ,#c#b# +&, c/#)e'0&,A +&, +J3ice,A +&, c&+&'e,< % #+ @i0#+ ,ie$3'e
)e,c/b'(# 6/e +e @#+t#b# /0# c&,# 3#'# h#ce'+#.
H,t# :e? +e h#b(#0 )e9#)& e,c'ibi' /0# c&$3&,ici;0 ,&b'e +&, )i0&,#/'i&,A % c/#0)& #b'i;
,/ $&chi+# ,e )i& c/e0t# )e 6/e h#b(# &+:i)#)& ,/ +ib'& )e cie0ci#, 0#t/'#+e, e0 +# e,c/e+#.
H0t&0ce, hi?& +& )e ,ie$3'eA $#'c; e+ 0B$e'& )e >e+#,i&.
–^/e0& –c&0te,t; D+.
–be02& /0 2'#0 3'&b+e$#.
e e+ 0iU& i0:e0t&' 6/e c&0&c(# b#,t#0te bie0 # E#t%A #0te, 6/e +e c&0t#'# &t'# c&,# +e )i9&K
–e# ,DA t/ t#'e# Y#h&'# 6/D 3#,#Z
–D$0$*<-/&$*0%<?<%&(45/&*/?%$&4/*&'<,/*(+%</*&A&/4)<'M&2<&4<?%/&'$&0<$,0<(*&,(-+%(4$*B
–Ne0te c&''ie0)& # $i c#,# % # :e' 6/D ,e 0&, &c/''e.
Ie,3/D, )e e,t/)i#' +# ,it/#ci;0 e0 e+ +#b&'#t&'i&A )eci)ie'&0 6/e +& $e9&' e'# i' e,#
0&che # +# e,c/e+# 3#'# ,#c#' e+ +ib'&.
>e+#,i& t&$; +# 3#ti0et# )e 3'&3/+,i;0 # ch&''&A % %# ,e ib#0 # $&0t#' e0 e++# c/#0)&
'$*0+?%<;& .+$& ,/& -$,7(& 5(*/4<,(9& ":*$& ,/& $*& 1%/?4$2(8@& '<6/9& [& '$& +,(& 1+$%-(& *(0;& *+&
c#,c& :&+#)&'A +e )i& c/e')#A ,e +& #9/,t; # +# c#be?#< c&''i; #+ 9#')(0 c&0 E#t% #t'J, )e D+A
+# t&$; )e +#, $#0&,A % ,#+ie'&0 :&+#0)& '/$b& # +# e,c/e+#. H,# 0&che e,t#b# ++e0# )e
e,t'e++#,.
H+ c#,c& :&+#)&' e'# /0# )e +#, i0:e0ci&0e, $J, &'i2i0#+e, % 'e:&+/ci&0#'i#, )e >e+#,i&.
–F++J e,tJ –2'it; E#t% c/#0)& )e,c/b'i; +# ,i+/et# )e ,/ e,c/e+#.
–F2J''#te bie0 6/e %# :#$&, # b#9#'.
H+ #te''i?#9e @/e t&)& /0 D.it&A 3e'& +& 6/e 3#'ec(# $J, @Jci+K e0t'#' # +# e,c/e+#A +&,
)et/:&.
–_& ,#b(# 6/e 3&' +#, 0&che, h/bie'# /0 3e''& 2/#')iJ0 –)i9& E#t% $/% #3e0#)#. e e,
6/e >e+#,i& ,( 6/e'(# $/ch& # +&, 3e''&,... 3e'& 0& # +&, 2/#')i#0e,A c&0 )ie0te, @i+&,&, %
3/0ti#2/)&,.
Ese sí es un problema. ¿Qué harán para poder entrar? No hay más remedio que buscar el libro y
averiguarlo.
G*0(%&Q(%-7,$=&]M4$=@&":4&-<%(,/*(+%</8&$,&Los inventos de Gelasio. WD.ic&A GHE–_&'$#A MSST.
!EE#OS #E'OR )*A A )*A
SEXTO GRADO
,OV- L6 :.>6996 E#'# h#ce' e,t# $/'#++#A
t'Ji2#0$e t&)&, +#, $#0&,K
+&, 0e2'&,A ,/, $#0&, 0e2'#,A
+&, b+#0c&,A ,/, b+#0c#, $#0&,.
F%A
/0# $/'#++# 6/e :#%#
)e,)e +# 3+#?# h#,t# e+ $&0teA
)e,)e e+ $&0te h#,t# +# 3+#%#A bie0A
#++J ,&b'e e+ h&'i?&0te.
–[b/0 t/0]
–Y\/iD0 e,Z
–C0# '&,# % /0 c+#:e+...
–[Fb'e +# $/'#++#]
–[b/0 t/0]
–Y\/iD0 e,Z
– H+ ,#b+e )e+ c&'&0e+...
–[Qie''# +# $/'#++#]
–[b/0 t/0]
–Y\/iD0 e,Z
–"# 3#+&$# % e+ +#/'e+...
–[Fb'e +# $/'#++#
–[b/0 t/0]
–Y\/iD0 e,Z
–:4&(4(0%I,&A&$4&0<$21<M*B9
–[Qie''# +# $/'#++#]
F+ c&'#?;0 )e+ #$i2&A
#b'e +# $/'#++#<
#+ :e0e0& % #+ 3/U#+A
cie''# +# $/'#++#<
#+ $i't& % # +# hie'b#b/e0#A
#b'e +# $/'#++#<
#+ )ie0te )e +# ,e'3ie0teA
cie''# +# $/'#++#<
#+ '/i,eU&' e0 +# @+&'A
#b'e +# $/'#++#...
_ic&+J, >/i++D0@&"#(&2+%(44(8&$, Obra poéticaA +# a#b#0#A H)it&'i#+ )e F'teA LjfP.
,SW- Y/ 0_:4 1/ <81D69_ 96 =6D6 /8 96 054^6
Mientras toda una serie de cuentos explican cómo se domesticó a los perros, en este cuento shona de ]imbaue se da cuenta de cómo los gatos se convirtieron en mimados habitantes de los hogares humanos.
a#b(# /0# :e? /0# >#t#A /0# 2#t# ,#+:#9eA 6/e :i:(# e0 e+ $#t&''#+. Q/#0)& #+ c#b& )e+
tie$3& ,e c#0,; )e +# ,&+e)#)A t&$; 3&' e,3&,& # &t'& 2#t& ,#+:#9e 6/eA # ,/, &9&,A e'# +#
c'i#t/'# $J, e,3+D0)i)# )e +# ,e+:#.
E#,e#b#0 9/0t&, cie't& )(# 3&' /0 ,e0)e'&A c/#0)& ?#,A ,#+i; )e /0 b'i0c& e+
"e&3#')& % 3e2; /0 'e:&+c;0 #+ $#'i)& )e +# >#t#A 6/e 6/e); )e,3#0?/''#)& e0 e+ ,/e+&.
–[N#%#] –)i9& +# >#t#–. Wi $#'i)& h# $&')i)& e+ 3&+:&< #h&'# c&$3'e0)& 6/e +#
c'i#t/'# $J, e,3+D0)i)# )e +# ,e+:# 0& e, D+A ,i0& e+ "e&3#')& –% +# >#t# ,e @/e # :i:i' c&0
e+ "e&3#')&.
Ni:ie'&0 9/0t&, $/% @e+ice, h#,t# 6/e /0 )(#A c/#0)& c#?#b#0 e0 e+ $#t&''#+A )e
3'&0t&A c#t#3B0A ,#+t; e+ "e;0A #te''i?; e0 e+ +&$& )e+ +e&3#')& % ,e +& ?#$3;.
–[N#%#] –)i9& +# >#t#–. Fh&'# :e& 6/e +# c'i#t/'# $J, e,3+D0)i)# )e +# ,e+:# 0& e, e+
"e&3#')& ,i0& e+ "e;0.
Ni:ie'&0 9/0t&, $/% @e+ice, h#,t# 6/e /0 )(#A c/#0)& #cech#b#0 # ,/, 3'e,#, e0 e+
b&,6/eA /0# @i2/'# e0&'$e ,e ce'0i; ,&b'e e++&, % fu8chu, e+ H+e@#0te 3+#0t; ,/ 3#t# ,&b'e
e+ "e;0 % +& )e9; 3+#0ch#)&.
–[N#%#] –)i9& +# >#t#–. Fh&'# :e& 6/e +# c'i#t/'# $J, e,3+D0)i)# )e +# ,e+:# 0& e, e+
"e;0A ,i0& e+ H+e@#0te.
F,( 3/e,A +# >#t# ,e @/e # :i:i' c&0 e+ H+e@#0te. b'e3#b# # ,/ +&$& % ,e #c&$&)#b#
'&0'&0e#0)& e0 ,/ c/e++&A 9/,t& e0t'e +#, &'e9#,.
Ni:ie'&0 9/0t&, $/% @e+ice,A h#,t# 6/e /0 )(#A c/#0)& 3#,e#b#0 3&' +# $#'2e0 )e+ '(&A
pa8ua! Ge &%; /0# @/e'te )et&0#ci;0 % e+ H+e@#0te ,e )e,3+&$; e0 tie''#.
F+ $i'#' # ,/ #+'e)e)&'A +# >#t# ,;+& #+c#0?; # :e' # /0 h&$b'eci++& c&0 /0#
e,c&3et#...
–[N#%#] –)i9& +# >#t#–. Fh&'# :e& 6/e +# c'i#t/'# $J, e,3+D0)i)# )e +# ,e+:# 0& e, e+
H+e@#0teA ,i0& e+ a&$b'e.
!EE#OS #E'OR )*A A )*A
SEXTO GRADO
eA #,(A +# >#t# ech; # #0)#' )et'J, )e+ a&$b'e %A #+ ++e2#' # ,/ c#,#A ,e e0c#'#$; )e
/0 ,#+t& #+ tech& )e 3#9# )e +# ch&?#.
–E&' @i0 he e0c&0t'#)& # +# c'i#t/'# $J, e,3+D0)i)# )e t&)# +# ,e+:#.
Ni:i; @e+i?$e0te e0 e+ tech#)& )e +# ch&?# % c&$e0?; # #t'#3#' # +&, '#t&0e, % +#,
'#t#, )e +# #+)e#. a#,t# 6/e /0 )(#A $ie0t'#, ,e c#+e0t#b# #+ ,&+ ,&b'e +# ch&?#A &%; '/i)&,
3'&ce)e0te, )e+ i0te'i&'. "#, :&ce, )e+ h&$b'e % )e ,/ e,3&,# @/e'&0 ,/bie0)& )e
:&+/$e0 3&c& # 3&c& h#,t# 6/e uara8uara8@araAB)8ui E&' +# 3/e't# ,#+i; )e,3e)i)& e+
h&$b'e % #te''i?; e0 e+ 3&+:&.
–Q&0 6/e ,(A YehZ –)i9& +# >#t#–. Fh&'# ,D 6/iD0 e, )e :e')#) +# c'i#t/'# $J,
e,3+D0)i)# )e +# ,e+:#K +# W/9e'.
"# >#t# )e,ce0)i; )e+ tech&A e0t'; e0 +# ch&?# % ,e #''e++#0; 9/0t& #+ @/e2&.
e #++( e,tJ i0,t#+#)# )e,)e e0t&0ce,.
"S$&c;$& ,e i0,t#+; +# 2#t# e0 4(&03/=(8&$,&_e+,&0 W#0)e+# cc&$3.dA Mis cuentos africanos. WD.ic&A GHE`Gi'/e+#A MSSp.
,S,- `86 X6:<9<6 8.:/>416 7 ><06
Ee6/eUit#,A )e R # LS ce0t($et'&,A & 2i2#0te,c#, c&$& +# c#''&?# 6/e +e 'e2#+; #
Qe0icie0t# ,/ h#)# $#)'i0#< #$#'i++#,A :e')e,A #0#'#09#)#,A c#@ecit#, '&,#,A c#,i b+#0c#,A
'&9#,< #+#'2#)#,A 'e)&0)#,A c/':#,A #ch#t#)#,A 'ect#,< )e 3ie+ +i,it# % ,/#:eA & '/2&,# %
J,3e'#A & c&0 '#%#, 3'&@/0)#,A 6/e +e, $#'c#0 2#9&, c&$& ,i @/e'#0 $#0)#'i0#,. "#,
c#+#b#?#, 3/e)e0 ,e' t#0 )i@e'e0te, /0#, )e &t'#, 3&'6/e 3e'te0ece0 # /0# @#$i+i#
0/$e'&,#A c&0 $J, )e cie0 :#'ie)#)e,.
Q/e0t# e+ c'&0i,t# Iie2& )e "#0)# 6/e e0 F$M%<0(&4(*&0(4(?(=(*&*$&+*(?(,&"1(%(&0/2$%&
#,#)#, % c&ci)#,A +#, 3e3it#, 3#'# h#ce' 2/i,#)&,A % %# ,ec#, c&$& %$0<1<$,-$*&/&)(*/*89
H0 e@ect&A )e +#, c#+#b#?#, ,e /ti+i?# t&)&K 3/+3#A ,e$i++#, % cJ,c#'#. Q&0 e,t# B+ti$#A +&,
0iU&, #h&'# h#ce0 +J$3#'#, e+ I(# )e W/e't&,.
"#, c#+#b#?#, ,&0 c/c/'bitJce#, )e &'i2e0 #$e'ic#0& % ,#b&' )e+ici&,&A e0t'e c/%&,
3#'ie0te, e,tJ0 e+ $e+;0A +# ,#0)(# % e+ 3e3i0&. H0 F$D'ic# )e+ G/' tie0e &t'&, 0&$b'e,K
?#3#++it&,A +#, c#+#b#cit#, tie'0#, % ?#3#++& +# 2'#0)e. ]apallu e, /0# :&? 6/ech/#.
"#, c#+#b#?#, ,&0 /0 #+i$e0t& $/% 3&3/+#' e0 t&)# F$D'ic#K 3/e)e0 3'e3#'#,e c&0
c'e$#< 'e++e0#, )e c#'0e & )e 6/e,&< e0 b/)(0 & e0 ,&3#< e0 2/i,#)&A c&0 #+/bi#, % $#(?<
c#3e#)#,< c&0 3#3#, e0 3/'D< e0 )/+ceA c&ciD0)&+#, c&0 3i+&0ci++& & e0 t'&?&,< % e0
$/ch(,i$#, &t'#, @&'$#,A t&)#, e.6/i,it#,.
[Ge $e h#ce #2/# +# b&c#]
T%<*-<,(&T(%?;&$-&(49@&"X,(&>(2<4<(&,+2$%/*(&A&%<0(8&$,&501 maravillas del vie>o Nuevo Mundo 1. WD.ic&A GHE`a#chette "#ti0&#$e'ic#0#A LjjP.
,S2- Y40/ 5/>:6841
G&$&, )&ceA t&)&, c#+:&,. _& 3&'6/e ,e 0&, h#%# c#()& e+ 3e+&A 6/e 3&)'(# ,e'A ,i0&
3&'6/e ,&$&, c#+:&, )e 0#ci$ie0t&. Q&$& +# i$3&'t#0ci# )e +#, c&,#, e, ,ie$3'e
'e+#ti:#A e,t& )e +# c#+:icie 3'eci,#$e0te 0& 0&, 6/it# e+ ,/eU&. \/i?J 0&, 3'e&c/3e /0
3&c& e+ @/t/'&A 6/D h#b'J $J, #++J )e e,t#, 3#'e)e,A ,i te'$i0#'e$&, 9/0t&, 0/e,t'&, )(#,
& ,i @i0#+$e0te #c#b#'J c#)# /0& 3&' ,/ +#)&A ,i0 #c&')#',e )e &t'&, 3#'# 0#)#. Ee'& 0&
0&, 3e+e#$&, 3&' e,&.
G&$&, )&ceA % t&)&, b+#0c&,. _& e.i,te0 '#?&0e, 3#'# 6/e e0t'e 0&,&t'&, ,e )e0 +#,
t'i@/+c#, % +&, #+te'c#)&, )e +#, '#?#, & +#, et0i#,. G#be$&, 6/e e0 &t'& +/2#' e,t#'J0
'e/0iD0)&,e #h&'# $i,$& +&, 6/e tie0e &t'& c&+&'A i2/#+ )# $J, c+#'& & $J, &,c/'&A %
6/e t#$biD0 e++&, te0)'J0 ,/, 3'e&c/3#ci&0e,A 6/i?J )e &')e0 '#)ic#+$e0te )i,ti0t& )e
+#, 0/e,t'#,. "J,ti$# 0& h#be' #+te'#)& +&, t#$#U&,A +&, c&+&'e,... h#b'(# ,i)& t&)& $/ch&
$J, )i:e'ti)&.
"ee$&, e0 /0# $i,$# 3J2i0# )e 3e'i;)ic& 0&tici#, 6/e h#b+#0 )e @e+ici)#) 9/0t& #
c';0ic#, 6/e 'e+#t#0 b#t#++#, % t'i,te, ,/ce)i)&,A e09/0)i&,&, #'t(c/+&, 6/e 3'ete0)e0
#''e2+#' )e /0# :e? 3&' t&)#, +&, 3'&b+e$#, )e+ $/0)& 9/0t& # &t'&, 6/e ,e &c/3#0 )e
3e6/eU#, $e0/)e0ci#A #3e0#, /0 2/iU& )e h/$&' 6/e 3#,# i0#):e'ti)&. Q&0 t&)&, e++&,
,i0 )i,ti0ci;0 0& e0t'ete0e$&, #h&'#A # +# e,3e'# )e +& 6/e te02# 6/e ++e2#'. H+ tie$3&
6/e # 0&,&t'&, 0&, t&c# e, )e t&)#, @&'$#, t#0 b'e:e... Q&$3#'#)& c&0 e+ tie$3& t&t#+
6/e ++e:# )#0)& :/e+t#, e+ /0i:e',&A c#,i )# /0 3&c& )e :e'2oe0?# 3e0,#'+&. F3e0#, /0
!EE#OS #E'OR )*A A )*A
SEXTO GRADO
,e2/0)& e,t/:ie'&0 ,&b'e +# 3ie+ )e e,te 3+#0et# #+2/0#, e,3eci#, te$ib+e, % 3&'te0t&,#,A
c;$& :#$&, # ,e' i$3&'t#0te, 0&,&t'&,A t#0 c#+:&, #)e$J,.
F,( 6/e e,3e'#$&, $/% 9/0t&,A c&$& )i2&A +e%e0)& +#, 0&tici#, )e e,t# h&9# ,&b'e +# $e,#
)e +# c&ci0#A % te0ie0)& c+#'#, t#0 ,;+& /0#, c/#0t#, c&,#, e,e0ci#+e,. G#+)'e$&, )e+
c#'t/ch& /0& # /0& & )e )&, e0 )&,A /0&, 3#'# @'it&,A &t'&, 3#'# c&ci)&, & 3#,#)&, 3&'
#2/#A 6/i?J c&0 ,/e'te % c&0 3#3#,A )&, & t'e, 9/0t&, % e0 t&'ti++#. e 0#)# $J,.
"S/0$&3$%2(,/*8&$,&F$#+i# Ni+chi, Pse+ecci;0dA Qué me cuentas. Antología de cuentos y guía de lectura para >óvenes, padres y profesores W#)'i)A EJ2i0#, )e H,3/$#A MSST.
