GEHIGARRIA:

EZ DOK AMAiIRU

MACACO:

Zinema+ Zinea+Berriak+Elkarrizketak+ eta gehiago...

EÑAUT ELORRIETAOrtzemugak begietan, ez

salmentetan

“MOVING”with

“Estimua diot EuskalHerriko jendeari”

Nerea GarmendiaBeasaindar bat Madrilen

111. zbka 2,60€ 2010eko abendua

JOJO&

&Errotalde Enparantza 8, behea.20.009 Gasteiz

Argitaratzailea: LautadakoKomunikabideak E.M.

Faxa: 945 300801

Zuzendaria:Manu Hormaza Tel: 945 312385

zuzendaria@jo&jo.com erredakzioa@jo&jo.com

Erredakzioa:Olatz IsasmendiTel: 945 300724jo&jo@jo&jo.comkomunikazioa@jo&jo.com

Publizitatea eta harpidetzak:Oihane UrdiainTel: 945 301208publizitatea@jo&jo.comharpidetza@jo&jo.com

Maketazioa: Amaia Gartziairudia@jo&jo.com

Laguntzaileak: Galder Ezenarro,Arrate Arguelles, Izaskun Ibañezde Maestu, Silvia Borge, ImanolLopetegi, Ander Munain, IzaroNarbaiza, Joxe Lopez deAberasturi, Nekane Zabaleta,Kora Madinabeitia, Alba Ezkurra,Jennifer Ruiz de Sabando, MariaTelletxea, Jon Ander Zinkunegi,Elsa Lacalle.

Argazkilariak: Lur Aranburu,Manex Korta.

Azaleko argazkia: Amaia UriarteDiseinua: eragin.com

Lege gordailua: SS-338/99ISSN: 1575-789

1

JOJO3-4

23

17

Aurkibidea

Mixel Labegerie

7

9

29

16

3-4 NEWS sailaGose-ren azken lana,kolaborazioz josia.

7 Saltsan!Gure KUX-KUX berriroere txutxumutxuenadikzioan erori da.

9- GEHIGARRIAEz dok Amairu

16 NOBEDADEAKKarteldegiko azkenpelikulak dakarzkigu,tartean, UnaxUgalderen azkena. Onegin!

17BegibistanEñaut Elorrietak tartet-xo bat egin digu bereagendan eta azkendiskoaren zehaztasu-nak konpartitu dituJOzaleon artean.

Tokion disko grabake-tan eginiko argazkiabidali dugu.

23- MacacoBai! Azkenaldian tokiguztietanb entzutenden abeslariarekinbiltzea lortu dugu etaharekin “moving”pxkat egitea.

23- GERTUTIKAskoren ustez euskalpanoramako aktorerikdesiragarrienak berebarnekoak kontatudizkigu. 2

WEBBERRIAwww.jo&jo.com

EDUKI ESKLUSIBOA› BIDEO›

AK›ZERRENDAK›KONTZERTUAKSARTU AZKAR

NewsBon Jovi Donostian:sarrerak salgai, 50 eta275 euro arteko pre-zioan

Garazi Urdanpilleta Erredakzioa

Salmenta hasi eta lehenzortzi orduetan 10.000sarrera baino gehiago saldudituzte. 50, 65, 75, 85 eta275 euroren truke eros dai-tezke sarrerak Ticketmastersarean.Bon Jovi taldeaDonostian, Anoeta esta-dioan, arituko da 2011kouztailaren 29an eta salgaidaude jada kontzertuhorretarako sarrerak.Goizeko 10:00etan hasi dasalmenta, eta lehen zortziorduetan 10.000 sarrerabaino gehiago saldu dituz-te. Zehazki 10.127 sarrerasaldu dira, orain arte,Anoetan Bon Jovi ikusteko(guztira 40.000 laguntzakotokia dago Donostiakoestadioan). Hainbat salneu-rri dituzte sarrerok:Pistakoek 50 euroko salneu-rria dute; harmailetakosarrerak 65 eta 75 eurorentruke eros daitezke; 85eurotan dira salgai Golden

Circle sarrerak (sarrera bereziak, Bon Jovi taldea gertu-gertu-tik ikusteko agertokiaren ondoko pista zatian; eta 275 euro-ren truke lor daitezke "Diamond Ring Vip Experience" sarrerak(Vip Entrance and Location+Vip Merch Package). Salneurrihoriei guztiei banaketa gastuak erantsi beharko zaizkie.

Erredakzioa

Donibane Lohizunen bildutako 2.000 ikus-entzule ingugurenaurrean irabazi du hendaiarrak, Odei Barrosori eta SustraiColinari gailenduta.Iparraldeko Bertsolari Txapelketaren finalak Zuberoa, BeheNafarroa eta Lapurdiko zortzi bertsolari onenak bildu zituenatzo. Amets Arzallus izan zen hautagai guztien artean onenajendez lepo zegoen Donibane Lohitzuneko Jai Alai frontoian.Hendaiako bertsolariak eskuratu zuen txapela 660 punture-kin. Odei Barrosok, bigarrenak, 607 lortu zituen, hirugarrenizan zen Sustrai Colina eta atzetik geratu ziren JoanesEtxeberria, Eneritz Zabaleta, Xumai Murua, Miren Artetxe etaEkhi Erremundegui.Mitxel Itzanak jantzi zion txapela Arzallus garaileari. Pozikagertu zen garaipena lortuta eta eskerrak eman zizkien eki-taldian bertaratu ziren 2.000 ikus-entzuleei.

Amets Arzallus nagusi, Iparraldeko BertsolariTxapelketan

3

News

Damon Albarnek, taldebirtualaren sortzaileak,diskoa urtea bukatu bainolehen eskuragarri egongodela jakinarazi du.Gorillaz taldeak iPad bate-kin grabatu du lan berria.Blur taldeko abeslaria denDamon Albarn-ek sortuzuen talde birtualak diskoberria modu berezian gra-batu du. NME aldizkariarieskainitako elkarrizketabatean, abeslariak diskoa"urtea bukatu bainolehen" eskuragarri egon-go dela eta disko osoaApplen tablet ordenagai-luarekin grabatu dutelaadierazi du. Damon Albarnek diskoagailu honekin grabatzeaoso harrigarria da. Izan

ere, aurreko elkarrizkete-tan bere burua tek-nofobo bezaladefinitu du, hauda, edozeinproduktuteknologi-kori ukoegitendio. "iPadbateanegin dutgraba-zioa.Aparailuhori erosinuenetik,maitemindu-ta nauka, etahorrela, erabatdesberdina dendisko bat egitealortu dut", dio Albarnek.

dako dokumentala, bideoklipak eta making of-akbilduko dituzte besteak beste eta CDa, berriz,hirukotearen 12 lagunmusikarik euren abestiei egindako 12 moldaketaz osatuta egongo da.Fermin Muguruza, Oreka TX, Kutxi (Marea), Oskorri, Josu Zabala, Mikel Urdangarin, Gari,Petti&Andoni, Makala, Miren&Lipus, Naroa, Pirritx eta Porrotx eta Bonbereneako Txaranga izandira moldaketak egin ditzutenak.

