la revolución neolítica y los orígenes de la civilización peruana

Upload: qollur-arqueologia

Post on 08-Jul-2015

1.138 views

Category:

Documents


1 download

TRANSCRIPT

E MI L I OC HOY LAREVOLUCIONNEOLlTI CAyOSORIGENES DELACIVILlZACIONPERUANA LASSOCIEDADESP RE-CLASISTAS.LADIVISIONDECLASES YLAAPARICIONDELESTADO ~ p a r a t 8de: ANTIGUOPERU:TIEMPOyESPACIO LI MA- 1960 Hacealgunosaosprovocaba,sinorisa.dudaenlamayodelosarqulogos,illafirmacindequeenelPerhabanrestosdelpaleoltico.Esd a lalainfl uenciapragmatistadeAlxHrdlicka .seproyectenformadensa pnlosestudiossobrelosorgenesdelhombreamericano:esteguadelaAntropologa.pordefendereltradiciona lismobblicoconSiguiImponerelpredomil1iodelat eologasobrelBobjt'tividadcientfica. Yaen1940seafirmabaenel89 CongresoCientficoAmericanoque "losrestosenSiberamostrabanunneolticorelativamenterecienteyunaanteriorcul turadelpaleolticosuperiorosalvajismoperonomuyantiguo,yningunatrazadenadamsanterior". Parajustificar1antigedaddelhombreamericanoypoderexplicarla asociacindesusrestosconanimalesextinguidos,esgrimaelargumentometafsicoque"eracostumbreenterraralosmuertosencasit odoslossitiosa profundidadesde3a6piesd1sulo" :porestarazncoincidanenmuchos sitioslosrestosdecazadores.comopuntasdeflechasconmamuth.camellos milodonttsuotrosanimales. L-EJPaleolticoenelPer. ElPaleoltiosuperiorandino.hastaahoraestudiado,crrespondeuna fasetar da,deesteestadio.S610elnivelmsinferiorpuedeinclui rseenelpaleolticosuperior,losnivelesprximossuperioressonmesolticosoepipal0 lticos.LaevolUCIndelpa leoltlcotartloyeladvenimientodelmesoltio consuposteriorsaltoa lneoltlco,nosindicaqueeldesarrollodelasociedad cazadorrecolectorahabanaleazadounamadureztotal.yensusenosehabadesarrolladolosgrmenesdesuulteri orprogreso. Lasierraaltoandina(segnCardich,encomunicacinpersonal)debe considerarselazonaentre3.000a4.500m.sobreelniveldelmar,dondelas 149 150 llanuras,vallesyquebradas,tienenvegetacinacentuadaenlosmesesdeoctubreamayo,constituyendounparasoparaloscazadores.Loscosteosa ctuaronenformaparalela,peroencond1cioesecolgicasmenosfavorabl. porellimitadobosquecosteoalolargodelos vall,complementandolacaz, enlaslom.asdurantelosmesesdemayorhumedad ;elinvierno.Otrostestimoni ospre-agrcolasdelacostaperuanasonlasdeSanNi colsa45millas lSOdeNazca(Sb"ong,1957.pg.8)con4.000A. C.ySanP edrodeChi t:3made6.000A.C.(Willey,1958).ComparativameteenlasierraexIStiuna mayorpoblacincazadora,debidoalanumerosafaunaysiendoescasoslos t estimonioscosteos,apesardeserstalareginmejorconocidaarqueolgiamente.Lospocoshallazgospre-agrcolasenlazonaalto-andinademuestran mayordeos dad.comolosinstrumentoshalladosenI chuayArcatafechados porMenghinentrelos3.500'3.4.000A.C.