,S@- %49 >/U48U4 7 0494>6U4 h0680<_8 :/C<0686i
G&+ 'e)&0)& % c&+&'#)& c&$& $&0e)# )e c&b'eA )e )i#'i& $e e,tJ, $i'#0)&A )e )i#'i& $e $i'#, 3&b'e. G&+ 6/e tB e'e, t#0 3#'e9& 3#'# 'e3#'ti' t/ +/?A h#b(#, )e e0,eU#' #+ #$& # h#ce' +& $i,$& 6/e tB. We $i'#, c&0 e+ #'#)&A +/e2& c&0 +# '&?#)e'#< /0# :e? e0 +# ++#0/'# % &t'# :e? e0 +# +#)e'#. G&+ 6/e tB e'e, t#0 3#'e9& 3#'# 'e3#'ti' t/ +/?A h#b(#, )e e0,eU#' #+ #$& # h#ce' +& $i,$& 6/e tB.
"O/4&%$'/,'/&A&0/4/%('/8 e0 W#'(# "/i,# N#+)i:i# c,e+ecci;0dA Cancionero mexicano. WD.ic&A GHEA Ljpp.
,SF- 89 :16 4o ;1edes (omer s7'o 14a<(aja=
C0 3#'t& @e+i?
"# chic# +e #3+ic; c#+&' % e+ c#+&' ++e2; h#,t# +& $J, (0ti$& )e ,/ c/e'3&. C0 c/e'3& e0
b/e0# $e)i)# c&0,tit/i)& )e #+$i);0 c&0 /0 3&c& )e h/$e)#). C0 c/e'3& )/'& '&)e#)&
)e #+2& 6/e /0& 3&)'(# ++#$#' cJ,c#'#A 3e'& 6/e +&, 6/e ,#be0 ++#$#0 3e'ic#'3i&. G(A ++e2;
e+ c#+&'A c#+e0t; ,/ #2/#A ,e ,/#:i?; ,/ #+$i);0 % #3#'ecie'&0 $J, ,i20&, )e 6/e ,e
#:eci0#b# e+ 3#'t&. G/ #+$i);0 ,e hi?& $#,# 2e+#ti0&,# % ,/ #2/# e$3e?; # e:#3&'#',eA
3e'& ,i0 e0c&0t'#' /0# ,#+i)# 3&' );0)e e,c#3#'. G/, $&+Dc/+#, )e #2/#A )e,e,3e'#)#,
3&' +# @/e'?# 6/e +e, )#b# +# i0i0te''/$3i)# ++e2#)# )e c#+&'A 2&+3e#'&0 c#)# :e? c&0 $J,
@/e'?# +# 3#'e) ce+ 3e'ic#'3i&d 3#'# e,c#3#' )e #6/e+ i0@ie'0&< #6/e++&, i0,t#0te, ,e +e
hicie'&0 ete'0&,. a#,t# 6/e #+ @i0A ,e '&$3i; +# cJ,c#'#. e c&0 /0 2e$i)& 6/e +# $/ch#ch#
e,c/ch; c&$& /0 [3&3] _#ci; :&+#0)& e.3#0)iD0)&,e # ,/, #0ch#, e0 e+ #i'e 6/e
'e@'e,c; ,/ 'eciD0 #)6/i'i)& c/e'3&K h#b(# 0#ci)& /0# 3#+&$it#.
"# $/ch#ch# #te0)i; #+ ,i2/ie0te c+ie0teA $ie0t'#, $J, 3#+&$it#, 0#c(#0 % ,e #c/$/+#b#0
e0 e+ e0&'$e 'eci3ie0te e0 e,3e'# )e +# ++e2#)# )e +# ,#+ % +# $#0te6/i++#. Ge )i'i2i; #+
,i2/ie0te c+ie0te e0 +# @i+# % 'e3iti; +# ,/2e'e0ci# 6/e h#c(# # 6/ie0 ,&+icit#b# e+ t#$#U&
1$.+$C/N& "R/%&'/*&1$*/*&2I*& *$& 44$)(& -/'/&$,& -(2(C/&5%(,'$N& %$>%$*0/@&1(4/2<-(*& A& 4$&
%$5(4/&+,&03/0/4(-$89
Punto y coma
v,te e, t#0 ,;+& /0& )e +&, $B+ti3+e, e9e$3+&, c&ti)i#0&, e0 +&, 6/e 3/e)e, c&0,t#t#' 6/e
3#'ecie'# e.i,ti' /0# @/e'?# e0 e+ /0i:e',& 6/e 0&, ++e:# # c&$e' $J,. e #,(A +# i0,i,te0ci#
2(-$%,(&'$&(,-(C/&0/,&*+N&"`V,'(4$@&3<6/@&/-%/&1/.+<-/&'$&*/1(!8&*$&3(&-%(,*>/%2('/&$,&
&@e't#, % e,t($/+&, )e $/% )i:e',# (0)&+e e0 ,/3e'$e'c#)&,A e.3e0)i&, )e c&$i)# 'J3i)#A
e,3#ci&, 3Bb+ic&,A etcDte'#.
"# 2'#0 )i@e'e0ci# e, 6/eA e0 t#0t& +#, $#$J, &@'ec(#0 3&'ci&0e, #)ici&0#+e, )e
#+i$e0t& c&$& $/e,t'# )e #@ect& % 3'&tecci;0 & +#, $#'ch#0te, &@'ec(#0 /0 3e6/eU&
3i+;0 3#'# c&0,e0ti' # ,/ c+ie0teA #h&'# +#, &@e't#, )e $J, c&$i)# ,&0 # c#$bi& )e te0e'
$J, 2#0#0ci#, % $#%&' c&0t'&+ )e+ $e'c#)& )e #+i$e0t&,. YF 6/iD0 +e c&0:ie0e 6/e
c&$#$&, $J,Z Ya#'e$&, @e+i? # +# $/ch#ch# )e +# )/+ce'(# ++e:#0)& e+ t#$#U& 9/$b&Z
!EE#OS #E'OR )*A A )*A
SEXTO GRADO
YH,t#'J 3'e&c/3#)# e0 'e#+i)#) 3&' c&$3+#ce' 0/e,t'& :&'#?
#3etit& & 3&' @#:&'ece' 0/e,t'& b&+,i++&Z
a&%A # )i@e'e0ci# )e h#ce /0#, c/#0t#, )Dc#)#,A %# 0&
e.i,te0 +#, :e',i&0e, 3e6/eU#, )e +&, 'e@'e,c&,A % e0 c#$bi&
#b/0)#0 +#, &@e't#, @#$i+i#'e,A c#2/#$#, % 9/$b&,. Ie #c/e')&
c&0 e+ E'&2'#$# )e G#+/) )e+ F)/+t& )e +# Gec'et#'J )e G#+/)A
c#)# $e.ic#0& c&0,/$e #+ #U& c/#t'&cie0t&, 'e@'e,c&,A t'e, $i+ ,ei,cie0t#, ci0c/e0t#
t&'ti++#,A ci0c/e0t# hi+&, )e #?Bc#' c,&b'e t&)& e0 +&, 'e@'e,c&,d % ,ei,cie0t#, t'ei0t#
ce':e?#,.
H+ ,&b'e3e,& e, e+ $J, c&$B0 % c&,t&,& 3'&b+e$# 0/t'ici&0#+ )e+ ,i2+& ssA /0#
e3i)e$i# 6/e 0& )i,ti02/e '#?#A c'e)&A 0#ci&0#+i)#) 0i c+#,e ,&ci#+< ,e /bic# e0t'e +#,
3'i$e'#, c#/,#, )e $&'t#+i)#).
U5+*-7,&#;1$=&Q+,5+7(&T(,(4$*@&"HU&.+M&,/&1+$'$*&0/2$%&*;4/&+,(&0(6(J8&$,&Alimentos. WD.ic&A GHE`G#0ti++#0#A MSSf.
,SK- $9 R<4B4
H+ +/0e, $e 3ic; /0 3i&9&
% h#,t# e+ $#'te, +& #2#''D<
3#'# 3&)e'+& +#?#'
ci0c& 'e#t#, 'e:e0tD.
E#'# 3&)e'+& #+c#0?#'
&ch& c#b#++&, c#0,D<
3#'# 3&)e'+& $#t#'A
c/#t'& c/chi++&, 6/eb'D.
E#'# 3&)e'+& 2/i,#'
# t&)& e+ 3/eb+& i0:itD<
)e +&, h/e,&, 6/e 6/e)#'&0
/0 3&t'e'it& ce'6/D.
eD0)&$e %& 3#'# "e;0
$e e0c&0t'D /0 ?#3#te'&A
% %# $e )#b# e+ i02'#t&
:ei0te 'e#+e, 3&' e+ c/e'&.
H+ c/e'it& 0& +& :e0)&A
+& 6/ie'& 3#'# b&ti0e,A
3#'# h#ce'+e, ,/ c#+?#)&
# t&)it&, +&, c#t'i0e,.
H+ c/e'it& 0& +& :e0)&A
+& 6/ie'& 3#'# t#c&0e,A
3#'# h#ce'+e, ,/ c#+?#)&
# t&)it&, +&, $... $i'&0e,.
":4&1</6/8&$,&Nice0te b. We0)&?# c'ec&3i+#ci;0dA Lírica infantil de México. WD.ic&A =QHA LjpP.
,SO- L6 R><:/>6 :.B/> 8/=>6 Q./ 1/ 1/8D_ /8 .8 6.D4Ik1 U/ I968041
b'#i2& # $i $e$&'i#A e0 e+ ,i+e0ci& )e+ tie$3&A e0 +# t'#2e)i# )e+
e.i,ti' % # +# 2+&'i# )e +# e.i,te0ci#A +# ,&$b'# )e /0# $/9e' 0e2'#. Ge
++#$#b# g&,# E#'h,. Ni:(# e0 W&0t2&$e'%A e0 e+ e,t#)& )e F+#b#$#A
ce0t'& )e #t#6/e, '#ci,t#, 6/e t&)#:(# ,&b'ec&2e0.
g&,# E#'h,A /0 )(# c/#+6/ie'# )e ,/ :i)#A hi?& /0# 'e:&+/ci;0. F6/e+ )(# @/e e+ L� )e
)icie$b'e )e LjRR. F6/e+ )(# g&,# E#'h,A #2&t#)# )e /0# +#'2# 9&'0#)# )e t'#b#9&A e0t';
e0 ,/ #/t&bB, c&ti)i#0& % e0 :e? )e 6/e)#',e e0 +# 3#'te )e #t'J,A c&$& $#0)#b# +# +e%A %
)e 3ieA 3#'#)# % )e'ech#A 3&'6/e +&, #,ie0t&, e'#0 ,;+& 3#'# +&, b+#0c&,A c'/?; +# @'&0te'#
i0:i,ib+e )e+ &)i& '#ci#+ % ,e ,e0t; e0 /0 #,ie0t& +ib'e. H0t'; /0 b+#0c& % +e 3i)i;A
i$3e'#ti:#$e0teA 6/e ,e +e:#0t#,e % @/e'# # +# 3#'te )e #t'J,A )e 3ie. g&,# E#'h, ,e 0e2;.
H,e )(# t'#0,@&'$; +# hi,t&'i# )e +# )i,c'i$i0#ci;0. F+ )(# ,i2/ie0te h/b& /0# h/e+2#
2e0e'#+ % +&, 0e2'&, 'ec&''ie'&0 # 3ie +#, c#++e,A e0 3'&te,t#. Ieci)ie'&0 0& t&$#' +&,
#/t&b/,e, ce'#0 ,/, $J, #,i)/&, c+ie0te,A 3e'& e0 +# 3#'te t'#,e'# % ,i0 )e'ech& #
*$,-(%*$k& 1/%& 4/& 0+(4& 0/4/0(%/,& (& 4(*& 0/21(C7(*@& .+$& )$,'7(,& "$*1(0</*8@& 1$%/& ,/&
"(*<$,-/*8& 1(%(& $44/*@& c&0t'# +# 3#'e). Q&0 e,e 2e,t&A c&$e0?; /0# e3&3e%# $&'#+K +#
+/ch# 3&' +&, )e'ech&, h/$#0&, )e +&, 0e2'&, 6/eA e0 t&)&, +&, e,3#ci&,A te0(#0 ,/,
+/2#'e, #3#'te. g&,# E#'h,A /0# t'#b#9#)&'# )e,c&0&ci)#A ,e c&0:i'ti; e0 /0# he'&(0# %
+&2'; +& 6/e 3#'ec(# i$3&,ib+eK +# i2/#+)#) e0 +&, $e)i&, )e t'#0,3&'te % e0 &t'&, J$bit&,
,&ci#+e,. H0 LjjjA e+ Q&02'e,& )e +&, H,t#)&, C0i)&,A # PP #U&, )e #6/e+ )(# $e$&'#b+eA
c&0ce)i; # g&,# E#'h,A )e pR #U&,A +# We)#++# )e X'& )e+ Q&02'e,&.
C0 ,&b'ec&2i$ie0t& 3'&@/0)&A /0 i0,;+it& % he'$&,& ,&b'e,#+t& )e c&0cie0ci# $e
i0:it# # c&0t#'+e, # /,te)e, e,t# $e$&'#b+e hi,t&'i#. Wi'& ,/ '&,t'&A e+ '&,t'& )e g&,#
E#'h,. G&0'(e )i,t#0teA $/)# e0 +# #)$i'#b+e ,&0'i,# )e ,/, &9&,. b#+ :e? 'ec/e')# e+ )(#
e0 6/e e++#A /0# t'#b#9#)&'# )e,c&0&ci)#A 0e2'# % )i20#A ,e 3+#0t; ,&b'e ,/ #+$# 3#'#
'$0<%N&"D/&A&,/&A&,/&2$&4$)(,-/89
p+(,&Q(%7(&U41/,-$@&"#(&1%<2$%(&2+6$' 0e2'# 6/e ,e ,e0t; e0 /0 #/t&bB, )e b+#0c&,7%en%Cis:)rias%en%+a%:ierra6%WD.ic&A GHE`g/?A MSSf.
!EE#OS #E'OR )*A A )*A
SEXTO GRADO
,SS- $9 04>6^_8 U/ )4R<9
H0 e+ ce0t'& )e+ H,c/)& _#ci&0#+ )e WD.ic&A /0 J2/i+#A 3&,#)# e0 /0 0&3#+A +/ch# c&0 /0#
,e'3ie0te.
Q/e0t#0 6/e e+ be+ic&,& % @ie'& a/it?i+&3&cht+iA e+ )i&, $e.ic# )e +# 2/e''#A )i'i2i; #
,/ 3/eb+& e0 ,/ 3e'e2'i0#ci;0 h#,t# e+ +#2& )&0)e )eb(#0 e0c&0t'#' e,# J2/i+#. H0 e+
c#$i0&A /0# he'$#0# )e+ )i&,A 6/e h#b(# 3e+e#)& c&0 D+A 6/e); #b#0)&0#)# e0 /0# 'e2i;0
$&0t#U&,# % b&,c&,#. Fc&$3#U#)# )e ,/, ,e2/i)&'e,A W#+i0#++i +&2'; @/0)#' e+ 'ei0& )e
W#+i0#+c&.
W#+i0#++i t/:& /0 hi9&A Q&3i+A 6/e c'eci; &%e0)& c;$& +# h#b(# $#+t'#t#)& ,/
he'$#0&A a/it?i+&3&cht+i. H0 ,/ 3ech&A )(# # )(#A #/$e0t#b# e+ )e,e& )e e0c&0t'#',e
#+2/0# :e? c&0 e,e )i&, c'/e+ 6/e e'# ,/ t(&. E#,#b#0 +&, #U&, % Q&3i+ ,e c&0:i'ti; e0 /0
:#+ie0te $/ch#ch& )e 0e2'# c#be++e'# % c/e'3& #t+Dtic&A )ie,t'& e0 t&)&, +&, +#0ce, )e +#
c#?# % )e +# 2/e''#. G/ c&'#?;0 #')(# e0 )e,e&, )e :e02#0?#. =/e'te % 'e,/e+t&A e,t#b#
)eci)i)& # c/$3+i' c&0 ,/, 3'&3;,it&,.
C0 )(# Q&3i+ t&$; ,/ #'$# 3'e@e'i)#A +# $#c#0#A /0# $#?# c&0 3/0t#,A % ,/ e,c/)&A e+
chimalliA % 3#'ti; e0 b/,c# )e e,te )i&, c'/e+.
a/iti?i+&3&cht+i cc/%& 0&$b'e ,i20i@ic# c&+ib'( ?/')& & c&+ib'( ,i0ie,t'&A te''ib+ed e'#
/0 )i&, c'/e+ 6/e ,e c&$3+#c(# e0 +# 2/e''#A +# ,#02'e % +# $/e'te.
a/it?i+&3&cht+i e'# e+ G&+ 6/e c#)# $#U#0# )eb(# c&$b#ti' c&0 +# "/0# % +#, e,t'e++#,A
# @i0 )e 2#0#' /0 0/e:& )(# 3#'# +&, h&$b'e,.
Q/#0)& Q&3i+ ,#+i; t'#, ,/, 3#,&, 0& i$#2i0#b# # 6/ie0 ,e e0@'e0t#'(#.
H+ @ie'& )i&, )e +# 2/e''#A ++e0& )e i'#A 0& $#0); 2/e''e'&, #+ e0c/e0t'& )e Q&3i+A
,i0& # +&, ,#ce')&te,A # 6/ie0e, +e, )i& e,t# &')e0K
–\/e +e ,#6/e0 e+ c&'#?;0 % +& t'#i2#0 c&$& &@'e0)#.
"&, ,#ce')&te, )e+ibe'#'&0 ,&b'e +& 6/e +e, c&0:e0(# h#ce' % #2/#')#'&0 +# 0&che.
Q/#0)& Q&3i+ % ,/, 2/e''e'&, )&'$(#0A ,e #ce'c#'&0 # D+ e0 ,i+e0ci& % )e /0# c/chi++#)#
+e e.t'#9e'&0 e+ c&'#?;0.
"&, ,#ce')&te, ++e2#'&0 c&0 e+ c&'#?;0 )e Q&3i+ e0 /0 'eci3ie0te % ,e +& e0t'e2#'&0
# a/t?i+&3&cht+iA 6/ie0 &')e0; 6/e +& e0te''#'#0 e0 /0 i,+&te 6/e h#b(# e0 $e)i& )e /0
+#2&.
E&' +# 0&cheA +&, ,#ce')&te, e0te''#'&0 e+ c&'#?;0 e0 e+ +/2#' i0)ic#)&. Q&0 e,&
c'e%e'&0 6/e +# hi,t&'i# )e Q&3i+ h#b(# te'$i0#)&. Ee'& #+ &t'& )(# :ie'&0 c&0 #,&$b'&
6/e e0 e+ +/2#' h#b(# b'&t#)& /0# he'$&,# 3+#0t#A )&0)e #0te, h#b(# ,&+& '&c#, )e,0/)#,
% '#$#, ,i0 :i)#. H+ c&'#?;0 )e Q&3i+ ,e h#b(# c&0:e'ti)& e0 e+ :i2&'&,& 0&3#+ )e &:#+#)#,
h&9#, % @+&'e, e0c#'0#)#,.
