Miércoles, 11 de abril del 2007 | Número 847 | Año 25

La Voz de Galicia

la voz de la

Consulta a web do Programa Prensa-Escuela: www.prensaescuela.es

PINTO & CHINTO

escuela

Cando entón se falaba cos profeso-res sobre o xornal na escola, xurdían

enseguida tres conexións: o traballo coa imprenta e con textos didácticos editados nas escolas do movemento pedagóxico de Freinet, o coñecemento e estudo da prensa na aula como un medio de comunicación social e, por suposto, a prensa editada na mesma escola en forma de revistas ou de diarios escolares. No número 1 de La Voz de la Escuela (14 de abril de 1982) destacábase unha nova idea:

«La Voz de la Escuela se ha elaborado didácticamente seleccionando noticias de la prensa, la radio, la televisión y re-vistas especializadas de todo el mundo, con el fi n de ser utilizada en clase.

–Es una alternativa para los libros de texto que pueden alcanzar así mayor interés y actualidad.

–Y es una invitación seria a la remode-lación de los programas escolares que deben responder, con mayor acierto, a los problemas de hoy y de la sociedad futura.

–Pero el objetivo principal de esta ex-periencia va más lejos todavía y consiste en la introducción del periódico en la escuela para que profesores y alumnos trabajen partiendo de la noticia y construyan sus propios programas en contacto con la vida».

O xornal ten, sen dúbida, a súa metodoloxía propia. Presenta as súas noticias, intentando cumprir en todo momento con catro principios básicos: a obxectividade da mensa-xe, a claridade na presentación, a comprensión do que se escribe e o interese dos lectores. Estes catro in-dicadores ben poderían servir tamén directamente para a didáctica escolar. Con todo, desde o principio, a escola tiña que engadir algo imprescindible: o desenvolvemento de actividades prácticas, accesibles, e a utilización de novos recursos para que eses ca-tro principios fosen tamén efectivos na aprendizaxe escolar.

Hoxe día o xornal é unha alternativa ao libro de texto. Non para deixalos de lado, de ningún modo, senón para

darlles interese e actualidade. Ata se destacaba un obxectivo maior: a remodelación dos programas escola-res que deben responder, con maior acerto, aos problemas de hoxe e a sociedade futura.

Xa que logo, non se trata dun enga-dido paralelo ao currículo académico, senón de algo que debe estar dentro dos programas de cada área. E cunha misión de calidade difícil: as noticias que chegan a clase deben presentarse como un reto que implique a todos os alumnos, xa que a moitos deles corresponderalles a solución futura dos problemas que hoxe se lles pre-sentan.

Disfrazado de pequenoO suplemento La Voz de la Escuela non tiña nin ten unha entidade inde-pendente. Nace dentro do xornal e acompáñao na súa distribución non só ás escolas, senón a todos os lecto-res. E niso constituíu, sen dúbida, un acontecemento singular e inédito, e de rigorosa estrea no noso ámbito

nacional da prensa española, pionei-ro entre todas as experiencias que lle seguiron.

Non se trataba dun suplemento máis dos que dan máis corpo, grosor, papel, letra e imaxe, pero son máis e máis periódico. O suplemento La Voz de la Escuela tomou o papel de espello: é ofrecerlle ao xornal un autorretrato e darlle ton, brevidade, selección e imaxe para que, disfrazado de máis pequeno, vaia á escola, e suba aos pupitres. Desde entón soubémolo: o exemplar do xornal morre e destrúese cada día. O suplemento consérvase, soubo vivir, polo menos, 25 anos. Anda, rapaz, ánimo, que che quiten o bailado.

La Voz de la Escuela naceu en La Voz de Galicia o 14 de abril de 1982. Cinco anos máis tarde alcanzaba unha tirada de máis de 400.000 exemplares e dis-tribuíase en seis importantes xornais rexionais: El Correo Español-El Pueblo Vasco, Heraldo de Aragón, Diario de Navarra, Diario de Mallorca, Las Pro-vincias e Diario de Burgos.

Foi hai vinte e cinco anos O suplemento, que quere ser espello do xornal, subiu aos pupitres o 14 de abril de 1982

XXV ANIVERSARIO DE LA VOZ DE LA ESCUELA

miércoles, 11 de abril del 2007 | la voz de la escuela2 >> experiencias

Catro centros educativos de Galicia amosan que a da prensa coa escola é unha relación que funciona

comenta unha das alumnas. No entanto, a noticia do día que resulta elixida por máis alumnos de primeiro C é a relativa ás mortes causadas por atropelos en Ga-licia. A raíz da información, os rapaces achegan as medidas que poderían reducir este tipo de sinistros: que os condutores circulen a unha velocidade prudente, que os pasos de cebra estean ben sinalizados ou que os peóns se fagan «moi visibles» usando roupa refl ectinte (chalecos, za-patos, bandas para os brazos...).

Ao que se ve, cada noticia desata unha chuvia de ideas que adquiren con facili-dade a forma de coñecementos. A clase remata de seguida. Faise tan curta como proveitosa, tal como adoitan parecérnolo os bos momentos.

Un equipo moi profesionalA seguridade viaria é tamén un dos temas que preocupan aos alumnos de cuarto de ESO do CPI Bembibre, en Val

de argumentar. Estamos a 28 de marzo. Unha das no-

ticias elixidas é: «Consumo prohíbe los mecheros sin dispositivos de seguridad infantil». Tras ler o titular, o alumno di que escolleu a información porque a norma, que se aplicará a partir do 2008, lle parece moi positiva para reducir as mortes anuais que están a provocar os chisqueiros cando caen nas mans dun neno. Outro rapaz explica que está de acordo coa prohibición, pero que debe-ría impoñerse antes para poñerlle freo o máis pronto posible á suma de vítimas que resultan de utilizar un chisqueiro como se fose un xoguete.

Pola súa banda, tres rapazas decántanse por unha noticia de Local que recupera un suceso acontecido hai máis de trinta anos: «Un mejillón mataba a una anguila en A Pasaxe». «Escollín isto porque me parece incrible que un ser tan pequeno sexa capaz de acabar con outro maior»,

A prensa e a escola van engadindo anos e experiencias á súa relación.

Unha relación que funciona imprimin-do actualidade nas materias de estudo e carácter pedagóxico aos contidos dun xornal, segundo o que contan os protago-nistas desta reportaxe, persoas que con-tribúen a facer das aulas un espazo en movemento. «Grazas á lectura do xornal, os alumnos descobren o signifi cado de moitas palabras», apunta a mestra Emilia García, do CPI San Sadurniño. «Partindo dunha noticia ou reportaxe é máis doado e atractivo explicar, por exemplo, as fases dunha eclipse de Lúa», comenta María José Pérez Sierra, profesora de Naturais no IES de Elviña, na Coruña. Pola súa parte, Román Cerqueiro, do IES As Bizo-cas, do Grove, expón que «traballando co periódico, apréndese como se argumenta unha idea ou as particularidades de cada xénero informativo ou de opinión». «O xornal —conclúe Alberto Sacido, do CPI Bembibre, en Val do Dubra— acaba por converterse no libro de texto».

La Voz achégase a catro centros es-colares dos 335 (ata 1.208 aulas) que en Galicia están subscritos ao seu Programa Prensa-Escuela, desenvolvido pola Fun-dación Santiago Rey Fernández-Latorre. Os catro veñen dar unha pequena pero representativa mostra da experiencia de adquirir coñecementos a ritmo de xornal.

O periódico na aulaNo Instituto de Elviña, da Coruña, te-mos a oportunidade de asistir a clase cos alumnos de primeiro C de ensi-nanza secundaria. É unha aula de 15 alumnos que xa cumpriron ou están a piques de cumprir os 13 anos. Chega a hora de traballar co xornal. Cada un dos rapaces posúe un exemplar no que debe escoller unha noticia, a que máis lle interese do día. Despois explicará o porqué da súa elección e xurdirá unha conversa de grupo, guiada pola profesora María José Pérez Sierra, na que as ideas vanse engarzando unhas coas outras con total naturalidade. Esa é a clave á hora

Aulas a ritmo de xornaldo Dubra. Segundo relata o seu profesor de Lingua e Informática, Alberto Sacido, estes estudantes chegaron a presenciar in situ un deses controis de alcoholemia que a Garda Civil acomete polas noites co fi n de combater a sinistralidade nas estradas galegas. Amais de tomar con-ciencia dunha realidade con resultado fatal en moitos casos, a da perigosa combinación de alcohol e velocidade, os rapaces seguiron en vivo o traballo de prevención que os axentes despregan no asfalto no transcurso da madrugada.

Neste centro de ensino de Val do Dubra atopamos o que máis se parece a unha redacción de periódico. Unha redacción ideal que dende o 2000 edita anualmente o xornal A Chave, cunha tirada de ata mil exemplares. Xestionado polos estudantes de cuarto de ESO cos ingresos que re-cadan facendo publicidade de empresas locais, é o exitoso resultado do traballo en equipo que acometen durante o curso escolar os alumnos de Alberto Sacido Romero. Este profesor, que leva o seu labor educativo moito más alá do espazo da aula, entende que o xornal pode converterse no mellor manual de aprendizaxe. «Os textos xornalísticos son moito máis próximos que os libros de texto. Lendo entrevistas, por exemplo, apréndese a distinguir a estrutura deste tipo de xénero, os modos de enlazar unhas preguntas con outras, a cohesión interna que require a peza», subliña.

