lauroscience-2011

_________________________________________________________________________________________________________________________________________

Laurobang taldearen zientzia aldizkaria

2011ko martxoa 1. zenbakia

lau

rob

an

g@gm

ail

.co

m la

uro

ba

ng@

gma

il.com

LAUROBA�G zientzia taldea sortu da Lauro Ikastolan eta FLL estatuko

finalean daude!

Zapatila baten prototipoaren diseinu berriz-

Elkarrizketak: • Joxean Lekue • �erea Diaz

Hurbileko kasuak:

• Ander Sara-bia

• Amaia Leo-nardo

Fotoinkestak:

• Jesus Ángel

Laurobangen proiektu zientifikoaren helburua: lotailu gurutzatuaren lesioa sahiestu

Irteerak: • Astore • �anogunea • Lezama

Eta gehiago

barnekaldean!

2 _________________________________________________________________________________________________________________________________________

Lauro ikastolako 3DBH-ko 8 ikaslek Laurobang taldea sortu dute aurten, “Proiektu zientifiko - tekniko” hautagai ikasgaian. FLLan (First Lego League) parte hartu dute eta proiektu teknologiko bat eta zientifiko bat burutu behar izan dute Bizkaiko gazte hauek, Amaia Perez eta Oihane Uriarte zientzia irakasleen gidaritzapean. Urte honetako gaia bioteknologia da eta horren inguruan lan egin dute.

Proiektu teknologikorako errobot bat

diseinatu eta programatu dute hainbat misio

egiteko, beti ere bioteknologiaren inguruan.

Beste alde batetik, proiektu zientifikoan,

arazo baten konponbidea bilatu behar izan dute

eta kirol medikuntzan zentratu dute haien

proiektua. Lesio jakin bat aukeratzeko adituak

elkarrizketatu dituzte, adibidez, Nerea Diaz

(Athletikeko berregokitzailea), eta hauek

beraien iritzi profesionala eman diete

(elkarrizketa hurrengo orrialdeetan). Azkenean

lotailu gurutzatuaren apurketan zentratu dira

eta lesio hori ekiditzeko konponbide bat

proposatu dute: lehenik eta behin, lotailuari mi-

crochip bat lotuko diote. Ondoren, belaunean

goniometro bat daraman belauneko bat jarriko

da.

FLLrako Laurobang izeneko lan - taldea sortu da Lauro Ikastolan

Lauro ikastolako Laurobang taldeak lotailu gurutzatuaren lesioa ekiditzeko

konponbide bioteknologiko berriztatzaile bat proposatu dute

Goniometroak balgoaren angelua neurtuko du,

eta angelua 60ºkoa baino gehiago bada, micro-

chipari seinale bat bidaliko dio bluetooth bidez.

Microchipak seinalea jasoko du eta kuadrizeps

muskuluari deskarga txiki bat emango dio. Mus-

kulua, deskarga jasotzerakoan, uzkurtu egingo da

eta belauna balgo graduazio normalera eramango

du.

Ezkerretik eskumara,goitik behera: Beñat Axpe, Gaizka Olabarria,

Jon Aranburu, Paula Martinez Jokin Urrutia, Beñat Insunza,Urko

Azanza, Ander Barranco, Aitor Gorostiaga eta Olatz Atela.

Lotailu gurutzatuaren le-sionatze prozesua:

1. Lotailuak normal

2.Lotailuaren tortsioaren

hasiera

3. Lotailuen tortsioa

4. Lotailuen apurketa

1 2 3 4

Hona hemen Lauro Ikastolako le-

henengo aldizkari zientifikoa, Lau-

robang taldearen eskutik. Urrengo

lerroetan, Laurobang taldea eta be-

re proiektu zientifikoari buruzko

aurkezpena eskeintzen da.

ALDIZKARI BERRI BAT JAIO DA!

Laurobang Asian ere ezaguna! (Argazki muntaia)

1.Zbk / LauroSciencie / 2011ko martxoa

3 _________________________________________________________________________________________________________________________________________


AURKIBIDEA 4 - 5 orr.

“FLL Euskadirako bidean”. Proiektuaren lehe-

nengo urratsak: gaiaren aukeraketa, Nerea Diazi

elkarrizketa, proiektuaren maketa…

6 - 7 orr.

Joxean Lekueri elkarrizketa

8 - 9 orr. Lesioaren kasu hurbilak

10 - 11 orr. Hobelerroak. Microchip berriztatzailearen era-

bilera, proiektuaren aplikazioa eskupilotan…

12 orr.

“Lauroskupi 2.0”. Laurobang taldeak sortutako

zapatila prototipoaren aurkezpena

13 orr. Fotoinkesta 14 - 15 orr. Irteerak. Astoreren enpresa Arrasaten, Nanogu-

nea Donostin…

16 orr. Eskerrak

4 _________________________________________________________________________________________________________________________________________

Kirol munduan ematen diren lesioak anitzak dira, beraz, konponbidea behar

duen arazo aukeratzeko ikastolako Nerea Diaz-i (Athletikeko berregokitzaileari),

elkarrizketa bat egin dio Laurobang taldeak kirol - lesioen inguruko nondik-

norakoak sakontasunean aztertzeko asmoz. Elkarrizketa bukatzerakoan lotailu gurutzatuaren lesioan erabaki dute taldeko kideek euren proiektu zientifikoa zentratzea, kirolarientzat ekartzen dituen ondorio larriak direla eta (konponbide -

proposamena elkarrizketaren ondoren aurkezten da).

FLL EUSKADIRAKO BIDEA�du eta robotikaren kontzeptuak barneratzen ditu gizakiaren

gorputza diseinatzeko edo atalak ordezkatzeko.

Gaur egun ere, medikuntza erregenaratiboa kirol

medikuntzan aplikatzen ari da lesioen ondorengoak

gutxiagotzeko. Honeri lotuta, Rafa Nadal tenista famatua

d a u k a g u a d i b i d e t z a t ,

b e l a u n e a n i z a n d a k o

lesioagatik bertan kartilagoko

inplanteak jarri behar izan

dizkiotela. Baina orain dela

urte gutxirarte, kirolariak,

maila altukoak zein erdikoak,

lesio baten ondorioz kiroletik

kanpo luze gelditu izan dira,

batzutan euren ogibidea betiko

ere utzi behar izanik.