":4&0/%(=;,&'$ Q&3i+8&$,&_e'i& be++& cc&$3.dA Antes de América: leyendas de los pueblos originarios. WD.ic&A GHE`Qe+i,ti#A MSSp.
,ST- o6C606- &405/ U/ "6^; &405/ U/ #HI6841
Ie +#, @e,ti:i)#)e, 0#:i)eU#, 6/e ,e ++e:#0 # c#b& e0 X#.#c#A +# 0&che )e gJb#0&, e, +# 6/e 2&?# )e $#%&' t'#)ici;0. Ge 'e#+i?# e+ MO )e )icie$b'eA /0 )(# #0te, )e _&che ^/e0# % c&0,i,te e0 c'e#' % e.hibi' @i2/'#, 'e#+i?#)#, c&0 'Jb#0&,. H,t# ce+eb'#ci;0 tie0e ,/, '#(ce, e0 +# D3&c# )e +# c&06/i,t# e,3#U&+#A c/#0)& +&, @'#i+e, )&$i0ic&, e0,eU#'&0 # +&, ?#3&tec&, % $i.tec&, e+ c/+ti:& )e @+&'e, % h&'t#+i?#,A t'#()#, )e H,3#U#. F,( ,e @/0); e+
3/eb+& )e b'i0i)#) )e +#, a/e't#, & )e +#, _#b&'(#,A c/%&, h#bit#0te, ,e )e)ic#'&0 # c/+ti:#' @+&'e, % h&'t#+i?#,.
H0 #6/e++# D3&c# ,e &'2#0i?#b# e0 F0te6/e'# c#,( ,e ++#$#b# e0t&0ce, +& 6/e h&% e, X#.#c#d /0 )(# )e 3+#?# e0 +# Ni2i+i# )e _#:i)#)A e+ MO )e )icie$b'eA e0 )&0)e +&, c&$e'ci#0te, ++e:#b#0 # :e0)e' 3e,c#)& ,ec& ,#+#)& % +#, :e')/'#, 0ece,#'i#, 3#'# e+ $e0B 0#:i)eU&. "# 2e0te )e b'i0i)#) )e +#, a/e't#, ++e:#b# ,/, :e')/'#,A c&0 +#, c/#+e, h#c(#0 @i2/'#, c/'i&,#, 3#'# c#3t#' +# #te0ci;0 )e +# c+ie0te+#. F)&'0#b#0 +&, 'Jb#0&, c&0 h&9it#, )e c&+i@+&' % @+&'ecit#, hech#, )e ceb&++#, tie'0#,. b&)#, +#, :e')/'#, ,e c&+&c#0 e0
+&, 3/e,t&, )e $#0e'# #'t(,tic#A ,i0 &+:i)#' +&, c#0#,t&, )e @+&'e,A 6/e e'#0 c/+ti:#)&, c&0 e,$e'&.
H,t# 3'Jctic# ,e @/e #''#i2#0)& c&0 +&, #U&,A h#,t# ++e2#' #+ 3/0t& e0 6/e +#, #$#, )e c#,# b/,c#b#0 +#, @i2/'#, )e :e')/'#, 0& 3#'# c&ci0#'+#,A ,i0& 3#'# )ec&'#' ,/, $e,#,.
Q&0 e+ tie$3&A +&, h&'tic/+t&'e, ,#+ie'&0 )e+ $e'c#)& 3#'# 3'e,e0t#' ,/, i02e0i&,#, c'e#ci&0e, e0 @&'$# )e 'e3'e,e0t#ci&0e, 0#:i)eU#,A 3e',&0#,A #0i$#+e,A )#0?#, % &t'& ti3& )e #'te,#0(#,A e.3&,ici&0e, 6/e ,e 'e#+i?#b#0 e0
i$3&'t#0te, 'eci0t&, c&$& +# E+#?# )e+ W#'6/D, & +# E+#?# )e +#, F'$#,A h&% 9#')(0 )e +# Q&0,tit/ci;0.
!EE#OS #E'OR )*A A )*A
SEXTO GRADO
Ge tie0e 'e2i,t'& 6/e +# 3'i$e'# e.3&,ici;0 )e e,te ti3& ,e 'e#+i?; e0 LpjfA b#9& e+ $#0)#t& )e+ e0t&0ce, 3'e,i)e0te $/0ici3#+A )&0 ='#0ci,c& N#,c&0ce+&, =+&'e,. H, #,( c&$&A )e,)e e+ ,i2+& sVsA #U& c&0 #U& ,e ce+eb'# +# t'#)ici&0#+ _&che )e +&, gJb#0&,. "&, #'te,#0&, 6/e 3#'tici3#0 e0 e++# e$3ie?#0 # 3'e3#'#',e 3&' +& $e0&, c&0 )&, $e,e, )e #0tici3#ci;0. Q/#0)& @#+t#0 t'e, )(#, 3#'# +# @e,ti:i)#)A ,e i0ici# e+ 3'&ce,& )e $#0/@#ct/'# )e c#)# @i2/'#. H0 +# #ct/#+i)#) e, /0 c&0c/',& )&0)e ,e 3'e$i#0 +&, )i,eU&, $J, he'$&,&, % c'e#ti:&,. Ge )#0 cit# )ece0#, )e h&'te+#0&, % $i++#'e, )e c/'i&,&, 6/e )i,@'/t#0 +#, @i2/'#,A 6/e ,e i0,3i'#'&0 e0 $&ti:&, 0#:i)eU&, c&$& e+ _#ci$ie0t& & +#
++e2#)# )e +&, ge%e, W#2&,A % e0 +#, t'#)ici&0e, &#.#6/eU#,.
R(/4(&DiC$=@&"c(F(0(N&D/03$&'$&R(=@&D/03$&'$&WI?(,/*8&$,&México desconocido. _B$. OPT. WD.ic&A MSSR.
,SV- #/0/D61 U/ 040<86
F6/( e,tJ e+ $e9&' @&2;0A
e,e 6/e +&, c&ci0e'&,
++#$#0 i$#2i0#ci;0.
Q&ci0# )e +#, 3#+#b'#,
6/e ,e c&$e0 3&' +&, &9&,
,i0 te0e)&' 0i c/ch#'#.
Ge #+iU#0 e0 /0 $&$e0t&
e,t'e++#, c&0 #)9eti:&,
% c&'che#, c&0 3i$ie0t&,.
[F+ $e'c#)& 3&' 3#+#b'#,]
a#% $i++&0e, )e 'ecet#,
3#'# 3&)e' c&ci0#'+#,.
Renglones al roquefort
Ge t&$# /0 c/#)e'0& )e h&9#, '#%#)#,
% ,e +e #''#0c#0A 3&' +& $e0&,A
+&, 'e02+&0e, )e ci0c& 3J2i0#,.
Ge 3&0e0 # he':i' )/'#0te )ie? $i0/t&,
c&0 /0 3&c& )e #ceiteA
% ,e +e, 6/it# e+ #2/# e0 /0 e,c/''i)&'.
\/ie0 +&, 3'e@ie'# c&0 ch&'i?&A
,;+& tie0e 6/e e,c'ibi' +# 3#+#b'# chorizo
e0 c#)# 'e02+;0.
ge$&:e' )e :e? e0 c/#0)&
c&0 /0 +J3i? a^.
p/*M&U,-/,</&W(27%$=&#/=(,/@&"W$0$-(*&'$&0/0<,(8&$, Sopa de sueUo y otras recetas de cocina. WD.ic&A GHE`XcD#0&A MSSR.
,TW- G"4> Q.N 84 :/ U/156=4J
"#, $&+Dc/+#, 6/e @&'$#0 /0 c/e'3& ,;+i)& c/0# h&9# )e 3#3e+A 3&'
e9e$3+&d ,e $/e:e0. Ee'&A e0t&0ce,A ¿por qué no se desarma la ho>a de
papel? e ¿por qué no me desarmo yo; %# 6/e +#, $&+Dc/+#, 6/e @&'$#0 $i 3ie+A $i, /U#,A $i,
c#be++&,A t#$biD0 ,e $/e:e0Z
[[Q+#'&]] "& 6/e &c/''e e, 6/e +#, $&+Dc/+#, ,e #t'#e0 /0#, # &t'#,. H0t'e +#,
3#'t(c/+#, 6/e c&0,tit/%e0 /0 c/e'3& e.i,te0 fuerzas de atracción. e e0 +&, ,;+i)&,
2/4$0+4(%$*&4(*&>+$%=(*&'$&(-%(00<;,&$,-%$&4(*&2/4M0+4(*&*/,&2(A/%$*&.+$&4(&"-$,'$,0<(&(&
'$*(%2(%*$8&.+$&-<$,$&(&1%/'+0<%&$4&2/)<2<$,-/&'$&4(*&1(%-70+4(*9
H0 /0 ,;+i)& $&+ec/+#'A ,;+& ,e 3'&)/ce0 movimientos de vibración- Ee'& +#, $&+Dc/+#,
0& c#$bi#0 )e 3&,ici;0 % 3&' e,& e+ ,;+i)& $#0tie0e ,/ @&'$# % :&+/$e0 3'&3i&,.
H0 /0 +(6/i)&A e0 c#$bi&A +#, $&+Dc/+#, tie0e0 /0 $&:i$ie0t& )e t'#,+#ci;0 % :#0
c#$bi#0)& 3e'$#0e0te$e0te )e $&+Dc/+#, :eci0#,. "(& "-$,'$,0<(& (& $*0(1(%*$8& ,/& $*&
,/@icie0te 3#'# :e0ce' +# #t'#cci;0 e0t'e e++#,A 3e'& ,( +#, &b+i2# # i' c#$bi#0)&
3e'$#0e0te$e0te )e $&+Dc/+#, :eci0#,.
Ye 6/D 3#,# e0 +&, 2#,e,Z H0 +&, 2#,e,A +#, $&+Dc/+#, e,tJ0 c&$3#'#ti:#$e0te $/ch&
$J, ,e3#'#)#, 6/e e0 +&, ,;+i)&, & e0 +&, +(6/i)&,. "# e0e'2(# 6/e 2e0e'# +# :e+&ci)#) )e
+#, $&+Dc/+#, e, ,/@icie0te 3#'# :e0ce' +# @/e'?# )e #t'#cci;0 e0t'e e++#,. E&' +& t#0t&A +#,
$&+Dc/+#, ,e $/e:e0 e0 t&)#, )i'ecci&0e,. Qh&c#0 e0t'e ,( % c&0t'# +#, 3#'e)e, )e+
'eci3ie0te 6/e +#, c&0tie0e. E&' e,& e+ 2#, tie0)e # &c/3#' t&)& e+ 'eci3ie0te. e 3&' e,&
0& tie0e @&'$# 0i :&+/$e0 3'&3i&,.
K(+*-<,/&E$4-%I,@&"HR/%&.+M&,/&2$&'$*(%2/J8&$,&6La culpa es de las moléculas! WD.ic&A GHE`"/$e0A MSST.
!EE#OS #E'OR )*A A )*A
SEXTO GRADO
,T,- %4:I>6 =/8/>69
Fh( e,tJ @'e0te # $( e+ te$ib+e )e+#0te'&A )i,3/e,t& # e9ec/t#' e+ ti'& +ib'e ,eU#+#)& 3&' e+
J'bit'&. e# ,e c&+&c# +# b#''e'# )e 9/2#)&'e, @'e0te # +# 3&'te'(#A t'#t#0)& )e &b,t#c/+i?#'
+# :i,i;0 )e+ ti'#)&' & )e )e,:i#' +# t'#%ect&'i# )e+ b#+;0. "& $#+& e, 6/eA # e,# )i,t#0ci#A
c#,i 0/0c# @#++# e+ ti'&A # 3e,#' )e t&)& e+ e,@/e'?& 6/e 3/e)# h#ce' /0 3&'te'&. We ,ie0t&
)e,#$3#'#)&. Y\/D t#+ ,i +# 3e+&t# 'eb#,# +# b#''e'#A 3#,# )e +#'2& 3&' #''ib# h#cie0)& /0
#'c& %...Z [C@]A 6/D ,it/#ci;0 +# $(#A #6/( @'e0te e+ 3e+i2'&,& 2&+e#)&'. "& $#+& e, 6/e
t#$biD0 +e 3e2# c&0 $/ch# @/e'?#. Ye ,i 0& +&2'& 3#'#'+# c/#0)& :e02# h#ci# $(Z e#
+e:#0t# e+ b'#?& e+ J'bit'& % t&c# e+ ,i+b#t& 3#'# 6/e ,e 'e#+ice +# #cci;0. "# c/e0t#
'e2'e,i:# h# c&$e0?#)&. We 3&02& te0,& % $/% #te0t& # +& 6/e ,/ce)# )e,)e #h&'#. H+
)i0#$ite'& ,e 3'e3#'# t&$#0)& $/ch# )i,t#0ci# % e0c#''e'J0)&,e 3#'# )#' e+ ?#3#t#?&. e
%& #6/(A e0@'e0teA #02/,ti#)&. ["(b'#$e )e+ t'#++#?&A GeU&'] Ge #ce'c# #+ e,@D'ic&. H+ 3Bb+ic&
2/#')# ,i+e0ci& t&t#+. "+e2# :e+&?$e0te % +e 3e2# )/'(,i$& #+ b#+;0 6/eA 2'#ci#, # Ii&,A ,#+e
)e,:i#)& # +# i?6/ie')# )e +# :#++# h/$#0# 3#'# ,#6/e )e $et#. \/D ,/,t&. Wi, $B,c/+&,
,e )i,tie0)e0. Wi 'e,3i'#ci;0 :/e+:e # ,e' 0&'$#+. H, +& $#+& )e ,e0t#',e # :e' e+ 3#'ti)&
#6/(A e0 +#, 2'#)#, 6/e 6/e)#0 e.#ct#$e0te #t'J, )e +# 3&'te'(#.
Fbe+#')& ae'0J0)e? Wi44I,@&"O/2?%(&5$,$%(48&$,&Cuentos breves. WD.ic&A GHE`Qe0t'& b&+/6/eU& )e H,c'it&'e,A MSSf.
,T2- Y41 R4/:61 865.61
Aengo aquí
Ne02& #6/(K ,&% e&%&t?i0.
\/ie'& c&'t#' +#, be++#,
@+&'e, )e +# #$i,t#).
G;+& /0 i0,t#0te
$i c&'#?;0 ,e #+e2'#
#6/( ,&b'e +# tie''#.
ae :e0i)& # b/,c#'
+&, c#0t&, $J, he'$&,&,.
Iich&,& c#0t& % b#i+&A
$i c&'#?;0 +& 2&?#.
G&% e&%&t?i0K )i,@'/t&
+#, $J, @'#2#0te,
@+&'e, )e +# #$i,t#).
Gocemos
>&ce$&, c&0 +#, @+&'e,
6/e e,tJ0 e0 0/e,t'#, $#0&,.
E&02J$&0&, c&++#'e,
)e @+&'e, #'&$Jtic#,K
@+&'e, )e +# e,t#ci;0 )e ++/:i#,
6/e #b'e0 %# ,/, c&'&+#,.
H0t'e e++#, c#0t#0 #:e,A
)e 3+/$#, c&$& e+ ,&+.
G;+& c&0 0/e,t'#, @+&'e,
+&2'#$&, #+e2'#'0&,A
,;+& c&0 0/e,t'&, c#0t&,
:e0ce$&, +# t'i,te?#.
EDt#+&, 3e'@/$#)&,
)i,i3#0 +# #$#'2/'#.
"&, i0:e0t#
e+ I#)&' )e +# Ni)#A
+&, h#ce )e,ce0)e'
#6/e+ 6/e ,e i0:e0t# # ,( $i,$&.
Q#3/++&, 3+#ce0te'&,
)i,i3#0 e+ 3e,#'.
_e?#h/#+c;%&t+ e0 "/(, ^#'be%ti#A El rey poeta. fiografía de Netzahualcóyotl., WD.ic&A GHE`QVIQ"VA MSST.
!EE#OS #E'OR )*A A )*A
SEXTO GRADO
,T@- L6 /CD>6E6 /1X/>6 U/ 96 Z<U6
Hche$&, /0 :i,t#?& # 0/e,t'& h&2#' 3+#0et#'i&. b&)& c&$e0?; c&0 +# c&0)e0,#ci;0 3&'
#2'e2#ci;0 )e 3&+:& 3'&ce)e0te )e #0ti2/#, e,t'e++#, 6/e $/'ie'&0. YF+2/0# :e? te h#,
3/e,t& # 3e0,#' 6/e t#$biD0 0&,&t'&, e,t#$&, @&'$#)&, 3&' e+ 3&+:& )e +e9#0#,
e,t'e++#,Z H+ 'e,/+t#)& e, e,t# e.t'#&')i0#'i# e,@e'# )e '&c# e0 +# 6/e :i:i$&,.
Ee'& c/#0)& )eci$&, 6/e :i:i$&, e0 +# bie''#A e0 'e#+i)#) )ebe$&, e,3eci@ic#' 6/e
:i:i$&, e0 +# ,/3e'@icie )e +# bie''#. H0ci$# )e e++# 9/2#$&,A e,t/)i#$&,A 'e#+i?#$&,
0/e,t'&, t'#b#9&, % 0&, #+i$e0t#$&,. G&$&, /0# )e +#, $/ch(,i$#, c'i#t/'#, 6/e he$&,
e:&+/ci&0#)& )e0t'& )e /0 ,i,te$# ++#$#)& biosfera –+& 6/e ,i20i@ic# esfera de la vida–.
H,t# )e0&$i0#ci;0 ,e 9/,ti@ic# 3&'6/e ,eU#+# e,# 3#'te )e+ 3+#0et# )&0)e 3/e)e
e0c&0t'#',e 3&' +& $e0&, /0# @&'$# )e :i)#.
Q&$& tB ,#be,A e0 +#, c#3#, ,/3e'@ici#+e, )e+ ,/e+& 3&)e$&, h#++#' $/ch#, e,3ecie,
#0i$#+e, % :e2et#+e,< &t'#, ,&+#$e0te 3/e)e0 :i:i' e0 +#, #2/#, )e +&, $#'e, % '(&,<
$/ch#, ,e )e,3+#?#0 ,&b'e e+ ,/e+& c&$& 0&,&t'&, % t#$biD0 +#, h#% e0 e+ #i'e. H+
3'&ce,& )e e:&+/ci;0 ,/3& h#++#' ,&+/ci&0e, 2e0Dtic#, 3#'# +# #)#3t#ci;0 )e +&, ,e'e,
:i:&, # c&0)ici&0e, #$bie0t#+e, $/% )i@e'e0te,. [H, 3#'te )e +# $#'#:i++# )e +# :i)#]
Ee'&A ,i 3/)iD'#$&, &b,e':#' 0/e,t'& 3+#0et# )e,)e /0# 0#:e e,3#ci#+ 0&, 'e,/+t#'(#
$J, @Jci+ c&$3'e0)e' 6/e e+ @'J2i+ $i+#2'& )e +# :i)# ,e )# ,;+& e0 e+ )e+2#)& ,ect&'
/bic#)& e0t'e +# c&'te?# te''e,t'e % e+ e,3#ci& e.te'i&'. H,& e6/i:#+e #3e0#, # +# cJ,c#'#
)e /0# $#0?#0#. H,& e, +# bi&,@e'#. F++( ,/ce)e t&)& e+ $i+#2'& )e +# :i)# 6/e h#ce t#0
e.c+/,i:& # 0/e,t'& 3+#0et#A )e0t'& )e+ /0i:e',& c&0&ci)&.
ae'0J0 G&'h/etA "#(&$F-%(C(&$*>$%(&'$&4(&)<'(8&$,&Cambio climático. WD.ic&A GHE`E#0)#A MSSR.