Alberto Sacido cualifi ca o Programa Prensa-Escuela como unha boa inicia-tiva ao obxecto de crear nos alumnos o hábito de lectura do xornal e comezar a espertar neles as ganas para levar a cabo a elaboración dun propio. «Lemos o xornal todos os días —di o mestre—, e todos os días os alumnos levan cadanseu exemplar para a casa. Nas clases, a lectura do perió-dico é o punto de partida dunha intensa análise de seccións, xéneros informativos e tipos de texto».

Tras coñecer a fondo a estrutura e os contidos dun xornal, ponse en marcha o proceso para elaborar o propio, A Chave. O adxectivo que mellor cualifi ca o traballo de profesor e alumnos neste eido é, sen dúbida, profesional. Móven-se, documéntanse, escriben e maquetan como auténticos periodistas. Esa calidade fíxoos merecedores de varios premios xornalísticos, entre eles o de Mellor Periodista Xuvenil, que convoca anual-mente La Voz de Galicia.

Os alumnos conseguiron entrevistas con personaxes como Isaac Díaz Pardo, Óscar Pereiro e mesmo o ex alcalde Paco Vázquez, ao que se achegaron nunha viaxe a Roma que emprenderon tras un exercicio de documentación na procura de voos baratos con destino a cidades europeas. Moitos dos traballos xornalís-ticos destes estudantes competirán en certames autonómicos e nacionais, e formarán parte de A Chave. Aínda que este sistema exemplar de aprendizaxe ten o atractivo dun xogo, non o é. É un intenso labor periodístico que os pre-mios só poden recoñecer en parte.

> XXV ANIVERSARIO DE LA VOZ DE LA ESCUELA

> Ana Abelendaana.abelenda@lavoz.es

PATRICIA GAGO

Os alumnos de primeiro C do IES de Elviña, na Coruña, traballando na aula co xornal

SANDRA ALONSO

Alumnos do CPI Bembibre, de Val do Dubra, preparan na clase de Informática os traballos para o concurso Mellor Periodista Xuvenil deste ano

miércoles, 11 de abril del 2007 | la voz de la escuela experiencias >> 3

O pasado mes de xaneiro, o premio ao mellor blog foi outorgado por La Voz ao IES As Bizocas, do Grove. Distinguiu a calidade do seu caderno, @s Mec@s, elaborado para implicar aos alumnos da asignatura Técnicas de Expresión Escrita nos contidos da materia facéndoos máis próximos, interactivos e, xa que logo, máis atraentes. O profesor Román Cer-queiro subliña que a bitácora serviu sobre todo para motivar aos seus alumnos. «O que se pretende co caderno dixital é que os alumnos se animen a escribir máis e que o fagan co coidado que require a lin-gua cando se fai pública, cando se expón aos demais a través da Rede», comenta.

O blog das Bizocas funciona na ac-tualidade, segundo apunta Cerqueiro, como un taboleiro de anuncios en rede. Nel mestúranse comentarios e exercicios relativos a Técnicas de Expresión Escrita cos vinculados a outras materias, como inglés ou música.

Así, neste caderno dixital atopamos de todo un pouco: dende enlaces a recursos lingüísticos de interese, como a Galipe-dia, e actividades propostas polo profesor de Técnicas ata textos en inglés sobre O Grove elaborados polos estudantes, pasando por refl exións sobre a prensa do corazón, crónicas deportivas, recen-sións de actividades nas que participan os alumnos do instituto, curiosidades lingüísticas (como a orixe da expresión a todo fi lispín) ou a noticia que dá conta dos primeiros pasos da orquestra Osff, das Bizocas.

Segundo Román Cerqueiro, os alum-nos decántanse na súa maior parte polas noticias de seccións como Deportes e Televisión, pero a intención do mes-tre é que se acheguen tamén a outros contidos, que aprendan a refl exionar a partir dunha noticia e a xerarquizala con respecto a outras. «Interésame que utilicen a Rede non só para entreterse, senón para traballar», subliña.

Cursos e guías didácticasCoa asistencia aos cursos para profesores dentro do Programa Prensa-Escuela, o manexo das guías didácticas que se

Os blogs, diversión e aprendizaxe en rede

> BITÁCORAS

Outro dos centros animados a par-ticipar no certame de Mellor Perio-dista Infantil é o CPI San Sadurniño, que ten así mesmo o seu blog dispo-ñible na páxina de Prensa-Escuela. Os alumnos de sexto de primaria apuntan nel, entre outras cousas, informacións relativas ao concello, acontecementos deportivos ou, por exemplo, o recordo da visita que o debuxante Anxo Fariña fi xo ao colexio. O caderno inclúe ademais comentarios singulares acerca do entroido (lemos: «Es un fastidio ir de chica. El pelo largo que se mete por las orejas y la boca») e algunhas impresións que amosan o entusiasmo dos alumnos pola súa participación no programa Escuelas Viajeras, que os levará a terras estremeñas entre o 17 e o 23 de abril para descubrir Cáceres en compañía doutros estu-dantes de Ceuta e Almería. «A mí la excusión a Cáceres me encanta porque vamos mis compañeros y yo, y además vamos a conocer si-tios distintos. Pero, claro, mis ami-gas están impacientes por que llegue el día y ya están planeando dónde vamos a dormir unas con otras y yo ya les digo que cuando llegue el día ya nos arreglaremos», escribe Jessica ao respecto. As estudantes Sara García e Alba Riveira inclúen tamén no blog comentarios sobre a esperada excursión.

Coñecer palabras novasO CPI San Sadurniño participa en Prensa-Ecuela dende que arrincou o programa. A profesora Emilia García afi rma que, grazas a el, «o periódico converteuse en algo familiar para os rapaces. Os estudantes acostumáron-se a ler todos os días polo menos a portada e a reparar nas noticias». Segundo a mestra, aos seus alumnos as que máis lles chaman a atención son as de sucesos, as que tratan so-bre medio ambiente e natureza e as da sección de deportes. «Todos os días comentamos unha noticia no colexio. Este exercicio de seguir o xornal permítelles a eles afacerse con novas palabras. Pasounos, por exemplo, co caso das opas na sección de Economía», relata.

Ademais de exercer a interacti-vidade a través da Rede, intercam-biando comentarios cos alumnos doutros centros que teñen o seu caderno dixital entre os blogs de Prensa-Escuela ou facendo uso dos recursos da web http://www.prensaescuela.es, como as seccións Pregunta a un científi co e Pregunta a un periodista, os estu-dantes do San Sadurniño aprenden materias como, por exemplo, Lingua ou Xeografía co apoio das páxinas do xornal.

Aquí conclúe a reportaxe, que non dá para amosar todo o traballo que os institutos de Elviña e As Bizocas, e mais os colexios Bembibre e San Sadurniño desenvolven nas súas aulas e mesmo fóra delas, poñendo de manifesto que a relación entre a prensa e a escola é unha relación que funciona. Sen dúbida.

Un caderno con apuntes persoais e informacións relativas ao concello

distribúen ás aulas participantes nesta iniciativa e a lectura do suplemento La Voz de la Escuela, o mestre guiou aos estudantes para afondar en asuntos como o das doazóns de sangue, aprendendo a distinguir os ques, os quen, os candos, os ondes e os porqués dunha información e a levar a cabo, partindo desta, un traballo interdisciplinar.

O centro é outro bo exemplo do fácil e estimulante que é tender pontes entre a ensinanza e o periodismo. O seu blog vén de dar pé a outro caderno dixital no irmán pequeno do IES, o CEIP As Bizocas

(duaszocas.blogspot.com); e no instituto xa andan a voltas co proxecto de elaborar un pequeno xornal, así como coa idea de achegarse á linguaxe radiofónica na emisora que Radio Voz posúe na cidade de Pontevedra.

Tras ser galardoado nun certame de Mellor Periodista Xuvenil, que se con-voca dentro do Programa Prensa-Escuela, o instituto volverá este ano a participar no concurso con entrevistas elaboradas polos alumnos, entre os cales hai algún que, segundo revela Cerqueiro, xa des-punta como periodista.

CÉSAR TOIMIL

Ler o xornal é para os alumnos de sexto de primaria do CPI San Sadurniño un xeito de afacerse con palabras e significados novos

MARTINA MISER

Tres estudantes do centro As Bizocas, do Grove, que obtivo o premio ao mellor blog no mes de xaneiro

miércoles, 11 de abril del 2007 | la voz de la escuela4 >> opinión

Amarcord

Nada, como la escuela, con-forma nuestra infancia. La

mía está llena de recuerdos (de amarcord, como aquellos inolvida-bles de la película maravillosa de Fellini) que se fueron pegando para siempre en la piel de mi memoria . El primero es un edifi cio de piedras grises y ventanas desconchadas, el grupo escolar José Antonio (Primo de Rivera, por supuesto), en cuyas aulas y pasillos corrí y grité todo lo que quise, ayudé a mis sabañones a

crecer y aprendí cantando las capi-tales europeas.

De mis profesores retengo con absoluta claridad a don Manuel, que decía númaro y no número; a don Jaime, el director, inmenso y es-condido detrás de unas gafas que no dejaban ver su mirada escrutadora; a don Mincho, culto y cariñoso, de pa-ciencia inagotable; y a doña Beatriz, que me enseñó a leer y a escribir en aquellos cuadernos de papel de estraza y letra inglesa.