Ondorioz, Laurobangek

kirol lesioak sahiesteko

modua aztertu nahi dute.

Horretarako lesio bat aukeratu behar izan dute eta horren

inguruan ahalik eta gehien eta hobetoen informatu. Helburu

honekin, eta arazoaren aukeraketa zentratu nahian, Nerea

Díazi, Athletic-eko berregokitzalea, elkarrizketa bat egin

diote, hurrengo lerroetan aurkeztuko dena.

(Laurobang) Zertan egiten duzu lan? Eta zertan dat-za zure lana?

(!erea Diaz) Bueno ba nik egiten dut lan Lezaman ba-

tez ere lesioekin eta neskekin bi taldeekin super liga-

ko taldean eta nazionaleko taldean. Batez ere tratat-

zen dut ba sortzen diren lesioak, nik adibidez ikusten

dut lesioa egiten den momentutik eta berriro zelaira

bueltatzen denerarte.

(L) Zer motatako lesioak tratatzen dituzue gehien-bat?

(�.D.) Batez ere gerritik beherako lesioak tratatzen di-

tugu, batez ere hankatan, bai artikulazioetan, orkati-

letan, belaunetan eta aldakan eta bizkarrezurrean ere

bai. Atezainen kasuetan adibidez lesio asko sortzen

dira besoetan, lepoetan eta sorbaldan.

�olakoak izan daitezke lesioak?

Artikularrak, muskularrak eta ligamendukoak, neske-

tan gehien gertatzen direnak artikularrak izaten dira,

batez ere belaunetan eta orkatiletan eta ere gertatzen

Mutilen eta nesken arteko lesioak desberdinak ahal di-ra?

Mutiletan lesio muskular gehiago gertatzen dira nesketan

baino, neskek indar esplosibo gutxiago daukagulako.

Zer teknologia motak erabiltzen dituzue?

Tratatzeko batez ere, erabiltzen da elektroterapia guztia,

ultrasonidoak, laserra, indiba hau da fisioterapia ba-

rruan dagoena sartuta, gero, readaptazioa egin behar du-

zunean, orain erabiltzen da asko zelaian egiten diren ari-

ketak eta ariketa horiek egiteko material asko behar da,

adibidez, koltzonetan baloiak basoak… eta gero, musku-

latzeko makinak, bankuak teraband, ekografo bat erabilt-

zen da lesio muskularra badagoen ziurtatzeko, hortik au-

rrera erradiografiak erresonantzia magnetikak… behar

duzu. Proteina nahiko ez ba dituzu hartzen, gero, tendoiek

asko sufritu ditzakete. Gutxien hartu behar dena koipea

duten

Gaur egun teknologiaren laguntzaz kirola beste maila

batera heldu da. Azken urteotan kirol - medikuntza izuga-

rri garatu da kirolariengandik etekin maximoa lortzeko, eta

lesioak saihesteko edota arinago eta hobeto sendatzeko.

Gaur egun, teknologiarekin lotutako teknika ezberdinak

ikertzen ari dira medikuntza arloan zenbait gaixotasun sen-

datzeko, hala nola, minbizia, parkinsona eta abar. Honek

kirol medikuntza ere oso arin garatzea eragin du. Modu

honetan, medikuntza erregeneratiboa hasi da erabiltzen ki-

rolean gertatzen diren zenbait lesio sendatzeko. Beraz, le-

sioak sendatzeko medikuntza erregeneratiboa.

Dagoeneko, medikuntza arlo honetan ama zelulekin

ikertzen ari da, halaber, hauek erabiliz laborategian organo

osoak birsortzen saiatzen ari dira, jadanik, zenbait kasutan

helburua lortu dutelarik.

Medikuntza mota hau bioingeniaritzaren adarrekoa da

eta bizitzaren zientzien printzipioak aplikatzen ditu orga-

nuluak edo zuntzen funtzioak mantentzeko edo hobetzeko,

Beraz, espezialitate organoen fabrikazioan lan egiten

Rafa 0adal lesionatuta

0erea Díaz


Teknologia kirol medikuntzan, Laurobang tal-dearen proiektuaren oinarri

5 _________________________________________________________________________________________________________________________________________

Kirol gehienetan zer lesio mota daude gehienbat?

Orokorrean muskularrak eta artikularrak, baina ez

dira berdinak banakako kirolak edo talde kirolak.

Taldeko kiroletan kontaktua dagoenez, muskularrak

izaten dira lesioak eta banakako kiroletan tendoie-

nak izaten dira.

Zer diferentzia dago lesioetan neska eta mutilen ar-tean?

Larritasuna batez ere, nesketan lesiorik grabeeneta-

koa ligamendu cruzao-a apurtzen denean izaten da,

ala ere, lesio hori gaur egun ez da oso grabea tek-

nologia asko garatu delako, baina, problema da 6

hilabete baino gehiago egon behar zarela konpeti-

ziora bueltatu arte. 0eskek gerritik belauineraino

doan femurra diagonalean daukagu (valgo), aldaka

zabalak ditigulako eta mutilek aldiz aldaka estua-

goak dituztenez femurra marra zuzen bat eratzen du

(varo).

Elikadurak badauka zerikusirik lesioekin?

Bai, asko, zuk elikadura on bat ez ba duzu ziurtat-

zen, batez ere, kirolaria bazara, proteinak eta Kar-

bohidratoekin, adibidez, partidu baten aurreko

gauean karbohidratoak hartu behar dituzu eta par-

tidu ostean depositu hori berriro bete janariak dira,

hartu, hartu egin behar dira baina neurri zehatz ba-

tean. Baina neskek hilekoa dutenean batez ere, bur-

din falta kontrolatu behar dute.