Fermin Muguruza, Gari, Makala eta beste asko,Goseren lan berrian

Garazi Urdanpilleta Erredakzioa |

Hirukotearen lan berria arrosada, DVD formatuan dator etaCDa dakar opari. DurangokoAzokan, kontzertuetan etawebgunean soilik egongo daeskuragarri. Gosek laugarren lana dakar,arrosa kolorekoa. DVD forma-tuan iritsiko zaigu hirukotea-ren lan berria eta, iragarridutenez, CD bat oparitukodiete zaleei harekin batera.DVDan Mikel Clementek egin-

Gorillaz taldeak iPad batekin grabatu du lan berria

4

Bilbovision katerako Manu Redondok IñakiPerurenari egindako elkarrizketa batek 100.000bisitatik gora izan ditu hiru egunean ZuZeualbistarian. Inoiz ez ditu ZuZeuk halako datuakizan.«Perurenaren errepasoa Bilbovisioneko txo-rimaloari». Interneten azken hiru egunetan

Saltsan!

5

L.Z. - Erredakzioa

Mehatxu asko jaso ditu azkenaldian New Yorkeko abeslaripolemiko honek. Hori dela eta, beste lau bizkartzain kontrata-tu ditu.Lady Gagak urruntze agindua eskatu du zale batent-zat, bere korreoan hilketa-mehatxuak jaso ostean, LifeNews.ruegunkari digitalak jakitera eman duenez.Troy Carter abeslariaren bozeramaileak esan du, 26 urtekogazte bat dela Lady Gaga mehatxatu duen zalea.Gainera, arrazoi beragatik beste jarraitzaile asko ere salatudituela adierazi du Carterrek. Hori dela eta, bizkartzain gehia-go kontratu ditu. "Nire jainkosa zara, gauero zurekin egiten dut amets, baina,uste dut ezinezkoa dela gu biok elkarrekin egotea. Lurrean, eznaiz inor zuretzako. Hil egin nahi dut, baina zurekin bateranahi dut hil. Beharbada zeruan zure denboraren minutu batniretzat gordeko duzu", idatzi dio zaleetako batek mezu bate-an.Bestalde, Carterrek esan duenaren arabera, beste gazte bateksuizidio kolektibo batera gonbidatu du artista.Momentu honetan bigarren diskoa aurkezten dabil Gagamundu osoan zehar eta sekulako dirutza ordaindu du kon-fiantzazko bizkartzainak izateko.

Jarraitzaile askok hil egin nahi dutelasalatu du Lady Gagak

Bor-borGorringo taldeak azkenaldiz taularatuko du, orain-goz, antzezlana ostiralean,Eibarreko Coliseo antzokian.Euskal super heroiarenkomerien berri ematendituen obrari heldu ziote-netik, 40 aldiz baino gehia-go antzeztu dute -martxoantaularatu zuten aurrenekoaldiz, Bilboko Arriaga ant-zokian- arrakasta handiz.Hala ere, nahi beste ema-naldi ezin izan dituzte lotu -zenbait udalen diru eskasia-rekin egin dute topo-, etaesan bezala oraingozbehintzat, etetea erabakidute.

Anjel Alkain, MikelLaskurain, Mikel Pagadi,Egoitz Lasa, Ainere Tolosa,Ixabel Agirresarobe etaAsier Sota aktoreek kontat-zen dituzte poxpolinekintxora-txora eginda dabilenXabinaitorren ibilerak.

Patxi Gallego komikilariaksorturiko pertsonaia daXabinaitor.

XABINAITORREN AZKEN HEGALDIA?

Bilbovision katerako Manu Redondok IñakiPerurenari egindako elkarrizketa batek 100.000bisitatik gora izan ditu hiru egunean ZuZeualbistarian. Inoiz ez ditu ZuZeuk halako datuakizan.«Perurenaren errepasoa Bilbovisioneko txo-rimaloari». Interneten azken hiru egunetan

Saltsan!

gehien ikusi den bideoa izan da Bilbovisionkaterako Manu Redondok Iñaki Perurenariegindako elkarrizketa. Astearte goizean jarrizuten ZuZeu euskal albistarian, eta ordutik100.000 lagunetik gora ikusi dute. YouTubentopatu zuen elkarrizketa Markos Jutsuriagaizena erabiltzen duen kazetariak. Eta bideoa ezda berria, martxokoa baizik. Interneteko feno-meno bilakatu da, ordea, zortzi hilabete geroa-go. ZuZeuko bisitei YouTubekoak gehitu beharzaizkio. ZuZeukoek azaldu dutenez, ez da inoizhalakorik gertatu. «Bideo batek 6.000 bisitabaditu, asko da guretzat». Perurenaren bideoabolo-bolo dabil, blogetan, atarietan eta saresozialetan. Baita posta elektronikoko mezuetanere. Euskal Herritik kanpo ere zabaldu da kon-tua. Bideoaren mamiari dagokionez, IñakiPerurenak historia lezio ederra ematen dioRedondo Zornotzan jaioa den elkarrizketatzai-leari. Galderak egiten lotsagarri gelditzen daBilbovisioneko kazetaria, eta sarean daudeniruzkin askok haren kontra egiten dute. Harriakjasotzen dituen marken gainean galdezka has-ten zaionean ere hanka sartzen du Redondok,aspaldi eguneratu gabeko datuak baititu.«Polita gelditzen da zuk zuzentzea», esaten diokazetariak Perurenari. «Politago gelditzen daongi informatuta etortzea», Perurenaren erant-zuna. Redondok ez du jarraitzen katean, etaharen saioa duela hilabete batzuk kendu zutenprogramaziotik.

Bor-bor

Espero baino lehen jaio da Nicolas, artis-tak Nicolas Colate Vallejo Najerarekinizan duen haurra.Gaztelaniazko esaera

batek dio haurrak besapean ogi bat dute-la jaiotzen direla baina, dirudienez, kanta-

riaren semea milioi bat dolarreko demandabatekin iritsi da. Kolonbiako herri batean eman behar zuenkontzertua iaz bertan behera uzteagatik epaitegietara era-man nahi baitute artista.

!

PERUREnA InTERnETEkO ERREGE

6

Gatibuko Alex Sarduiri elkarrizketa egi-teko deitu nionean, disko berria grabat-zen ari zirela eta oso lanpetuta zebilelaesan zidan. Hurrengo astean hitz egite-ko lotu ginen. Nik estudioan bertan gra-batu nahi nituen eta elkarrizketa graba-zioen irudiekin uztartuz bideo bat egin,baina ezin zuen eta, beraz, ez genuenegin. Betiko moduan, ez duzu egitennahi duzuna, ahal duzuna baizik, etamuga horrekin, ahalik eta hoberen egi-ten saiatzen zara.Solasaldia atsegina izan zen, baina denaeuskara batura pasatu behar izan nuen,berak esan bezala idazten badut…Ezkondu behar zela eta berriz ere aitaizango zela esan zidaten, baina elkarriz-ketan ez nion ezkontzagatik zuzeneangaldetu nahi. Hala ere, amaieran, agurt-zerakoan, zorionak esan nion, umeaga-tik eta ezkontzagatik, eta orduan horreninguruan hitz egiten hasi zen. Ezkontzenzen lehendabiziko aldia zela esan zidan,nahiz eta bost urteko semea izan, etaoraingo neskarekin umea izatea erabakizutela eta, gero, lehendabizi ezkontzeahobe izango zutela pentsatu zuten,baina erabaki hori hartu zutenerakoneska haurdun zegoen eta azkenean,dena batera. Esan zidanez, berak neska-toa nahi du. Galdetu nion ea zelan mol-datzen zen Mungian bizitzen,Muxikakoa izanik, eta pozik zegoelaesan zidan, mugitzeko erosoa zela. Osopozik sumatu nuen. Disko berria, haurberria, etxe berria, bizitza berria…Egun batzuk igaro eta Alex eta bereetxeko batzuk onddoekin intoxikatuzirela jakin nuen. Ezkontza bertan behe-ra geratuko zela ematen zuen, baina ez.“Arratsaldero” saioan ikusi ahal izangenuen ezkondu baino bi egun lehena-go, guztiz sendatuta. Ea enteratzen nai-zen zelan joan zen ospakizuna…

Saltsan!