(Cardich,YacimientosdeLauricochap.11).LoshallazgosdeTschopikenHuancayo.hnsidomodificados porRosaFung,quienestableceuncortomvelinferiorpre-cermico,sinla presenciaderestosdeplantas10queindicaposiblereclector-cazadores. EnLauricochalasdversascuevasestudiadasyexcavadasporCardich. revelanlapresenciadeunpaleoliticotardo.pujanteenlasierra . Noesposibleanprecisarlafechade laaparicindelosprimeroscazadorrecolectores.EnlasfutesisaldlaelHandbookofS.A.l ndianspubt cado bajoelttulode NatI veP eoplesof Soutb Americe,Steward,tornandocomo !"eferencialosdatosdJunius BirddelsurdeChile,creeprudentesealarpara AmricadelSur,unaduracindecazayrecoleccinentre8.000y3.0O A.. Quesumadosalos4.000aosqueasignaalasprimerasmanifestacionesde agricultura.haceuntotalaproximadode10,000e.ospara10orgenesd el hombresud-americano. Nosotroscreemos,comohemosmanestadoenanterioresoportunidades, quelosfuturoshallazgos,derrumbarnestaminl1sculaestimacindelaantigedaddelbombreenelPeryAmricadelSur,ponindonosale.alturae losdescubrimientosenlaAmricadelNorte.puestouenoexistieronbarrera,> paraimpedirsudesplazamientohaciaelcorredordePanamylaAmri ca meridional,sisetieneencuentaquelacazaylarecolecci6nsonapreciablesen estaspartesdelhemisferio. , II.-E/PaleolticoenNorteAmricaenre/aci6nconelViejoMundo. LamayoradeloscultoresdelacienciaarQueo16gica.educadosbaJOlas ideasdominantesdunaculturaempeadaenimponerunafilosofaoscurantista.tratarondeexplorar almximoJoserroresdeAmeghno.SeIIgnegar enformasistemticanos610elorigenamericanodelhombre,sinosuan'gedadenelcontinente. Comohemosafir madoanteriormente,losprimerosinmigrantesllegaron aAmricaenunestadodeinferioridadculturalyprimitivosensudesarrollohumano;posiblementeenlosperodosdeloscomienzosde1cult uramu-tt:rienseyposiblementeantesde)AchelenseenelAbbevilhenseoChelense. SegnloshallazgosdeE .RenaudenelsudoestdeW yoming.enlos estadosmsp rimitivosdeculturaTypicalsehanencontradoemejanzastipolgicasmuynotablesconmdustriasdlPaleoliticoinferiordelViejoMundo. EnlasterrazasalolargodeBlackFQrk' sValley,en1935seencontraronimplementosenabundancia.caracterizadosporelempleoextensivodela tcnicadlascasclactoniense,muysemejantesaloshalladosensitiosdelPaleolticoinferiordeFrancOsyGranBretaa.asicomenelvalledelAltoNilo. Otradelascaractusticas esquefuradeestasnumerosaspieza, msdel45 0/'0 sonimplementosbilacesabarcaunainesperadacantidaddeartefactosque parecenpuo(coupdepoing)delasdiversavanedadesqueseencuentran encoleccionesdEuropayArricecorrespondienteaindustriasChelensesy acheJenses ;laculturadelasgrandeshachasdemano , o.Untercerrasgomuy notable.novistoenlasotrasdosculturas.eslaexistenciadeunaindustriae guijarros(cantosrodadosgrands)entodaslasfasc:sdesudesarrolloyestrechamentSlDlilaresalcomplejoKafuan-OldowandeAfeicadelEste,lasindustriasSoandelaIndiayAoyathienset.nBlrmama. Poreso.cuandoGeorgeCarter.afirmaqueexistentabsenlaa rquealogaamericanaestenlojusto,msan,cuandomencionaqueisteuna speciedeprohibicintermnantedecompararlasindustriaslticasdelNuevo 1'AundoconladelViejo.Peroesamur11aseestminando Igraciasalos avancesdelainvestigacinyenspeciaJporelempleodeuncritenor acional enelanlisisylabsquedadelosrests. Ascomolaastronutica.alserviciodeunaSOCIedadavanzada ,hapodidoiniciarlaconqwstadelmWldosideral,ypreCipitar1derrumbedela teologa:tambinlaarqueologaesunacienciaquedebepuedeserutili zada,c()nfi nesprogresivosp