FLL EUSKADIRAKO BIDEA�

Kirola egiterakoan, kirolariek kontrola galtzen

dutenean, lotailu gurutzatua apurtzeko arriskua

daukate, hori dela eta, Laurobang taldeak hurrengo

proposamena egin du lesio hau ekiditzeko:

Belauneko larru azalaren barruan microchip bat

jarriko da. Belaunean, gainera goniometro bat jarriko

du kirolariak. Goniometro honen funtzioa balgoaren

angelua neurtzea da. Goniometroak 60º-tako angelua

baino gehiago neurtzen badu honek microchipari

seinale bat bidaliko dio bletooth bidez.

M i c r o c h i p a k

seinalea jasotzen

duenean koadrizeps

muskuloari deskarga

bat bidaltzen dio.

Muskuloa, deskarga

jasotzerakoan, uzkurtu

egingo da eta belauna

b a l g o - g r a d u a z i o

normalera eramango

du.

Ezagutzen ahal duzu norbait medikuntza erregeneratiboa egiten duena?

Bai asko egiten da baina ez bakarrik kirolean gauza asko-

tarako egiten da, adibidez, tendoietarako eta ligamen-

duentzako egiten da gehienbat. Ba dago mediku bat orain

duela 15 urte hasi zena honekin, Mikel Sanchez duena ize-

na, hori da adibidez Rafa 0adal tratatzen duen medikua.

Laurobang-eko partaideak 0erea Diazen azalpenak entzuten

eta apuntatzen

Goniometroa

Laurobang-en belauna baten maketa

Hurrengo irudian Laurobang taldeak egindako belaun

baten maketa agertzen da. Bertan Lego fitxa baten bidez mi-

krochiparen posizioa adierazten da.

Gure proposamenaren baliagarritasuna jakin nahian Le-

zamara joan ginen Josean Lekueri Athletic-eko medikuaren

aurrean proiektua aurkeztera. Proiektu zientifiko zein tekniko

aurkeztu ondoren elkarrizketa bat egin genion lan zientifikoa

hobeto dokumentatzeko.

Basto externo

Tendoi rotuliano

Tibial

anterior

Sartorio

Basto interno

Lotailu gu-rutzatuak

Recto anterior

Microchip

Peroneo

Laurobang taldearen hasierako proposamena


6 _________________________________________________________________________________________________________________________________________

Lotailu gurutzatuaren lesioari buruz informazio bilketan,

Joxean Leuke, Athletic efutbol taldeko medikua ere

elkarrizketatu du Laurobangek. Hona hemen lortutako

erantzunak:

JOXEA� LEKUERI ELKARRIZKETA

(Laurobang) Zeintzuk dira lotailu gurutzatuaren lesioen kausarik orokorrenak?

(Joxean Lekue) -0ormalean agertzen dira faktore bi:

Alde batetik kirolariaren berezko faktoreak, zuek azaldu

duzuen modura, ba badauz gorputzak berez dituen

ezaugarri batzuk.

Esate baterako, balgoa izatea belaunaren ardatzean

aldaketatxo bat izateak, horrek suposatzen du arrisku

faktore handia.

Beste arrisku faktore bat izan ahal da, lotailuaren beraren

osaketa edo konposizioa. Guk hemen gauden guztiok

lotailu gurutzatu bigunagoa ala gogorragoa izan

dezakegu. Are gehiago neskengan, lotailu batzuetan,

lotailu gurutzatua barne, hilekoaren zikloaren fasearen

arabera, gogorragoa ala bigunagoa egon daiteke.

Orduan faktore batzuk berezkoak, bertan daudenak ezin

direnak aldatu daudela bakarrik azaldu nahi dotzuet eta

beste aldetik kanpoko faktoreak dauz.

Kanpoko faktoreen artean da kirolak berak planteatzen

dituen beharrak dira. Adibidez, salto handi batetik

jausterakoan gertatzen diren indarrak, edo ,zuek azaldu

duzuen moduan, edozer kirol keinuan gertatzen bada zuen

ondokoak bultza egin zaituelako desoreka bat agertuko

da. Momentu horretan belaunari erantzun bat emotea

exigitzen zaio eta batzutan ezbeharraren eragina

belaunaren kapazidadea baino handiagoa da. Kasu

horretan lotailua apurtu egiten da.

Beraz laburrean esanda, faktore berezkoak eta kirolagaz

lotuta dauden beste faktoreak.

(L) Lotailua behin apurtzen baduzu errezagoa da beste baten apurtzea?

(J.L.)Erreza ez, gaur egunean egiten diren zirugiak direla

eta. Plastia bat jarri ezkero, normalean belauna gelditzen

da oso establea eta oso ondo baina arriskua badago.

Zeintzuk dira lotailu gurutzatua sendatzeko metodoa?

Bueno ba gaur egunean, metodorik argiena da zirugia.

Gaur egun egiten diren konponketarik zuzenena zirugia

da. Zirugia teknika desberdinekin egiten da baina gaur

egun teknika hoietatik isterraren atzeko partetik dauzen

muskuluetatik tendoi bat hartu eta tendoi horregaz

lotailu gurutzatuaren funtzioa ordezkatzea da erabiltzen

den teknika. Batzutan lotailu gurutzatuaren apurketa

partzialak gertatzen direnean erreabilitazio on bat

bideratu ezkero sendaketa funtzional on bat egitea

posiblea den eztabaidatzen ari da nahiz eta zirugia ez

egin. Baina bueno hori da mundu zientifikoan beti

dagozen eztabaidak eta beti aurkituko duzue autore

batzuk joera baten aldekoak eta beste batzuk besteren

aldekoak. Momentu honetan lotailu gurutzatuarekin lotuta

zirugiaren aldekoak direnak askoz gehiago dira.

Errezagoak dira?

Bueno errezagoak, inmediatoagoak direlako. Bestelako

erreabilitazioa planteatzen baduzu nahiz eta operatu ez

erreabilitazio on eta luze bat, ba beti suposatuko ditu ba

hiru, lau, bost hilabete. Zirugiarekin, gaur egun bataz

beste sei, zazpi hilabete bajan egon behar zara.

Zenbat denbora pasatzen da lotailu gurutzatuaren apurketatik zelaira bueltatzen zareneraino?