7

KUXKUX

EROA

Zenbat aldiz egon ote da haurdunBeyonce? Orain dela gutxi ere zabal›du zen zurrumurrua eta bere amakgezurtatu behar izan zuen albistea.Ezetz, ez dagoela haurdun, oraindik,behintzat, ez.

Hori bai, zentsuraren atzaparretanerori da kantari estatubatuarra, Heatizeneko bere lurrina promozionatze›ko iragarkia �beroegitzat� jo baituteBritaina Handian eta, hori dela eta,19:30 arte ezingo baita emititu.

Beyonce, bere perfume berriaren iragarkiaren irudi batean.

8

Rihannak Bob Marley miretsi egiten du.Tira, miretsi bakarrik ez, gurtu egiten dureggae-aren erregea. Barbadoetako artis-tak Los Angelesen daukan etxe ikaraga-rrian santutegia egin dio jamaikarrari. Oroigarriak, Marleyren irudia erakustenduen margo handi bat, kandelak etazutargiak, intsentsua eta taberna bat jarriditu Rihannak bertan eta kolore gorria,horia eta berdea nagusi dira han,Jamaikako banderari omenaldia eginez.Gela horretara jotzen du kantariak erla-xatu nahi duenean.Bob Marleyk Karibeko beste artista bat-zuei bidea zabaldu ziela uste duRihannak eta, horregatik, mereziduen lekua utzi omen dio bereetxean.Duela zenbait hilabete bereherrialdeko hotel batean mari-huana erretzen harrapatuzuten eta bertan berriz sartzeadebekatu zioten. Bob Marleyrensantutegi horretan behintzat, bake-an utziko diote nahi duena egiten!

“Carey Hartek eta biokneskato bat izango dugu”esan du kantari estatuba-tuarrak Ellen Degeneresaurkezlearen saioan, astehonetan kaleratu duen bil-duma-lana aurkeztera joandenean.Horrelako zurrumurruakaskotan zabaltzen dirabaina ez dira beti egiazkoakizaten. .

Pink haurdun dago

Saltsan!

Beyonce, bere perfume berriaren iragarkiaren irudi batean.

RIHANNAK BOB MARLEY GURTZEN DU

Gehigarria

Kantagintza berria eta euskal kulturaren berpizkun-dea nekez ulertzen ahalko ziren Ez Dok Amairu tal-deak egin zuen ekarpenik gabe, modernitatea

eta garai berri bat ekarri baitzituen gure musikagintzara.Izen horren inguruan, gerora oso ezagunak izanen zirenkantari asko elkartu ziren (Mikel Laboa, Xabier Lete,Lourdes Iriondo, Benito Lertxundi, Julen Lekuona...) baitaidazle (Jose Angel Irigarai, JosAnton Artze...) eta artistaugari ere. Zerrenda luzea zen. Talde gisa, Baga, biga,higa sentikaria izan zen Ez Dok Amairuk utzitako fruituriknabarmenena.

Euskal kantagintza berriaren talde nagusia 1965. urteanhasi zen forma hartzen, baina 1966a gertatu zen sorreraurte ofiziala. katalunian haur psikiatrian espezializatzekoegindako egonaldian ezagutu zuen Mikel Laboak novacanço izeneko mugimendua, eta, bereziki, Els Setze Jutgestaldea. Euskal Herrira bueltatzean, antzeko zerbait egitekolehen kontaktuak egiteari ekin zion. Concurso de artistasnoveles delako lehiaketan saritu berri zuten BenitoLertxundi abeslariarekin jarri zen harremanetan. Ondoren,Lourdes Iriondo, Julen Lekuona, JosAnton Artze... kontaktatu

zituen.

1965eko amaieran Mikel Laboak eta Xabier Antzak JorgeOteiza eskultorearengana jo zuten, eta kantagintzareninguruan talde iraunkor eta berritzailea sortzeko zutenideiaren berri eman zioten. Oteizak izena eman zion talde-ari, Resurreccion Maria Azkuek Euskalerriaren Yakintza libu-ruan jasotako Martin Errementariaren ipuina baliatuta. EzDok Amairu horrekin hamairu zenbakiaren malefizioa apur-tuko zuten, euskal kultura garaikidearen malefizioa alegia.Taldearen logotipoa, txalaparta bat, Remigio Mendiburukegin zuen.

Taldearen helburuetako bat kantu zaharrak berreskuratzeazen, tradizioa ezagutarazteko. Eta hortik abiatuta, kantuberriak sortzea ere. Mikel Laboak horrela azaldu zuen:"Garai batian beste ritmo batzuekin gertatu zen bezela,orain ere sortuko da euskal abesti berri eta berezi bat,latindarren eta anglosajondarren desberdiña. Bere selloberezi bat izango duana esan nahi dut. Gainera bere gaiamamitsua izatea lortu behar litzake (alegia, problema espi-ritualekin, sozialekin ta...), tamala bai da jendeari iristeko,

orrelako bide on bat alperrik galtzea" (1).kursaaleko sotoetan egindako hasierako bileretatik taldeadesagertu zen arte, Ez Dok Amairuk partaide asko izanzituen. kide nagusien artean honako hauek: Mikel Laboa,Benito Lertxundi, Julen Lekuona, Jose Antonio Villar, JoseAngel Irigarai, JosAnton Artze, Jesus Artze, Lourdes Iriondo,Xabier Lete, Felix Sarasola, Juan Mingo, Luis Bandres, JeanPaul Arregi, Jose Mari Zabala... Horrez gain, taldearen barne-an, hainbat talde izan ziren, Oskarbi, Biurriak eta Yoloak.

Garaiko testuinguruak berebiziko garrantzia izan zuen EzDok Amairuren sorreran. Maila ideologiko eta intelektuale-an, Jorge Oteizaren ideiek garrantzi handia izan zuten.Artista oriotarrak 1963. urtean ¡Quosque tandem!Interpretación estética del alma vasca liburua argitaratuzuen, euskal kulturaren berpizkundea proposatuz. Halaber,Euskal Arte Garaikidearen Eskola sortzearen aldeko propo-samena bultzatu zuen.

kantagintzan, taldearentzat oso garrantzitsua izan zirennemesio Etxanizen eta Mixel Labegerieren ekarpenak.Halaber, kataluniako nova canço-z gain, garaiko beste hiru

9

iturri nagusitatikhartu zuten inspirazioa Ez Dok Amairuko kideek: HegoAmeriketako kantagintza (Atahualpa Yupanqui, VioletaParra...), kantagintza frantziarra garaikidea (GeorgesBrassens, Leo Ferre, Jacques Brel...) eta AEBetako folkberria (Bob Dylan, Pete Seeger, Joan Baez...).