Los olores son para mí, sin embar-go, lo más inolvidable: el de la leche en polvo americana, puro refugallo del Plan Marshall; el de las gomas de borrar Milán de dos reales; el de las pizarras, que olían a frío, y el de los pizarrines, que olían a cemento; el de la tinta... y, por encima de todos, el de la miseria de aquella España que tenía aún la guerra atada al cue-llo. Por eso cuando quiero recordar mi infancia, que es mi escuela, abro una caja de lápices y huelo.

> Roberto L. Blanco Valdés

Ya han pasado veinticinco años y parece que fue ayer.

La Voz de la Escuela los ha cumplido haciendo honor a su nombre, o sea, dándole voz a la escuela. Conozco cientos de escolares que han tenido en ella su primer contacto con el periodismo y conozco, también, cientos de profesores que re-cortaban sus calendarios y los colocaban a inicio de mes en el panel de corcho. La Voz de la Escuela ha practicado eso que las autoridades siempre tienen en boca, y en mente: la innovación educativa. Ha cri-ticado con acierto los mejores libros para que los muchachos se adentren en la literatura, ha reseñado las experiencias más novedosas, ha jugado el juego de la educación haciendo eso que tanto nos gusta: jugar, pre-cisamente. La enseñanza lúdica, la imaginación, el respeto a la diversidad y a los valores (de-mocráticos, humanos, perma-nentes...). Han sido veinticinco años partiendo de la escuela para llegar a la escuela (la que forma y educa) teniendo en cuenta el contexto y haciendo partícipe, a la comunidad, en sus iniciativas y proyectos. Es una voz rotundamente libre y eminentemente cultural. Es, en defi nitiva, un orgullo para aquellos que participamos en este proyecto diario que es La Voz. Construyendo constante-mente eso que llamamos, con orgullo también, Galicia. Su escuela, sin duda, es nuestro futuro. Parece que fue ayer...

El futuro> Xosé Carlos Caneiro

Don Camilo, o mestre de Forca-rei que lembro con máis cariño,

adoitaba ler o periódico todos os días. Ás veces, cando nós faciamos contas ou debuxos, sentábase a ler na súa cadeira de mestre. E outras veces aproveitaba o periódico para simular que non nos vía, para dar-nos un pedagóxico desafogo en medio do traballo escolar.

Pero o que máis envexaba eu de don Camilo era o seu costume de ler o periódico no recreo, paseando pola eira de arriba –onde se exerci-taban os xogos tranquilos coma os pelouros, o tres en raia ou saltar a corda–, e vixiando de esguello aos que xogaban ao marro, á estornela ou á pelota –daquela non diciamos “ao fútbol”– na praza grande de abaixo. Para pelexar íamos detrás da igrexa. Tanto lle gustaba o periódico a don Camilo que non era raro velo ir pola rúa dándolle o derradeiro repaso, cando ía ou volvía do xantar.

Ás veces don Camilo mandá-bame ir ao bar do señor Basilio a buscarlle o periódico. E entón viña eu imitando ao mestre, paseando amodiño, para ver que dicía aquel papel fascinante que cheiraba a gas e tisnaba os dedos coa tinta. Qui-zais por iso, porque o aprendín na escola, sigo lendo o periódico to-dos os días. Ás veces na miña mesa de profesor, para que os alumnos poidan copiar nos exames, e outras veces paseando pola rúa. Como fa-cía don Camilo, o meu mestre.

Contáronmo nunhas xornadas sobre educación mestras do

primeiro ensino. Estaban a traba-llar en talleres nos que analizaban os papeis dos elementos da familia no reparto dos labores do fogar e das relacións de poder ou depen-dencia que se estabelecen entre os distintos membros dela.

Dixéronlles a un grupo de nenos e nenas dunha clase que xogasen a ser unha familia. As nenas tomaron a iniciativa e repartiron os papeis: «Ti es a nai, ti o pai, ti a tía, ti a avoa...».

Unha vez repartidos asignáronse tarefas a cada un. A un dos nenos dixéronlle: «Ti es o pai, así que senta aí e le o xornal». O neno, pasados uns minutos, cansou de verse alí inmóbel e quixo participar nas tarefas dos demais. Os demais opuxéronse tallantemente: «Ti es o pai e tes que estar aí, lendo o xornal»...

Esta imaxe do home da casa co xornal na man, que moita xente re-cordará por experiencia propia, foi reforzada polas lecturas da nenez. Hai un estudo de Adela Turín sobre contos infantís, que abrangue ata a década de 1990, no que se compro-ba que nas ilustración nunca se vía un xornal en mans de muller.

O xornal, como a espada e a plu-ma, eran instrumentos de homes, porque tamén eran instrumento do poder. Alégrame que iniciati-vas como a do suplemento de La Voz de Galicia, axuden a desfacer esa desigualdade tan absurda como inxusta.

Aquel papel fascinante> Xosé Luís Barreiro Rivas

As nenas e o xornal> Marina Mayoral

PREGUNTAS Y RESPUESTAS

P. ¿Cómo se imagina a un niño que no hojea un periódico, ni oye la radio, ni se entera de lo que pasa en el mundo a través de la televisión?

R. Me lo imagino como un niño que nunca tendrá vida a la carta y siempre pa-decerá el menú hecho, como un guisante que nunca sale de su mundo verde: de él se alimenta, con él se muere. La vida a la carta supone, en cambio, una interacción constante con el medio en que uno vive y el saber decidir en cada momento cómo con-tribuir al propio desarrollo. Los medios de comunicación refl ejan cada día el sentido progresista y universal de la vida con sus aciertos, luchas y fallos constantes. Vivir sin esa visión universal e incluso cósmica y dejar que el niño se encierre en su re-ducto es una de las visiones más cortas y retrógradas que la educación convencional suele padecer.

P. ¿Cómo sería una escuela que cerrara sus puertas a los medios de comunica-ción?

R. La escuela puede ignorar a los medios de comunicación de dos maneras: una, ce-rrándose a sus contenidos, al avance e in-vento de cada día, al acontecimiento social último, al problema y reto constante que la noticia aporta en cada momento; otra, cerrándose a su metodología. Los medios de comunicación, especialmente el perió-dico, conciben la vida como un proceso en el que cada paso es siempre víspera de algo nuevo. La escuela convencional, en cambio, presenta las cosas como hechas, cerradas y dogmáticas, sin darse cuenta de que cada día muere una página de cada libro de texto y, en cambio, nace una nueva página de periódico, una nueva voz en la radio y una imagen recién estrenada en la pantalla del televisor.

P. ¿Y el profesor puede empezar una clase de Matemáticas, de Ciencias o de Lengua sin haber leído el periódico?

R. Sí, se puede. Y no pasa nada. En clase casi nunca pasa nada. La historia académica de cada alumno está programada desde las primeras jornadas. Ya se sabe aproximada-mente quiénes y cuántos van a aprobar y a suspender, quiénes no lograrán ni entender las cosas y quiénes tienen ya la garantía de un pase limpio en junio. En cambio, si todos leyéramos todos los días el periódi-co, veríamos que resulta bien distinto: los equipos favoritos sufren derrotas ante los más débiles, los llamados inteligentes son engañados ingenuamente por los que no lo parecían tanto, los de paso fi rme no saben ahora moverse al ritmo que se lleva, los que parecía que no aprendían casi nada se las saben todas. Los inventores, los resuelve-confl ictos y pacifi cadores, los pensadores y escritores, los músicos y otros no tuvieron en la escuela tanta oportunidad como los dóciles, los lógicos y los lingüísticos. Por mucho que mejore la relación entre profe-sor y alumnos, la mitad de la clase siempre estará desasistida. A no ser que cada día les sorprendamos a todos con algo nuevo: el periódico, por ejemplo.

El periódico es de vida efímera, se dice que nace y muere en 24 horas, por eso está tan fresco todas las mañanas. Y, en ese sentido, aporta también su frescura a la escuela. En fi n, para lo que se sabe, nada mejor que el libro de texto; para lo que no se conoce aún, el periódico, sin duda.

(La Voz de la Escuela. Conversaciones con Jesús Garrido)

El niño, el profesor, la escuela y el periódico de cada día

> XXV ANIVERSARIO DE LA VOZ DE LA ESCUELA

PIL

AR

CA

NIC

OB

A

miércoles, 11 de abril del 2007 | la voz de la escuela cinco lustros de prensa escolar >> 5

A noticia nas aulas

� Desde La Voz de la Escuela impul-souse a celebración da Semana da Prensa que tivo lugar por vez primeira en Galicia do 17 ao 21 de abril de 1989, auspiciada pola Consellería de Educa-ción da Xunta de Galicia. Aquel 21 de abril declarouse Día con Xornais e sen Libros e as escolas que se adheriron ao proxecto (o 83% dos centros públicos. segundo datos facilitados pola Conse-llería de Educación) usaron durante ese día soamente o xornal nas súas cla-ses. Desde entón, a Semana da Prensa na Escola e o Día sen Libros fi guran no plan de actividades do calendario ofi cial escolar.