0ormalean, salbuespenak dagoz, jokalariaren animiaren

arabera izaten da. Lotailu gurutzatua bakarrik apurtu den

ala inguruko beste egitura batzuk apurtu diren begiratu

behar da. Horren arabera izango da errekuperazioa ze ez

da berdina lotailu gurutzatua bakarrik apurtzea ala

lotailu gurutzatuaz batera mekanismo berean apurtzea

menisko bat, kartilago zati bat. Zenbat eta lesio geiho

izan orduan eta sendatzeko denbora apurtxu bat luzatu

egiten da. Bataz beste, lotailu gurutzatua bera lesionatzen

denean lesiñotik futbolera jolasten duzun momenturarte

zazpi hilabeteko epea jartzen dogu.

Eta entrenatzera bueltatzen zaren arte?

Bai, entrenatzera bostgarren hilabetetik aurrera hasten

zara ariketa pilo bat egiten.

Korrika edo zerbait horrelakoa.

Bai, korrika, oreka edo ekilibriorako ariketak, indarreko

ariketak, ariketa kardiobaskularrak, gaur egun asko

egiten da, nahiz eta futboleko entrenamendua ez izan.

Lesionatuta edo operatuta egon den tipo batek esate

baterako igeri lekuara joan eta igeri egin edo running

pool deitzen dana egin ahal dau.

Txaleko bat jartzen dizute flotatzeko eta hankekin korrika

zauden bezala egiten duzu baina golperik izan barik

belaunean. Orduan laugarren hilabetean ariketak egiten

has zaitezke.

Laurobang Joxean Lekuerekin

“Proiketu oso interesgarria da, pentsatutako mekanismoak oso ondo daude” (Joxean Lekue Laurobang-en proiektuari buruz)


7 _________________________________________________________________________________________________________________________________________

JOXEA� LEKUERI ELKARRIZKETA Guk belauna apurtzen dugunean, iskiotibiala landu behar dugu?

Bueno landu behar duzu danak, belaun bat edo

orokorrean artikulazio bat lesionatzen danean, giltzadur

batek, bai belaunean, bai orkatilan, bai sorbaldak,

edozeinek, egonkortzaile estabilizadore pasibo batzuk

badituela pentsatu behar duzue. Berez barruago

dauzenak, ligamentoak, kapsulak, estabilizadore

pasiboak dira. Gero, ere beti giltzadura horren inguruan

dauden egonkortzaile aktiboak behatu behar dira eta

hauek muskuluak dira. Batez ere, belauneko aurreko

partetik daude kuadrizepsak eta atzeko partetik

iskiotibialak dauz. Barrutik aduktoreen zati batzuk dauz.

Lotailu gurutzatuaren funtzioa babesteko oso oso

garrantzitsuak dira iskiotibialak, kuadripzesak ere baina

iskiotibiala oso papera garrantzitsua jokatzen du.

Zer teknologia erabiltzen duzue lotailu gurutzatuaren apurketaren erreabilitaziorako?

Bueno, teknologiaz lotuta gaur egun, erreabilitazio

prozesu horretan zeuk aipatu dituzun faktoreak neurtzeko

dispositiboak garatzen hasi dira; esate baterako indar

plataformak edo estabilometria.

Zertarako da hori?

Ba zutik jartzen bazara horrelako plataforma baten

gainean ondoko informazioa jaso ahal duzu: zein da

zuen oreka hanka batean ala bestean eta lesionatua egon

den hanka besteagaz konparatu ahal duzu. Berdin

indarragaz, zer indarra daukazun lesionatutako hanka

bestearekin konparatuta neurtu ahal duzu. Honek eta

erreabilitazioaren arabera interbenzioa modifikatu ahal

duzu parametro horiek normalizatzeko.

Baita zuek aipatu dozuena ere, goniometroa ere. Gaur

egun goniometro sinpleak, digitalak dauz eta hauek ere

erabiltzen dira belaunen flexioa neurtzeko. Baita

dinamometro manualak ere erabiltzen dira muskulu

batzuen indarra neurtzeko. Beraz erreabilitazio

prozesuan gaur egun indarragaz, ekilibrioagaz lotutako

dispositiboak garatzen dira muskuluan dagozen

parametro asko horren gainean gero interbenzioak

egiteko.

Lezaman dituzue balgoa neurtzeko aparatuak?

Bai, zuk balgo bat goniometro bategaz neurtu ahal duzu

zuzenean edo erradiografia bat egin ahal duzu eta

erradiografia horretan egin neurketa. Baita bideo bat

egin ahal duzu. Mekanikako laborategi askotan,

balgoaren neurketa dinamikoa egiten dabez ze gauza bat

da ikustea ze balgo daukazun baldintza estatikoetan eta

beste bat salto batetik jausten zarenean, zenbateko

balgoa eragiten da zure belaunean. Honek lesionatzeko

arrisku gehiago egotea adierazten du. Orduan gaur egun leku askotan grabazio tridimetzionalak egiten dira

erreferentzia puntu batzuk jarrita, baldintza

dinamikoetan zelako moldaketa gertatzen den belaunean

neurtzeko. Ikusten dozuen modura teknologiaren esku

gauz.

Eta zer iruditzen zaizu gure proiektua?

Oso interesgarria, uste dut presentazioa oso ona dela

eta pentsatu ditzuen dispositiboak, oso ondo daude.

Gainera pentsatu behar dozue, zuek deskribatu dozuen

proposamena autokontroleko mekanismo bat da eta txip

bat jarri eta txip horrek neurtu muskulu bat aktibatzen

denean, ba hori da belaunak berez duen dispositiboa

babesteko. Kirolariak lesionatzen direnean berezko

mekanismoa galtzen dute. Momentu honetan zuen

proposamenak ordeskatuko luke kirolariaren babesteko

berezko mekanismoa.

ELIKADURARI DAGOKIO!EZ...

Aztertzen hasi al da gatz mineralen faltak belauneko lesioetan izan dezaken eragina?

0ik dakidala ez. Bai egin dira ikerketak ebaluatzeko

zer garrantzia duen gazt galerak edo gatz faltak

giharretako lesioetan baina ez artikulazioetan. Esate

baterako publikazio ugari dagoz erlazionatzen

gemeloetako gainkargak gatz mineralen galerakaz.