,TF- `86 6>6E6 /8 I.106 U/9 %49
Aamos a leer un mito cheroqui. Los cheroquis han vivido desde tiempos inmemoriales en un rincón de lo que actualmente son los Estados Unidos.
H0 e+ 3'i0ci3i& )e +&, tie$3&, 0& h#b(# +/? )e 0i02B0 ti3& % 3&' c&0,i2/ie0te t&)&, +&,
,e'e, ,e h#++#b#0 ,/$i)&, e0 +# $J, i$3e0et'#b+e )e +#, 0&che,. "`#/&.+$&,$0$*<-(2/*&$,&
$*-$&2+,'/&$*& 4+=!8&)ec(#0 t&)&,A #,( 6/e /0 )(# ,e 'e/0ie'&0 e0 c&0,e9& 3#'# t'#t#' e+
te$#. H+ EJ9#'& Q(%1<,-$%/& %$(4<=;& +,(& 1%/1+$*-(N& "#(& 5$,-$& '$4& /-%/& 4('/& '$4& 2+,'/&
tie0e +/?A #,( 6/e ,i :#$&, #++J 3#'# :e' ,i 0&, )#0 +,&1/0/89
_%(*&'<*0+-<%@& 4(&x(%<5b$A(&'<6/N&"[/&<%M&$,&?+*0(&'$&4(& 4+=&3(*-(&'(%&0/,&$44(9&_$,5/&
+,(& 0/4(& 2+A& 5%+$*(& A& 1+$'/& $*0/,'$%4(& $,& $44(98& U*7& .+$& *$& $,0(2<,;& 3(0<(& $4& $*-$A
e,c/)'iU#0)& +# &,c/'i)#) c&0 ,/, &9&,. Q/#0)& ++e2; #+ &t'& +#)& )e+ $/0)&A ,e
e0c&0t'; c&0 e+ G&+A )e+ 6/e t&$; /0 t'&cit& % ,e +& e,c&0)i; e0 +# c&+#. Ee'& c&$&
e,t#b# )e$#,i#)& c#+ie0teA #c#b; 6/e$#0)& +# c&+# )e +# ?#'i2oe%#A )e $&)& 6/e c/#0)&
++e2; )e 'e2'e,& +# +/? ,e h#b(# c&0,/$i)& %# )e+ t&)&.
"# ,i2/ie0te e0 +#0?#',e @/e e+ x2/i+# g#t&0e'#A 6/ie0 t#0 3'&0t& c&$& h/b& ++e2#)&
#+ G&+ ,e ,/$e'2i; e0 D+ % ,e ++e:; /0 t'&cit& e0t'e +#, 2#''#,. b'#, c&+&c#'+& e0ci$# )e +#
c#be?#A e$3'e0)i; e+ :i#9e )e 'e2'e,&A 3e'& e+ G&+ 6/e$; +#, 3+/$#, )e +# c#be?# )e+
x2/i+#A 6/e ,e 6/e); c&$3+et#$e0te c#+:# % 'e2'e,; ,i0 e+ #0,i#)& b&t(0.
Ie 'e3e0te e,c/ch#'&0 /0# t($i)# :&cecit# 6/e 3'&ce)(# )e e0t'e +# hie'b#.
–a#0 #ct/#)& )e+ $e9&' $&)& e0 6/e ,&0 c#3#ce, )e h#ce'+& +&, #0i$#+e, 2'#0)e,A
3e'& t#+ :e? /0# c'i#t/'# 3e6/eUit# +& 3/e)# h#ce' $e9&'.
–Y\/iD0 )i9& e,&Z –e.c+#$#'&0 +&, #0i$#+e,.
–G&% ,/ #b/e+#A +# F'#U# –'e3+ic; +# :&cecit#–. "\/iD0 ,#be ,i e+ &b9et& )e $i :i)# e,
t'#e'+e, +# 4+=89
H0t&0ce, +# F'#U# 'ec&2i; /0 3&c& )e b#''& e0 /0 'eci3ie0te % ,e )i'i2i; h#ci# e+ G&+
)e9#0)& )et'J, )e e++# /0 hi+&.
Q/#0)& 3&' @i0 ++e2; #+ G&+A e'# t#0 3e6/eU# 6/e D,te 0i +# :i&A #,( 6/e ,e #ce'c; h#,t#
D+ % +e #''#0c; /0 t'&cit& )i$i0/t& 6/e i0t'&)/9& e0 e+ 'eci3ie0te. Fct& ,e2/i)& 'e2'e,;
!EE#OS #E'OR )*A A )*A
SEXTO GRADO
)e i0$e)i#t& #+ &e,teA ,i2/ie0)& e+ hi+& 6/e h#b(# )e9#)&A c&0 +# 3#'tic/+#'i)#) )e 6/e #
$e)i)# 6/e #:#0?#b# +&, '#%&, )e G&+ ,e ib#0 h#cie0)& c#)# :e? $J, % $J, 2'#0)e,.
E&' e++& +#, te+#'#U#, tie0e0 +# @&'$# )e /0 G&+ '#)i#0te % +#, #'#U#, +#, te9e0 3&' +#
$#U#0#A e0 'ec/e')& )e ,/ )i:i0# #0te3#,#)# "X,(&(%(C(&$,&?+*0(&'$4&*/48 e0 Mitología: antología ilustrada de mitos y leyendas del mundo. WD.ic&A GHE–_#t/'#'tK ^+/$e
MSSf.
,TK- j>.D61 :/C<06861
kConviene que las palabras en náhuatl se escriban en el pizarrón.l
Ie +#, @'/t#,A +# ,#0)(# )ebe'(# ,e' +# $J, $e.ic#0# –3&' te0e' +&, c&+&'e, )e +# b#0)e'#–A
1$%/&*+&,/2?%$&$*&I%(?$&A&*<5,<><0(&"2$4;,&'$4&O<'8@&+,(&%$5<;,&1(.+<*-(,(\&(+,.+$&1/'%7(&
<,-$%1%$-(%*$&-(2?<M,&0/2/&"'$4&%7/&Y,'/89&#(&-+,(&-(21&c& tie0e 0&$b'e 0#ci&0#+A 3/e,
#/06/e ,e 'e@ie'e #+ @'/t& )e+ 0&3#+A 3'&:ie0e )e /0 i)i&$# c#'ibeU&A e+ t#(0&K tunaA %
,i20i@ic# ,i$3+e$e0te e+ 0&$b'e )e )ich# @'/t#.
Gi ,&0 )e WD.ic&A e0 c#$bi&A h#,t# e0 e+ 0&$b'eK +# 9(c#$#A e+ c#3/+(0A e+ ?#3&teA e+
te9&c&teA e+ c#c#h/#teA +# 3i02oic# % e+ c#$&te.
"# 9(c#$# 3'&ce)e )e+ 0Jh/#t+ .i–0(2(0N& "0/2$-$4(8@& '$& 0(2(-4N& ?/0(9& :4& 0(1+47,& $*&+,(&
"0$%$=(& (& 4(& 2$F<0(,(8@& % ,/ 0&$b'e 3'&ce)e )e+ 0Jh/#t+. H+ ?#3&teA %# ,e# e+ 0e2'&A
t+i+?#3&te & e+ chic&?#3&teA )e+ c/#+ ,e e.t'#e e+ chic+eA )ebe ,/ 0&$b'e #+ hech& )e te0e'
,#b&' )/+ceK t?#3&t+. H0 c#$bi&A 3&' ,e' #2'i&A e+ te9&c&te ++e:# e,e 0&$b'eA )e+ 0Jh/#t+
.&c&t+K Jci)&.
H+ c#c#h/#te –++#$#)& e0 3#(,e, #0ti++#0&, $#0(– tie0e '#(ce, 0#h/#,. H, /0# 3#+#b'#
'ec&'t#)#A 3&'6/e &'i2i0#+$e0te e'# t+#+c#c#h/#t+K )e t+#++i tie''#A ,/e+& ce+ @'/t& 6/e)#
?(6/&$4&*+$4/k&A&0(0(3+(-4N&"5%(,/*&'$&0(0(/89
"# 3i02oic#A 3&' ,/ 3#'teA 3'&ce)e )e+ 3/'D3ech#. H+ c#$&teA @i0#+$e0teA tie0e /0# '#(?
0#h/#A c#$&t+iA 0&$b'e 6/e +e )#b#0 +&, #=-$0(*& (& $*-(& "%(7=& 0/2$*-<?4$8@& .+$&$,&/-%(*&
'e2i&0e, ,e c&0&ce c&$& b#t#t#.
LM0-/%&U,(A(@&"K%+-(*&2$F<0(,(*8&$,&¿De dónde vienen las Palabras? Hti$&+&2(#, 3#'# _iU&,. WD.ic&A GHE`ssVA MSSp.
,TO- L6 X</1D6 U/ 941 <81/0D41
Algunos insectos brillan en la oscuridad` otros hacen curiosos sonidos y otros más sufren una metamorfosis para de>ar de ser larvas y convertirse en hermosos animales. Esta bella poesía huasteca habla de un mundo que, a pesar de ser diminuto es muy hermoso.
H0 /0 'i0c&0cit& @'e,c&
c&0 ,&$b'i++#, c&+&' :e')eA
e,3e'& 6/e bie0 ,e #c/e')e0
)e #6/e+ @#0)#02& )e i0,ect&,A
e0 )&0)e 2'/3&, ,e+ect&,
,e )i:e't(#0 # c/J+ $J,.
"&, h#b(# c&0 b/e0 )i,@'#?A
3#'eci)&, # +#, @+&'e,A
c&0 ,/, $i,$it&, c&+&'e,
3&' )e+#0te % 3&' )et'J,.
"# c#t#'i0# e+e2#0te
@i2/'#b# e0t'e e)ec#0e,A
$ie0t'#, b/,c#b# 2#+#0e,<
/0# #ci0t/'#)# #:i,3#
#+ 3#'ece' @/e $J, +i,t#
3#'# e,&, ,e0ci++&, 3+#0e,.
"# chich#''# $it&te'#A
6/e'ie0)& 3&0e' )e,&')e0A
%# #0)#b# b/,c#0)& )&0)e
i0ici#' ,/ e,c#0)#+e'#
C0 $#%#te bie0 b'i++#0te
@/e @/02ie0)& )e #0@it'i;0<
e+ 2'i++& % e+ ?#c#t;0
,e &@'ecie'&0 )e #%/)#0te,
H)/#')& ^/,t&,, La fiesta de los insectos. Poema huasteco. WD.ic&A GHE`F'te, )e WD.ic&A MSSf.
,TS- &4 D/8=61 :</U4
F +&, )&ce #U&, %& :i:(# e0 /0# c#++e )&0)e h#b(# $/ch&, 0iU&,. b&)&, 0&, ++e:Jb#$&,
bie0A 3e'& $i $e9&' #$i2& e'# g&)'i2&. be0(#$&, +# $i,$# e)#) % c&$3#'t(#$&, $/ch&,
i0te'e,e,.
C0# 0&cheA c/#0)& #c#b#b# )e &,c/'ece'A g&)'i2& $e ++#$; 3&' te+D@&0&. \/e'(#
6/e +& #c&$3#U#'# # +# c#,# )e ,/ 0&:i#A 6/e ,e h#b(# 6/e)#)& ,&+# % e,t#b# &%e0)&
!EE#OS #E'OR )*A A )*A
SEXTO GRADO
'/i)&, e.t'#U&,. H++# te0(# $/ch& $ie)& % +e h#b(# ++#$#)& # g&)'i2& 3#'# 6/e 'e:i,#'# +#
c#,#. Wi #$i2& $e ++#$; # $(A ,/3&02& 6/e 3#'# #%/)#'+& # 3e+e#' e0 c#,& )e 6/e h/bie'#
+#)'&0e,. Q;$& 0& +e te0(#$&, $ie)& # 0#)# c/#0)& e,tJb#$&, 9/0t&,A @/i$&, ,i0
)e$&'# # ,&c&''e' # +# )#$# e0 3e+i2'&.
"# c#,# e,t#b# $/% &,c/'#.
_&, 3#'#$&, # e,c/ch#' e0 $e)i& )e +# ,#+#. g/i)&,.
Q'ic–c'#c.
[Q'''####c]
H+ ,/,t& 0&, hi?& )#' /0 ,#+t&.
_& ,D 6/D 3e0,#'&0 g&)'i2& % ,/ 0&:i#. e&A )e,3/D, )e+ b'i0c&A 0& t#')D e0
e0te0)e' +& 6/e e,t#b# 3#,#0)&K e'#0 +&, '/i)&, )e +# c#,# #+ e$3e?#' # e0@'i#',e.
b&)#, +#, c&,#, c#$bi#0 )e t#$#U& c&0 +# te$3e'#t/'#. Ge h#ce0 $J, 2'#0)e,
c/#0)& e,tJ0 c#+ie0te, % ,e e0c&2e0 c/#0)& ,e e0@'(#0. F+ 3&0e',e e+ ,&+A +# e,t'/ct/'# )e
/0# c#,# ,e #,ie0t#A ,e #c&$&)# c&$& ,i +e )&+ie'#0 +#, #'tic/+#ci&0e,.
v,t# e'# +# e.3+ic#ci;0 $J, ,e0ci++# % c'e(b+e )e +&, '/i)&,. H'# +# e.3+ic#ci;0 $J,
cie0t(@ic#. H0 c/#0t& e0te0)(A )e9D )e te0e' $ie)&. Wi, #$i2&, t#$biD0. E&' ,i #c#,&A
g&)'i2& % %& 'e:i,#$&, +# c#,#. b&)& e0 &')e0. _& h#b(# 0#)# 6/e te$e'.
"#, c&,#, 6/e 0& e0te0)e$&, 0&, )#0 $ie)&. b#+ :e? 3&' e,& +&, ,e'e, h/$#0&,
t'#t#$&, )e e0te0)e'+& t&)&. "# cie0ci# e, /0# @&'$# )e e0te0)e' +& 6/e 3#,# e0 +#
0#t/'#+e?#A 6/e e, +# @/e0te )e $/ch&, )e 0/e,t'&, te$&'e,. Ee'& +# cie0ci# ,i':e 3#'#
$/ch& $J,K c#)# :e? 6/e )# /0# 'e,3/e,t#A #b'e #+ $i,$& tie$3& 0/e:#, 3'e2/0t#, %
'e:e+# ,ec'et&, &c/+t&,. "&, '/i)&, )e #6/e++# c#,# 0& ,e )eb(#0 # +#)'&0e,< $/% bie0A %#
0& te0e$&, $ie)&. YF 6/D ,e )ebe0Z E/e, bie0A +&, '/i)&,A )e,)e e+ 3/0t& )e :i,t#
cie0t(@ic&A c/e0t#0 +# hi,t&'i# )e +#, e0t'#U#, )e /0# c#,#. b#+ :e? e,c/chJ0)&+&, c&0
#te0ci;0 ,e 3&)'J ,#be' c;$& e,tJ c&0,t'/i)#A c&0 6/D $#te'i#+e,A );0)e tie0e @#++#, +#
$*-%+0-+%(B
H+ $ie)& 3/e)e ,e' /0 b/e0 e,t($/+& 3#'# e+ ce'eb'&. \/iD0 +& )i'(#...
O$%5</&'$&WM5+4$*@&"D/&-$,5(*&2<$'/8&$,&Después del miedo, la ciencia. WD.ic&A GHE`Q#,ti++&A MSSf.
,TT- $8D4860<48/1
kAale la pena ensayar esta lectura para darle a cada palabra la pronunciación que corresponde a cada una de las situaciones que se presentan, y repetirla si hace falta, para que los alumnos sientan las diferencias.l
S$0<%& "2(2I8@& ")<$6(8@& "6$>(8@& 0/2/& 0+(,'/& 44$5(2/*& (& 0(*(& A& .+$%$2/*& *(?$% ,i e,tJ.
"Q(2I8@&'<03/&0/2/&0+(,'/&4$&1$'<2/*&+,&)(*/&'$&(5+(@&1/%& 4(&,/03$9&"Q(2I8@&0/2/&
0+(,'/&.+$%$2/*&'$0<%4$N&"E(*-(K ,/&<,*<*-(*&0/,&$*/89&"Q(2I8@&0+(,'/&*$&,/*&$*0(1(&$,&
+,& 5%<-/& (,-$& +,(& *<-+(0<;,& '$& 1$4<5%/9& "Q(2I8@& '<03/& 0/2/& 0+(,'/& 4$& 1%$*$,-(2&, #
,+$*-%(& 1$%*/,(& (2('(9& "Q(2I8@& &2/%'<$,'/& 4/*& & '<$,-$*& 0/,& $,/6/9& "Q(2I8@& 0+(,'/&
0<$%%/& 4/*& /6/*9& "Q(2I8@& 0/2/& 0+(,'/& 4/& ?(4?+0$(2/*& 1/%& 1%<2$(& )$=9& S<03/& 0/2/&
0+(,'/& ,/& ,/*& 0/,0$'$,& & (45/& '$*$('/& A& *$& %$$214(=(& (N& "R/%& >()/%89& T/2/& 0+(,'/&
#0tece)e #K "HQ$& 1%$1(%(*& (45/& '$& 0/2$%J8& "Q(2I8@& 0/2/& 0+(,'/& 0/,-$*-(2/*& $4&
-$4M>/,/& A& 4(& 44(2('(& $*& 1(%(& $44(9& "Q(2I8@& '<03/& 0/2/& 0+(,'/& ,/*& */%1%$,'$& 0/,& +,&
0(2?</N&1$<,('/@&%/1(@&?(<4$@&+,&0+%*/9&"Q(2I8@&0/2/&0+(,'/& 4/&.+$&*<5+$&$*&+,(&2(4(&
,/-<0<(9&"Q(2I8@&%$*1/0)ie0)& #+ 3#)'e 6/e 0&, 3'e2/0t# 6/iD0 tie0e +# '#?;0. e #h&'#
"Q(2I8@&-(2?<M,&(&,+$*-%/&1('%$@&.+$&,/*&1%$5+,-(&.+<M,&0/2$-<;&+,&$%%/%9&R<'<M,'/4$&
.+$& *$& (1+%$& 1+$*& 1$%'$%$2/*& $4& (+-/?i*9& R$%/& -(2?<M,N& "Q(2I8@& 0/2/& 0+(,'/& ,/*&
(1+%(9& "Q(2I8@& 0+(,'/& (?%$& 4&, &9&,A 'ec/3e'#)# )e +# #0e,te,i# )e /0# &3e'#ci;0.