arderrumbarlomitos.Evidentementenotable esdprogresodeest os25aos,enqulaarqueologaamericanatolerabahastaunaantigedadde5.00aos,enunnivelNeolticoTempranoyadmita unpalolticosuperiorconlaculturaFoJsom,conunaanti gedadde10.000 aos.Ahora,bajol aevidenciacompulsivadelCarbono14,pedeyapensarse enlapresenciadelhombreenAmriamsalldelosclculosposiblescon temtodo.Hemosentradoalafasedetenerqueadmitirlapresenciade verdaderasculturasdelPaleolticoInferiorenAmrica. SielhomnidoestuvopresenteenAmricacuandoelViejoM undo,va c'nlaseddesglacialesde)Pleistocenomedio,debehaberingresadoporelpaso GeorgeCarterP leistoceneManalSanDiego,p.367. 151 deBehr in,a provechandolabajaeDebihaberentradoenAmrica conlosrudimentosdetcnicaexistenteenlasreasdesuprot:; dencia.Ysi taltcrucarevelaqueperlenecealpaleolticomedioyqUizselinferior.osea alaindustriaSoanyAnyathiandelSudesteAsiti co SImilar1 encontrado laJallaporCaeryRenaudenWyonungyotroscuyosfechadosexcede. laspoSibilidadesd1Carbono 14,serefuerzaenunnuevoonptoautoctoniSt'ddelhombreamericanoysconfirmaenparteelpuntodevistadAmeghino,elnotableracionalistaargentino. Ladialcticahistricapermitedescubnrcmo)simplimaexplicacinsobrelosorgenesdelahumanidada-partirdeunaingenuapareja,con porunrgimenfa 'orabledeagua Aldisrnmuir lacazaen12:onaaltoandma ,loscazadoresyrecolectores n6madesbaj aronenmayornmeroalovallecososenlosperodosdes 8vorablesalaSIerra,dregionesinmediatascomoChoclocochayposi blemente:ddistantt:scomoelTiticaca.LapresindeloscazadoresdeHuancavelicasobrelospescadoresyrecolectoreslocalesdlareginique- a:y Paracaspudobabersidofuert.Aunqueeldsplazarnientodeloscazadores hacialazonamartunafuelmportanteenciertastemporadas,deacuerdocon losbancosdeconchas.lavivenciaenetaszonassehizocadavezms larga,porlaadquisicindenuevastcnicasdepesca,quesumadaalosprodutosrecolectadosen1svallesoasiseraunaalimentacincomparatiamnt -nasabundante. EnlapennsuladeParacas,hoydrtica,existieronoasiseciertaim portanciaquefacilitlestablecimientoprogresivodehordasdesalvajs,qu. bajabandelasierraparamejorarsualimmtaci6nene::llitoraldurantemeses. EnlugarescomoebezaLarga.anespoibleencontrar,actualmente,agua dula3m.deprofundidadyOsi tioomoDiscoVere(paracas)existe aguasalobre. ElalgodneXlstiaenfor masilvestret:nlosvallescosteos,peroan noerautilizado.Loscazadoresuebajabanconstantementedelasierra,utilizarondeprferencilafibradelgaveomagey,Juncooposjblementela totoraoenea.Enlaconfecndesuscestos(coiled)pareceqepreCiriron lmagcy.Lasmujereshacancestosdefibratrenzadayutilizabanagujas rlr.hueso.Estoscazadoresusabanadornos,collaresecurconchuelasy algunosutilizabanlanzasdehuarangosinpuntadepiedra.endurcidoscon elprocedI mientode tostarlamaderaalfuego. Laalimentacinpin cipalamaricos,perotambineraim portante 155 ------156 lasracesdetotora .ElDr.Engelhatenidolaacuciosidaddeanalizarlag limentosenelstmagodealgunasmomias,parallegaraestaaliosaconelsi6n.Dotrolado.1datoetnolgicorevelaueanseconsumeboy na)larz. dlaeneayjunco. Elen!amientodelosprimitivoscazadorsconvtidosenpescadore.;; yrecolectorescateos,serealIzabaavecesenelmismol