Zeintzuk dira belauna denborarekin erreakzionatzeko giharraren kontrakzioan eragiten duten gatz mineralak?

Mineral garrantzitsu asko hartzen dabe parte

giharretako kontrazkzioan. Alde batetik sodio eta

potasioa “bomba 0a-K” izeneko mekanismoan.

Sistema honi esker gihar zuntzak (fibra) exzitabilidade

izeneko kualidadea dauka. Beste maila batean kaltzioa

ere oso garrantzitsua da. 0erbio estimuloa gihar

zuntzaren barne-barnera sartzen danean erretikulo

sarkoplasmiko izeneko “biltegi”-tik kaltzioa kanporatu

egiten dau eta honek proteina uzkurgarri bereziekin

kontaktua eginez uzkurdura egiteko aukera emoten

dau. Beraz nik sodio-potasio eta kaltzioa

azpimarratuko neukez besteen gainetik.

Zein erlazio dute giharraren kontrakzioa eta nerbio inpultsuaren transmisioa?

Harreman handia daukee nerbio estimuloa eta gihar

lesioa. 0ormalean gihar baten uzkurketa (kontrakzioa)

lortzeko nerbio siustemaren estimuloa behar da .

Estimulo hau burmuine aldean diseñatzen da (buruan)

eta gero bizkarmunietik (medulatik) bera garraiatzen

da, bizkar nerbioetatik atera eta gihar zuntz guzti-

guztietara iritsi behar dau uzkurketa lortzeko. Beraz

uzkurketa horren ezaugarriak ere (sarritasuna,

indarra, trebetasuna…) estimuloaren ezaugarrien

arabera gertatzen da. Hori dala eta gihar lesioetan,

askotan, mugimendu behartuak edo maximoak edo

itxaroten ez ziren mekanismoetan gertatzen dira.

Egoera horretan nerbio sistemak , berak ere, ezin izan

dau agindu zuzena diseinatu, garraiatu eta gauzatu eta

horren ondorioz uzkurketa desegokia gertazten da eta

lesioa emoten da.


8 _________________________________________________________________________________________________________________________________________

Ander Sarabia, Lauro Ikastolako 3.DBHko ikaslea, lotailu gurutzatuaren lesioaren adibide da. Lagunekin jolasean estolda - zulo batean harrapatu zuen oina, eta ateratzerakoan, lesioa sufritu zuen. Horrela bizi izan du berak egunerokotasunean lesio hau:

(Laurobang) �ola apurtu zenuen lotailu gurutzatua?

(Ander Sarabia) Jolasten nengoen lagunekin eta konturatu

gabe oina estolda batean harrapatuta geratu zitzaidan,

bultzatu egin ninduten eta jiratu nahi izan nuenerako

lotailua apurtu nuen.

(L) Zer apurtu zenuen zehazki?

(A.S.) Medikuarengana joan nintzenean esan zidaten

lotailu gurutzatua apurtu nuela eta meniskoa ukituta

neukala. Horren ondorioz hankan belaunetako bat jarri

didate eta hainbat zailtasun ekarri dizkit.

Zer kirol mota egiten duzu?

Alde batetik futbolean jokatzen dut Lauro Ikastolako

futbol taldean. Eta beste alde batetik bizikletaz ibiltzen

dut Loiutik. Lesio honekin ezin izan dut jokatu futbolera

eta ere ez bizikletaz ibili. Azken egun hauetan oso

aspertuta nago ezer egin ezinik.

Zure lesioa sendatzeko ze konponbide eman dizu medikuak?

Ebakuntza bat egiteko oso gaztea naizela esan didate.

Orduan hamasei urte bete arte itxaron behar izango

dut meniskoaren eta lotailu gurutzatuaren ebakuntza

egin ahal izateko.

Zer aldaketa ekarriko ditu hori zure bizitzan?

Alde batetik Ikastolan zailtasun batzuk eduki ditut

lesioa dela eta, adibidez, takiletan egoteko, klase

batetik bestera mugitzeko edota klasean esertzeko.

Beste alde batetik ikastolan eta etxean ere nire denbora

librean ezin izango dut gustatzen zaizkidan kiroletan

jokatu.

Lauro Ikastolak zure lesioak ekartzen dituen eragozpenak hobeto eramateko erraztasunak jarri dizkizu?

Egia esan, bai. Gure klaseak bigarren solairu batean

daude eta eskailerak igo beharrean igogailu batean

igotzen usten didate. Eta klasean hanka jartzeko

aulkiak usten dizkidate.

*Likido sinonbiala: artikulazioetan agertzen den fluido

likatsu bat da.

Ze ariketa egin behar izango dituzu lesioa modu azkarragoan sendatzeko?

Oraindik ezin dut ariketarik egin, belaunean likido

sinobiala* daukat eta horrek belauna handitu egiten

dit.Likido sinobiala hortik joan arte ezin dezaket ariketa

bat ere ez egin. Orduan itxaron behar izango dut ezer

egin baino lehen.

Beste alde batetik, zer eramaten duzu orain belaunean?

Belaunean medula bat jarri didate. Honekin ezin dut

hanka mugitu eta horrekin belaunan dauden giarrak ez

mugitzea lortzen da. Belaunetako hau likido sinobiala

joaten zaidanera arte edukiko dut.

Ander Sarabiak erabiltzen duen belaunetakoa

LESIOARE� KASU HURBILAKA�DER SARABIA: “Lotailu gurutzatua

apurtu dut”


9 _________________________________________________________________________________________________________________________________________

Amaia Leonardo-k ere, Lauro Ikastaloka Euskal dantzeta-ko irakaslea eta futbol jokalaria, haren lotailu gurutzatua apurtzearen esperientzia kontatu du:

(Laurobang) Zer gertatu zaizu eta zehazki zer apurtu duzu?

(Amaia Leonardo)Futbol partidu bat jolasten nengoela,

jiratzera nindoanean hanka geldi geratu zitzaidan. Une

horretan lotailua apurtu nuen.

