laburpena

Download Laburpena

If you can't read please download the document

Upload: jake-rayo

Post on 28-Jun-2015

184 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

  • 1. UGALKETA FUNTZINOA Bizitzaren etapak Bizitzan zehar, pertsonok hainbat etapa igaroten doguz; adibidez nerabezaroa eta helduaroa. Etapa bakoitxak ezaugarri berezgarri jakin batzuk daukaz.Haurtzaroa Jaiotean hasi eta eta, gitxi gorabehera, 12 urtegaz amaitzen da. Aldi horretan,a neskamutiloak asko hazten dira, denpora gitxian, eta hainbat gaitasun hartzen hartzen dabez adibidez idatzi.Nerabezaroa Haurtzaroaren eta helduaroren arteko transizino aroa da. Gitxi gorabehera 12 urtetik 19 urterarte iraurten dau. Alde horreetan, nerabeek aldaketa fisikoak eta psikikoak gertatzen dira aldi honetan.Helduaroa hiru etapa nagusitan banatzen da: gaztaroa helduaroa eta zahartzaroa.Gaztaroa25 urte arteko aldia da, gitxi gorabehera. Aldi horreetan nortasuna finkatzen da, eta nerabezaroko aldaketak onartzen dira.

2. Helduaroa Etaparik luzeena da eta, gitxi gorabehera, pertsonak 60 urte inguru betetakoak amaitzen da. Aldi horreetan pertsonek familia sortzeaz enkargatzen dira.Zahartzaroa Bizitzako azken etapea da. Aldi honetan zahartzaroaren lehenengo sintomak agertzen dira adibidez: ule zuriak. Adinekoek bizitzako esperientzia handia dute eta besteekin banatzen dute.KARAKTERE SEXUALAK Karaktere sexualak Karaktere sexualak gizonezkoen eta emakumezkoen gorputzak berizten dabezan ezaugarri fisikoak dira.Karaktere sexual primarioak Gizoneen eta emakumeen ugalketa aparatua osotzen daben sexu organoak dira, eta jaiotzetik daukaguz.Karaktere sexual sekundarioak Gure gorputzean gertatzen diran aldaketak dira, eta gizonezkoen eta emakumezkoen gorputzak kanpotik bereiztea ahalbidetzen dabe. 3. Ugalketa aparatua Emakumezkoen ugalketa aparatua Emakumezkoen ugalketa aparatua gehienbat emakumeen gorputz barruan dagozan organoek osotzen dabe. Organo horreen izenak honek dira: obulutegia, falopioren trompak, umetokia, beginea eta bulbea.Obulutegia Arbendol formako organo txiki bi dira. Organo horreetan obulu izeneko sexu zelulak sortzen dira. Pubertarotik aurrera, heldu egiten dira.Falopioren trompak Obulutegia eta umetokia lotzen daben hodi bi dira.Umetokia Buruz beherako madari formako organo hutsa eta gihurtsua da. Haurdunaldian, umetokian garatzen da izaki berria. 4. Baginea Umetokia kampoaldeagaz lotzen dauan hodi gihartsua da.Bulbea Emakumezkoen ugalketa aparatuaren kampoaldeko organo bakarra da. Ezpain izeneko azalaren toleztura batzuk osotzen dabe, ezpeinek baginearen sarrere babeztaten da.Gizonezkoen ugalketa aparatua Testikuluak Arrautza formako organo bi dira. Pubertaroan, espermatozoideak, sexu zelula maskulinoak, sortzen hasten dira. Gorputzaren kanpoaldean dagoz, eskroto izeneko azaleko boltza batez bebeztuta.Hodi deferenteak Testikuluak eta uretrea lotzen dabez, eta gizonezkoen gorputz barruan dagoz.Semen besikulak Prostateagaz batera semen jariakina ekoizten daben guruin bi dira. Guztiak gorputzaren b barrualdean dagoz.Zakila Kanpoko organo gihartsua da, eta barruan uretrea dago. Zakilaren muturra zabalagoa da, eta glande dauka izena; glandea estaltzen dauan azalari prepusio deitzen jako.Uretrea Gernua eta semena, hau da, semen jariakinen eta espermatozoideen arteko nahasturea, kanporatzen dauzan hodi bi dira.Ernaltzea Ernalketa zelula sexual ar eta emeak, ugaztunengan espermatozoidea eta obulua hurrenez hurren, zelula bakarra osatzeko elkartzen diren prozesua da; zelula hau, gero, zatikatu egiten da eta prozesu horretan beste indibiduo bat sortzen da. Izaki honek, sortzaile bakoitzetik erdibana hartzen ditu kromosomak eta hauetatik heredatzen ditu gero agertuko zaizkion ezaugarri biologikoak. Ernalketa landare fanerogamoen kasuan ere gertatzen da, non polen ale bakoitzeko bi gametoak beste lore bateko edo lore bereko karpeloan sartzen diren.Haurdunaldia Haurdunaldia gizakion ernaldia da. Aldi hori sorkuntzan hasten da, eta erditzean amaitzen. Bederatzi hilabete irauten du, hiru hiruhilekotan banatuta. 5. Erditzea Azken hileko aldia izan eta handik 280 egunetara erditu ohi da emakumea. Erditzea behar baino lehenagokoa dela esaten da azken hileko aldia izan eta 180 eta 260 egun bitarteko epean izaten denean, eta berantiarra haurdunaldiaren batezbestekotzat hartutakoa baino hamalau egun geroago izaten denean. 6. Erditzea Azken hileko aldia izan eta handik 280 egunetara erditu ohi da emakumea. Erditzea behar baino lehenagokoa dela esaten da azken hileko aldia izan eta 180 eta 260 egun bitarteko epean izaten denean, eta berantiarra haurdunaldiaren batezbestekotzat hartutakoa baino hamalau egun geroago izaten denean.