"Q(2I9998@& 0/2/&0+(,'/& 4$&1%$5+,-(2/*& *<& *$& (0+$%'(&'$&+,&,/2?%$&.+$&,/&1/'$2/*&
%$0/%'(%9& _(2?<M,& 0/2/& 0+(,'/& 4$& 1$'<2/*& .+$& ,/*& '<*0+41$9& S$0<%& "Q(2I8@& 0/2/&
c/#0)& 0& :i:i$&, e0 +# $i,$# ci/)#) % ++e2# (&)<*<-(%,/*9&"Q(2I8@&$,&4(&2<*2(&*<-+(0<;,@&
3e'& c/#0)& 0&, )e,3e)i$&,. "Q(2I8@& 0/2/& 0+(,'/& ,/*& '(& +,(& (4$5%7(& 2+A& 5%(,'$9&
"Q(2I8@&0+(,'/&%$$214(=(&(&"D/&3(0$&& >(4-(89&"Q(2I8@&$,-%$&/-%(*&1$%*/,(*@&A&0+(,'/&
6/e'e$&, )eci'+e 6/e 0& ,i2#A 6/e +/e2& 0&,&t'&, +e e.3+ic#'e$&, t&)&. Q&$& c/#0)& +e
'ec&')#$&, 6/e e, ,+$*-%(&2('%$@&A&.+$&,/&3(5(&0/2/&*<&>+$%(&,+$*-%(&(2<5(9&"Q(2I8@&
0+(,'/& %$214(=(& (& "_$& -$,$2/*& +,(& */%1%$*(8. b#$biD0 c&$& c/#0)& 'ee$3+#?# #K
"HT;2/&*$&-$&1+$'$&/0+%%<%&$*/J8&_(2?<M,&0+(,'/&3(?4($&, c&0 /0# 3e',&0# #$i2# % +e
0/,-(2/*& .+$& "2(2I8& -<$,$& 4(& 0+41(9& "Q(2I8@& $,& +,/& '$& $*/*& 1/$2(*& .+$& 4$*& 3(0$,&
2$2/%<=(%& (& 4/*& ,<C/*& 1(%(& $4& (0-/& '$4& '7(& '$& 4(& 2('%$9& "Q(2I8@& $,& +,& (,+,0</&
1+?4<0<-(%</9& "Q(2I8@& 0+(,'/& */2/*& 3<6/*& ('/1-<)/*& A& 0/,/0$2/*& (& ,+e,t'# $#)'e
!EE#OS #E'OR )*A A )*A
SEXTO GRADO
?</4;5<0(9&[& -(2?<M,&"Q(2I&'<03/&1/%&1%<2$%(&)$=@& 4+$5/&'$&3(?$%&0/,/0<'/&(&,+$*-%(&
2('%$&?</4;5<0(@&(&,+$*-%(&2('%$&('/1-<)(9& "Q(2I8@&1$%/&*<,&2<%(%4(&(&$44(@& *<,/&0/,& 4(&
)<*-(&3(0<(&(%%<?(9&"Q(2I8@&<,04<,(,'/&4(&0(?$=(9
"/i, W#'(# Ee,cettiA Nadie te creería. WD.ic&A GHE`G#0ti++#0#A MSSR.
,TV- L6 >/I/9<_8 U/ 961 Z4069/1
a#b(# /0# :e? /0# ci/)#) h#bit#)# 3&' Mp t'#06/i+#, ci/)#)#0#,A 6/e e'#0 +#, +et'#,. H++#,
e,t#b#0 $/% &'2/++&,#, 3&'6/e ,&+it#, #'$#b#0 e+ i)i&$#A c&0 e++#, ,e @&'$#b#0 +#,
3#+#b'#,A +#, h#bi)#, % +#, 3&' h#be'. Ee'& /0 b/e0 )(# +# /; 96 <; 96 4 7 96 . ,e @/e'&0
)e 3i0t#< +& 6/e 6/ie'e )eci' 6/e ,e @/e'&0A ,i0 $J,A )e :#c#ci&0e,.
"# 6 0& ,e @/e 3&'6/e e'# $/% 'e,3&0,#b+eA c&0 /0 2'#0 ,e0ti)& )e+ )ebe'. e #)e$J,A +#
3&b'ecit#A ,e e$3eU#b# e0 h#ce' e+ t'#b#9& )e ,/, he'$#0#,A 3e'& e'# /0 :e')#)e'& +(&K
t&)& ,#+(# c&0 6- O<&.+$%7(2/*&'$0<%&"2$%0('/8@&*(47(... :6>06U6- e ,i 6/e'(#$&, )eci'
3'<1+-('/*8&'$07(2/*--- U6R6D6U61-
b&t#+A [/0 :e')#)e'& +(&]
"#, +et'#, e,t#b#0 # 3/0t& )e )ec+#'#' +# 2/e''# % +# I % +# R e'#0 +#, #'$#, 3&'6/e e++#,
,&0 $/% e.3+&,i:#,.
F0te +# c&0@/,i;0A ,e )eci)i; e0:i#' /0# c&$i,i;0 3#'# b/,c#' # +#, :&c#+e,A F+ @'e0teA
0#t/'#+$e0teA ib# +# 6- e c/#0)& +#, e0c&0t'#'&0A )e,c/b'ie'&0 6/e +# / e,t#b# ,/bi)# e0 /0--- /+e@#0tep +# < e0
/0 5<3&3;t#$&; 6/e #/06/e e, c&0 5; c&$& +# h#che 0& ,/e0#A 3/e,... [0& i$3&'t#]
"# 4 e,t#b# e0 /0... o,&- eA Y# 6/D 0& #)i:i0#0 );0)e e,t#b# +# .J
E/e,... e0 /0 .0ic&'0i&-
Ge e,t#b#0 )#0)& +# 2'#0 :i)#.
ae #6/( e+ )i,c/',& 6/e +e, hi?& +# 6-
,61D6:61 U6161R6>6U61- &6 R6U6:61 68D68U6>861- #6=>6168
R>68D6-
#/& .+$& .+<$%$& '$0<%N& ":*-(2/*& '$*$*1$%('(*9& D/& 1/'$2/*& $,-$,'$%,/*9& W$5%$*$,&
1%/,-/89&_/-(4@&.+$&4(*&0/,)$,0<;&1(%(&.+$&%$5%$*(%(,&A&4(&5$,-$&)/4)<$%(&(&3(?4(%&0/2/&
e, )ebi)&.
W#'i0D, We)e'&A "#(&%$?$4<;,&'$&4(*&)/0(4$*8&$,&Aolvamos a la palabra. WD.ic&K GHE`QX_F=HA Ljpj.
,VW- (9<:/8D41 0>.U41 YQ/J+ c'ee, tB 6/e ,e# e+ e:e0t& $J, t'#,ce0)e0te e0 +# hi,t&'i# )e +# e,3ecie h/$#0#Z
a#% $/ch#, % $/% b/e0#, 'e,3/e,t#,A 3e'& ,i +e 3'e2/0t#, # /0 c&ci0e'& c&$& %&A te )i'J
6/e e,e $&$e0t& @/e c/#0)& #3'e0)i$&, # c&ci0#' % )e9#$&, )e c&$e' #+i$e0t&,
c'/)&, cc&0 #+2/0#, e.ce3ci&0e,d.
YQ/J0t#, e,3ecie, c&0 +#, 6/e c&h#bit#$&, e0 e+ 3+#0et# c&ci0#0 ,/, #+i$e0t&,Z
_i02/0#A % e,& 0&, )i@e'e0ci# )e+ 'e,t& )e +&, #0i$#+e,. H,t#'J, )e #c/e')& e0 6/e
h#ce',e /0# ,&3it# )e :e')/'#, & @'e(',e /0 @i+ete )e $#$/t )ebi; h#be'+e )#)& /0# 0/e:#
)i$e0,i;0 #+ )e,c/b'i$ie0t& )e+ @/e2&K Y3#'# 6/D /,#'+& ,i 0& 3#'# c&ci0#'Z e& ,/3&02&
6/e #+ 3'&b#' c#'0e c&ci)# @/e c/#0)& #3'e0)i$&, # ,&0'e('.
V$#2i0# +& 6/e ,/ce)e c/#0)& 0& h#% 2#, & ,e :# +# +/?. E#'# ++&'#'A Y0&Z E&)'J,
e0t&0ce, c&$3'e0)e' +# 'e3e'c/,i;0 6/e )ebe h#be' te0i)& e+ hech& )e c&ci0#'A 3/e,
h#% #+i$e0t&, 6/e 0& 3&)e$&, i02e'i' e0 ,/ @&'$# 0#t/'#+. X Yh#, i0te0t#)& c&$e'
@'i9&+e, & $#(? ,i0 c&ce'+&,Z
E#'ece ,e' 6/e h#ce /0 $i++;0 % $e)i& )e #U&, )e,c/b'i$&, e+ @/e2&A 3e'& 0& e,tJ
c+#'& c/J0)& e$3e?#$&, # c&ci0#'. Gi0 e$b#'2&A h&% 3&)e$&, #@i'$#' 6/e +&, ,e'e,
h/$#0&, ,&$&, #0i$#+e, 6/e c&ci0#$&,. e +# c&,t/$b'e )e c&ci0#' 3'&:&c; c#$bi&,K
Ge 0&, 'e)/9& e+ t#$#U& )e +&, )ie0te, % )e+ e,t;$#2&A )ebi)& # +# ,/#:i)#) )e +&
c&ci)&A % # 6/e ,e )i2ie'e0 $e9&' +&, #+i$e0t&, c&ci)&,. b#$biD0 0&, #@ect; e+ hech& )e
6/e 0& ,e# 3&,ib+e c&ci0#' % c#$i0#' #+ $i,$& tie$3&A ,i0& 6/e h#% 6/e )ete0e',eA h#ce'
@/e2& % ,e0t#',e # e,3e'#' # 6/e +&, #+i$e0t&, e,tD0 c&ci0#)&,. \/D t'i,te $#0e'# )e
'e2'e,#' #+ 3#,#)&A c/#0)& #h&'# )ete0e$&, e+ #/t& @'e0te # +# :e0t#0i++# )e /0 e.3e0)i&
!EE#OS #E'OR )*A A )*A
SEXTO GRADO
)e c&$i)# 'J3<'(@&"%$0/4$0-(2/*8&+,(&3(2?+%5+$*(@&*<,&c&0:e',#' c&0 0#)ie 0i e,3e'#' #
6/e ,e c&ci0eA 3/e, %# e,tJ +i,t#A % +# c&0,/$i$&, $ie0t#, e+ c&che ,e )e,3+#?# e0t'e
cie0t&, )e :eh(c/+&, c&0 /0 )e,ti0& t#0 i0cie't& c&$& e+ )e 6/ie0e, ,e #+i$e0t#0 c&0
e,te ti3& )e c&$i)#.
Q&ci0#' +&, #+i$e0t&, t/:& t#$biD0 /0# 'e3e'c/,i;0 ,&ci#+A 3/e, h#b(# 6/e
#c/$/+#'+&, % 0& @#+t; 6/ie0 e,t/:ie,e )i,3/e,t& # '&b#' +# c&$i)# )e+ :eci0&K ,e 'e6/e'(#
e0t&0ce, 3'e3#'#' +# )e@e0,# )e +&, #+i$e0t&, )e +# c&$/0i)#) & )e +# @#$i+i#.
H0 +# $e)i)# e0 6/e h#b(# $/9e'e, )i,3/e,t#, # 'ec&+ect#' % c&ci0#' #+i$e0t&,A %
h&$b'e, )i,3/e,t&, # '&b#'+&,A )ebi; )e h#be',e ,/,cit#)& /0# #+i#0?# c&0 &t'&,
h&$b'e,A 3#'# 6/e 3'&te2ie,e0 +&, #+i$e0t&, 3'&)/ci)&,. Ie e,t# @&'$#A e+ &'i2e0 % +#
e:&+/ci;0 )e +# ,&cie)#) $&)e'0#A )e+ )e,e$3eU& )e +#, @/0ci&0e, $#,c/+i0#, %
@e$e0i0#,A )e +# 0ece,i)#) )e #/t&'i)#)e, % 'e2+#, 3#'# +# ,&+/ci;0 )e c&0@+ict&,A tie0e
$/ch& 6/e :e' c&0 e+ #+$#ce0#$ie0t& )e 0/e,t'&, #+i$e0t&,.
N#+)'(# +# 3e0# 'e,3&0)#$&, # 3'e2/0t#, c&$&K Y\/iD0 #)6/ie'e +&, #+i$e0t&, 6/e
c&0,/$i$&,ZA Yc;$& e,tJ0 c&ci0#)&,ZA Y6/iD0 +&, c&ci0#ZA Y6/iD0 )eci)e +& 6/e :#$&, #
c&$e' h&%Z
U5+*-7,&#;1$=&Q+,5+7(&T(,(4$*@&"U4<2$,-/*&T%+'/*8&$,&Alimentos. WD.ic&A GHE`G#0ti++#0#A MSSf.
,V,- $9 6960>H8 h0./8D4 R4R.96>i
E/e, c/e0t#0 6/e h#b(# /0# :e? /0 h&$b'e b&0)#)&,& % ,e0ci++& 6/e te0(# /0# 2'#0
@&'t/0#A 3e'& /0 )(# +# $#+# ,/e'te +& #+c#0?; % 3e')i; h#,t# +# B+ti$# $&0e)# 6/e h#b(#
#h&''#)&. H+ hi9&A 6/e e,t#b# )e :i#9eA t/:& /0 #cci)e0te % $/'i;A % +# $/9e'A 6/e 0& 3/)&
,&3&'t#' t#0t& )&+&'A @#++eci; #+ 3&c& tie$3&. F,( 6/e t/:& e,te h&$b'e /0# '/i0#
c&$3+et#A % h#,t# +&, #$i2&, )e9#'&0 )e :i,it#'+&. H+ h&$b'e :e0)i; h#,t# ,/ c#,# % ,e
6/e); e0 +# $i,e'i# t&t#+.
C0 )(# ,e )i'i2i; # /0# c/e:# )&0)e :i:(# /0 e'$it#U&A 6/e )ec(#0
e'# ,#bi& % #%/)#b# # t&)& e+ $/0)&.
H+ h&$b'e +e c&0t; ,/, 3e0#, % +e 3'e2/0t; ,i ,#b'(# )e #+2/ie0 6/e
+e 3'e,t#'# /0 3&c& )e )i0e'&A 3/e, c&0 D+ 3&)'(# 3#2#' #+2/0#, )e/)#,
% c&$e0?#' )e 0/e:&. H+ e'$it#U& e,t#b# $/% #3e0#)& 3&' +# hi,t&'i#A 3e'& e'# e:i)e0te
6/e 3&c& 3&)'(# h#ce'. H0 e,t& /0 #+#c'J0 c&$e0?; # ,/bi' 3&' +# 3#'e)A % e+ e'$it#U& +&
'ec&2i; c&0 c/i)#)&A +& e0:&+:i; e0 /0 t'#3& % +e )i9&K
–H, +& B0ic& 6/e te02&A he'$#0&. "+D:#+& #+ 3'e,t#$i,t#A # :e' c/J0t& te )#0 3&'
e,t&.
H+ h&$b'eA 6/e e,t#b# $/% )e,e,3e'#)&A +& #ce3t; % @/e # +# c#,# )e+ 3'e,t#$i,t#.
F++(A te$e'&,& )e 6/e +e ech#'#0 i0$e)i#t#$e0te 3&' ++e:#' /0 #+#c'J0A +e ,&'3'e0)i; +#
e.c+#$#ci;0 6/e hi?& e+ 3'e,t#$i,t# #+ #b'i' e+ e0:&+t&'i&. E/e, e0 e+ i0te'i&' h#b(# /0
#+#c'J0 )e @i0& &'&A c&0 @i+i2'#0#, % #)&'0&, )e e,$e'#+)#,A '/b(e, % )i#$#0te,.
H,t& b#,t; 3#'# c#0ce+#' ,/, )e/)#, % 'e#0/)#' ,/ :i)#. V0c+/,& :&+:i; # te0e' /0#
c&0,i)e'#b+e @&'t/0#. Ee'& 0& &+:i)#b# #+ ,&+it#'i& e'$it#U&A 0i ,i6/ie'# #h&'# 6/e :&+:(# #
te0e' $/ch&, #$i2&,. F,( 6/e /0 )(# @/e # +# c#,# )e+ 3'e,t#$i,t#A 'ec/3e'; +# 9&%# % ++e2;
h#,t# +# c/e:# )e+ e'$it#U& 3#'# )e:&+:e'+e e+ 'e2#+&.
H+ e'$it#U& #b'i; c&0 c/i)#)& e+ e0:&+t&'i&A c&2i; #+ #+#c'J0 %A )e3&,itJ0)&+& e0 e+
$i,$& ,iti& )e )&0)e +& h#b(# c&2i)&A )i9&K
–Gi2/e t/ c#$i0&A c'i#t/'it# )e Ii&,.
e e+ 3'eci&,& #0i$#+A c&0:e'ti)& )e 0/e:& e0 /0 :/+2#' #+#c'J0A c&$e0?; # c#$i0#'
+e0t#$e0te.
En el norte de México existen muchos alacranes cuya picadura es mortal. Por eso se encuentran en n5(er)s)s%-5en:)s%p)p5+ares%a+a-ranes%/?5en)s7%e%in-+5s)%-)n%p)deres6%Dn%E5a:e(a+a%e;is:e%5na%<ersi'n%en%+a%F5e%e+%/:es)r)7%es%5na%+aGar:iHa6
":4&(4(0%I,8&$,&F0# >#''#+;0 c,e+ecci;0 % c&$e0t#'i&,dA Cuentos y leyendas hispanoamericanas. WD.ic&A GHE`"#'&/,,eA MSSf.
,V2- L6 <196 U/ 961 :.E/061
a#b(# /0# :e? /0 ,eU&' )e s&chi$i+c& 6/e c&+ecci&0#b# +#, $/Uec#, 6/e ,e e0c&0t'#b#
ti'#)#, % +#, c&+2#b# )e +&, J'b&+e, )e ,/ chi0#$3#. E&' +# 2'#0 c#0ti)#) )e $/Uec#, 6/e
++e2; # te0e' +e 3/,& # ,/ chi0#21(&"#(&<*4(&'$&4(*&2+C$0(*89
>'#ci#, # 6/e +#, $/Uec#, +e #%/)#b#0 # 'e2#' ,/, J'b&+e, % @+&'e, e0 +#, 0&che,A e,te
,eU&' ++e2; # te0e' /0 :e')#)e'& 3#'#(,&. G/ chi0#$3# 3#'ec(# /0# ,e+:# 3&' +# 2'#0
!EE#OS #E'OR )*A A )*A
SEXTO GRADO
:#'ie)#) )e 3+#0t#,A @+&'e, % :e')/'#, 6/e te0(#< 3&' e,& +# 2e0te 6/e ib# # 3#,e#' 3&' e+
c#0#+ )e F3#t+#c& +e c&$3'#b# $/ch& % :i,it#b# ,/ e.t'#U# i,+#.
b#$biD0 ,e c/e0t# 6/e c#)# 0&cheA )e,3/D, )e 'e2#' ,/ chi0#$3#A +#, $/Uec#,
b#i+#b#0A c#0t#b#0 e ib#0 # 'ec&,t#',e # ,/ +#)&.