O suplemento e Prensa-EscuelaNo curso 2005-2006 o suplemento La Voz de la Escuela pasou a ser a iniciativa emblemática do Programa Prensa-Escuela, froito da colaboración entre La Voz de Galicia e Caixa Galicia. Desenvolvido pola Fundación Santia-go Rey Fernández-Latorre, o programa pon a disposición das aulas exempla-res do xornal, do suplemento e unha páxina web (www.prensaescuela.es)

incluídos en programas de educación compensatoria.� Durante varios anos La Voz de la Es-cuela organizou cursos de formación do profesorado sobre a utilización do xornal en clase. Os primeiros celebrá-ronse na cidade da Coruña e, poste-riormente, tamén en Vigo (1985), Lugo (1986), Pontevedra (1987), Mugardos (1988) e Carballo (1988). Durante anos celebráronse tamén cursos noutras ci-dades españolas e portuguesas.� En 1983 e 1985 presentouse La Voz de la Escuela en dous simposios interna-cionais organizados pola Generalitat de Cataluña.� O 18 de xullo de 1985 o ministro de Educación e Ciencia, José María Ma-ravall, e o presidente da Asociación de Editores de Diarios Españoles, Santia-go Rey Fernández-Latorre, asinan un acordo para promover a utilización da prensa escrita nos centros escolares.� A experiencia de La Voz de la Es-cuela interesou tamén a outros xor-nais rexionais e comezou a editarse o 25 de xaneiro de 1984 en El Correo Español-El Pueblo Vasco, co nome de Correo Escolar; o 20 de febreiro de 1985, no Heraldo de Aragón como Heraldo Escolar; o 29 de xaneiro de 1986, no Diario de Mallorca como Diario de la Escuela; o 21 de setembro de 1988 no Diario de Navarra co nome de Diario Escolar; o 15 de febreiro de 1990, no Diario de Burgos baixo a cabeceira de Escuela DB; e en febreiro de 1992, en Las Provincias de Valencia, como Diario de la Escuela.� En colaboración coa Universidad Internacional Menéndez Pelayo orga-nizou, en xullo de 1986, un seminario sobre a utilización do xornal na escola no que participaron 125 xornalistas e profesores de toda España.� La Voz de la Escuela participou na organización doutros simposios, no Porto, Lisboa e na Universidad Ibe-roamericana de México.� En 1990 presentou a súa experiencia no congreso mundial de Nova York Newspaper in Education e no congreso europeo celebrado en Luxemburgo La presse à l’école.

Os primeiros pasos que se deron en España para a introdución da

prensa na escola sitúanse cara a fi nais dos anos setenta. En agosto de 1977 a sociedade Padres y Maestros organiza un congreso na Coruña sobre a utili-zación didáctica das noticias ao que asisten un centenar de profesores e xornalistas de todo o país. Varios xor-nais españois interesáronse por este congreso e comezaron a divulgarse diversas fórmulas para relaconar a escola cos medios de comunicación, principalmente cos escritos. A socie-dade Padres y Maestros levaba dous anos cunha publicación semanal, Prensa Didáctica, que en 1978 e 1979 alcanzou difusión nacional inserida no periódico Ya.

La Voz de Galicia encargou aos autores deste proxecto o deseño dun suplemento que, ademais de informar ao profesorado sobre a utilización do xornal na clase, ofrecese modelos experimentados de como facelo. Esta foi a orixe do primeiro número de La Voz de la Escuela, que viu a luz o 14 de abril de 1982. Unha experiencia pionei-ra en España que soubo manterse fi el á súa cita coa escola ao longo destes 25 anos.

Máis datasO suplemento La Voz de la Escuela convértese no motor que desenvolve un programa orixinal sobre a utili-zación do xornal na clase. Para iso créanse e ponse en práctica diversas estratexias á vez que se producen os seguintes acontecementos:

En outubro de 1982 púxose en marcha un programa de excursións escolares, co fi n de visitar o xornal, aberto especialmente ás escolas rurais de Galicia. Máis de 21.000 alumnos das catro provincias galegas participaron neste programa nos primeiros anos da súa creación.

Non se trataba das tradicionais e rutineiras visitas ao xornal de todos os días, senón dun programa especial, elaborado en colaboración coas esco-las, que prestou unha atención prefe-rente aos centros máis necesitados ou

que vén de renovar o seu deseño e contidos; ademais organiza cursos para empregar o periódico na clase ou para coñecer o funcionamento das novas tecnoloxías mediante o deseño e mantemento de cadernos dixitais.

O programa tamén pon en marcha concursos para que os alumnos apren-dan a coñecer mellor o xornal e para que os profesores divulguen as súas experiencias sobre a utilización da prensa escrita en clase; facilita ás esco-las os recursos e tecnoloxía necesarios para a creación de blogs nos que están participando miles de alumnos; man-tén aberta unha oferta permanente de recursos pedagóxicos e didácticos para o profesorado; e publica outros recursos como A noticia do día, Pre-gunta a un científi co, Pregunta a un xornalista, Tal día como hoxe, que se renovan todos os días do curso escolar, e outros de periodicidade semanal ou quincenal como Test semanal, o En-crucillado e os e-studios de noticias (este curso xa hai dez publicados no segundo trimestre e están previstos outros dez para o terceiro).

VÍTOR MEJUTO

> XXV ANIVERSARIO DE LA VOZ DE LA ESCUELA

Os profesores asisten a cursos para aprender a usar o xornal na clase

Fundadores y colaboradores de La Voz de la EscuelaJesús Garrido Suárez. Pedagogo. Es-pecializado en temas de aprendizaje,

dirección de grupos, relaciones interper-sonales y medios de comunicación. Fun-dador de Padres y Maestros. Creador de Prensa Didáctica (1977) y del suplemento La Voz de la Escuela (1982). Autor de la «Guía del Profesor A. La noticia» y la «Guía del Profesor B. El periódico».� Ramón Núñez Centella es el creador y director de los Museos Científicos Coruñe-ses. Licenciado en Ciencias por la Univer-sidad de Santiago (1969) y Master of Arts en Enseñanza de las Ciencias por la New York University (1977). Fundador de Padres y Maestros. Formó parte del equipo crea-dor de La Voz de la Escuela e ideó y man-tuvo durante años la sección de Ciencias.� Fernando Pariente Chacartegui. Jefe del Servicio Municipal de Educación del Ayuntamiento de A Coruña, es licenciado en Filosofía y en Filología románica. Funda-

dor de Padres y Maestros, formó parte del equipo creador de La Voz de la Escuela, donde escribe habitualmente. Veinte años en enseñanzas medias en A Coruña y en la Central Washington University.� Fernando Garrido Suárez. Licenciado en Derecho, desarrolló su vida profesional en la educación y la edición. Coordinador y director de La Voz de la Escuela (1982-2005). Director (1993-2005) del Máster en Medios de Comunicación (Universidad de A Coruña / La Voz de Galicia). Fundador del Club Europeo de la Prensa en la Escuela, creado en Metz el 15 de mayo de 1990.� Cristóbal Ramírez Gómez. Es periodis-ta y trabaja en La Voz de Galicia desde 1979. Licenciado en Ciencias de la informa-ción por la Universidad Complutense de Madrid, colabora con La Voz de la Escuela desde el primer número. En la actualidad se encarga de los temas de Sociales.� Francisco Armesto Ramón es director

técnico de proyectos de los Museos Científicos Coruñeses, donde trabaja desde 1986. Licenciado en Biología, coor-dina desde 1990 las páginas de Ciencias de La Voz de la Escuela. � Francisco Franco del Amo, es director técnico del Aquarium Finisterrae. Licen-ciado y doctor en Ciencias biológicas por la Universidad de Santiago de Composte-la, trabajó como becario posdoctoral en el Roche Institute of Molecular Biology (Nutley, New Jersey, EE. UU). Colabora en las páginas de Ciencias.� Patricia Barciela, directora técnica de la Domus, es licenciada y doctora en Ciencias biológicas. Especializada en te-mas relacionados con el ser humano, co-labora habitualmente con La Voz de la Escuela y en la página web del Programa.� Marcos Pérez Maldonado es director técnico de la Casa de las Ciencias. Licen-ciado en Física, está especializado en te-

mas de astronomía, didáctica de las cien-cias y en las relaciones entre la ciencia y los medios de comunicación. Colabora en las páginas de Ciencias.� José Antonio Ponte Far. Catedrático de Lengua y literatura, ejerce la docencia en un instituto de Ferrol y en el centro dele-gado de la UNED. Licenciado y doctor en Filología, especialista en la obra de Torren-te Ballester, colabora desde hace años con La Voz de la Escuela con trabajos sobre escritores en castellano y en gallego.� Ana Torres Jack. Licenciada en Psico-logía y Máster en Medios de Comunica-ción por la Universidad de A Coruña. Trabaja como orientadora en un instituto de secundaria. Desde 1998 escribe sema-nalmente sobre temas de orientación educativa en La Voz de La Escuela. � Antonio Sandoval Rey. Director de Terranova Interpretación y Gestión Am-biental. Colabora con La Voz de la Escuela

desde 1994 en temas de ecología y medio ambiente. Es especialista en ornitología.� Carlos Ocampo Pérez-Gorostiaga, trabaja como editor en La Voz de Galicia desde el 2005. Licenciado en Filología hispánica por la Universidad de Santiago. Profesor de Lengua y literatura.� Luis Pousa Rodríguez, periodista, li-cenciado en Matemáticas, trabaja desde el 2000 en La Voz de Galicia. Actualmente es coordinador de La Voz de la Escuela.� En el área científica también colaboran Juan Carlos Medal, Susana Pérez Castelo, Bibiana García Visos, Fran Doménech, Antonio Pérez Cribeiro y Alfredo Veiga, técnicos de los Museos Científicos.� Las áreas de Matemáticas y de Pasa-tiempos fueron creada por Antonio Luengo Fernández, matemático, fundador de Pa-dres y Maestros y miembro del equipo creador del suplemento. Falleció el 20 de septiembre de 1989.