Taldearen lehen emanaldiak 1966ko urtarrilean izanziren, Hernanin eta Donostiako Viktoria Eugenia antzo-kian. Dena den, oraindik ez zuten taldearen izena erabili,Jarrai antzerki taldearen eskutik izan ziren emanaldiok.Ez Dok Amairuren lehen emanaldi ofiziala 1966ko mart-xoaren 6an izan zen, Irungo Bellas Artes antzokian.Sorrerari sarrera emateko, Xabier Letek MartinErrementariaren ipuina kontatu zuen emanaldiarenhasieran. Taldearen filosofia honako hau zen: bakoitzakaberastu behar zuen taldea, eta taldeak bakoitza.Egitura malgua izan arren, nolabaiteko antolaketa ereizan zuen Ez Dok Amairuk: JosAnton Artze zuzendariartistikoa zen, Jose Angel Irigarai antolatzaile zuzendariaeta nekane Oiarbide administrazio eta harreman publi-koaz arduratzen zen.

Taldeak egindako emanaldi ugari eta lortutako ospeariesker, Ez Dok Amairuren barnean zeuden kantariek erebakarkako diskoak argitaratzeko aukera izan zuten urtehorietan. Askotan Ez dok Amairu izena erabiltzen zutendiskoetan. Horrela egin zuten, esate baterako, BenitoLertxundik eta Lourdes Iriondok argitaratu zituzten lehenbi disko txikietan. Dena den, taldearen izenpean diskobakarra argitaratu zuten, Euskal kantari berri hautatuakbilduma (Herri Gogoa, 1970). Julen Lekuona, BenitoLertxundi, Mikel Laboa, Lourdes Iriondo, Xabier Lete,Oskarbi eta Irigarairen kantuak zeuden bertan.

Euskal Herrian zein atzerrian emanaldiak egiteaz gain, EzDok Amairuk lan garrantzitsua egin zuen gustuko zituz-ten kanpoko musikarien promozio lanetan ere. Taldeakiraun zuen bitartean musikari garrantzitsuak ekarri zituz-ten Euskal Herrira jotzera: Raimon, Guillermina Motta,Atahualpa Yupanqui, Barbara Dane eta Pete Seeger, bes-teak beste.

Ez Dok Amairuren beste ekimenetako batek polemikahandia eragin zuen 60ko hamarkadaren amaieran.kideek profesionalizazioaren aldeko apustua egin zuten.Xabier Leteren esanetan, "Ez Dok Amairukoak kantal-

Kantagintza berria eta euskal kulturaren berpizkun-dea nekez ulertzen ahalko ziren Ez Dok Amairu tal-deak egin zuen ekarpenik gabe, modernitatea

eta garai berri bat ekarri baitzituen gure musikagintzara.Izen horren inguruan, gerora oso ezagunak izanen zirenkantari asko elkartu ziren (Mikel Laboa, Xabier Lete,Lourdes Iriondo, Benito Lertxundi, Julen Lekuona...) baitaidazle (Jose Angel Irigarai, JosAnton Artze...) eta artistaugari ere. Zerrenda luzea zen. Talde gisa, Baga, biga,higa sentikaria izan zen Ez Dok Amairuk utzitako fruituriknabarmenena.

Euskal kantagintza berriaren talde nagusia 1965. urteanhasi zen forma hartzen, baina 1966a gertatu zen sorreraurte ofiziala. katalunian haur psikiatrian espezializatzekoegindako egonaldian ezagutu zuen Mikel Laboak novacanço izeneko mugimendua, eta, bereziki, Els Setze Jutgestaldea. Euskal Herrira bueltatzean, antzeko zerbait egitekolehen kontaktuak egiteari ekin zion. Concurso de artistasnoveles delako lehiaketan saritu berri zuten BenitoLertxundi abeslariarekin jarri zen harremanetan. Ondoren,Lourdes Iriondo, Julen Lekuona, JosAnton Artze... kontaktatu

zituen.

1965eko amaieran Mikel Laboak eta Xabier Antzak JorgeOteiza eskultorearengana jo zuten, eta kantagintzareninguruan talde iraunkor eta berritzailea sortzeko zutenideiaren berri eman zioten. Oteizak izena eman zion talde-ari, Resurreccion Maria Azkuek Euskalerriaren Yakintza libu-ruan jasotako Martin Errementariaren ipuina baliatuta. EzDok Amairu horrekin hamairu zenbakiaren malefizioa apur-tuko zuten, euskal kultura garaikidearen malefizioa alegia.Taldearen logotipoa, txalaparta bat, Remigio Mendiburukegin zuen.

Taldearen helburuetako bat kantu zaharrak berreskuratzeazen, tradizioa ezagutarazteko. Eta hortik abiatuta, kantuberriak sortzea ere. Mikel Laboak horrela azaldu zuen:"Garai batian beste ritmo batzuekin gertatu zen bezela,orain ere sortuko da euskal abesti berri eta berezi bat,latindarren eta anglosajondarren desberdiña. Bere selloberezi bat izango duana esan nahi dut. Gainera bere gaiamamitsua izatea lortu behar litzake (alegia, problema espi-ritualekin, sozialekin ta...), tamala bai da jendeari iristeko,

orrelako bide on bat alperrik galtzea" (1).kursaaleko sotoetan egindako hasierako bileretatik taldeadesagertu zen arte, Ez Dok Amairuk partaide asko izanzituen. kide nagusien artean honako hauek: Mikel Laboa,Benito Lertxundi, Julen Lekuona, Jose Antonio Villar, JoseAngel Irigarai, JosAnton Artze, Jesus Artze, Lourdes Iriondo,Xabier Lete, Felix Sarasola, Juan Mingo, Luis Bandres, JeanPaul Arregi, Jose Mari Zabala... Horrez gain, taldearen barne-an, hainbat talde izan ziren, Oskarbi, Biurriak eta Yoloak.

Garaiko testuinguruak berebiziko garrantzia izan zuen EzDok Amairuren sorreran. Maila ideologiko eta intelektuale-an, Jorge Oteizaren ideiek garrantzi handia izan zuten.Artista oriotarrak 1963. urtean ¡Quosque tandem!Interpretación estética del alma vasca liburua argitaratuzuen, euskal kulturaren berpizkundea proposatuz. Halaber,Euskal Arte Garaikidearen Eskola sortzearen aldeko propo-samena bultzatu zuen.

kantagintzan, taldearentzat oso garrantzitsua izan zirennemesio Etxanizen eta Mixel Labegerieren ekarpenak.Halaber, kataluniako nova canço-z gain, garaiko beste hiru

10

1971ko urriaren 31n gaupasa egin zenLarraizko belardian, Eskandalu handiasortu zen, akelarre bat izan zela zabal-du baitzuten hainbat hedabidek etaEz Dok Amairuren kontrako kanpainagogor bati ekin zioten.

Ez dok amairu

diak antolatzen hasi ginen. Baldintzak jartzen geni-tuen, lokal egokia, mikro onak, egun eta ordu ego-kiak, sarrera kobratzea eta kantariei ordaintzea. Horsortu hituen istiluak. Antolatzaileek onartzen ziatenplanteamendua, baina horrek ondorioz zekarren kos-toa ez ziaten onartzen" (2). Ildo horretan, 1970ekourtarrilaren 11n Zeruko Argia-n profesionalizazioarenaldeko agiri bat argitaratu zuten Ez Dok Amairukokideek. Baina garaiko Euskal Herrian ideia hori ez zenbegi onez ikusten, eta kritika latzak jaso zituen talde-ak; besteak beste,"faltsuak" eta "diru-zaleak" izatea lepo-ratu zieten.