W/ch& tie$3& 3#,; #,(A 3e'& /0 )(# +# c&,ech# )e e,te ,eU&' ,e ,ec; 3&'6/e +#,
$/Uec#, %# 0& 6/i,ie'&0 'e2#' ,/ chi0#$3#. H0t&0ce, e+ ,eU&' ,e e0&9; $/ch(,i$& c&0
e++#,< +#, )e,c&+2; # t&)#, )e +&, J'b&+e,A +#, $eti; # /0 c/#'t& &,c/'& % #h( +#, )e9;
e0ce''#)#,.
I(#, )e,3/D, e+ ,eU&' $/'i; % +& $J, e.t'#U& @/e 6/e +#, $/Uec#, 0& e,t#b#0 e0 e+
c/#'t& )&0)e +#, h#b(# e0ce''#)&< #,&$b'&,#$e0te e,t#b#0 c&+2#)#, &t'# :e?.
H,t# i,+# t&)#:(# e.i,te % +&, )/eU&, #ct/#+e, )e e,t# +i0)# chi0#$3# )e+ c#0#+ )e
F3#t+#c& ,i2/e0 c&0t#0)& +# +e%e0)#.
¿Ustedes conocen kochimilco? ¿Han tenido la oportunidad de visitar la isla de las muUecas? fueno, ya conocen la leyenda y la próxima vez que visiten este bonito lugar seguro querrán recorrer la isla y recordarán esta leyenda.
D/%2(&U9&#$;,&'$4&Q/,-$@&"#(&<*4(&'$&4(*&2+C$0(*8&$, Historias del Agua en el Aalle de México. WD.ic&A GHE`Ht0&bi&+&2(# 3#'# +# Q&0,e':#ci;0 F.Q.A MSSf.
,V@- $9 I.>>4 X96.D<1D6
Qe'c# )e /0&, 3'#)&,
6/e h#% e0 $i +/2#'
3#,#b# /0 b&''ic&
3&' casualidad.
C0# @+#/t# e0 e++&,
h#++; 6/e /0 ?#2#+
,e )e9; &+:i)#)#
3&' c#,/#+i)#).
Fce'c;,e # &+e'+#
e+ )ich& #0i$#+A
% )i& /0 'e,&3+i)&
3&' c#,/#+i)#).
H0 +# @+#/t# e+ #i'e
,e h/b& )e c&+#'A
% ,&0; +# @+#/t#
3&' c#,/#+i)#).
"`c3!@&'<6/&$4&?/%%<0/@
[6/D bie0 ,D t&c#']
Ye )i'J0 6/e e, $#+#
#(&2i*<0(&(*,(4J8
,i0 'e2+#, )e+ #'te
b&''i6/it&, h#%
6/e /0# :e? #cie't#0
3&' c#,/#+i)#).
b&$J, V'i#'teA ":4&?+%%/&>4(+-<*-(8&$,&m&,D "/i, F+$ei)# c,e+ecci;0dA Sinfonola de cantaresA WD.ic&A GHEA LjjL
,VF- L6 994>486
Q&0,/$#)# +# c&06/i,t# % 3&c& $J, & $e0&, # $e)i#)&, )e+ ,i2+& sNVA +&, :eci0&, )e +#
ci/)#) )e WD.ic& 6/e ,e 'ec&2(#0 e0 ,/, c#,#, # +# h&'# )e +# 6/e)#A t&c#)# 3&' +#,
c#$3#0#, )e +# 3'i$e'# Q#te)'#+< # $e)i# 0&che % 3'i0ci3#+$e0te c/#0)& h#b(# +/0#A
)e,3e't#b#0 e,3#0t#)&, e+ &(' e0 +# c#++eA t'i,te, % 3'&+&02#)(,i$&, 2e$i)&,A +#0?#)&, 3&'
/0# $/9e' # 6/ie0 #@+i2(#A ,i0 )/)#A h&0)# 3e0# $&'#+ & t'e$e0)& )&+&' @(,ic&.
"#, 3'i$e'#, 0&che,A +&, :eci0&, c&0te0tJb#0,e c&0 3e',i20#',e & ,#0ti2/#',eA 6/e
#6/e++&, +B2/b'e, 2e$i)&, e'#0A ,e2B0 e++#,A )e J0i$# )e+ &t'& $/0)&A 3e'& @/e'&0 t#0t&,
% 'e3eti)&, % ,e 3'&+&02#'&0 3&' t#0t& tie$3&A 6/e #+2/0&, &,#)&, % )e,3'e&c/3#)&,A
6/i,ie'&0 ce'ci&'#',e c&0 ,/, 3'&3i&, &9&, 6/D e'# #6/e++&< % 3'i$e'& )e,)e +#, 3/e't#,
e0t&'0#)#,A )e +#, :e0t#0#, & b#+c&0e,A % e0,e2/i)# #t'e:iD0)&,e # ,#+i' 3&' +#, c#++e,A
+&2'#'&0 :e' # +# 6/eA e0 e+ ,i+e0ci& )e +#, &,c/'#, 0&che, & e0 #6/D++#, e0 6/e +# +/?
!EE#OS #E'OR )*A A )*A
SEXTO GRADO
3J+i)# % t'#0,3#'e0te )e +# +/0# c#(# c&$& /0 $#0t& :#3&'&,& ,&b'e +#, #+t#, t&''e,A +&,
tech&, % te9#)&, % +#, c#++e,A +#0?#b# #2/)&, % t'i,t(,i$&, 2e$i)&,.
Ne,t(# +#, $/9e' t'#9e b+#06/(,i$&A % b+#0c& % e,3e,& :e+& c/b'(# ,/ '&,t'&. Q&0
+e0t&, % c#++#)&, 3#,&, 'ec&''(# $/ch#, c#++e, )e +# ci/)#) )&'$i)#A c#)# 0&che )i,ti0t#A
#/06/e ,i0 @#+t#' /0# ,&+#A # +# E+#?# W#%&'A )&0)e :/e+t& e+ :e+#)& '&,t'& h#ci# e+ &'ie0teA
hi0c#)# )e '&)i++#,A )#b# e+ B+ti$& #02/,ti&,& % +#02/i)(,i$& +#$e0t&A 3/e,t# e0 3ieA
c&0ti0/#b# c&0 e+ 3#,& +e0t& % 3#/,#)& h#ci# e+ $i,$& '/$b&A #+ ++e2#' # &'i++#, )e+
,#+&b'e +#2&A 6/e e0 e,te tie$3& 3e0et'#b# )e0t'& )e #+2/0&, b#''i&,A c&$& /0# ,&$b'#
,e )e,:#0ec(#.
"/i, >&0?J+e? Xb'e2;0A Las calles de México: Leyendas y sucedidos. E&''B#A WD.ic&A Ljjf.
,VK- G)_:4 1/ /:R/^_ 6 048D6>J
Q/#0)& +# 2e0te e$3e?; # c&0t#'A ,e2/'#$e0te /,; +#, $#0&,. Q&$& +# $#%&'(# tie0e
)ie? )e)&,A e'# +;2ic& c&0t#' )e )ie? e0 )ie?A % @/e #,( c&$& e$3e?; 0/e,t'& ,i,te$#
$&)e'0& c)eci$#+d.
¿Por qué usamos las manos?
"&, )e)&, e'# e+ $e)i& $J, #cce,ib+e )e c&0t#' 3#'# +# 2e0teA i0c+/,& #0te, )e 6/e +&,
0B$e'&, t/:ie'#0 /0 0&$b'e. b&c#' +&, )e)&, #+ c&0t#' te #%/)# # 0& 3e')e'te % #+
$&,t'#' +&, )e)&,A 3/e)e, c&$/0ic#' c#0ti)#)e, ,i0 /,#' 3#+#b'#,. "# 'e+#ci;0 e0t'e +&,
)e)&, % +&, 0B$e'&, e, $/% #0ti2/#A e i0c+/,& h&% /,#$&, +# 3#+#b'# e0 +#t(0 c)(2it&d 3#'#
'e@e'i'0&, # +&, 0B$e'&,.
¿Qué es la base decimal?
"&, $#te$Jtic&, )ice0 6/e c&0t#$&, e0 b#,e )eci$#+A e, )eci'A +& h#ce$&, e0 2'/3&, )e
)ie?. _& h#% /0# '#?;0 $#te$Jtic# 3#'# h#ce'+&A ,;+& @/e /0 #?#' bi&+;2ic&. Gi e.i,te0
e.t'#te''e,t'e, c&0 ,;+& &ch& )e)&,A ,e2/'#$e0te c&0t#'J0 e0 b#,e &ch&.
¿Los cavernícolas contaban?
I/'#0te +# $#%&' 3#'te )e +# hi,t&'i#A +# 2e0te 'e6/e'(# 3&c& +&, 0B$e'&,. F0te, )e
i0:e0t#' +# #2'ic/+t/'#A e+ ,e' h/$#0& :i:(# )e +# c#?# % +# 'ec&+ecci;0. gec&+ect#b# ,;+& +&
6/e 0ece,it#b# % +# 6/e)#b# 3&c& 3#'# c&$e'ci#' & #+$#ce0#'A 3&' e++& 0& h#c(# @#+t#
c&0t#' +#, c&,#,. Gi0 e$b#'2&A 6/i?J, h#%#0 te0i)& /0 ,e0ti)& )e+ tie$3& #+ &b,e':#' e+
G&+A +# "/0# % +#, e,t'e++#,.
¿Todos pueden contar?
H0 #+2/0&, +/2#'e,A +# 2e0te #B0 :i:e )e +# c#?# % +# 'ec&+ecci;0. "# $#%&'(# 3/e)e c&0t#'A
3e'& #+2/0&, 0& +e, 3'e&c/3#. "# t'ib/ 3'i#h#A e0 +# ,e+:# )e+ F$#?&0#,A ,;+& c/e0t# h#,t#
'/*\&4/&'$2I*&*/,&"2+03/*89&:,&_(,=(,<(@&4(&-%<?+&3('=(&0+$,-(&3(*-(&-%$*9&U2?(*&)<)$,&
bie0 ,i0 +&, 0B$e'&, $#%&'e,A 6/e #+ 3#'ece' 0/0c# 0ece,it#0.
¿Entonces para qué complicarse?
Gi +#, 3e',&0#, 3/e)e0 :i:i' ,i0 +&, 0B$e'&,A Y3&' 6/D e$3e?#'&0 # c&0t#'Z "# '#?;0
3'i0ci3#+ @/e e:it#' t'#$3#,. V$#2i0# 6/e h#%#, 3e,c#)& )ie? 3ece, % +e 3i)ie'#, # /0 #$i2&
6/e +&, ++e:#'# # t/ c#,#. Gi 0& ,/3ie'#, c&0t#'A t/ #$i2& 3&)'(# '&b#'te #+2/0& ,i0 6/e te
)ie'# c/e0t#
F+2/0#, c/+t/'#, #0ti2/#, /,#b#0 +#, $#0&, 3#'# c&0t#' e0 b#,e ci0c&-
¿Qué vale la pena contar?
V0c+/,& )e,3/D, )e i0:e0t#' % #c&,t/$b'#',e # +# i)e# )e c&0t#'A 3/e)e 6/e +# 2e0te
,&+#$e0te c&0t#'# +#, c&,#, :#+i&,#,. F+2/0#, t'ib/, #B0 +& h#ce0. "&, %/30&, e0 E#3B#–
_/e:# >/i0e# c/e0t#0 +#, b&+,#, )e 'e)A +#, @#+)#, )e hie'b#A +&, ce')&, % e+ )i0e'&A [3e'&
0& +&, )(#,A +# 2e0teA +#, 3#3#,A 0i +#, 0/ece,]
p/3,,A&E(44@&"YQ;$& ,e e$3e?; # c&0t#'Z8& e0 Piensa un número. WD.ic&A GHE`GWA MSSf.
!EE#OS #E'OR )*A A )*A
SEXTO GRADO
,VO- L6 169
9a hemos leído por lo menos otro poema de Rosé Emilio Pacheco, que es el autor de lo que vamos a leer hoy.
Gi 6/ie'e, #0#+i?#' ,/ ,e'A ,/ @/0ci;0A
,/ /ti+i)#) e0 e,te $/0)&A
tie0e, 6/e :e'+# e0 ,/ c&09/0t&.
"# ,#+
0& ,&0 +&, i0)i:i)/&, 6/e +# c&$3&0e0
,i0& +# t'ib/ ,&+i)#'i#.
Gi0 e++#
c#)# 3#'t(c/+# ,e'(# c&$& /0 @'#2$e0t& )e 0#)#A
)i,/e+t# e0 #+2B0 h&%& 0e2'e& i$3e0,#b+e.
"# ,#+ ,#+e )e+ $#'.
H, ,/ e,3/$#
3et'i@ic#)#.
H, $#' 6/e ,ec# e+ ,&+A
% #+ @i0#+A %# 'e0)i)&A
%# )e,3&9#)& )e ,/ 2'#0 @/e'?# )e #2/#A
$/e'e e0 +# 3+#%# % ,e h#ce 3ie)'# e0 +# #'e0#.
"# ,#+ e, e+ )e,ie't& e0 )&0)e h/b& $#'.
F2/# % tie''#
'ec&0ci+i#)#,A
+# $#te'i# )e 0#)ie.
E&' e++# ,#be e+ $/0)& # +& 6/e ,#be e,t#' :i:&.
m&,D H$i+i& E#chec&A Celebración de la palabra: Eduardo Lizalde y Rosé Emilio Pacheco para niUos. WD.ic&A QX_FQC"bFA MSSj.
,VS- $9 <814:8<4 U/ 96 A/996 Y.>:</8D/
"# ^e++# I/'$ie0te te0(# i0,&$0i&.
[\/D t'#2e)i#]
bB 'ec&')#'J, e+ c/e0t& )e +# ^e++# I/'$ie0teK +# $#+)ici;0 )e+ h#)# $#+# % c;$& +#
3'i0ce,# ,e 3i0ch# e+ )e)& c&0 /0 h/,& )e hi+#' % c#e c&$& $/e't#. gec&')#'J, 6/e
i0te':ie0e e+ h#)# b/e0# % $&)i@ic# e+ hechi?&K
–"# 3'i0ce,# 0& $&'i'J. I&'$i'J 3&' cie0 #U&, % e0t&0ce, :e0)'J /0 3'(0ci3e #
)e,3e't#'+#.
b#$biD0 te #c&')#'J, 6/e t&)& e+ 3#+#ci& ,e )/e'$e % c'ece /0 e,3e,& b&,6/e # ,/
#+'e)e)&'.
b&)& h#b(# ,#+i)& bie0 h#,t# e,e $&$e0t&. I&'$(#0 %# e+ 'e% % +# 'ei0#A +&, 3e''&, % +&,
c#0#'i&,A +#, )#$#, % +&, c#b#++e'&,A +&, 2/#')i#, % +&, +#c#%&,. I&'$(#0 e+ @/e2& e0 +#
chi$e0e# % e+ #2/# )e +# @/e0teA 3e'& +# 3'&t#2&0i,t# )e+ c/e0t&A +# $i,$(,i$# ^e++#
I/'$ie0teA Yte0(# i0,&$0i& % 0& ,e 3&)(# )&'$i']
H+ h#)# $#)'i0# 0& ,#b(# 6/D h#ce'. H0 t&)& #6/e+ 3#+#ci& )&'$i)& ,;+& :e+#b# e+ #%#
#0ci#0# 6/e h#b(# c'i#)& # +# 3'i0ce,# % h#b(# :e0i)& # :i2i+#' ,/ ,/eU&. [Ee'& 0& h#b(# t#+
,/eU&] "# ^e++# I/'$ie0te 3#)ec(# i0,&$0i&.
H+ h#)# #2it#b# e0 :#0& ,/ :#'it# $J2ic#K +# 3'i0ce,# 0& ,e )&'$(#. Ge 3#,e#b# c&0 e+ #%#
3&' +&, ,#+&0e, )&'$i)&,A 3e'& 0& +e ++e2#b# e+ ,/eU&.
–[H,t& 0& e, 3&,ib+e] –,e 6/e9; +# #0ci#0#A @#ti2#)# )e c#$i0#'–. ["# ^e++# I/'$ie0te 0&
3/e)e 3#,#' cie0 #U&, )e,3ie't#]
–[H,t#'D hech# /0# '/i0# c/#0)& #3#'e?c# e+ 3'(0ci3e] –c+#$; +# 3&b'e 3'i0ce,#–. a#)#
$#)'i0#A [tie0e, 6/e h#ce' #+2&]
H+ h#)# ,e 6/e); 3e0,#ti:# /0 $&$e0t&. "/e2& e.c+#$;K
–[e# ,D] Ee)i'D 3'e,t#)# +# $#0?#0# )e ^+#0c#0ie:e,. "# $&')e'J, % c#e'J, c&$&
)&'$i)#. Q&0t'#t#'e$&, # +&, ,iete e0#0&,K e++&, te @#b'ic#'J0 /0 3'eci&,& #t#B) )e
c'i,t#+ 3#'# 6/e te e0c/e0t'e e+ 3'(0ci3e.
–[_&&&] –3'&te,t; +# 3'i0ce,#–. [e& 0& 6/ie'& #+ 3'(0ci3e )e ^+#0c#0ie:e,A e++# ,e 3&0)'(#
ce+&,#] e& 6/ie'& # $i 3'&3i& 3'(0ci3e. [H,te e, WV c/e0t&] –,&++&?#b#.
!EE#OS #E'OR )*A A )*A
SEXTO GRADO
–E&)'(#$&, c#$bi#'+e e+ 0&$b'e... –$e)it; e+ h#)#–. E&0e'+e... {"# ^e++# V0,&$0e )e+
^&,6/e{... Ee'& ,i20i@ic#'(# $/ch& t'#b#9& e.t'# –'ec#3#cit;–. a#b'(# 6/e i',e #+ ,i2+&
)ieci&ch& % c#$bi#' e+ te.t& &'i2i0#+A c&0t'#t#' &t'#, ,ei, h#)#, $#)'i0#,A /0# b'/9#
e,3eci#+A [e+ ,i0)ic#t& )e b'/9#, 3'&te,t#'(# 3&' +#, h&'#, e.t'#,] e c&0 +# i0@+#ci;0 –
te'$i0; )icie0)& e+ h#)#– e+ c&,t& ,e'(# 3'&hibiti:&.
–[F)e$J, –c+#$; +# 3'i0ce,#– +&, 0iU&, $e c&0&ce0 c&$& +# ^e++# I/'$ie0te % 0& e,
9/,t& 6/e $e c#$bie, e+ 0&$b'e] [F%A $#)'i0#] Y\/D :&% # h#ce' )/'#0te cie0 #U&,
)e,3ie't# % ,&+#Z
–E&)'(#, e,c'ibi' /0 +ib'& )e ,&+e)#)... –,/2i'i; e+ #%#.
–[e# e,tJ e,c'it&] –e.c+#$; +# 3&b'e ^e++# Ie,3ie't#A % ,e ech; # ++&'#'.
"&, 0iU&, e,c/ch#'&0 ,/ ++#0t&.
"&, 0iU&, ,&+&, &%e'&0 +&, ,&++&?&, )e #6/e++# 3&b'e $/ch#ch# % )eci)ie'&0 #%/)#'+#.