ugar,formandocementenosdlDlportanciacomoCabezaLarga,(P araca).dondelosindividuos import antesiniciaronlamodadeenterrarseconmantosdplumas.algun03 conlosdepingino.E nunaexcavacinde8or4metros.yunaprofundidadmenosdelmetrolapresenciade60edveresnospermitededucirQue erannmada,queparticipabanenlacazadevicuas,peroconestabilizacin sedentariaenlacostamartimaporlargastemporadas. Losentierroserancomplejos.Existenpruebasdeestecontactoconla sierra,cmolapieldevicua-enlosentierrosqueacompaaelcomplicado envoltoriode364esterasdefibradeeneast ejidaodejuncoencubierta s sucesias.Parecequelaaficinporladecoracinfuedesarrolladoentreestos salvajes,huellasdeellos,sehallanenlosmantosdefibra(eneaocactus)decorados,encontradosporEogel. ElcambioreolucionariodelMesolticoalNeoltico. Elteji doocurreinicialmenteenPracas.Seoperamuchomstarde EnlashordasdesalajesmenosfavorecidoscomolosdelRolea.Queantes deladisminucindelacazaoptaronpordedicarsealoscultivos.NotenemosmuchosfechadosradiocarbOlcosdelasprimerasfasesdelaagricultura enlacostasurea,sinembargo,abasdlosdatospublicadosporEnge1 podmasdeducirque,enHuacaPrjetalasplantascultivadasaparecieronha-e4,500,muchomstempranoqueen)acostaelDepart amentodelca,cuyo fechadoesde3,850aosparalabuacapreccrmicaN""12(Arqueolgicas3. p.12). Aunqueladomesticacindeplantasocurrieraprimeroenclnorte.nosignificaquelaagriultutavinoporunaoleadadeinmigrantes.Losmesolicos t antodelabocadelfolea,SanNicolsyParacashaceunoscuatromileni o;;, (2,000A.C.alconcluireloptimunc1imaticumenlasierra.presionadospor elavancedeloshielasqueocuparonpartedelaszonasdeezamuchostu vi eronqueradicarsedefinitivamenteenlacosta.queantelol18Canperid , camente. 6Ca rcti chp.20.E lptintc>climatolgicoandi nocoincideQtlelperdoAtlntico. ylamayorpartedelSub-borealenEuropa,5,00-2,600A. C.y2,800a1,000A. C.res , ectivamente.E lAnBtermal- 6,000 - 4.000A. C.ElAltit!rrTl1sl_4,000 - 1.300A. C.enel MedIOSurdeEstadosUnido" Comolosbancosdeconchaylasaguassuperficialesnoeransuficientes optaronporcultivarenterrenosinundadosporfuentes,"aguasdulcesr esurgentes"quehoyseuedeobservaral piede loscerroscercaalasplayas.H ace accidental,descubiertoparlamujer,al lUTojarciertassemillascercadelasviVIendas. PerolahUJIUlnidadObS8l'V6esteprocesodurantemileni osante:;dedecidirepor01 cuLtivodelasp lontas.Essabidoquelospueblossalvajesomesolticosactuales,sinconnci mientodeLaagriculwraposeenunprofundDconocuruentodelafloraysuhabitat .Saben quelassemillasgerminan,quela...plantassecasrevive"conlaslluviasycrecenmejoren unossitiosque- enotros.Nitlgunadelastri busde109tiemposmodernOs.aunqueprimiti vas,carecedeconocUruentorealistaycabalcompTeruindelBnaturalezaycostumbres delasplantasdesuloc.alldad;de- ellospodemosinferirquelamujerprehiica,mu cho antequeseoriginaralaagricu!ra .tuvounconodmientosimilardesufloraporquevi va enestrechocontactoone-lla(LeslieWbite - EvoLutionofCulture,p.24). 