Talde gisa Baga,biga, higa sentikariaizan zen proiekturikinportantena.1970eko abuztuaren22an estreinatu zenPortugaleten, eta1972. urtea arte,taldea desegin arte,iraun zuen. Garaikogizarteak bizizituen kezkak eta arazoakislatu nahi zuten sentikarian.Horretarako, ezohiko emanaldibat prestatu zuten, bi zatitanbanaturikoa, taldearen osota-suna agertzen zuena.Sentikariaren hasieran etaamaieran elkarrekidantzatzen zuten Baztango mutildantza. Gainerakoan, antzerkia, dantza, poemen ira-kurraldia eta kantak ziren osagai nagusiak. Sentikaria

Euskal Herriko toki askotan aurkeztu zuten: Urnietan,Tolosan, Donostian, Bilbon, Elorrion, Ustaritzen, Iruñean,Barakaldon... Baita Euskal Herritik kanpo ere:Bartzelonan, Paben, Bretainian...

Ez Dok Amairu 1972ko abenduan desegin zen; barne kri-sia urtebete lehenago hasia zen. Hainbat arrazoik eraginzuten taldearen amaiera, kontu artistikoak eta sozialakelkartu ziren. Baga, biga, higa sentikariaren bi disko gra-batuta zituen taldeak. Hasiera batean, sei kanturekin

arazoak izan zituzten,baina azkenean zentsuraigaro zuten diskoan graba-tutako abesti guztiek.Dena den, kaleratu aurre-tik bi abestik eztabaidaeragin zuten taldebarruan: Lourdes Iriondokmusikatutako GabrielArestiren poema bateketa JosAnton Artzerenkantu batek. Taldean ezzen adostasunik lortu,eta, azkenean, grabatutazegoen disko hori ez zeninoiz argitaratu.

Garaiko egoera politikoak ere eraginzuen desegitean. Taldean ikuspegiasko zeuden, eta hori gero eta ageri-koagoa zen. kanpoko eragileek talde-aren gaineko kontrol ideologikoa eza-rri nahi izan zuten, eta horrek

barne tentsioak areagotu egin zituen, banantzea ekarriarte. Dena den, taldekideek ez dute inoiz azaldu taldeazergatik desegin zen.

11

Ikimilikiliklik Algortan (Getxo, Bizkaia) eman zenlehen aldiz, 1975eko apirilaren 18an.Geroago, 40 bat aldiz taularatu zutenEuskal Herriko hainbat herritan. Kanpoanere eskaini zuen taldeak.

Ez dok amairuMaitasun eta musikabikote izan zirenLourdes eta Xabier.Batak bestearenganeragina izan zuen, etabakoitzak kaleratutakolanek erakusten dutehori. Haibat lan kaleratuzituzten elkarrekin,ezkerreko diskoa beza-la. Iriondoren pentsake-ra eta gorputzaz maite-mindu zen Lete, bereazkenetariko elkarrizke-ta batean aitortu zuenlegez.

Barne eztabaida gertatu zen bitartean beste afera batizan zen. 1971ko urriaren 31n gaupasa egin zen Larraizkobelardian, Txindokiren magalean. Ez Dok Amairuko zenbaitkidek hartu zuten parte, Lertxundi, Laboa eta Artzeanaiak tartean, eta hiru mila lagun bildu ziren bertan.Eskandalu handia sortu zen, akelarre bat izan zela zabaldubaitzuten hainbat hedabidek eta Ez Dok Amairuren kontra-ko kanpaina gogor bati ekin zioten.

Desegin ondoren, bi talde sortu ziren Ez Dok Amairurenerrautsetatik. Batak sentikariaren ildotik segitu zuen lane-an, Ikimilikiliklik ikuskaria sortuz. JosAnton Artzek, MikelLaboak, Jose Mari Zabalak eta Jesus Artzek osatu zutentalde hori, Jose Luis Zumeta margolariaren laguntzaz.Ikimilikiliklik Algortan (Getxo, Bizkaia) eman zen lehenaldiz, 1975eko apirilaren 18an. Geroago, 40 bat aldiz taula-ratu zuten Euskal Herriko hainbat herritan. kanpoan ereeskaini zuen taldeak, Bordele (Frantzia), Valladolid(Espainia) eta Zaragozako (Espainia) unibertsitateetan.Ez Dok Amaiurko beste kide batzuek berriz, Zazpiribai tal-dea sortu zuten. Bertan zeuden Lertxundi, Lete, Irigaraieta Iriondo, Ipar Euskal Herriko beste kantari batzuekin:Peio Ospital, Pantxoa Carrere, Patxika Erramuzpe, UgutzRobles-Arangiz, Maite Idirin, Eneko Labegerie...

2003. urtean AEk-k antolatutako korrikak Ez DokAmairu omendu zuen

Ez dok Amairuko kideak. Tartean Benito Lertxundi, Mikel Laboa, Xabier Lete eta Lourdes Iriondo.

12

"Ez Dok Amairukoak kantaldiak antolatzenhasi ginen. Baldintzak jartzen genituen,lokal egokia, mikro onak, egun eta orduegokiak, sarrera kobratzea eta kantarieiordaintzea. Hor sortu hituen istiluak”

Ez dok amairu

Hamaika anai-arreba ziren iriondota-rrak; horietatik Lourdes bigarrena zen.Zazpi urte zituenean, familia osoakUrnietara egin zuen, eta han emanzituen haurtzaroa eta gaztaroa. Hemeretzi urterekin Gasteizko Misioneras

Seculares elkartearen formazio etxean sartuzen, misiolari lanetarako prestatzekoasmoz. Ez zuen ametsa betetzeko aukerarikizan, handik urtebeterabihotzeko eritasunlarria diagnostikatubaitzioten. Hortikaurrera, zorrotz zaindubehar izan zuen osasu-na. 1964an, aitak opa-ritutako gitarrarekinhasi zen Cecilio Espadairakaslearekin eskolakhartzen. Aurretik hasiazen bere kantuak egi-ten; kutsu erlijiosokoakziren horietako asko,baita euskara eta eus-kal kulturaren inguru- koak ere.

Jendaurreko lehen emanaldia 1964an eginzuen, Andoainen, ikastolaren alde egin zenkantaldi batean. Arrakasta handia lortuta,Tolosa eta Villabonan abestu zuen gero.Entzuleen hainbat kritika jaso zituen arren,besteak beste gitarra espainolarekin euska-raz abesterik ez zegoelako, oso ezagunegin ziren Lourdes Iriondoren ahots etadoinuak.

Lourdes Iriondo

Nobedadeak

13

“Warp Riders” ***The Sword

- Haize Galarraga -The Sword lehenengo aldizentzuten duenari LedZeppelin eta Black Sabbathetor dakizkioke burura,baina The Sword ez da kla-sikoak emulatzeko taldehutsa. Garai hartan existit-zen ez ziren erritmo astu-nak eta gitarra riff indart-suak jotzen dituzte, konbi-nazio erakargarria lortuz.Hirugarren disko honetanformula horri heldu diote,nahiz eta hirugarrena iza-nik, freskotasuna galduduten. Oraingo honetan,baina, produkzio kontuaktarteko, heldutasun puntubat igartzen zaie soinu etakonposaketa aldetik.Aukeratu behar izanez gero,ordea, aurreko Gods of theHearth diskoaren txapa-hotsa eta indarra nahiago.