Ni0ie'&0 )e t&)#, 3#'te, % +e c&0t#'&0 c/e0t&, 3#'# e0t'ete0e' ,/ :i2i+i#.
Q#)# 0iU& % c#)# 0iU# i0:e0t; /0 c/e0t& ,&b'e e+ i0,&$0i& )e +# ^e++# I/'$ie0te. [a#%
t#0t& 6/e h#ce' e0 cie0 #U&,]K c&,#, Bti+e, % be++#,A 9/e2&, % :i#9e,A +ib'&,A @#0t#,(#, %
'e#+i)#)e,.
"# ^e++# I/'$ie0te 9/2; c&0 +&, 0iU&, % +&, cie0 #U&, ,e +e 3#,#'&0 e0 /0 ,/,3i'&.
Q/#0)&A #+ @i0A ++e2; e+ 3'(0ci3eA ,e ,&'3'e0)i; )e e0c&0t'#'+# )e,3ie't# % @'e,c# c&$& /0#
0iU#. [a#,t# e+ #%# ,e h#b(# c&0,e':#)& @'e,c#]
H+ 3#+#ci& )e,3e't;A c&$& e0 e+ c/e0t& &'i2i0#+A % +#, b&)#, )e+ 3'(0ci3e % +# 3'i0ce,# ,e
ce+eb'#'&0 c&0 2'#0 3&$3# % #+e2'(#. _i02/0& )e +&, )&'$i)&, ,/3& 0/0c# )e+ i0,&$0i&
)e +# ^e++# I/'$ie0te.
Ee'& tB ,( ,#be, e+ ,ec'et& %A c/#0)& 6/ie'#,A 3/e)e, i0:e0t#' /0 c/e0t& 3#'# c&0,&+#' #
+# ^e++# I/'$ie0te c/#0)& 0& 3/e)# )&'$i'.
g&c(& G#0?. htt3K//'e)e,c&+#'.i+ce.e)/.$./e)/c&0ti0/#/+e02/#�c&$/0ic#ci&0/c/e0t&,�:i#9e'&,/i0)e..ht$
,VT- Y/ 96 ( 6 96 [ R4> .8 R4/D6
"# !
"# F ,#be 6/e e, /0 'et&
–0& ,e +e 3/e)e 0e2#'–
h#++#',e e0 3'i$e' +/2#'
)e t&)it& e+ #+@#bet&.
F+ $i,$& tie$3&A +# FA
i0:ete'#)# :i#9e'#A
,e #3#'ece )&0)e6/ie'#K
#6/(A #cJ % #c/++J.
"# "
G&U#b#A ,(A ,e' /0 )(#
b/e0#A be++# % b&0)#)&,#A
3e'& t#$biD0 &t'# c&,#
–% 0& e'# /0# b&be'(#–K
Ie,e#b#A %& bie0 +& ,DA
,e' )e 2'#0)e $/% )e+2#)#A
#+t#A +#'2# % e,ti'#)#A
+# ^ c/#0)& e'# bebD.
"# $
"# Q e,t#'J e0 +# c&$i)#
)e 6/ie0 +# c&$# c&0 c&+e,A
c&+i@+&' & c#'#c&+e,A
c'/)#A c&0 c#+)&A & c&ci)#.
e $e9&'A ,i ,e c&ci0#
–c&0 /0 3&c& )e b/e0 ti0&–
c&0 /0 c+#:&A c&0 c&$i0&A
ci+#0t'& % c#0e+# @i0#.
"# $%
Q&0 +# QhA +& 6/e ,/ce)eA
e, 6/e 0& ,ie0)& chi,$&,#A
& ch&c#''e'# & chi,t&,#A
6/ie'e ,e' ,e'i#A % 0& 3/e)e.
E/e, 3&' $J, 6/e ,e +e b/,c#A
$,&1(4(?%(*&0/2/&"03(*0/8@
"03<*5(%(?7*8&/&"03+?(*0/8@
0& )e9#'J )e ,e' ch/,c#.
"# &
Gi0 +# HA Yc;$& )eci'
"$F04+<%8@&*<&*$&4(&$F04+A$J
YQ;$&A ,i 0& ,e +# i0c+/%eA
c;2/&"$*0%<?<%8J
e tB $e )i'J,K ,i0 e++#A
Yc;$& h#b+#' c&0 e+&c/e0ci#Z
e ,i b'i++# 3&' ,/ #/,e0ci#
Yc;$& ++#$#' # /0# e,t'e++#Z
!EE#OS #E'OR )*A A )*A
SEXTO GRADO
"# [
Q&0 +# r $e )e,3i)&
–% c&0 t&)& $i 'e,3et&–
)e e,te +&c/#? #+@#bet&A
% +e, 6/e)& #2'#)eci)&.
We )e,3i)& c&0 +# r
% t#$biD0 ,e :# c&0$i2&
e,te ,e':i)&'A #$i2&
% #@ect(,i$& 3&et#.
De la E a la ] faltaron algunas letras, para no hacer esta lectura demasiado larga. Pero hay que buscar el libro para saber lo que este poeta dice de ellas.
=e'0#0)& )e+ E#,&A Ie la A a la ] por un poeta. WD.ic&A GHE`QX_FQC"bFA MSSS.
,VV- $9 :.>0<N96=4
Q/#0)& e'# e+ tie$3& $/% 0iU& t&)#:(#A 0& h#b(# e0 e+ $/0)& bich& $J, @e& 6/e e+
$/'ciD+#2&.
H+ $/'ciD+#2& ,/bi; #+ cie+& e0 b/,c# )e Ii&,. "e )i9&K
–H,t&% h#'t& )e ,e' h&''&'&,&. I#$e 3+/$#, )e c&+&'e,.
–_& –+e )i9& Ii&,.
–I#$e 3+/$#,A 3&' @#:&'A 6/e $e $/e'& )e @'(&.
F Ii&, 0& +e h#b(# ,&b'#)& 0i02/0# 3+/$#.
–Q#)# #:e te )#'J /0# 3+/$# –)eci)i;.
F,( &bt/:& e+ $/'ciD+#2& +# 3+/$# b+#0c# )e +# 3#+&$# % +# :e')e )e+ 3#3#2#%&A +#
t&'0#,&+#)# 3+/$# )e+ c&+ib'( % +# '&,#)# )e+ @+#$e0c&A +# '&9# )e+ 3e0#ch& )e+ c#')e0#+ % +#
3+/$# #?/+ )e +# e,3#+)# )e+ $#'t(0 3e,c#)&'A +# 3+/$# )e #'ci++# )e+ #+# )e+ J2/i+# % +# 3+/$#
)e+ ,&+ 6/e #')e e0 e+ 3ech& )e+ t/cJ0.
H+ $/'ciD+#2&A @'&0)&,& )e c&+&'e, % ,/#:i)#)e,A 3#,e#b# e0t'e +# tie''# % +#, 0/be,. E&'
)&0)e ib#A 6/e)#b# #+e2'e e+ #i'e % +#, #:e, $/)#, )e #)$i'#ci;0. Iice0 +&, 3/eb+&,
?#3&tec#, 6/e e+ #'c&('i, 0#ci; )e+ ec& )e ,/ :/e+&.
"# :#0i)#) +e hi0ch; e+ 3ech&. Wi'#b# c&0 )e,)D0 % c&$e0t#b# &@e0)ie0)&.
Ge 'e/0ie'&0 +#, #:e,. m/0t#, :&+#'&0 h#ci# Ii&,.
–H+ $/'ciD+#2& ,e b/'+# )e 0&,&t'&, –,e 6/e9#'&0–. e #)e$J,A ,e0ti$&, @'(& 3&' +#,
3+/$#, 6/e 0&, @#+t#0.
F+ )(# ,i2/ie0teA c/#0)& e+ $/'ciD+#2& #2it; +#, #+#, e0 3+e0& :/e+&A 6/e); ,Bbit#$e0te
)e,0/)&. C0# ++/:i# )e 3+/$#, c#%; ,&b'e +# tie''#.
v+ #0)# b/,cJ0)&+#, t&)#:(#. Qie2& % @e&A e0e$i2& )e +# +/?A :i:e e,c&0)i)& e0 +#,
c/e:#,. G#+e # 3e',e2/i' +#, 3+/$#, 3e')i)#, c/#0)& h# c#()& +# 0&che< % :/e+# $/% :e+&?A ,i0
)ete0e',e 0/0c#A 3&'6/e +e )# :e'2oe0?# 6/e +& :e#0.
:'+(%'/&P(4$(,/@&":4&2+%0<M4(5/8&$,&Mitos de memoria y fuego. WD.ic&A GHE`F0#%#A MSSO.
!EE#OS #E'OR )*A A )*A
SEXTO GRADO
2WW- )4>><U4 U/9 U/106>><96U4
F6/( he$&, :e0i)& 3&'6/e he$&, ++e2#)& +&, )&, 3&' )i,ti0t& +#)&< c#0t#0)& c#0ci&0e, 3#,#$&, +# :i)# /0 3&c& $J, )i:e'ti)#.
H'# e0 e+ #U& PS #0te, )e+ RP c/#0)& $/'i; t#0t# 2e0te e0t'e 3/eb+# % #3i?#c&.
H+ t'e0 6/e c&''(# ,&b'e e+ #0ch# :(# )e 3'&0t& ,e @/e # e,t'e++#' c&0t'# /0 #e'&3+#0& 6/e #0)#b# e0 e+ ++#0& :&+#0)& ,i0 )e,c#0,#'.
\/e); e+ $#6/i0i,t# c&0 +#, t'i3#, @/e'# $i'#0)& 3#+ #:i#)&' 6/e %# ,i0 c#be?# b/,c#b# e+ ,&$b'e'& 3#'# +ib'#',e )e+ ,&+.
b&)& e,t& 0&, ,/ce)(# ,i0 ,#be' c;$& 0i c/#0)& % +# $J6/i0# ,e2/(# 3<-(B1<-(BA&0(2<,(,'/@ c&0 +#, t'i3#, @/e'# )eb#9& )e+ ch#3&3&teA % h#,t# e+ 2#''&te'&.
\/e); e+ @&2&0e'& ,i0 b'#?&, % t/e't& 3#'# 6/e $i #+$# 0& 3e0e
,e2/(# )#0)& 2#''&te. ^/,c#0)& #+ #2e0te
)e 3/b+ic#ci&0e, +& e0c&0t'#$&, $&'ib/0)& % e+ 3&b'e 2'it#0)&K "`T$%)$=(*&3$4('(*!8 ,e @/e 3#'# e+ &t'& $/0)&.
"&, ?&3i+&te, e,t#b#0 ,&b'e +&, $/e't&, :&+#0)& % +# $J6/i0# ,e2/(# 3<-(B1<-(BA&0(2<,(,'/9
"+e2; +# Q'/? g&9# ++e2; +# Q'/? ^+#0c# 3# #/.i+i#' # +&, he'i)&, % #++( ,e e0c&0t'#'&0 6/e t&)&, +&, $/e't&, )e $ie)& %# h#b(#0 c&''i)&.
I&0 W#.i$i+i#0& 6/e e'# e0t&0ce, 2&be'0#0te % :i& e0t'e +&, $/e't&, # /0 3&b'e 2e0)#'$e 2%<-(,'/N&"`U4-/&A&&('$4(,-$!8
e %& %# 0& 6/ie'& ,e2/i' e,t# hi,t&'i# 3# 0& c#0,#' # /,te)e,A '/e2/e0 3&' e+ #+$# )e +&, 6/e $/'ie'&0K h&$b'e,A 0iU&, % $/9e'e,.
F+ 'ec&')#' t#0t& $/e't& 0&, 'eti'#$&, ++&'#0)& $ie0t'#, +# $J6/i0# ,i2/e 3<-(B1<-(BA&0(2<,(,'/9
"Q&''i)& )e+ )e,c#''i+#)&8 e0 m&,D ^/i+ c,e+ecci;0d Estampida de rieles. WD.ic&A GHEA LjjL.
2W,- L6 <8Z/80<_8 U/ 941 068\I69/1
"# 3#+#b'# c#0(b#+ @/e i0:e0t#)# 3&' Q'i,t;b#+ Q&+;0 e0 $i+ c/#t'&cie0t&, 0&:e0t# % )&,A
c/#0)& ++e2; # F$D'ic# c#/06/e D+ 3e0,#b# 6/e h#b(# ++e2#)& # F,i#d. Wie0t'#, 'ec&''(#
:#'i#, i,+#, )e+ W#' Q#'ibeA +# 2e0te 6/e h#bit#b# e0 e++#, +e c&0t; 6/e e.i,t(#0 /0&,
h&$b'e, 6/e c&$(#0 +# c#'0e )e ,/, ,e$e9#0te,. F+ 3'i0ci3i& Q&+;0 3e0,; 6/e e,& e'#
$e0ti'#A 3e'& @i0#+$e0te ,e c&0:e0ci; )e 6/e e,&, h&$b'e, c&$e)&'e, )e c#'0e h/$#0#
,( e.i,t(#0 % e'#0 h&''ib+e,A #2'e,i:&, % 3e+i2'&,&,.
Ie,)e e0t&0ce,A c/#0)& &($&, +# 3#+#b'# caníbal 3e0,#$&, 6/e e0 :e')#) +&,
c&$e)&'e, )e c#'0e h/$#0# ,&0 ,#+:#9e,A te$ib+e, e i0h/$#0&,.
Gi0 e$b#'2&A +& 6/e Q&+;0 % &t'&, e/'&3e&, )e ,/ D3&c# ,e i$#2i0#'&0 ,&b'e +&,
3/eb+&, 6/e ++#$#'&0 c#0(b#+e, te0(# $J, 6/e :e' c&0 ,/, 3'&3i#, i)e#,A $ie)&, %
3'e9/ici&,. "#, '#?&0e, 6/e 'e#+$e0te te0(#0 +&, 3/eb+&, #$e'ic#0&, 3#'# c&$e',e # ,/,
,e$e9#0te, e'#0 $/% )i@e'e0te, # +& i$#2i0#)& 3&' +&, e/'&3e&,.
"# hi,t&'i# )e c;$& Q&+;0 % +&, &t'&, e/'&3e&, )e+ ,i2+& sNV :ie'&0 # +&, c#0(b#+e,
0&, e0,eU# 6/e 0& )ebe$&, 9/?2#' # /0 2'/3& )e h&$b'e, 6/e ,&0 )i,ti0t&, # 0&,&t'&,
,i0 #0te, t'#t#' )e c&$3'e0)e'+&,A #/0 ,i +#, c&,#, 6/e h#ce0 0&, 3#'ece0 e.t'#U#, e
i0c+/,& te''ib+e,A c&$& c&$e' c#'0e h/$#0#. Ie e,t# $#0e'# e, 3&,ib+e c&$3'e0)e' 6/e
+# #0t'&3&@#2i#A e, )eci'A +# 3'Jctic# )e c&$e' 3e',&0#,A 0& e, 3'eci,#$e0te /0#
c&,t/$b'e ,#+:#9e e i0h/$#0#. H,t& 6/ie'e )eci' 6/e )ebe$&, 3'&c/'#' e0te0)e' +#,
'#?&0e, 6/e i$3/+,#0 ,/, #ct&, % t#$biD0 +& 6/e e,t&, #ct&, ,i20i@ic#0 3#'# e++&,. G;+&
)e,3/D, )e c&$3'e0)e' e,t#, '#?&0e, 3&)e$&, 'e#+$e0te )eci)i' ,i +& 6/e h#ce0 e,
b/e0& & $#+& % c;$& c&$3&'t#'0&, #0te e++&,.
Gi 0& #ct/#$&, )e e,t# $#0e'# c&''e$&, e+ 'ie,2& )e 'e3eti' e+ e''&' )e +&,
e,3#U&+e,A 6/e c&0)e0#'&0 e+ c#0ib#+i,$&A 3e'& e0 ,/ +/2#' i$3/,ie'&0 e+ e,c+#:i,$&A 6/e
e'# i0c+/,& $J, c'/e+ e0 cie't&, #,3ect&,.
=e)e'ic&. _#:#''eteA La invención de los caníbales. WD.ic&A GHE`Q#,ti++&A MSST.
!EE#OS #E'OR )*A A )*A
SEXTO GRADO
2W2- )481.:4 04:R.91<Z4
H+ #+i$e0t&A :e,ti)& % h#bit#ci;0 ,&0 +&, ,#ti,@#ct&'e, bJ,ic&, )e t&)& ,e' h/$#0&< ,i0
e$b#'2&A h#% 3e',&0#, 3#'# 6/ie0e, e,&, ,#ti,@#ct&'e, ,e :/e+:e0 /0# &b,e,i;0< ,;+&
&btie0e 3+#ce' c&$ie0)& & c&$3'#0)&A #/06/e 0& ,e# i0)i,3e0,#b+e. Ie e,t#, 3e',&0#,
,e )ice 6/e tie0e0 /0# c&0)/ct# )e c&0,/$& c&$3/+,i:&.
Comer o comprar compulsivamente es un problema psicológico
H,t#, c&0)/ct#, &b,e,i:#, #3#'ece0 )e,)e +# i0@#0ci# % +# 3/be't#)A 3e'& ,e #ce0tB#0 e0 +#
e)#) #)/+t#A c/#0)& +&, hJbit&, % c&,t/$b'e, %# e,tJ0 #''#i2#)&,. >e0e'#+$e0teA +#,
3e',&0#, c&0 /0# #/t&e,ti$# b#9#A e, )eci'A c/%& e,t#)& e$&ci&0#+ +e, 3'&:&c# @/e'te,
0ece,i)#)e, #@ecti:#,A #+ 2'#)& )e ,e0ti' 6/e 0& ,&0 $e'ece)&'#, )e c#'iU&A #@ect& &
c&0@i#0?#A ,&0 6/ie0e, tie0e $#%&' 'ie,2& )e )e,#''&++#' e,te ti3& )e c&$3&'t#$ie0t&.
^/,c#0 ,/3+i' e+ c#'iU& 6/e +e, @#+t# % ,e0ti',e bie0 # t'#:D, )e+ c&0,/$& )e c&$i)# &
'e#+i?#0)& c&$3'#, )e @&'$# c&$3/+,i:#A 3&' e9e$3+&. Gi0 e$b#'2&A #+ 0& c&0,e2/i'+&
3&' e,t&, $e)i&,A c#e0 e0 /0 c('c/+& :ici&,& )&0)e +# ,&$b'# )e +# #)icci;0 &
)e3e0)e0ci# ,e #ce0tB#A % 'e3ite0 e,te ti3& )e c&0)/ct# /0# % &t'# :e?A c#%e0)& e0
e,t#)&, )e3'e,i:&, c#)# :e? $J, 3'&@/0)&,.
='ec/e0te$e0teA 6/ie0e, 3#)ece0 e,te 3'&b+e$# ,ie0te0 @'/,t'#ci;0 % c/+3# ,i0 /0#
'#?;0 #3#'e0teA % &c#,i&0#0 t'#,t&'0&, # 6/ie0e, +&, '&)e#0.