miércoles, 11 de abril del 2007 | la voz de la escuela6 >> sociais

Miño

Douro

Texo

Guadiana

Guadalquivir

Ebro

Loira

Garona

Sena

Océano Atlántico

Mar

Golfo deLeón

Golfo deBiscaia

Canle da Mancha

M

Estreitode Xibraltar

Madrid

PA

BÉ

FRANCIA

PORTUGALESPAÑA

REINO UNIDO

IRLANDA

ISLANDIA

Illas Baleares

ANDORRA

IllasOrcadas

IllShet

IllasFaeroes

(Dinamarca, non UE)

Irlandado Norte

IllasHébridas

Barcelona

A CoruñaBordeus

Illas Canarias

BilbaoOurenseVigo

Palma de Mallorca

Zaragoza

Valencia

Sevilla

Pontevedra LugoSantiago

Lisboa

Porto

París

Nantes

Brest

Lille

Es

Lyon

NMarsella

Toulouse

RouenL

Brux

AA H

Rotterdam

Xe

Reikiavik

0

Belfast

Dublín

Londres

Southampton

LiverpoolManchester

Edimburgo

Glasgow

Documentación: CRISTÓBAL RAMÍREZ

Alemaña (Deutschland)Capital: BerlínSuperficie: 357.021 km²Habitantes: 82.310.000PIB per cápita: 31.571 $

Austria (Österreich)Capital: VienaSuperficie: 83.871 km²Habitantes: 8.206.524PIB per cápita: 39.292 $

Bélxica (Belgique, België)Capital: BruxelasSuperficie: 30.510 km²Habitantes: 10.396.421PIB per cápita: 31.549 $

Bulgaria (Balgarijä)Capital: SofíaSuperficie: 110.901 km²Habitantes: 7.537.929PIB per cápita: 9.205 $

República Checa (Česká Republika)Capital: PragaSuperficie: 78.866 km²Habitantes: 10.241.138PIB per cápita: 19.488 $

Chipre (Kypros, Kipris)Capital: NicosiaSuperficie: 9.250 km²Habitantes: 1.103.790PIB per cápita: 20.669 $

Dinamarca (Danmark)Capital: CopenhagueSuperficie: 43.094 km²Habitantes: 5.447.084PIB per cápita: 36.074 $

Eslovaquia (Slovensko)Capital: BratislavaSuperficie: 48.845 km²Habitantes: 5.431.363PIB per cápita: 16.110 $

Eslovenia (Slovenija)Capital: LiublianaSuperficie: 20.273 km²Habitantes: 2.011.061PIB per cápita: 21.911 $

EspañaCapital: Madrid.Superficie: 505.988 km²Habitantes: 44.708.964PIB per cápita: 27.542 $

Estonia (Eesti)Capital: TallínSuperficie: 45.226 km²Habitantes: 1.332.893PIB per cápita: 15.217 $

Finlandia (Suomi, Finland)Capital: HelsinkiSuperficie: 337.030 km²Habitantes: 5.280.000PIB per cápita: 29.000 $

Francia (France)Capital: ParísSuperficie: 675.417 km²Habitantes: 63.213.894PIB per cápita: 29.203 $

Grecia (Hellas)Capital: AtenasSuperficie: 309.050 km²Habitantes: 11.244.204PIB per cápita: 23.519 $

Hungría (Magyaroszág)Capital: BudapestSuperficie: 93.030 km²Habitantes: 10.082.000PIB per cápita: 10.298 $

Irlanda (Eire, Ireland)Capital: DublínSuperficie: 70.273 km²Habitantes: 4.234.925PIB per cápita: 40.610 $

ItaliaCapital: RomaSuperficie: 301.270 km²Habitantes: 58.751.711PIB per cápita: 29.414 $

Letonia (Latvija)Capital: RigaSuperficie: 64.589 km²Habitantes: 2.307.000PIB per cápita: 12.622 $

Lituania (Lietuva)Capital: VilniusSuperficie: 65.303 km²Habitantes: 3.596.617PIB per cápita: 14.198 $

Luxemburgo (Luxembourg)Capital: LuxemburgoSuperficie: 2.586 km²Habitantes: 451.600PIB per cápita: 77.595

Malta Capital: La VallettaSuperficie: 316 km²Habitantes: 400.214PIB per cápita: 20.015 $

Países Baixos (Nederland)Capital: AmsterdamSuperficie: 41.526 km²Habitantes: 16.297.196PIB per cápita: 30.363 $

Polonia (Polska)Capital: VarsoviaSuperficie: 312.685 km²Habitantes: 38.557.984PIB per cápita: 8.655 $

PortugalCapital: LisboaSuperficie: 92.391 km²Habitantes: 10.566.212PIB per cápita: 19.949 $

Reino Unido (United Kingdom)Capital: LondresSuperficie: 244.820 km²Habitantes: 60.209.500PIB per cápita: 30.900 $

Romanía (Romania)Capital: BucarestSuperficie: 238.391 km²Habitantes: 22.303.522PIB per cápita: 10.900 $

Suecia (Sverige)Capital: EstocolmoSuperficie: 449.964 km²Habitantes: 9.103.551PIB per cápita: 29.537 $

€

€

€

€

€

€

€

€

€ €

€

€

€

99 78

9

13

6

5

27

54

24

78

35

19

18

24

18

24

6

14

14

7

54

6

14

78

24

24

13

Deputados noParlamento Europeo Países con euro

Esc

Idiomas máis falados

Os símbolos

A Unión Europea do 2007

Moedaeuro

DivisaUnidos na diversidade

A BandeiraAs doce estrelas en círculo simbolizan os ideais de unidade, solidariedade e harmonía entre os pobos de Europa

Día de EuropaAniversario do discurso do ministro francés de Asuntos Exteriores Robert Schuman no que se expuxeron as ideas fundamentais da Unión (1950)

HinoA melodía está tomada do cuarto movemento da novena sinfonía de Ludwig van Beethoven

MAIO

9

Outros 20,60 %

Romanés 4,50 %

Polaco 7,78 %

Español 9,03 %

Italiano 11,94 %

Inglés 13,01 %

Francés 14,86 %

Alemán 18,27 %

O galego representa o 0,6 % da UE

Datos

Desde que en 1957 se asinou o Tratado de Roma, a Unión Europea, ao primeiro chamada Comunidade Económica Europea, pasou de estar formada por 6 países que ocupaban 1,3 millóns de km² e uns 170 millóns de habitantes a ter 27 membros cunha superficie de 4,6 millóns de km² e preto de 500 millóns de habitantes, que falan 65 linguas e comparten una divisa común: «Unidos na diversidade»

> XXV ANIVERSARIO DE LA VOZ DE LA ESCUELA

miércoles, 11 de abril del 2007 | la voz de la escuela sociais >> 7

Dnieper

Don

Don

Volga

Rhin

Danubio

Po

ElbaOder

Dniester

Mar Mediterráneo

do Norte

MarAdriático

MarXónico

MarExeo

MarTirreno

Mar de Noruega

Mar Báltico

Mar Negro

Golfo deFinlandia

Golfo deBotnia

MarVermello

ANTIGUA REPÚBLICAIUGOSLAVA

DE MACEDONIA

ALBANIA

GRECIA

BOSNIAHERZEGOVINA

CROACIA

ESLOVENIA

REPÚBLICA CHECA

ESLOVAQUIA

AUSTRIA

IUGOSLAVIA

BULGARIA

ROMANÍA

HUNGRÍA

ITALIA

SUÍZA

ALEMAÑA

ÍSES BAIXOS

ÉLXICA

POLONIA

NORUEGA

SUECIA

DINAMARCA

LITUANIA

LETONIA

ESTONIA

RUSIA

FINLANDIA

Sicilia

Sardeña

Creta

LUXEMBURGO

lastland

UCRAÍNA

BELORRUSIA

TURQUÍA

Illas Cícladas

Rodas

MOLDAVIALIECHTENSTEIN

SAN MARINO

MALTA

CHIPRE

strasburgo

Niza

Nápoles

Luxemburgo

xelas

Anveres

AmsterdamHaiam

Berna

enebra

Zúric

Vaduz

Berlín

Hamburgo

Duseldorf

Frankfurt

NurembergStuttgart

Bonn

Múnic

Roma

Turín Milán Venecia

Florencia

Xénova

Palermo

Axacio

Cagliari

Gdansk

Poznan

Wroclaw

Katowice

Cracovia

Lodz

Brno

Graz

Salzburgo

Podgorica

Timisoara

Constanza

Tesalónica

Istambul

Dnieporpietrovsk

Odessa

Sebastopol

San Petesburgo

Astrakan

Volgogrado

Krasnodar

Tula

Murmansk

GEORGIA

AZERBAIYAN

ARMENIA

RUSIA

CIDADE DO VATICANO

MÓNACO

100 200 300 400 500 1000 Km.

XOÁN G.