Laztantzen nauen eskuaMiren ***

- Aritz Sound System -Gehiegitan atzera begiradagoen euskal kantagintza-ren barruan kasu gutxi egi-ten zaie ahots ezezagunei.Ahots horiek dira etorkizu-nean kolorea eta aberasta-suna emango diotenak eta,behar bezala zaintzen ezbadira, itzalean galtzekoarriskua dago. Mirenenkasua izan daiteke.Dagoeneko urte batzuk diraabeslari bezala ari dela etaegiten duen musikagatik(Olatz Zugasti edo BenitoLertxundiren estiloan) jendeaskoren gustukoa izan dai-teke. Hala ere, behar beza-lako aurkezpena eginezean, ezezagun izatenjarraitzeko arriskua du.Mirenek berak konposatu-tako musika goxoa PakoAristi, Andoni Egaña edoAntxon Sarasuaren letrekinhornitua.

Sleep Forever **Crocodiles

- Julen Azpitarte -San Diego hiriko bikotearenbigarren lanak duela urte-bete plazaratutako Summerof Hate estreinakoa nabar-men gainditu du. Hala,Jesus and Mary Chain tal-dea gidatzen zuten Reidanaiek 80ko hamarkadarenerdialdean askaturiko sokaritiraka, Krokodiloek zarataeta 60ko hamarkadakomelodiak jorratzen jarrait-zen dute. Kontua da aurre-ko diskoan himno bakarrajaso zutela, I want to kill,eta oraingoan, berriz, gut-xienez lau bildu dituztela:Mirrors, Hearts of Love,Hollow Hollow Eyes etaStone to Death.

Eskorbuto. Hau da, Iosu, Jualma eta Paco. Jotakie.Barricada. La Polla. Kortatu. Hertzainak. Rip. Zarama.Cicatriz. Euskal Rock Erradikalaren garaira garamatzateizen horiek guztiek. Sasoi horri buruzko erakusketa jarridute Donostiako Lugaritz kultur etxean, Imanol Oroituzjardunaldien haritik.

Talde horien guztien argazkiak daude ikusgai. Baita hainbatdisko azal eta kontzertu historikoetako sarrerak ere. Esatebaterako, Hertzainaken agurrarena. Donostiako Anoetakiroldegian 1993ko urtarrilaren 24an eman zuenekoa.Hainbat gonbidatu ezagun izan zituten alboan, hala nola,Maialen Lujanbio, Jon Lopategi, Ruper Ordorika, KepaJunkera, Igor Elortza, La Polla...80ko hamarkadan musikari buruz sorturiko komunikabideeiere txokoa egin diete erakusketan. Musikariak Kortaturi1985eko urrian eskainitako azala, kasu. Abendu bukaera bitartean bisita daiteke erakusketa. EuskalHerriko garai bateko musika ulertzeko, ezinbestekoa.

“Al Infierno enGoitibera”Presaka

-

Julen Azpitarte -Laudiotik dator hardcorekoadrila hau. Inguru horre-tan desagerturiko hainbattaldetako musikariek osat-zen dute taldea, tartean,Eskupitajo, Une Latzak edoOstakulon aritutakoek.Diskoak euskaraz eta gazte-laniaz abesturiko 17 hard-core doinu bizi biltzen ditu,80ko hamarkadako hardco-rean –old school ere deitzendiote–, iltzatuta. Kantakerritmo aldaketa azkarrekinjosita daude, melodia baz-tertu barik. Gitarra lana,gainera, ikaragarria da.

“Ren Fan” ****Ama Say

- Julen Azpitarte -Bizkaitarrek 90eko hamar-kadan bizi izan zuten unerikgozoena, baina trasteak utzibehar izan zituzten taldeki-deen arteko distantzia geo-grafikoak tarteko. Kantetaneuskara eta ingelesa bikainuztartzen jarraitzen dute,eta aipatu hamarraldikotalde ezagunen arrastoaoraindik antzeman daiteke,hala nola, Pixies edo GirlsAgainst Boys-ena.

Evaristo

Denbora makinan, euskal rock erradikalaren

garaira

Nobedadeak

Hilabeteko CD-A

15

We Are Standard, Barricada, El Menton de Fogarty,Ken Zazpi, Gatibu, Berri Txarrak, Su Ta Gar, Kauta,Gari edo Gose taldeen kantuak jasotzen dituen"Lovin' Gaztea" diskoa aurkeztuko dute asteazkenhonetan Tigrearen eraikinean, Deustuko Erriberan,Bilbon. Bilduma honek euskal musikaren "azken 20urteotako ibilbidea marrazten du". Era berean, gaz-teen unibertso musikalaren bilakaeraren gaurkotasu-nari jarraitu dion Gaztea irratiaren 20. urtemugaospatzera ere badator diskoa. Bildumak biltzendituen kantuetatik lau bergrabatuak dira: We AreStandard-ek Hertzainak taldearen "Aitormena" bert-sionatu du, El Menton de Fogarty-k Itoiz-en "Hegalegiten", Barricada taldeak bere bigarren diskoan("Barrio conflictivo") aurkeztu zuen "Mañana seráigual" kantuaren euskarazko bertsioa aurkezten du("Bihar berdin izanen da") eta DJ-Makala-k, azkenik,Esne Beltza taldearen kantu baten remix bat egin du.

› Haize Galarraga ›Benetan txundituta utzi nauGasteizko talde honek.Maila bikaineko lan honetan70eko hamarkadako kutsu-ko rocka lantzen dute.Diskoa entzuten hasi ordu-ko, abesti bakoitzari talen-tua dariola sumatuko duentzuleak. Konposaketeksentipen gozoak dakarkigu-te burura, abesti bakoitzaestasi hutsa da. Teklatuak,saxoa eta gitarrak nola lot-zen diren entzun eta batabestearentzako sortu direlairudituko zaigu; emaitza tek-nikoa konplexua da. Horiguztia gutxi balitz, GalesekoFoel’s-en grabaturiko soi-

nua, ezin hobea da.Originaltasun falta egotzidakieke, baina Itacarekinperfekzioa ukitu dute etahemen bertakoak dira gai-nera, hala ematen ez duenarren.

- Aritz Sound System -Euskal Herrian, poliki badaere, indartzen ari den hip-hop mugimenduko taldesendoenetakoa duguIndarrap (EH3 kolektiboaren

partaide). 2007 urteanGasteizen jaioa, etengabearitu dira zuzenekoak ema-ten eta grabazioak kalerat-zen. Urte hauetako espe-rientziak lagunduta diskoosoa atera dute orain, etabertan hamalau kantaindartsu eta zuzen aurkitu-ko ditugu. Hasieratikamaiera arte, hip-hoparenbaitan egiten den rap gor-dina entzun daiteke, etxa-fuego handirik gabe.Edukiei dagokienez, berriz,rap komertzialaren topikoeimuzin eginez, konpromiso-aren bidetik doaz, iraultza-rako eta borrokarako deial-dia eginez. Ea aurrerantze-an euskarak tarte handia-goa duen!

16

Scott Pilgrim vs. theWorldZuz: Edgar Wright. Akt:Michael Cera, MaryElizabeth Winstead, ChrisEvans.- -Scott Pilgrim gazteaRamona Flowers ilegorrialimurtzen saiatuko da, bainaez du lan erraza hartuko,horretarako botere bereziakdituzten neskatxaren zazpibikote ohiak gainetik kendubeharko baititu. Oinarriduen komikiari guztiz fidelada filma, planoak komikiabailira errodatuta daude,onomatopeia idatziak kons-tanteak dira, eta borrokaeszenek ere bideojokotikateratakoak dirudite.Umorea eta akzioa uztartu-ta, denborapasa.