"# @#+t# )e c&0@i#0?# % +# i0,e2/'i)#) ,&0 +#, 3'i0ci3#+e, c#/,#, )e +# 3D')i)# )e
c&0t'&+ ,&b'e ,( $i,$&A #,( c&$& )e e,t# c+#,e )e c&0)/ct#, c&$3/+,i:#,. Ge 3/e)e te0e'
+# $e9&' )i,3&,ici;0 % :&+/0t#) 3#'# ,e2/i' /0# )iet# & )e9#' )e c&$3'#' &b,e,i:#$e0teA
3e'& ,i0 /0 3'&3;,it& @i'$e 3#'# #b#0)&0#' e,t&, hJbit&, 3e'9/)ici#+e, t&)&, +&, b/e0&,
)e,e&, 0& 0&, ,e':i'J0 )e 0#)#K ,i +# c&$i)# &c/3# t&)& 0/e,t'& 3e0,#$ie0t& & :i:i$&,
3e0,#0)&A #/06/e ,e# +i2e'#$e0teA e0 +# 3';.i$# te$3&'#)# )e &@e't#,A e0t&0ce, 0&
e,t#'e$&, ,&+/ci&0#0)& 0#)#.
Q(%7(&#+<*(&#;1$=&:*.+$%@&"T/,*+2/&0/21+4*<)/8&$,&El placer de cuidarme. WD.ic&A GHE`G#0ti++#0#A MSSM.
2W@- $9 1/E4> U/ 941 1</D/ 0494>/1
Q/e0t#0 +&, 6/e +& :ie'&0A 6/e h#ce $/ch& tie$3& e+ #'c&('i, e'# /0 ,eU&' $/% 3&b'e.
b#0 3&b'e 6/e 0& te0(# 0i '&3# 3#'# 3&0e',e.
G/ )e,0/)e? +e #3e0#b# $/ch& % )eci)i; /0 )(# b/,c#' /0# ,&+/ci;0. Ee'& 0& ,e +e
&c/''(# 0#)# % )ec(#K –YIe );0)e :&% # ,#c#' %& '&3#Z –% ,e 3&0(# #B0 $J, t'i,te.
C0 )(# b'i++; e0 e+ cie+& /0 2'#0 'e+J$3#2&A % e+ ,eU&' )eci)i; i' # :i,it#'+&.
–b#+ :e? D+ 3/e)# #%/)#'$e.
F,( 6/e ,e 3/,& e0 c#$i0& %A )e,3/D, )e :#'i&, )(#, )e :i#9eA ++e2; #0te D+.
Wie0t'#, +e c&0t#b# ,/, 3e0#,A e+ 'e+J$3#2& +e $i'#b# c&0 t'i,te?# % 3#'ec(# e,t#'
$/% 3e0,#ti:&.
a#,t# 6/e h#b+;K
–>'#0)e e, $i 3&)e'A 3e'& 0& t#0t& c&$& 3#'# )#'+e '&3#. Gi0 e$b#'2&A t/ hi,t&'i#
$e h# c&0$&:i)& % 3&' e,& te :&% # h#ce' /0 'e2#+&.
e ,i2/i; h#b+#0)&K
–be :&% # )#' e,t&, ,iete c&+&'e,. Q&0 e++&, 3&)'J, 3i0t#'te e+ c/e'3& % te :e,ti'J0
3#'# ,ie$3'e.
H+ h&$b'e 3&b'e ,&0'i;.
–F)e$J,– ,i2/i; e+ 'e+J$3#2&–A #3#'ece'J, #0te +# 2e0te )e,3/D, )e +#, te$3e,t#)e,
% #0/0ci#'J, +# ++e2#)# )e+ G&+. "# 2e0te te 6/e''J % te $i'#'J c&0 #,&$b'&.
e #,( @/e c&$&A # 3#'ti' )e e,e $&$e0t&A #+ #'c& i'i, ,e +e ++#$; e+ GeU&' )e +&, Giete
Q&+&'e,.
":4&*$C/%&'$&4/*&*<$-$&0/4/%$*8 en F0# >#''#+;0 c,e+ecci;0 % c&$e0t#'i&,dA Cuentos y leyendas hispanoamericanos. WD.ic&A GHE`"#'&/,,eA MSSf.
!EE#OS #E'OR )*A A )*A
SEXTO GRADO
2WF- '/8/> .86 X6:<9<6
"# @#$i+i# e, +# 2e0te 6/e 0&, 6/ie'e
% :i:e c&0 0&,&t'&,<
& +# 6/eA )e,)e +e9&,A
0&, 3ie0,# % 0&, 3'&te2e<
+# 6/e 0&, )# c#+&'A c&$i)#A be,&,A
#/06/e 0&, )i2#A # :ece,K
"`D/&1+$'$*&3(0$%&$*/!8
"# @#$i+i#
e, c&$& /0 2'#0 3#'#2/#,
#bie't& #0te +# ++/:i#<
e, +eU& % chi$e0e# e0 e+ i0:ie'0&
% e0 e+ :e'#0& 3&?& )e #2/# @'e,c#<
e, /0 ,&@JA
/0 'e@/2i&A
/0# ,&0'i,#A
/0# c#0ci;0A
/0 h&$b'&
% /0 3#U/e+&<
e, /0# $#0& #bie't#A
e, /0 #b'#?& @/e'teA
e, /0 'e2#?& tibi&...
E#3JA $#$J % he'$#0&,
@&'$#0 /0# @#$i+i#A 3e'& # :ece,
#+2/0& )e e++&, @#+t#
3&'6/e 6/i?J ,e @/e
& #c#,& 0/0c# :i0&.
H+ #b/e+& & +# #b/e+#
t#$biD0 3/e)e0 ,e' 9e@e, )e @#$i+i#
c/#0)& 3#3J % $#$J ,e h#0 i)&
3&' /0# te$3&'#)# & 3#'# ,ie$3'e.
a#% 6/e :e'+&, e0t&0ce,K
[# 3e,#' )e ,/, #U&, ,#c#0 @/e'?#,
% ,&0A &t'# :e?A ,&+e,
6/e #+/$b'#0 % 6/e #b'i2#0]
E/e)e ,e' 6/e # 3#3JA $#$J % #b/e+&,
,e ,/$e0 /0#, t(#,A
/0 3'i$& % h#,t# e+ 3e''&A
+# 2#t# % e+ c#0#'i&.
>'#0)&t&t#A
3e6/eU#
& )i$i0/t#K
+& 6/e e0 :e')#) i$3&'t#
[e, 6/e te02#$&, ,ie$3'e /0# @#$i+i#]
fien, la familia está conformada por el grupo de personas con las que compartimos la casa y nuestra vida. El poema nos hace pensar en lo valioso de vivir en familia. ¿Cómo es la familia de ustedes?
K%(,0<*0/&S$45('/&O(,-/*@&"_$,$%&+,(&>(2<4<(8&$,&El mundo que amo: antología de poesía iberoamericana para niUos. WD.ic&A GHE`HCgXWvsVQXA MSST.
2WK- L6 R968D6 "6.9<84
H+ c#$3e,i0& Eiet'& 6/e); $#'#:i++#)& c/#0)& +e 0#ci; /0 0iU& c&0 c#be++&, :e')e,. Eiet'&
h#b(# :i,t& 2e0te c&0 e+ c#be++& 0e2'&A '/bi& & '&9&. V0c+/,& h#b(# &()& h#b+#' )e cie't# h#)#
)e c#be++& t/'6/e,#A 3e'& 0/0c# h#b(# :i,t& c#be++&, :e')e,. "#, $/9e'e, 6/e ib#0 # :e' #+
0iU& )ec(#0K
–E#'ece 6/e tie0e /0# e0,#+#)# e0 +# c#be?#.
H+ 0iU& @/e b#/ti?#)&. Ge ++#$; E#/+i0& 3&' )e,e& )e ,/ 3#)'e. E#/+i0& H0,#+#)# +& ++#$#'&0
+#, $/9e'e,. W#0)#'&0 ++#$#' # +&, )&ct&'e, 3#'# 6/e :ie'#0 #6/e++&, c#be++&,. Ii9e'&0 6/e
0& e'# 0#)#. Q/#0)& e+ 0iU& te0(# )&, #U&, @/e c&0 ,/ #b/e+# #+ 3'#)& 3#'# 3#,t&'e#' /0#
c#b'it#. e &c/''i; 6/eA )e 'e3e0teA +# c#b'it# ,e +e #ce'c; %A #0te +&, &9&, )e+ #b/e+&A ,e
?#$3; t&)& e+ c#be++& e0 /0 #b'i' % ce''#' )e &9&,A )e9J0)&+e +# c#be?# 3e+#)#.
F,( ,e ,/3& 6/e +&, c#be++&, )e E#/+i0& 0& e'#0 t#+e, c#be++&,A ,i0& hie'b#A /0# he'$&,#
hie'becit# @'e,c# % b+#0)# 6/e c'ec(# $/% )e3'i,#.
–E&)'(#, $#0te0e' # /0# c#b'# i0c+/,& e0 $e)i& )e+ $#' –'i; e+ 3#)'e )e E#/+i0&.
H0 3'i$#:e'#A e0t'e +# :e')e hie'becit# #3#'eci; /0# he'$&,& $#'2#'it#. "# 2e0te #c/)(#
)e,)e $/% +e9&, 3#'# :e' #+ 0iU& #+ 6/e +e c'ec(#0 $#'2#'it#, e0 +# c#be?#.
E#/+i0& %# e'# /0 9&:e0cit& % /0# :e? c&$eti; /0# $#+# #cci;0. V0$e)i#t#$e0teA e0 +/2#' )e
+# hie'becit#A +e #3/0t; e0 +# c#be?# e0 $ech;0 )e c#')&, t/3i)&, % e,3i0&,&,.
E#/+i0& ,e0t(# $/ch# :e'2oe0?# )e i' 3&' e+ $/0)& c&0 #6/e++&, hie'b#9&, 6/e +e c#(#0 ,&b'e
+&, &9&,. E&' e,& 3'&c/'; 0& :&+:e' # c&$ete' 0/0c# $#+#, #cci&0e,.
Q&0 e+ 3#,& )e+ tie$3& c&$e0?; # c'ece' /0# 3+#0tit# e0 $e)i& )e +# hie'b#. Ge )ie'&0
c/e0t# )e 6/e e'# /0# e0ci0# % 6/eA # $e)i)# 6/e E#/+i0& e0:e9ec(#A ,e ib# h#cie0)& c#)# :e?
$J, '&b/,t#. F +&, ci0c/e0t# #U&, %# e'# /0# he'$&,# e0ci0it#. E#/+i0& 0& 0ece,it#b# /0
J'b&+ 3#'# e,t#' # +# ,&$b'# e0 :e'#0&. "e b#,t#b# c&0 e+ 6/e +e c'ec(# e0 +# c#be?#.
Q/#0)& E#/+i0& c/$3+i; &che0t# #U&,A +# e0ci0# ,e h#b(# hech& t#0 2'#0)e 6/e +&, 3J9#'&,
#0i)#b#0 e0 e++#A +&, 0iU&, t'e3#b#0 ,/, '#$#,A +&, $e0)i2&, 6/e e0t'#b#0 e0 e+ 3#ti&A 3#'#
3e)i' /0 h/e:& & /0 3&c& )e #2/# 'e3&,#b#0 /0 '#t& # +# ,&$b'# )e E#/+i0& % 0& #c#b#b#0
0/0c# )e #+#b#'+& 3&' ,/ b&0)#). Q/#0)& $/'i;A E#/+i0& @/e ,e3/+t#)& )e 3ieA )e $&)& 6/e
+# 3+#0t# 3/)ie,e c&0ti0/#' :i:ie0)& % c'ecie0)& #+ #i'e +ib'e. Fh&'# e, /0# e0ci0# :ie9(,i$# %
!EE#OS #E'OR )*A A )*A
SEXTO GRADO
>%/,'/*(&(& 4(&.+$& 44(2(,& 4(&"14(,-(&R(+4<,/89&U&*+&(4%$'$'/%&1+*<$%/,&+,&?(,0/&1<,-('/&'$&
:e')e % #++( ,e ,ie0t#0 +#, $/9e'e, # te9e'A +&, c#$3e,i0& # c&$e' % # @/$#'.
"&, :ie9&, 3e'$#0ece0 #++( ,e0t#)&, h#,t# 6/e &,c/'ece % ,e :e0 +#, b'#,it#, )e ,/, 3i3#,.
F0te, )e i',e # )&'$i'A ,#+/)#0 # ,/ #$i2& E#/+i0&K
–^/e0#, 0&che,A E#/+i0&. "# :e')#) e, 6/e e'e, /0 b/e0 $/ch#ch&.
>i#00i g&)#'iA Cuentos Largos como una sonrisa. ^#'ce+&0#A "# >#+e'#A MSSS.
)o&'$&*Yo
Presentación
L. Nueces
M. No hay un alma, mi general
3. fa>o un cielo extraUo
4. ¿Está bien enamorarse?
5. Los Héctores
6. Me alquilo para soUar
7. Lucha libre
8. Los nombres de los astros
9. Amores del toma y dame
10. Soy el cero
11. Refranes pareados
12. Diario de Clara
13. Los inventos
14. Emiliano ]apata, un soUador con bigotes
15. Mi tía Chabela
16. Intercambios
17. Mi primer amor
18. México, tierra de agaves
19. La paz se construye
20. Hipopótamo
21. Un poeta con muchos dientes
22. ¿Por qué somos tan feos por dentro?
23. El portero
24. El hombre que no quería traba>ar
25. Tiburones
26. Paloma blanca
27. El avestruz enamorado
28. La Legión de la tarántula
29. Hormigas al ataque
30. Cuento otomí
31. Los valientes no asesinan
32. Los asteroides
33. El baile de las bru>as
34. Entrevista a Ruana, niUa hUvqhUu
35. El sol y la luna
36. Airus y besos
37. donrad o el niUo que salió de una lata de
conservas
38. El bistec de la esquina
39. Tu risa
40. Un pozo: la historia del agua en la tierra
41. Duendecillos traviesos
42. Grandes niUos. Tutanpamón
43. El toro que ganó una apuesta
44. Comunicación animal
45. Aoy en el metro
46. Traspaso de sueUos
47. Perfumes
48. Gran baile de calaveras
49. Adiós a las trampas
50. El zoológico decimal. Poesía huasteca
51. ¿Cómo sabes que existe el Universo?
52. Kamilias familiares
53. El caracol púrpura
54. El asno y el buey
55. Píntame toreros gordos
56. Sobre piratas
57. Aen conmigo
58. La doncella guerrera
59. Eolo
60. Aivir en sociedad
!EE#OS #E'OR )*A A )*A
SEXTO GRADO
61. El aburrimiento ¿padre de la civilización?
62. Papalotes, planeadores y globos
63. ¿Por qué el topo vive ba>o la tierra?
64. El cascabel Pcanción popularQ
65. La Cenicienta
66. Aida y fortuna de un muchacho inquieto
67. Tres historias de circo
68. El diario de un gato asesino
69. Las constelaciones
70. La rana y el príncipe
71. La mosca
72. La visita del médico
73. Historia de vampiros
74. Máquinas pensantes
75. El fantasma tras la pared
76. Las piedritas de Chicomexóchitl
77. Las entraUas de la Tierra
fp. Cosa de ángeles
79. Discurso sobre los cangre>os
80. Energía renovable
81. País de la fantasía
82. Las dudas de kíhuitl
83. Mente en blanco
84. La vida en los palacios novohispanos
85. Aquí no se sientan los indios
86. Un beso de despedida
87. La varita mágica
88. Entre periódicos y zapatos
89. Sobre la escritura y los libros
90. ¿Por qué te peleas con la gente que quieres?
91. mrase una niUa
92. El nacional
93. La rosa parlante
94. Los primeros pasos
95. Los fascinantes habitantes de las cuevas
jT. De cómo le crecieron las ore>as al cone>o
97. El brazo de oro
98. Kósiles y cuentos de hadas
99. Mi ciudad
100. Miau, di>o el gato
101. El hipo de Inés
102. Incansables via>eras
103. ¿Cómo se puede comprar el cielo?
104. La carta de la seUora González
105. A>olote
106. La luna
107. El cuervo y sus hi>os
108. Cántico esdrú>ulo
109. Poema 20
110. ¿Por qué los rechinidos son tan
desagradables?
111. Una mirada desde las alturas
112. La yerba mate
113. Madona
114. Las seUas del esposo
115. Carta a un amigo
116. Copo de nieve
117. ¿Por qué dan comezón los piquetes de
mosquito?
118. Episodio del enemigo
119. ¿Qué se siente fumar?
120. A>edrez
121. La ciudad wno sé dóndew
122. ¿Por qué hay tantos coyotes?
123. falada del fondo del mar
124. Creación del mundo. Cuento náhuatl
125. Los números: esos antiquísimos enigmas
126. La hormiga león
127. Por amor al arte
128. Tres enamorados miedosos
129. Sol de Monterrey
130. Los secretos de Margarita
131. La mata de albahaca
132. La cucaracha
133. Los abanicos hablan
134. Coplas al viento
135. El gato
136. Instrucciones para llorar
137. El barzón
138. ¿Qué es una selva tropical húmeda?
139. ¿Quién es el que anduvo aquí?
140. El origen del río Amazonas
141. La física de la naturaleza
142. El barco negro
143. Los tres héroes
144. La iguana
145. La lucha contra los gérmenes
146. ¿Por qué vivimos las tortugas en el agua?
LPf. Ahí tienes
148. Por qué encanece el pelo
149. Rogelio
LRS. La suegra y la nuera
151. Leyenda de los pieles ro>as
152. dipiri miau
LRO. La edad de la basura
154. Ruan RegaUa
LRR. fombas yucatecas
156. La revolución genética
157. Un >oven de Ainci
LRp. El periquillo Sarniento
LRj. El periquillo Sarniento, II
LTS. El periquillo SarnientoA III
161. Primera consulta
162. Caracol
163. Conócete a ti mismo
164. Ahí te van unas adivinanzas
165. Cómo vuelan
166. Las lagrimas de Potira
LTf. La codorniz no aprendió a volar
168. El tiranosaurio
169. La muralla
LfS. De cómo se instaló la gata en la choza
171. Una familia numerosa y rica
172. Doce hermanos
173. Sol redondo y colorado
174. ¿A qué no puedes comer sólo una... ca>a?
175. El pio>o
176. La primera mu>er negra que se sentó en un
autobús de blancos
177. El corazón de Copil
178. Oaxaca. Noche de Paz, Noche de Rábanos
179. Recetas de cocina
180. ¿Por qué no me deshago?
181. Sombra general
182. Dos poemas nahuas
183. La extraUa esfera de la vida
184. Una araUa en busca del sol
185. Krutas mexicanas
186. La fiesta de los insectos
187. No tengas miedo
188. Entonaciones
189. La rebelión de las vocales
190. Alimentos crudos
191. El alacrán
192. La isla de las muUecas
193. El burro flautista
!EE#OS #E'OR )*A A )*A
SEXTO GRADO
194. La llorona
195. ¿Cómo se empezó a contar?
196. La sal
197. El insomnio de la bella durmiente
198. De la A a la ] por un poeta
199. El murciélago
200. Corrido del descarrilado
201. La invención de los caníbales
202. Consumo compulsivo
203. El seUor de los siete colores
204. Tener una familia
205. La planta Paulino