162 Lacazatienesusmitesylapescano(;slogrableentodoelaootemparaas.Laactividadrcolectarprosper\:nlasGrandeszonasdsrticasen loaosdebuenahumedadyenlaszonasinundada'porlasaveni das.Los vvereslogradosporlosrecolectoresmejoranyamenudopuedenicidircon .Iosaosdpcaescasa.Peroenlospenadosdesequadebidoalaalternanciaclimticaqueocurrecada5.710aos,surglacrisisenlapoblacin quehabaaumentado.Losvegetalesrecolectadospreferidosporlosmesolticos,debidoa1inestabilidaddelosbrot esnaturales,tuvieronquesercultia dosporlasmujeresparaasegrarregularabastecImIento,comoocurricon )acalabaza,fri joles,legenariayalgodn1 '. 11Podemot.conjeturarcmoelprocesodedesecadn,fenmenocomprobadoporla ir:vesti gacionesdeE rwinScbweiggerenelLitoralperuano,noinfluymayormenteenel acelerado"3mbiodelosc$%lldoresrecolectores .implantandoladomt icacindelasplantas, comounincrementorevolucic..nanolcaudaldelasfuentesdeul;lsistenia.I nSisti mos enelproblemadelaalternan.ciaclimtica,prrlceodiferentealdeladesecacinprogresiva aelac05tperuana.Laalternanci aC'onsbtenlabitaaparicindelluviastTopicalesen ciertosaosssicomodehumedaddismiidaypocoreglmendeaguasenlosros. Losaosdefuerteprecipi tacincoincideconlapre!ll!l1ciadelasaguasecuatori alesdel.l Corrient edelNio,queapareceafinesdediciembreyOCIlITenperiodosquevanode 7a20aos! Schwigger,LitoralPeruanopgs.108y109Yiconside ramosqueeste f; r: ' menoseacentadesdE:lo8gradossInorte,caracterizadoporuncli malidot ropica l onalgunaslluvias (OctavioV.nlverde,Conferencia1I0broelDe!liertoCost anero delPerlySU8alasdevegetacin) ,consideramosquediferenciasinfluyeronenla ,:ivenilicacindactividGdesquetuvieronlosm eso Jtic o.enIcostaseptentrional delPer. r.,,llegadadelasimprevilJtasaguasdelNioimplicaad05yhast at resaosde bueMoww-aordl nariaprecillitci6n,laIloramejobaenformaesplndidaporvariosos, .rllciasaladuracInycaudaldIslluvias.E nelpresenlsiglo,hubieron6m . somenosacentuadasdeagu.asecuatorialesconIcorrespondientepreci piacinydisminuc ' ndepesca;enelprimerterci odels igloxvmseregistraronlluvias1:0rrencale..< enChoopealnortedeTruillolasqUE: duraron10dasyotras12dasen1'72 6y172 respectiVllm.mte,segnrelatanJuanyUlloa( 1748)(VerLitora[peruanocaptuloITI). Qurela' npudobaberesistidoe ntreestasalternativascl imt icasyelt rabajode 10"reCOle{; t ores,parainiciarlaomest icaciondeplandterminandu nacort amumto enladuracindelmesoltico? Laagriculturatuvomyon' ,posibilidadesparainicIarseprimerenHuacaP rieta, P.elValledeCbicamaqueenelValledeViro.Larecolectadebiserpohae5,000 " oenaquell areginalnortedel8 desugrandezaenmeruodelacrisis,yaquesiningresosnopodamantener alosespecialistasquetrabajandedicadosasostenerel esplendordelosadoratorios,fueexplotarotrascolecuvidades,ampliandoelnmerodelapoblaci6n esclava,Ilugareayladelospueblosquepudiesensujetarpormediode laguerra. Perolaguerranoesposiblellevarlaacabodenocontarconr ecursos paraella,nobastaquererparapoder.Enlosespectacularesavancesmochicas elempleodelcobrfundidollegjugarunpapelimportante. Enlarotalurgiasurea,ascomoenladelacostanort esellegautiliZarelcobreyeloro,perolosmochicasdominaronunatecnologamsavanzadaen1 