(L) Zer konponbide eman dizu medikuak zure lesioa sendatzeko?

(A.L.) Medikuarenera joan nintzenean ez zekiten zehazki zer

gertatu zitzaidan. Geroago lotailu gurutzatua apurtu nuela

esan zidaten.Oraindik ez dakit oso ondo zer egingo didate

baina egun hauetan pastilla batzuk hartzen ari naiz.

Geroago seguruena da ebakuntza bat egingo didatela,m

federazioak ordainduko didana.

Badakizu elikadurak lesioetan eragina daukala, elikadura aldatuko duzu?

Bai, badakit baina ez daukat pentsatuta nire janeurria

aldatzea. Gainera medikuak ez didate esan nire elikadura

aldatzeko.

Eta ebakuntza egin aurretik belaunean zerbait eraman beharko duzu?

Bai ebakuntza egin aurretik egun hauetan, medikuek

belauneko bat jarri didate. Horrela ezin izango dut belauna

mugitu.

Ebakuntzaren ostean zure klaseak emateko erak aldatuko dituzu, edo berdin jarraituko duzu?

Ez, ez neukan pentsatuta. Lesioa sendatzen zaidanean

espero dut klaseak beti eman ditudan moduan ematea.

Espero dut zailtasunak ez izatea.

Zer kirol egiten duzu ?

Hainbat kirol mota egitea gustuko dut, baina futbola da

gehien gustuko dudana

Zer zailtasun edukiko dituzu kirola egitean ebakuntzaren ostean ?

Egia esan ez dakit eta espero dut zailtasunik ez izatea.

Baina hori ebakuntzaren ostean jakingo dut. Orain dakidan

bakarra bost hilabete kirola egin barik egon behar naizela.

Lesio hau eguneroko bizitzan zailtasunak jarri dizkizu?

Bai, beno belaunekoa eguneroko gauzak egitean oso

deserosoa da horrez gain hau eramateak gauza mordoa

egitea mugatzen dizkit.

Zer erraztasun jarriko dizkizute zure eguneroko bizitzan edo bizitza profesionalean?

Ez daukat zailtasun handirik eguneroko bizitzan,

bakarrik belaunekoa eramateak eragiten dizkidan

deserosotasunak.

Lesio hau edukitzeak lan egiteko eran ohiturak aldatuko dizkizu?

Ez, orain arte kirola egiten egon naizen moduan

jarraituko dut, ez ditut nire ohiturak aldatuko.

LESIOARE� KASU HURBILAK

AMAIA LEO�ARDO “Futbolean nengoela

apurtu nuen lotailua”

Amaia Leonardok erabiltzen duen belaunetakoa


10

Baina microchip honek neurketaz gain ondoko funtzioak ere programatuta izango

ditu:

1.Funtzioa: Sensoreek bidaltzen duten

seinalearen bidez, neurketak prozesatu egingo

ditu microchipak. Horrela ba, balgoak

graduazioa gainditzen duenean (60º),

microchipak basto externoari deskarga bat

emango dio. Horrela belauna bere balgo

naturalera bueltatuko da.

2.Funtzioa: Microchipak neurtutako gatz-

mineralen indizeak PDA batera bidaliko ditu.

Gatz mineralaren indizea, minimo batera

heltzen denean lesioak areagotzen dira. Beraz

b e r r e g o k i t z a i l e a k PDA - n d a u k a n

informazioarekin lesioa sahies dezake.

Estatuko finalera begira, urtarrilaren 11an haien proiektu zientifikoa

Euskalteleko egoitzan (parke teknologikoan) aurkeztu zutenetik, Laurobang

taldeak aurreko proposamenari honako berrikuntza oso deigarria gehitu diote:

neurketa sistema microchiparen barruan integratzea. Microchipak ondoko

neurketak egingo ditu:

a) Balgoaren neurketa: sensoreen bidez

balgoaren graduazioa neurtuko dugu,

sensorea artikulazioaren artekoleroaren

erdian (femur eta tibia erdian).

b) Gatz mineralen kopuaren neurketa: Sodio eta Potasio

indizeak neurtuko ditu. Indize hauek zer ikusi handia

daukate lesioen prebentzioekin, ahalbideratzen baitute

kuadrizepsaren kontrakzioa estimulu baten aurrean.

PDA

HOBELERROAK HOBELERROAK Microchip

programatua


1. sensorea

(artikulazioaren arte-

ko lerroan)

2. sensorea

(0a, K indizen neur-

keta)

microchipa

11

Adituek uste dute zapatilaren heltzea lesio honen eragilea dela.

Horregatik, lesioak ez emateko eta zapatila jokalariarentzat

erosoa izateko zapatila bat diseinatzerakoan egonkortasuna,

arintasuna, indargetzea eta transpiragarritasuna dira bilatzen

diren

ezaugarri nagusiak. Aldi berean zapatila-zolak, normalean

kautxuz egiten direnak, oratze egokia izan behar du jokalariak

laban ez egiteko.

Etxarriarrak bi paretetako golpea eman zuen pilota errestatzerakoan

berriro zutik jarri zenean lurra hezea zegoen eta lurrera jauzi zen bere

pisu guztia belaun batean jarriz. Aurretik lesio bat eduki zuen ,

abuztuaren 28an Elgoibarren, baina jokatzen jarraitu zuen.Baina orain

eduki duen lesioa sendatzeko 6 hilabete behar ditu.Beste hainbat

jokalariek eduki dute lesio hau, adibidez, Aimar Olaizola, Abel Barriola

…

Eskuko lesioak betidanik gehien gertatu izan diren lesioak izan

arren azken boladan lotailu gurutzatuko lesioa areagotzen ari da .

Hau da Aitor Zubieta pilotariaren kasua. Master Kutxa semifinalean

Oinatz Bengoetxearen kontran jokatu zuen partiduan apurtu zuen,

Labriten (Irun).

Proiektuari microchip programatu bat gehitzeaz aparte, Laurobangen

hobelerroen barnean, lotailu gurutzatuaren lesioa beste hainbat kiroletan

aztertzen hasi dira. Izan ere, futbolean ez ez ezik lesio hau beste kirol

batzuetan ere oso ohikoa da, eskupilotan eta eskian zehazki.