La Valletta

OsloBergen

Trondheim

Estocolmo

Malmoe

Goteburgo

Copenhague

Helsinki

Talín

Riga

VilnaKaliningrado

Varsovia

Praga

Bratislava

Budapest

Viena

LiublianaZagreb

Saraievo

BelgradoBucarest

Skopie

Tirana

Sofía

Kishiniov

Atenas

Ankara

Kiev

Minsk

Moscova

Nicosia

2004Ingresan Polonia, Hungría, República Checa, Eslovaquia, Lituania, Letonia, Estonia, Eslovenia, Chipre e Malta

2007Ingresan Romanía e Bulgaria

En 1990 reunifícanse as dúas Alemañas

1995Ingresan Suecia, Finlandia e Austria

1957Os seis países da CECA asinan o Tratado de Roma para formar así a Comunidad Europea

1973Ingresan Reino Unido, Irlanda e Dinamarca

1981Ingresa Grecia

1986Ingresan España e Portugal

O xerme da Unión Europea foi o Tratado de París de 1951, polo que se creou a Comunidade Europea do Carbón e do Aceiro (CECA). Foi asinado por Francia, Alemaña Occidental, Bélxica, Luxemburgo, Italia e os Países Baixos

50 anos de evolución

Cidade

Capital de Estado

Sede da Comisión Europea

Sedes do Parlamento Europeo

Sede do Banco Central Europeo

Pequeno país

País membro da UE

Actuais candidatos

País non membro da UE

Lenda

cala

Superficie: 4.632.318 km²

Habitantes: 495.327.297

Densidade: 107 hab./km²

s

miércoles, 11 de abril del 2007 | la voz de la escuela8 >> orientación educativa

A linguaxe non verbal, como a mirada, delata sentimentos e pensamentos

Falar sen dar píoUn sorriso de medio lado, unha mirada intensa ou unha cara de noxo. Calquera

delas son habilidades sociais non verbais que acompañan ás palabras, substitúenas ou, nalgúns casos, contradinas: «¿Atópas-te ben, Manolito?», pregunta o profesor. «Si, estou perfectamente», respóndelle a berros mentres dous enormes bágoas escorregan polas súas fazulas cor escar-lata. Neste caso, aínda que a información que se ofrece é contraditoria, é máis fi a-ble a non verbal, xa que adoita ser máis espontánea.

Do mesmo xeito que o resto das ha-bilidades sociais, as técnicas de comu-nicación non verbal espertan un escaso interese no ámbito educativo, aínda que hai pequenas parcelas que conseguiron facerse un oco, como a expresión corporal ou a psicomotricidade.

Estudalas e pólas en práctica axuda a previr situacións de confl itos interper-soais e a enfrontarse a eles con éxito cando aparecen. Unha das habilidades máis estudadas polos investigadores deste campo é a mirada.

E é que unha forma de mirar equivocada pode converter un encontro amoroso nun desastre, unha entrevista de traballo nun fracaso ou un pequeno confl ito nunha agresiva pelexa. Practicar as técnicas visuais, e dominalas, non leva máis duns días. E para gozalas, queda toda unha vida por diante. Vexamos os tres tipos:

1. A mirada socialNun encontro social normal, como o que se pode dar entre dous amigos de clase que se contan as súas confi dencias ou entre dous compañeiros de traballo que charlan mentres toman un café, créase unha contorna de confi anza ideal para o intercambio de información. A mirada de cada un deles fíxase, ao redor do noventa por cento do tempo, na área (imaxinaria) que forma o triángulo comprendido entre os ollos e a boca do seu interlocutor.

2. A mirada íntimaEsta mirada vai máis aló dos ollos e do

queixo para descender polo corpo. Nos encontros próximos, sitúase na área trian-gular comprendida entre os ollos e o peito; nas miradas de lonxe, a vista percorre a zona que vai desde os ollos ata a entre-perna, ata máis abaixo. Aínda que custe recoñecelo, as investigacións demostran que homes e mulleres utilizan por igual esta forma de mirar. Segundo os autores de A linguaxe do corpo, Allen e Barbara Pease, a chamada visión periférica que caracteriza á muller permítelle examinar o corpo do home de xeito total sen que el se decate. Con todo, a bautizada como visión de túnel do sexo masculino deixa

en evidencia o repaso que fai do corpo da muller de arriba a abaixo.

3. A mirada de poderPara entender esta forma de mirar, hai que imaxinarse un ollo en metade da fronte da vítima; e fi xar a mirada na zona trian-gular comprendida entre os tres ollos. O impacto que provoca sobre a persoa á que se desexa intimidar, ou botar unha rifa, é impresionante. Os que non o crean... que fagan o experimento.

Pensé que eran diez pero no, son nueve. Me refiero a los años que

llevo escribiendo esta sección. Aun-que hubiese sido más redondo utili-zar la primera cifra, lo que al princi-pio escribía en La Voz de la Escuela (ahora sí, hace una década) se cen-traba en proyectos educativos, expe-riencias didácticas o incluso en algu-na entrevista interesante, como la que hice a Francesco Tonucci. Pero la sección todavía no se llamaba como se tenía que llamar. Fue en 1998, coincidiendo con la generaliza-ción de los departamentos de orien-tación en Galicia, cuando inaugura-mos la sección con las dos palabras mágicas, al menos para mí: Orienta-ción Educativa. Aunque la comuni-dad gallega era la última en coger el tren de la psicología y la pedagogía, resultó muy placentero ser testigo, a lo largo de estos años, del creci-

miento y la presencia que estos servicios de orientación fueron te-niendo. Desde este es-pacio he intentado ofre-cer pautas, sugerencias y actividades sencillas para aplicar en la hora de tutoría: educación en va-lores, técnicas de estudio,orientación vocacional o educación emocional. También he procurado quela orientación llegara a loslectores en general, sobretodo a los padres, muchasveces desorientados en larea de educar en una nuevsociedad.En definitiva, que estos años han cundido, aunque no lleguen a diez. Y bien pensado, nueve de veinticinco, ¡está muy bien!

La orientación educativa

DSGREYECHOR SOKUNTHEA

Mesmo ao falarmos coa voz unha parte do que dicimos comunicámolo por medio de xestos

Los temas tratados en estas páginas de orientación educativa no pocas veces son cuestiones conflictivas

> Ana Torres Jackanatjack@edu.xunta.es

1. A xente que mira máis é considerada como

máis agradable.

2. Retirar a mirada é sinal de submisión.

3. Mirar máis intensifica as emocións, tanto o enfado como o namoramento.

4. A xente vergoñosa mira menos.

5. Canta maior extraver-sión, mírase máis.

6. Mírase menos se se dis-cuten temas difíciles.

7. Mírase máis se se fala de temas triviais ou imper-soais.

8. Cando o interlocutor non nos cae simpático, mi-ramos menos.

9. A mirada do outro é ne-cesaria para reforzar o noso discurso.

10. A mirada de esguello utilízase para comunicar interese (combinada cun sorriso) ou hostilidade (con cara de non).

¿E ti que miras?

> XXV ANIVERSARIO DE LA VOZ DE LA ESCUELA

A mirada xa di moito da persoa en por si

Mentres as efémeras apenas duran unhas horas desde que nacen, en California consérvanse piñeiros que teñen máis de 4.000 anos de antigüidade

Toda unha vida nuns segundos

Tras pasar moito tempo en estado lar-val baixo a auga, as efémeras deciden

de súpeto facerse maiores, converterse en delgados insectos de longa cola, e voar cos seus dous pares de ás transparentes cara á luz máis intensa e próxima. Reú-nense por milleiros ao redor dos farois. A festa é fenomenal, pero dura pouco. Porque as efémeras adultas non viven máis que unhas horas, ou moi poucos días. Logo son varridas polo vento. Nos cumes das White Mountains de Cali-fornia viven uns piñeiros aos que se calcu-lan máis de 4.000 anos de idade. Ao máis vello bótanlle 4.767 anos, e alguén lle puxo de nome Matusalén. Non é moi alto, pero o seu pálido e groso tronco aférrase a unha ladeira pelada coa decisión dun sentinela na súa primeira noite de garda. E iso que

leva bastante máis dun millón e medio de noites alí, recortándose contra as estrelas, brillando con cada lóstrego, debuxando a súa silueta no pedregal á luz da lúa chea.

A diversidadeAs efémeras e estes piñeiros californianos son dous exemplos extremos da grande diversidade da vida, capaz de estratexias tan radicalmente diferentes para perdurar. Se as primeiras precisan de augas limpas mentres son novas larvas, os segundos salváronse grazas a saber crecer en zonas altas e remotas. Como especies, a evolución dotoulles das súas propias e particulares ferramentas para sobrevivir a través do tempo a diferentes cataclismos. Hoxe, con todo, necesítannos. Os piñeiros das White Mountains están protexidos polas leis de

Estados Unidos desde que se descubriu , hai só 60 anos, a súa venerable idade. Ata entón, calquera podería subir alí para cortalos e levalos a anacos, como sucedeu con tantas e tantas árbores centenarias en todo o plane-ta. Actualmente son obxecto dun meco moi especial por parte de autoridades e investi-gadores. En canto ás efémeras, hai moitas. Son incontables. A maioría non están en perigo de extinción a escala global, pero si no ámbito local. Ao longo dos últimos cen anos desecáronse ou contamináronse multitude de humidais de auga doce, o que conduciu á súa extinción en moitos lugares. Nesa desaparición acompañáronlles infi ni-dade doutras criaturas e plantas.

>Antonio Sandovalsandoval@terranova-sl.es

Allá lejos, y tiempo atrás: así se titula uno de los más hermosos cantos a

la infancia vivida en plena naturaleza, donde el novelista y ornitólogo britá-nico William Henry Hudson, admira-do entre otros por Borges, comparte con nosotros su niñez en el norte de Argentina y Uruguay a mediados del siglo XIX. Su testigo lo recogió más tarde el inolvidable Gerald Durrell con la divertida Mi familia y otros animales y sus estupendas secuelas, con la isla griega de Corfú como escenario de su iniciación a su carrera de naturalista, conservacionista y divulgador.