trabajodelosmetales,laplata,1cobreysusaleaciones,ejemplo, elfundido,eldorado,elplateado,etc. Sobrelasll11plicacionesylasrevolucionarasconsecuenciasdelamet:uurgl a , Childeen el"Ori gendelaCivilizacin"y'QuucedienlaH istoria" , destacacuatrodescubrimientsfundamentales :1 '))lamaleabilidaddelcobr e;2 ~ )sufusibilidad:3")lareduccindelcobredelosmineral es;y4'.' )las aleaciones.Elcobrenativoproducidoporreduccinquizshayaprocedido deunaclasesuperiordepiedraquen os610puedeseraguzadaparaquecort e comoelpedernal ,sinotambindoblada.modeladaagolpesdemarti1loyaun reducidaalminasQuepuedenrecortarse. Unimplementodecobreigualqueunficharrodearcilla,puedehacerseenformaindisoluble;enlaprc.cageneralmffitesepreparelmolde;: menudodearcilla,vertindoseluegoelmetallquidohatallegarlacvidad. Lonicoquelimitaeltamaodelmoldt;eslahabilidadtcnicueloperari o : ydesdeluegolasformasquepuedendarsealosvaciadossonigualmentei limitadas.Adems,laformadelvaciadopuedesernuevamentemodificadameruantet:1martill,yaqueelcobresmalable.PorltimolasherramIentasde metalonmsdurasquelasdpiedraohueso.Unhachaocuchillodecobrt; nocortamejorniconervasufilomstiempoqueunhachadepiedra:> ped -rna1.Peroapartedequeselapuedeafilarhastacirtopunto,unavez quunherramientadepiedraopedernalseromp.nohaypoderenelmundo apazdecomponerla. UnaherramientadecobrenoslopuedeserveltaaafilarportImtoddelaamoldaduraoelmartilleo;siseromppuedefWHlirsedenuevo conunaprdidainsignificanteytenemosunaherramientanuevat aneficiente comolaviej a . Lautilizacindeestasventajasrequirienlaprcticauncomplejode ingeniososlDventos;unahornallacontiro,paraproducirlatemperaturarelat ivamentealtaquenecl'Stalafusindecrisolesparacontener1metalfundido,pinzasconqulevantarlos,ysobretodomoldesparaconferiralvajado laformadeseada"(Q.S.E.H.Cap.IV). Esposilequemdiante1 dominiodelatcnicadefundirelcobrefue probablesuempleocnformarestnngidaenlaagricu1tufa.peroenformapredominanteenlaguerra. Esteprogresotecnolgicoutilizadoona mplitudysumayororgaruzacirualosMocrucasunmedlOparasuperarmilitarmenteasusvecinos; onrelacinalmodestoarmamentoepiedradloselVirfuealgoascom . 'nerunaametralladoraconrelacInaunfusilderepeticin.Primero1ga lernosacerdotaldelValledeVirydespuseldelValledeChao,sufrieron 193 194 !aa gresidesupoderosovcino.Estosometi mientosacrecentaronelpoder tlelosbelicosossacerdotesmochicasacomienzosdelsigloVIId.C.Tandis tantesconquistasqueyaabarcabanvariosvalles,losmismosexcedentesque _ograronadquirirdelospueblossometidospermitieroncrearunanuevdivisin deltrabajo;elejrCltohastaentoncesestuvoconsttudoporlatribu,ahora t'rai mprescindiblesepararungrupodeespec:uilistasquesededicasenala nueaactividadparaasegurarlasconquistaslogradas.Est egrupodemili taresespecializados.ligadosalS;3.cerdocio,eraunafuerzapermanenteosemi permanente,listaparasometerClW.lquierlevantamientooituacincrticaqu(' pudieraponerenpeligrolaunidadalcanzadaconelsometimientodepohlacionextraas.EstamedidaessindudaunavancedelEstadonaciente ; sinembargoparainstituirse,aunquenaci6conelpretextodesometerpueblos