Bon appetitZuz: David Pinillos. Akt:Unax Ugalde, NoraTschirner, Guilio Berruti.- -

Unax Ugaldek Daniel gor-puzten du, ThomasWackerle txef entzutetsua-ren Zuricheko jatetxean lan-postua lortu duen sukaldaribilbotarra. Ibilbide profesio-nal arrakastatsua lortzekobidean, baina, Hanna jatet-xeko sommelier erakarga-rria ezagutuko du. Ametsprofesionala edo ametseta-ko emakumea? Horra gaz-teak egin beharko duenhautua. Malagako ZinemaJaialdian aktore onenarensaria jaso zuen Ugaldek.

Fair GameZuz: Doug Liman. Akt:Naomi Watts, Sean Penn,Ty Burrell.- -

2003an, Joe Wilsonek TheNew York Times egunkarianfroga bidez jakitera emanzuen Bushen administra-zioak gezurra esan zuelaIrakeko suntsipen handikoarmen inguruan. Ondorioz,Etxe Zuriak Wilsonen emaz-te eta CIAko agente sekretuValerie Plamen estatusaargitara eman zuen, emaku-mearen eta honen familia-ren bizitza arriskuan jarriz.Orduan gertatutakoa, TheBourne Identity (2002) fre-netikoaren zuzendariareneskutik.

Nobedadeak

ORTZEMUGAK BEGIETAN, Ken Zazpitaldearen disko berria. Argiak diskoaeta ondorengo zuzenekoa argitaratuondoren hamar kantu berriz osatutakolana dakar Ken Zazpik. EuskalHerria eta Los Angeles artean burutudute lana, eta koedizioan argitaratukoazaroa hasiera aldera Elkar eta Argiakdiskoetxeen artean. Eñaut Elorrieta

kantaria mintzo zaigu Ken Zazpi-renizenean.

Begibistan

17

KEN

ZAZ

PI

ORTZEMUGAK BEGIETAN, Ken Zazpitaldearen disko berria. Argiak diskoaeta ondorengo zuzenekoa argitaratuondoren hamar kantu berriz osatutakolana dakar Ken Zazpik. EuskalHerria eta Los Angeles artean burutudute lana, eta koedizioan argitaratukoazaroa hasiera aldera Elkar eta Argiakdiskoetxeen artean. Eñaut Elorrieta

kantaria mintzo zaigu Ken Zazpi-renizenean.

“Ortzemugak begietan” Zergatik izenburu hori?

Begiradek mina, poza, ilusioa... adierazten dituzte era gar-bian, begiek ez dute gezurrik esaten. Begiradarekin, begirat-zeko erarekin, gauzak alda daitezkeela uste dugu. Ezberdinada gauzak begiratzea eta gauzak ikustea. Begiratzetik ikus-tera aldea dago eta ikusten ikasi egin behar da. Horretanahalegindu gara disko honetan. Guk sentitzen dugu, baimaila pertsonalean eta bai herri mailan ere guk dugula gau-zak aldatzeko giltza. Bisio hori irudikatu nahi genuen:“gugan daude erantzunak, gugan dago indarra, gogoa dagure giltza’’. Ortzemugak ilusioa ere sentiarazten zigun,ilunabar edo egunsenti baten indarra eta ilusioa zeukan.Perspektiba zabalago bat ere bai. Norberarengan benetansinistuta beldur eta erronka handienak gainditu daitezkeelaesan nahi dugu, eta ilusio eta indar hori gugan, begietanirudikatzen genuen, ortzemugak begietan. Eta begiradakzubi bezala ulertuta, diskoak baita ere eta indarrak biltzekodei bat izan nahi du.Batera indartsuago gara, batera lortuko dugu.

Izenburua, esaterako, zein unetan erabakitzen duzue?

Amaieran. Lehenengo kantuak egiten ditugu eta kantuhorrekin zer esan nahi dugun galdetzen dugu, baina osomaila kontzeptualean. Ahotsarekin ezer esan gabe saiatzenzara pentsatuduzun kontzeptu hori transmititzen. Bigarrenpausu batean hori hitzekin jartzen dugu.

Aurrekoetan ez bezala disko berrian kolaboratzaileakbilatu dituzue letrak lantzeko.

Kolaborazio batzuk izan ditugu, gai batzueiburuz gure burua entzuten pixka bat aspertuta gaudelako.Jo dugu gure ustez ikuspegi interesgarria eta gugandik ger-tukoa izan dezakeen jende batengana. Diskoak oso era

“Jendeak Ken Zazpi entzungodu . Baina ez gara orain bi edozazpi urteko berak”

18

Testua: Argazkiak:

J. Dorronsoro Pako Labaien

19

Begibistan

pertsonalean hartzen ditugu eta bagenuenkezka gure bisio global horretan ea benetan enkajatuko zuten.Baina lortu dugu, oso pozik gaude emaitza-rekin.

Musikan ere kanpo laguntza bilatu duzue.

Joserra Senperenak bost kantutan pianoaketa sekuentziak sartu ditu eta Argiak diskoanere kolaboratu zuen Cheche Alarak, sartukoditu oraingoan ere teklatuak. Produktore etateknikari dugu Rafa Sardina, Argiak diskoanere izan genuen bera.

Zer eman zizuen Rafa Sardinak aurrekodiskoan berriz ere errepikatzeko?

Esperientzia handiko teknikari ona da.Kanpotik egindako begirada gehitzen diekantuei.Kantuak sortzen dituzunean esfortzu bateginbehar da kantua eta zu bereizteko. Rafakguk ezin dugun hoztasun batekin begiratzenahal die kantuei eta guk konposatzaile etatalde bezala izan ditzakegun “dejeak”berak ikusten ditu. Ondorioz, bide berri bat-zuk ireki zizkigun. Gainera, aurrekoan geldituzitzaigun sentsazioa ziklo horrek beste diskobat behar zuela, elkar hobeto ezagutu etaelkar hobeto ustiatzeko.

Ken Zazpi ezberdin bat sumatuko al dugu?

Benito Lertxundiri entzuna diot desikasi kon–tzeptua: ikasten duzu eta hartzen dituzubizio, molde eta era batzuk, eta momentubatean desikasi egin behar dituzu ikasitakohoriek, oinarrira bueltatu. Ez da ariketa erra-za. Disko honetan saiatu gara bukatzeankantuek izan dezaten indarra eta soiltasuna.Jendeak Ken Zazpi entzungo du, azken finean gu gara hor gaudenak. Baina ez garaorain bi edo zazpi urteko berak. Disko hone-tan libre konposatu dugu, atera zaigubarruan geneukana inongo estrategiarikgabe. Lehen inertziaz-edo egiten genituennolabait espektro bat adierazteko bateko etabesteko kantuak sartzeko ahalegina.Oraingoan naturalagoak izan gara, egindugu atera zaiguna. Beraz, musikalki natura-

lagoa, homogeneoagoa, helduagoa da soinueta konposaketa aldetik. Letretan ere nabari-tuko dela uste dut.

Elkar eta Argiak disketxeen arteko koedi-zioa izan da disko hau.

Diskoak egitean kalitatea lehenesten dugu,gure lana ahalik modu egokienean janzteaeta plazaratzea.Ez dira garai egokienak produkzio handietansartzeko eta horregatik egingo dugu koedi-zio bat Elkar eta Argiak, gure diskoetxearenartean. Horrela egiten ahal dugu apustuadiskoaren alde ahalik eta baldintzarik onene-tan. Bakarrik egin beharrean aliantzak bilatuditugu. Indarrak biltzeko garaiak dira zentzuhonetan ere.