En España, la reciente edición de las memorias del eminente biólogo José Antonio Valverde nos llevan, junto a un niño enamorado de la naturaleza de campos y riberas, a la Castilla de los años treinta del pasado siglo. En un pasaje de su obra, Valverde compara el río Pisuerga de entonces, pletórico de vida y transparente frescor, con el

turbio desierto líquido de hoy, víctima de la contaminación.

La preocupación por la con-servación de la naturaleza, y por los problemas medioam-bientales en general, ha venido calando de forma creciente en nuestra sociedad. La Voz de la Escuela ha sido testimonio de esa inquietud a través de esta sección: el cambio climático, las mareas negras, los incendios, la deforestación, la pérdida de biodiver-sidad y tantas otras calamidades han recibido oportuna atención en forma de datos, refl exiones e imágenes que permitan abordarlas de forma objetiva y panorámica.

Y también personal, pues nunca ha faltado una nota acerca del papel que cada uno de nosotros, niños y mayores, puede desempeñar para equilibrar o no esa balanza medioambiental en que se ha convertido el planeta.

También ha habido lugar para la celebración de la vida, de lo salvaje, de la hermosura de cuanto de silvestre tiene el mundo. Al estímulo de la curiosi-dad por las otras criaturas con las que compartimos este verdeazulado lunar perdido en el espacio. Al fomento de las excursiones al campo, la montaña, la costa y nuestros espacios protegidos. A la invitación, en fi n, a enamorarnos perdidamente de la naturaleza, de cuanto nos aporta como personas y

como sociedad. Allá lejos, y tiempo adelante, sabre-

mos si siembras como ésta, una más entre tantas, dan su fruto. Ojalá sea así, y las niñas y los niños de entonces puedan de nuevo vivir en un mundo en armonía con la naturaleza, y describir luego esa infancia con la pasión y el entusiasmo de Hudson, Durrell, Val-verde y muchos otros.

A. S.

Las páginas sobre medio ambiente en el suplemento

JESÚS MONTERO

A curta vida das delicadas efémeras, insectos que apenas viven unhas horas, contrasta cos milleiros de anos dalgunhas árbores

Os temas relacionados coa natureza e co coidado e conservación do ambiente hai tempo que ocupan periodicamente un espazo insubstituíble nas páxinas de La Voz de la Escuela

EvoluciónGrazas ao desenvolve-mento tecnolóxico expe-

rimentado no pasado sécu-lo o home é capaz de trans-formar o territorio ao seu antollo.� Arrasar un bosque é hoxe cuestión de horas.� Converter unha lagoa nun solar baleiro só leva uns días.

Algunhas cousas, con todo, están comezando a cam-biar. Tanto que hai quen cre que durante os próximos cen anos imos construír aos poucos unha nova for-ma de vivir en harmonía coa natureza.� Hoxe, a esperanza de vida en España é a segunda máis alta de Europa. Só nos avantaxan os suecos. � Como media, as mulleres viven agora ata os 87 anos, e os homes, ata os 83.� En 1900, a esperanza de vida era en conxunto de 35 anos e en 1950, de 62 anos. ¿Cal será dentro de 50 ou cen anos?

O máis probable é que para entón a cifra dependa xa non só da tecnoloxía, se-nón tamén dun medio am-biente san e ben conserva-do. Un medio ambiente que legar, ademais, ás xera-cións do século XXII, e de máis alá.

miércoles, 11 de abril del 2007 | la voz de la escuela medio ambiente >> 9

> XXV ANIVERSARIO DE LA VOZ DE LA ESCUELA

A primeira guía publicada por

Prensa-Escuela tenta achegar

un xeito de sacar proveito

ao xornal na clase, partindo da análise dos

elementos que conforman a

noticia

O periódico por dentro: a súa estrutura, os seus elementos significantes (títulos, destacados, información gráfica...) e a súa factura son o contido da segunda guía

miércoles, 11 de abril del 2007 | la voz de la escuela10 >> programa prensa-escuela

> XXV ANIVERSARIO DE LA VOZ DE LA ESCUELA

No prólogo á edición deste libro-guía diciamos que existen, polo

menos, dúas formas de reaccionar espontaneamente ante unha noticia: a emocional, que leva consigo algo como unha manifestación de sorpre-sa, de alegría, de tristeza, de ánimo ou de ira e demais sentimentos que adoitan xurdir ante algo inesperado e, por outra banda, a analítica, que comporta a procura inmediata e máis estruturada do quen, que, onde, por que, como, cando e canto que toda noticia leva consigo ao facer unha análise inmediata.

¿Por onde queres comezar? E, unha vez que decidiches ir, unha de dúas, polas veas da emoción ou polas neu-ronas da masa gris, ¿que queres facer con eses datos que conseguiches so-bre a noticia?

Os catro camiños Se che gusta ou estás de vea emo-cional ese día, podémosche ofrecer a fi cha A5 / 10, onde atoparás catro caras como catro espellos, cun exemplo simbólico de noticias que servirán para que atopes outras tantas máis e che poñan alegre, triste, serio, indiferente, segundo os teus gustos dese día.

Se, en cambio, prefi res a túa faísca analítica, enfróntate ás fi chas A1 / 2-5, nesa especie de roda da fortuna ata que deas coas sete pistas crave, que rematarás visitando ao teu amigo Tertuliano en A5 / 11. Ata saberás

latín e decataraste dunha vez quen foi o primeiro profesor de Occidente que cobrou un magnífi co soldo polo seu ensino.

Se insistes, outra vez máis, en per-feccionar a túa alma emocional ante as noticias, non deixes de visitar as fi chas A8 / 6-15, onde as estratexias afectivas envolveranche o sentimento e verás o fondo pesar ou a fulguran-te alegría que cada noticia poderá ofrecerche.

E outra volta á faísca analítica: con-sulta nesta Guía del profesor as fi chas A8 / 17-34, que porán en funcionamen-to 18 estratexias para chegar ao fondo das razóns, proles e contras que cada noticia leva consigo.

RECURSOS:http://www.prensaescuela.es/web/recursos/librosyguias.php

As guías para traballar co periódicoDespois de 25 anos mantéñense as dúas preguntas básicas: qué facer coa noticia e qué facer co xornal na clase

> Jesús Garridochurepe@telefonica.net

«Guía del profesor A. La noticia». O traballo coa noticia ofrece unha do-bre oportunidade: coñecer mellor os seus datos, comprendelos, analizalos, lograr unha síntese propia dos seus contidos e avaliar a súa importancia; pero, sobre todo, ofrece coñecer de cerca, e sen urxencia de exames, cal é o proceso do saber huma-no desde os niveis mínimos de coñecemento de datos ata a elaboración e o desen-volvemento do sentido crítico.

«Guía del profesor B. El periódico». Coñecer unha noticia concreta e ana-lizala é importante; pero o obxectivo é que os alumnos lean o xornal como unha base do seu contacto coa realidade próxima e máis aló dos mares. Estudar unha noticia é un instrumento, pero ler o xornal é tomar unha opción por un sistema de vida, integrándose activamente como protagonista na sociedade do coñecemento.

> ACTIVIDADES

Dous son os eixos sobre os que vira esta Guía del profesor: a estrutura

do xornal e o xornal por dentro.Estrutura do xornal. Un voo inicial

sobre o que máis destaca e se observa á primeira ollada: os títulos, os antetí-tulos, entradiñas, ladiños, destacados, despezamentos, fotos, gráfi cos, tipos de letra, maquetas, seccións, fi rma e data. Son as primeiras 20 fi chas de traballo.

O xornal por dentro. Información, opinión, publicidade. Cada un destes apartados ten as súas peculiaridades e normas de edición, pero cabe destacar catro características comúns de gran importancia para a comunicación cos lectores: obxectividade, presentación, comprensibilidade, interese. En total, 25 fi chas.

Gráfi co: cómo se fai o xornal. Desde as oito da mañá dun día cal-

quera, en que se recolle a noticia, ata as oito do día seguinte, en que chega o xornal á escola, todas as etapas explicadas en vinte debuxos.

Visita a La Voz de Galicia. Cen pre-guntas para saber cal é a súa historia, a súa administración, que son as axen-cias de noticias, comunicación e mass media, dereitos e deberes na edición dos xornais, dirección, xornalistas, publicidade, produción, linguaxes, lectores, documentación a tarefas de distribución.

O «Libro de estilo». La Voz de Galicia basea os seus contidos na realidade. Presenta aos seus lectores os acontecementos e feitos noticiosos que espertan o seu interese inmediato porque sucederon, están sucedendo ou están a piques de suceder. Polas súas características de universalidade e singularidade, o xornal mantén a atención informativa sobre tres gran-des ámbitos: a actualidade nacional e internacional, a información sobre Galicia e a información local.

Fala despois sobre o bo facer dun xornalista, normas, estilo de redac-ción, xéneros, ortotipografía, sintaxe e o dicionario de dúbidas.

Podes consultar este magnífi co libro na web do Programa Prensa-Escue-la, concretamente nesta dirección: http://www.prensaescuela.es/web/archivos/lestivoz.pdf

miércoles, 11 de abril del 2007 | la voz de la escuela programa prensa-escuela >> 11

O 2007 foi declarado Ano da Ciencia. Preténdese así mellorar o diálogo ciencia-

tecnoloxía-sociedade e aumentar as voca-cións científi cas nos estudantes. Por outra banda, nas conclusións do último informe PISA sobre as competencias científi cas dos nosos alumnos resáltase a importancia das tecnoloxías da información e comunicación como axentes de mellora na educación científi ca. ¿A que esperamos entón para que o noso blog de Ciencias nos axude a acadar estes obxectivos?