devallesforneos,elrudimentodelejrcitoconstituyeuninstrumentono alserviciodelpueblodeMoche-Chicama,sinodelsacerdociodell ugarosel'! delosdiosesvencedorescomolospropietariossuprEmosde10di verosvalles bajosuhegemona, LaproduccindelosvenCldostuvoquemultiplicarse;ademsdecum plirconlostributosqueentregabanlosdiosesdeVirt,t enanqueentregar vctimasparaelsacrificioyvaliosospresentesaldiosvencedorMochica.So brelospueblossuyugadasrecaenmscargas,yestonoeximealoscampesinosdelpueblovencedordeontinllarentregandotribut oalasdivinidadesdc Moche.LasVIctoriasnoloshanaliviadomayormente,Lacar gadsostener alE stadonoesesttica.porquesibienesCIertoabarcavariosvalles,nose contentaconlosingr esosanteriores;susobligacionf-Sylasnuevasnecesi dades hanaumentado.EnelenodelossectoresoprimidoshanparecidOciertas contradicciones,elpueblOesclavo(Moche)haSidoutilizadoparadominar alosdemsvallescomoVir,Chao yal sur hastaElroSantaconlopueblos esclavosdegobiernosvencidos.Algunaventajatendranlosprimeros,que consisteenpagartributosID(:{lOSfuertesadiferenciadelosdeChaoyVir cuyapoblacintrabajaparalosamoslocalesylosdefuera.Sinembargo conelestablecimientodelEstado,elantagonismoentrelaelsesacerdotal Machicayelconjuntodelospueblosesclavizadossehainicia Elcrecimientodelgrupode10guerreroshasidocondicionadoorla clasesacerdotal.Colliercree"quelaclaseguerrercrecienimportanci a ,y posiblemente laantiguaautoridadestaba siendoquebrantadapor elpodrsecularym'litar(Ca',enCivilizacionesantiguasdelViejoMundoyAmrica,p .22) Sinembargonotuvotalquebranamiento,Todloontrario,laaparicindelgruposecularymilitarsignificlacr eacindeunaparatdestinado aconsolidarlaposicininciertadelaclasedominante,elsacerdocioinst it uyunaespecialidad.unaparatoinsti tudoporgentesdesup ropioseno yreforzadoporelementosescogidosyeducadsparasostenerlasobrelascontingnciasquepudieranocurrirenlasclectividadessclavizadas,tantode Mochcomodelen rir. Sepodra legarquelosgcrrerosaumentaron.Sinembargosunmero coincidaconlasnecesidadesdelsacerdocioquelosmanejabaasuantojo,dndolesprerrogativasespeciales.Lostestimoniosdelacer mica,delapinturay delaarquit ecturasobreelaumentodelpoderdelosmilitaresyseculares, 'llorevelalapresenciadeservidoresfi eleseidentificadosprofundamentecon losinteresesdelsacerdocio;elmismoSt ewardlosconsideracomosacerdotes guerreros.Annahabansurgidocondicinesamomuchossiglosdespus, enque.conPachacutec,elsacerdociollegasubordinarsealgruposecularmilitardelestadoesclavist a. AcomienzosdelsigloVIIa.C.,ocurre]aaparicindelEstadoentrelos Mochicas.LasujecindeotrosalleshastaelSanta,segnKosock,tomauna apariencianodetipoconfederativatribal.sinolasujecindeotrosreinossacerdotalesutilizandlaformaconfederativa.Esquelosgobernantesencada valle,unavezadquiridociertopoderlocal.asuvezpugnanporadquirirsu independencia.LosMochicasparar omperconestastendenciasensayaronla administracinatomizada,peronodesdeuncentro,encadaunodelosvalles sometidos,sinodesdediversospuntosdbilesalolargodecadacuenca.De otrolado,conestosmtodosselogranmayoresexcedentesymej