Labriteko frontoia (Irun)

HOBELERROAK HOBELERROAK

Aitor Zubieta pilotari nafartarra

lesionatze unean

Lotailu gurutzatuaren lesioa eskupilotan

Aitor Zubieta pilotari nafarta-

rra


Astorek diseinatutako pelotarien kirol zapatak

Marruskadura indarra, higiduraren aurkako norantzan, gorputzetan kontaktu-gainazalean azaltzen den indarra da. Higiduraren kontrako

norantzan agertzen den indar honek ordea mugimendua egotea ahalbidetzen du, izan ere, indar hau gabe ez legoke mugimendurik gainazal

lau batean, labainketa egongo litzatekelako.

Lotailu gurutzatuaren lesioa, jokalariak bat-bateko norabide aldaketa egiten

duenean gertatu ohi da. Zapatilaren zolak ez du higidura jarraitzen beharbada

agarre gehiegi daukalako eta belaunaren gain indar bikote sortzen da irudian

agertzen den moduan.

Hurrengo orrialdean Laurobangek diseinatutako

zapatilaren prototipoa, lotailu gurutzatuaren le-

sioa sahiesteko helburua duena MARRUSKADURA MARRUSKADURA

INDARRA

12

LAUROSKUPI

• Eskupilotarako zapatila berriztatzaileak

microchip baten bidez kontrolatuak.

• Agarre ezberdineko zapatila-zolak pilotariaren norabide aldaketa errazteko eta modu honetan lotailu gurutzatuko lesioa saihesteko.

• Oinetako presio gune ezberdinak kontuan hartzen dituen plantila berezia, balgo anatomikoa zuzendu ahal izateko.

MICROCHIP PROGRAMATUA

M i c r o c h i p a k b a l g o a r e n

g r a d u a z i o a n e u r t u k o d u . Programatu tako angelua ez gainditzeko seinale bat igorriko dio

zapatilan dagoen errezeptore bati. Errezeptoreak mikrotakoak igotzeko mekanismoa aktibatuko du. Zenbat

eta tako gehiago barrurantz orduan eta agarre gutxiago.

2.0 Sport and health

WWW.LAUROBANG.BLOGSPOT.COM / [email protected]

AGARRE EZBERDINEKO ZAPATILA- ZOLAK Kautxuzko takoak zapatila-zolaren barrura sar-

tuko dira behar den agarrearen arabera. Micro-

chipak barrura sartzen diren takoak kontrolatu-

ko ditu.

Tako gehiago agarre gehiago

Tako gutxiago agarre gutxiago


13

Nik ez nekien

l o t a i l u

gurutzatuaren

lesioa existitzen

z e l a , z u e n

p r o i e k t u a r i

ezker ezagutu

nuen.

Baina oso lesio interesgarria iruditzen zait

futbolarien eta pilotari batzuen artean oso

ohikoa delako. Nire uztez ez dago ezer

garrantzitsurik aldatzeko zuen proiektuan,

baina beno idazteko era edo ortografia

hobetzen saiatuko nintzen, hori bakarrik.

Azkenik, esateko globalki oso interesgarria

iruditzen zaidala, kirolaren barruan gai

garrantzitsu bat tratatzen duelako, lesioena.

FOTOI�KESTA

Egia esan, nik ez

n e k i e n l o t a i l u

gurutzatuaren lesioari

buruz ezer ere, zuen

proiektua dela eta

ezagutu nuen eta

g e r o a g o e u s k a l

telebistan. Zuen proiektua, ez dut konparatuko

pasadan urtekoarekin edo beste taldearekin. Baina

oinarri zientifikoa duela ikusten da eta

informazioa kontrastatu egin duzuela. Beste

taldeek agian zientzia-fikziozko ideiak ziren

baina zuena ez. Ahozkoa, nire ustez oso ondo

egin zenuten, bakarrik, aurkeztu zenutenean

powerpoint-ean argazki asko zeuden eta hitz

egiterakoan hitz tekniko pilla erabili zenituzten.

Hori jendeak agian ez zuen ulertu. Horretarako

puntero batekin argazkiak seinalatu eta hitz

teknikoak azaldu behar dituzue.

Lotailu gurutzatuaren lesioa askotan

entzunda neukan , futbol zale amorratua naiz

eta lesio hau futbol jokalari askori gertatzen

zaie. Zuen proiektua, beste alde batetik, oso

interesgarria eta originala iruditu zait.

Gainera, bioteknologia puntaz-puntako

zientzia bat da eta izugarrizko etorkizuna du.Amaitzeko, nire

uztez bideo gehiago jarriko nituzke. Baita internet zuen

proiektu gehiago sakonduko nuke , Tuenti, Facebook eta

Youtuben bideoak igoko nituzke jendeak zuen proiektua

gehiago ezagutzeko. Baina ez dut uzte aldaketa gehiago

egingo nituzkeela oso ondo pentsatutako proiektua iruditzen

zaidalako.

Gure proiektuaren kanpoko ikuspegia zein zen jakiteko gure inguruko hiru pertsonei inkesta xume bat egin genien. Hona hemen egindako galderak eta lortutako erantzunak

• Entzunda zeneukan lehendik lotailu gurutzatuaren lesioa existitzen

zela?

• Zer iruditzen zaizu gure proiektua globalki ?

• Zer hobelerro jarrito zenioke gure proiektuari?

JESUS A�GEL GARCÍA (Lauro Ikastolako DBH-ko zuzen-daria eta lenguako irakaslea)

AITOR FUE�TES (Lauro ikastolako 3DBHeko ikaslea)

JESUS ASPE (Lauro Ikastolako ikasle baten aita)

�ik ere lotailu gurutzatua

apurtu dut!!

LUR (Gamizeko euskal—hartzai txakurra)


14


Otsailaren 24an Laurobang taldea Donostiako Nano-

gunera joan dira. Bertan Enrique ( komunikazio ardura-

duna ) entrebistatu eta berarekin hitz egin dute. Lehen eta

behin haien proiektu zientifikoa aurkeztu diote, lotailu

gurutzatuaren lesioaren ingurukoa. Ondoren aurkezpena

ikuztean izan dituen zalantzak argitu diote gazte hauek.