Neste artigo deixámosvos algunhas ideas para levar aos cadernos dixitais de Prensa-Escuela que clasifi camos nunha decena de categorías que podedes engadir ao blog.

1. WEBQUEST E CAZAS DO TESOURO Partindo dun artigo de prensa relaciona-do coas ciencias podemos elaborar unha webquest ou caza do tesouro, incluíndo preguntas, imaxes e enlaces relacionados coas diferentes unidades didácticas ou con temas fronteirizos da ciencia, como o do xenoma humano ou o do futuro da especie, que as estritas programacións nos impiden expor en clase. Se non dispondes de tempo para realizalas, na Web de Aula 21 podedes atopar boas webquest e cazas do tesouro para todos os niveis.

2. LABORATORIO VIRTUAL Buscar enlaces aos diferentes simuladores e laboratorios virtuais que existen na Rede permítenos introducirnos no mundo da investigación científi ca, por exemplo des-cubrindo a relación entre a resistencia e a intensidade eléctrica nun circuíto ou obser-vando o comportamento dunha disolución en función da concentración de soluto.

3. SALA DE PRENSA Para entender a ciencia hai que falar de ciencia e non hai mellor lugar para iso que os comentarios dos blogs. Como exemplo, nesta edición dos cadernos dixitais os alumnos de 3.º da ESO do colexio Santa María do Mar coordinan o blog0125 sobre enerxías alternativas onde, a partir de arti-gos de prensa, discuten ao xeito dos cien-tífi cos sobre as vantaxes e inconvenientes dos distintos tipos de enerxía.

4. TALLER DE EDICIÓN Con esta actividade se poden subir ao blog actividades sinxelas, así como deixar diferentes imaxes de animais ou plantas nas súas páxinas e incluír unha fi cha para

Laboratorio de blogs

> Susana Vázquezsuvamar@gmail.com

entregar na aula coa súa clasifi cación ou construír un dicionario científi co con ter-mos e imaxes.

5. A TAREFA DO DÍA Podemos incluír actividades realizadas por outros profesores como Hot Potatoes, LIM ou Jclic, onde a partir de quebracabezas, so-pas de letras, encrucillados ou exercicios de asociación os alumnos poden comprobar e reforzar o seu nivel de coñecemento sobre un tema cuns deberes máis divertidos.

6. VIDEOTECA Existen infi nidade de vídeos científi cos que podemos incluír no blog, tanto para ver o proceso de fabricación dun plástico como para observar por dentro o corpo humano ou os efectos dun _tsunami_.

7. VISITA A UN MUSEO Unha das categorías que non debería faltar nun bo blog de ciencias é a dedicada aos museos de ciencia. Podemos incluír peque-nos _posts_ sobre o museo que invitamos a visitar e un enlace á súa páxina web ou directamente á parte de visita virtual.

8. A CIENCIA ESCONDIDA Algúns temas transversais como a coedu-cación ou a educación para a saúde po-den tratarse a partir de artigos de prensa sobre as mulleres científi cas ou sobre a obesidade infantil publicados en La Voz durante este mes. Desde o Buscavoz da edición dixital de La Voz de Galicia pode-mos buscar artigos curiosos relacionados coa ciencia.

9. O TELESCOPIO Para os máis pequenos, un enlace a unha cámara web permitiralles observar o com-portamento dos golfi ños ou dos animais dunha granxa, en vivo e en directo; para os maiores, a NASA ofrécenos a posibilidade de realizar unha viaxe espacial e observar o espazo.

10. SALA DE XOGOS Desde o blog podemos invitar aos alumnos a que xoguen coa auga (Educalia), coa xeo-metría ou coas naves espaciais.

Un blog ofrécenos tamén a posibilidade de con-tactar con científicos en activo a través das súas páxinas web e coas últimas novidades a partir dos enlaces con revistas de divulgación científica ou con titulares de prensa relacionados coa cien-cia, a tecnoloxía e a sociedade. Esta é unha posi-bilidade máis deste laboratorio de blogs. En resumo, as posibilidades son infinitas e para axudarvos no camiño, no Blog Maestro do Pro-grama Prensa-Escuela pomos á vosa disposición enlaces, recursos e actividades no Taller de Pren-sa para incluír no voso blog de Ciencias. ¡Espera-mos a vosa visita! Recordámosche a dirección: http://blogs.prensaescuela.es/blog/blogmaestro/

>PARA SABER MÁISWeb de recursos para o ensino do Ministerio de Educación y Ciencia:http://w3.cnice.mec.es/enlaces/cientecsoc.htm

Recursos didácticos para utilizar dentro da aula:http://centros6.pntic.mec.es/cea.pablo.guzman/cc_naturales/

Enlaces para as clases de física e química: revis-tas de ensino, recursos dixitais, apuntamentos e experimentos, laboratorios virtuais, noticias e blogs:http://intercentres.cult.gva.es/iesleonardodavinci/Fisica/Enlaces.htm

Bibliotecas

KOPA

Os blogs permiten reunir facilmente unha morea de recursos que anda espallados pola Rede

1. Buscade no Buscavoz de La Voz de Galicia

noticias relacionadas coa existencia de auga en Mar-te ( www.lavozdegali-cia.es).

2. Resumide a informa-ción recollida e subídea ao blog. (Xa sabedes: frases curtas, títulos impactan-tes, pregunta final...).

3. Buscade en You Tube un vídeo relacionado coa auga en Marte e incluídeo na noticia.

4. Buscade lugares con xeo no espazo a través da páxina da NASA(http://spaceplace.nasa.gov/sp/kids/ice/index.shtml)

5. Incluíde este enlace no blog e animádevos a dei-xar comentarios sobre os resultados obtidos.

6. Finalmente, se quere-des pasar un rato divertido entrade en http://spaceplace.nasa.gov/sp/kids/st5/flingman.shtml e xogade aos nanosatélites. ¿A que mola?

> ACTIVIDADES

Os blogs permítennos estar ao día do que pasa en Marte

> XXV ANIVERSARIO DE LA VOZ DE LA ESCUELA

Recursos na Rede para a educación científica

FIONA HANSON

Grazas a Internet, os científicos xa non son seres estraños que viven illados

miércoles, 11 de abril del 2007 | la voz de la escuela12 >> programa prensa-escuela

A Biblioteca Fundación Caixa Galicia afai aos máis novos á práctica da lecturaO interese da Fundación Caixa Gali-cia por contribuír a unha aprendizaxe

dinámica por parte dos mozos galegos callou nun espazo para a literatura integrado no Centro Sociocultural do Ensanche, en Santiago. Este lugar no que a cultura amosa o seu aspecto máis xuvenil acolle unha biblioteca estrutu-rada en diferentes espazos ideados en función dos distintos tipos de usuarios aos que está aberta.

Os materiais construtivos, a cor e os elementos decorativos confi guran varias zonas para a lectura, deseñadas de acordo co perfi l dos visitantes. Así, a biblioteca dispón dun espazo para pre-lectores e primeiros lectores (rapaces ata 8 anos), outro para nenos de entre 9 e 12, e unha terceira zona concibida para os mozos a partir de 13 anos. Así mesmo, as instalacións da biblioteca inclúen unha área de referencia que pon á man dos rapaces recursos como dicionarios, enciclopedias e deuvedés para a procura de información.

Interesante tamén para quen desen-volven o seu traballo no ámbito da lite-ratura para nenos e mozos, a biblioteca posúe todos os títulos de xénero infantil e xuvenil publicados ata o de agora en lingua galega, amais dunha selección de obras en castelán. Os números son estes: 15.000 libros infantís e xuvenís e

máis de 200 deuvedés en préstamo.Co propósito de converter a lectura

nunha afección habitual, este fogar para os libros organiza cada curso escolar visitas guiadas polas súas instalacións. Desenvolve certames como o Premio Rúa Nova de Narracións Xuvenís; semi-narios nos que se analizan as achegas literarias de distintos países europeos; exposicións bibliográfi cas e talleres para espertar ou fomentar o interese pola lectura; programas como o Atopa,

para a localización de obras, e xogos onde o libro é o protagonista.

Na web http://www.obrasocialcai-xagalicia.org/contenido/GAL/pags/nova33.htm podedes acceder a esta biblioteca, que che ofrece un boletín mensual coas actividades programadas e un enderezo de contacto: bibliofun-dación@caixagalicia.es

Un espazo a xogo cos tempos

XOÁN A. SOLER

A Biblioteca Fundación Caixa Galicia atópase no Centro Sociocultural do Ensanche, en Santiago

> Ana Abelendaana.abelenda@lavoz.es

> XXV ANIVERSARIO DE LA VOZ DE LA ESCUELA

> DE INTERESE

Exposición Esta biblioteca, deseñada para

a mocidade galega, ten todo o atractivo das cousas do trinque, pero xa non é tan nova. Arrincou hai máis de trinta anos no número 33 da Rúa Nova de Santiago. Agora, situada en Frei Rosendo Salvado, achega diversas propostas que amosan o seu gusto pola arte de selo máis actual.Ata o vindeiro 30 de abril, a biblioteca acolle a exposición «Contando con imaxes», con obras da ilustradora Noemí López, unha profesional do cartelismo que traballa ademais como debuxante de animación.

Faite socioSe queres facerte socio da Biblioteca Fundación Caixa Galicia só necesitas ter os 4 anos cumpri-dos, presentar unha fotografía e cubrir unha ficha de inscrición cos teus datos. Ao momento, disporás do teu carné e xa poderás facer uso dos servizos deste centro de lectura e consulta de información.