orasenla produccin.PoresoladireccindeViryanesuncentro:Gallinazo( V-59, Winey,p.429),sinopuntosdispersos.Estocoincideconunaument odels sistemasderiego.Ademsladescentralizacinenla61timafas edelaconfederacin,instituidaporelestadoesclavistadeMoche,sepuedeapreciaren laautonomaqueexist aenlaadministracinlocal,reveladoenlariqueza deloscementeriosdeesteperdo.queen V'lTseconoceconelperodoHuan caco,cuyabrevedadesap enasnotableporelgrosordlacapaarqueol_icas.Aunquebrevelaexplotacinaquesesometialacolectividadfuetan intensacornoelesmeroqueintrodujeronparaperfeccionarelriegoyalcanzar mayoresrendimiCiltos;"Losgrandescanalesdelos perlados GallinazoyH uancaco(MachicaTardo)sonambiciosasempresasdeconstruccin.Anahora. llenosdearenayparcial menteobliterado,todaviaimpresionan"(Willey,SettlementPatteros,p .365). ElsacerdocioentrelossiglosVIyVII,lleg6ElconsolidarsCa Dayuda delmilitarismo:estainstitucinnohabaexistidoenlaSOCIedaddelabarbarie. Conelsacerdociocomienzaladivisindelasclases,perocondmilitrism q uesir...aparcealgomsquelaimpleontradlccindelasviJasyn u e ~ ucrzsocial,lafuerzamotrizde1sociedaddeclasessehaasentado n1pe'' nd1 antagonismoentreeUas.ElcaminoqueelEstadoMochica h'\bainiciado.m"deunmileniodespusan10estamosreconrendo.con 195 S B.l . d.M. B.S. z O cma.queporladifusiondelosconceptossureos.Laurbeplanificadaesposihleapar t irdelperiododelainfluenciaTiahuana.cu,qUf'equivalealatecnologams f'levada.pr odUCCinenserie,mejorproduccinagrcola.abonos.etc..loquefacilitel aumentodelapoblacin(comunicacindelDr.Matos),SobreTihuanacu.losChimes yel1mrioIncaicotrataremosenlaparteaninditadelpI'senteestudio. Uso.deininales: S.SIvaj i5moPaleoltico. B.I.Barhri.,Inlenor1 B.M. B!l. rbarieMerl iaJNeolt ico BS.BarbarieSupen ar Civ.Civilizacin. - LapresenciacontantedemineralesasociadoalcobreenlametalurgiaMochic) . nn viertedehechenaleBci6n.-porloquenoesposibllaedaddebrone P er.("HistoriadelaT1I0logia"pOrChllr lesSinger,pago588,T.[). 197 CVADROTENTATIVODEOESARROLLOOELPAl EOLITICo"L.CIV/ Ll ZAC/ ONANDINAyOTRASAREA S.DEAMER-/CA SURAMERICA NORTEAMERIC HO llJoli:l'llCANOftTE fE UU Cha n e".n14 0 0 ...Cn;m pUlblo1101 p..e./IIKWttlf ,. hIIo...cI>o 1000 oC '" ..I d ... '" ciNocl'1 IC. E VESEROOI'4LfS Mogoll onI C.shroJTtoti hudun .0 _"'0 .. OIVISION 13.1 1i I'l ..zoI DE Pto- Moon n _'nicidlTid hU41"t'CO CLA.SESL.V c: n4 a ,Ch .t.,1J n1000 Cuplsn l q u tChi ri p a _1 Oco. Gua. pofI au.;r ap cII NEOLlTICO I oAgro Incip) p .\1 on 2 000 Hu a ePrt q t a l dLiun coch Cl 111IV3 0 00 C'b_z.larg.5 4!C4'\'oI ME SOUTICOOcampo"000 ,"o u 5000-;:: 5.nPedroCh i ca m.cJ6000 l.Llricochd:1I AyampdinElJob o'"In fi. rnillo8":' OI 'O 00 I,. ... rn. p,nGlrrc.v.aooo(Jl..u n e o eh,I'" 1'1"n'" ...!.. 10 0001:_ .... '" l it oP.'1"'; z S cri pPsCilmp.J"5 ( L"Jolt cl) w I(j Tul e 2QOOO... IsldS.n l ",Rosa 25 O 0 0a: '" 0 '''"J I'" 0",3 5OO Ow Clovis, L QWI 'Y'I II _ in."'" ll'l :..l:-"

Sl tt t,Sdln x.. ;,8 O 000 ... uu=:.....125000SiC'(B.j ...,$ C, li fo mil) .. 150000 JZ :> 4O ,",100000 U"l:!:) 'h..,lon