Onez gain aurkezpenari buruzko iritzia eman die, oso po-

sitiboa izan dena. Beste alde batetik mikrochipen arloan

zenbait aholku eman die adibidez belaunean bi jartzeko

bat izan ezik, haren ustez horrela haien arteko angelua

bakarrik neurtuko zen.

Geroago berak nanoteknologiari buruzko aurkezpen

bat egin die. Bertan nanoteknologia zehazki zer zen

azaldu die, gainera gai honen bitxikeriak kontatu dizkie

eta baita haien proiekturako baliagarriak izango diren

materialak proportzionatu dizkie.

Pasadan otsailaren 24an Laurobang taldea

Astorera (Arrasate) joan dira. Han Michaelekin

(marketineko arduraduna) geratu dira, haien

proiektua azaltzeko eta fabrikan nola lan egiten

zuten ikuzteko.

Lehenik eta behin fabrikara joan dira, lantzen zituzten produktuak nola

sailkatzen eta gordetzen zituzten ikuzteko, berezitasun handiena lan

guztia automatizatuta zegoela da.

Geroago, Laurobang taldea beraien proiektua aurkeztu diote eta honek haren iritzi profesionala

eman die. Proiektu interesgarria dela esan die baina I+D talde handi bat behar dela proposamena

aurrera eramateko. Honekin batera Michalek aurkezpen txiki bat eman die zapatiletan eta materialetan

egon diren aurrerakuntza ezberdinak azalduz. Merkatuan innobatu behar dela eta proposamen berriak

aurkeztu behar direla esan die, konpetentziaren atzetik ez geratzeko. Gainera produktu berriak

merkatura ateratzea erosleak zure markan arreta gehiago jartzea eragiten du gehienetan.

Baita kirolari famatuei diseinatutako arropa erakutsi die adibidez

Real Sociedad klubeko kamisetak eta honekin kontatu die kirolari

askori haien arropak pertsonalizatzen diete behar dituzten ezaugarriei

begira. Gainera enpresatik ibili dira ikuzten jendea nola lan egiten zuen

eta nola banatzen zuten lana.

Azkenik azaldu die nola ez dago zapatila modelo berdina hainbat

kiroletarako baizik eta kirol bakoitzak berezitasun bat daukala. Baita

eskupilota merkatu txikia dela esan die eta horregatik ez duela pena

ematen modelo zehatz-zehatz bat fabrikatzea.

Astore eta �anogunera egindako irteerak

FabriKan ateratako argazkia

Enriquek aginado aurkezpena

Astoreko sarreran

0anoguneko sarreran

15

Nanoeskala atomo eta molekulen eskala

da zeinetan metroa eta nanometroaren arteko

erlazioa honakoa den:

Alboko segidak eskala hau zein txikia izatera

heltzen den azaltzen du, haur batetik eta fulereno

(nanoestruktura) bat arte dagoen tamaina

diferentzia agerian utziz

�anoteknologiaren aplikazioa Laurobangen proposamenean

Ondorengo irudietan naturan

dauden eskalatzaile hoberen

hanken itxura mikroeskalan

agertzen dira. Ezkerretik

eskumara bagoaz ikusi daitekeen

bezala hanken filamentuen

kopurua eta lodiera txikituz doaz.

Ikusten den bezala gecko-a da

naturan aurkitu den

eskalatzailerik hoberena, arrazoia:

bere hanketako larruazala.

Estatu Batuetan patentatuta

dago jadanik sistema itxaskor bat

on-off sistemarekin. Honek esan

nahi du materiala nanoteknologia

erabiliz eta geckoren nanoegitura

erabiliz diseinatuta dagoela.

Lauro eskupi 3.0:

Zapatilaren zolak geckoaren

oinen gainazala imitatuko du. Hau

da iletxo txiki batzuk izango ditu

agarre handiago izateko. Iletxo

horiek kontrolatzeko zapatilak

sistema magnetiko bat izango du

barnean mikrochipak

kontrolatuko duena, hau da,

balgoa gainditzean, sistema

magnetikoak iletxoak erakarriko

(gordeko) ditu zapatilaren

marruskadura gutxitzeko.


Mikrochipak switch (interruptorea) on/off

konexioa kontrolatuko du agarrea aldatu nahi

duenean (eremu magnetikoa aktibatuz), belauneko

balgoa limite kritikora heltzen denenan.

Harilak (bobina) zolaren iletxoak erakartzen

dituen eremu magnetikoa sortzen du.

�anoteknologia Laurobang-en

proposamenean

Gecko-a munduko es-

kalatzailerik

hoberena

Geckoaren egitura eskalaren

arabera, azkena nanoeskala

izanik

HAURRA ARKAKUSOA BAKTERIA FULLERE�O 1 m 1mm 1µm 1nm

Ba al zenekien...

1m=10000000mm

1nm=10-9 m

16

FLL ESPAI�IARAKO PROIEKTU ZIE�TIFIKOARE� LABURPE�A

BELAUNEAN MIKROCHIP INPLANTEA

Lotailu gurutzatuaren

apurketa sufritu duten

kirolariengan

KONTROLATU


- Zola polimero berezi batekin diseinatuko da, honek gecko muskerraren larruazala nanoeskalan imitatzen

du.

- Agarrea txikitzeko zolaren nano-iletxoak eremu magnetiko baten bidez erakarri (igo) egingo dira lesioa

saihesteko.

- Microchipak eremu magnetikoa aktibatu/desaktibatzen du balgoraren neurketaren arabera.

- Sentsoreen bidez belauneko balgoa neurtuko da.

- Balgoa limite kritikotik pasatzerakoan deskargak emango

dizkio vasto externoari, belauna bere graduazio normalera

bueltatuz.

Entrenatzaileak gatz-

mineralen indizeak

neurtuko ditu, Na eta

K indizeak, baxu dau-

den ikusteko.

ESKERRAK

lauroscience-2011

Documents