Zuk esana da musikariak indibidualismoarriskutsuan sartuta zaudetela. Zergatik dagarrantzitsua elkartzea?

Ez dakit zergatik ez garen elkartzen oinarriz-ko gauzetarako. Gaur egun ez daukagu eritzieta esperientziak trukatzeko fororik ere. Eznuke errua kanpora bota nahi, gure erantzu-kizuna ere onartzen dut, zeren ni ere banagomomentu honetan horren aldeko pausuakemateko moduan; baina ez da kultura horiegon maila antolatu batean gure herrian.Aurreko musikoen generazioan eta gureartean ez da esperientzia transmisio bateman maila pertsonalean ezagutu eta bilat-zen ez baduzu.Bai sortze lana, zuzenekoak, bai beste sekto-re ezberdinekin historikoki egon den harremana, bai

Euska Herritik kanpora egin daitekeenbidea… horbadago esperientzia pila bat, oso garrantsualitzatekeena ondorengo sortzaileei transmi-titzea.Ematen du beti zerotik hasten zarela.Era berean ikusten duzu badagoela talde pilabat, badagoela egonezin bat, Ahotseneabezalako proiektu interesgarria ere sortu da,sortzaileakeurek protagonistak diren asmoa... esperodezagun guzti horrek bere fruituak ematea.

21

Bala bat lurpean. (J. Gabiria) Argiak diskoanSarrionandiaren letra batean oinarritutakantu bategin genuen Gernikako bonbardaketaz, etabertan bonbardaketan hildakoen izen-abizenzehatzak agertzen dira. Horietako bat JulenGabiriaren familiakoa zela iritsi zitzaidan.Oraingoan kantu bat egin genuen gai hone-tan pentsatuz eta letra egitea proposatugenion Juleni esan gabe zehazki zer edukigenuen guk buruan. Eta berak gai hori ber-bera jorratu du!Itsasoa gara. (J. Maia) Izan garelako gara etaiizango gara. Egoera nahasi samarra dagoherri honetan, baina bada momentua biltze-ko eta ilusioarekin aurrera begiratzeko, kan-potik ezer itxaron gabe.Eta azkenak hasera. (M. Lujanbio) Minarenederraz. Hasera guztiek daukate bukaera etabukaerak beti dira zerbaiten hasera.Giltzak. (J. Sarrionandia) Gela batean giltzatueta ateko giltza gorde egin digute, bainagiltza gehienak guk ditugu hala ere, eta gilt-

za garrantzitsuena batez ere, gure gogoa.Hemen gaude. (J. Sarrionandia) Kartzelakopoemak liburuko poema bat. Asko identifikatzen gara Sarrik daukan begiratzeko ikus-puntu humanoarekin.Hegoak astindu. (Ken 7) Diskoaren lehenen-go kantua, eta zuzenekoetan ere introa izan-go dena. Intentzio aitortza bat.Ihes betean. (Ken 7) Ihes betean dabilennorbaiten amets gaiztoa: ez da sekula etxerabueltatuko. Une batean esnatu eta: “Argazkibat eskuetan, nire izena entzun dut isilean,amaren begietan (…)eta masailetik argazkiramalko bat erori zait urrutira amarenaurpegi-ra”Teloia jaisten denean (Ken 7) Erantzunaknorbere baitan bilatzearen garrantziaz.Utzi nazazu (Ken 7) Maitemin kantu bat.Desamore istorio bat.Hel nazazu eskutik (Ken 7) Bizitzan bizirau-teko maskara askorekin ibiltzen gara. Horiekkentzeko ahalegina egiteaz eta bide horretanbehar den maitasun eta errekonozimenduaz.

ORTZEMUGAK BEGIETAN KANTUZ-KANTU EÑAUT ELORRIETAREN HITZETAN:

Goian ezkerrean, Eñaut azkenaurreko diskoaren emanaldi batean. Alboan, autografoak sinat-zen bere zaleen artean, eta behean, Ken Zazpi talde osoaren promozio argazkia.

23

Macaco: “Euren herria musika edoartearen bidez ezagutzera ema-ten dutenak nahiago ditut, politika-riak baino”

LKRRIZKT

24

Macaco: “Euren herria musika edoartearen bidez ezagutzera ema-ten dutenak nahiago ditut, politika-riak baino”

Testua: Raul Perez –Gaztezulo

Azpeitira eta Gasteizera eka-rri du udaran Macacok'Puerto Presente' bira. iraile-an bermeon, eta urrianDonostian joko du. EuskalHerriko zeharkaldiarenerdian egin dugu topo bera-

rekin.

Kalekumea da, eta kalea izanzuen eskola, baina itsasoakliruratzen du. Itsasgizoneketa musikariek komuneandutenaz hitz egitea gustat-zen zaio. Marinelak portuzportu nola, hala ibiltzen diramusikariak hiri batetik beste-ra, Macacoren aburuz.Barcelonetako hondartzanigeriketa saio luzeetankargatzen ditu pilak.Munduan barna denetarikikusi du, baina maitasunkutsua dario Italiako LaRivoltako etxe okupatuazhitz egitean. Eredugarriaderitzo, "oso proiektu inte-resgarriak egiten dituztela-ko". Kontzertuz kontzertudabil hilabeteotan eta gau-zak ondo, Gabonetan diskoaplazaratuko du, bere taldea-ren hamargarren urteurrenaospatzeko.

Bartzelonako LasRamblasetan musika jotzenhasitako mutil koskor harenarrastorik geratzen al da?

Topikoa dirudi, baina ilusioa-ri, intuizioari eta musika sort-zeko bidearekin gozatzekonahaiari eusten diet. Musikaegiteko prozesu osoak poz

handia ematen dit, gerokourratsak baino gehiago; birabera ondo doala ikusteabaino gehiago, adibidez.

Zer irakaspen utzi zizunkalean jo izanak?

Kalean jotzeak oso komuni-kazio zuzena dakar. Ahozahokoak indar handia duelaikasi nuen. Nork bere proiek-tuak aurrera eramateko bidebat baino gehiago dago etakalean aritzea da bide bat.Pena da horrenbeste mugajartzea kalean jarduteko.Ulergarria da zarata mugatubehar dela, baina hori mutu-rreraino eramatea ere…

Bestalde, sasoi hartan, gero-ra etxe okupatu bihurtukozen Escudellers ostatuan bizinintzen garaian, ez nuenezer, baina, era berean, eznion inori ezer zor. Oraintalde zabala mugitzen duteta horretaz arduratu beharnaiz; erantzukizuna askoz erehandiagoa da.

Rumba eta reggae musika-ren arteko nahasketaordezkatzen ei duzu.Rumba nire jaioterriko musi-ka da. Haurtzaroan hasi nint-zen rumba entzuten. Hazteanjoera anglosaxoietara jonuen, baina azkenerakoberriz ere rumbari lotu nint-zaion. Istorioak kontatzekobalio izan dit niri. Gato Perez,

Peret edo El Pescadilla mai-suak izan ziren. Beste aldetik,adoptatutako musikak ereondo daude eta reggaea dahorietako bat. Pertsonaienbidez istorioak kontatzekoeta aldarrikapen mezuakzabaltzeko egokiak dira, bairumba bai reggaea.Kritikariek diote nire ahotsarumba eta reggae abeslarienarteko nahasketa dela, etabat nator baieztapen horre-kin. Ez zaidana gustatzen danahastea nahasteagatik, bes-terik gabe. Estilotik haratago,zure bidea hartzea, zureahotsa ezagun bilakatzea etamusika ona egitea da kon-tua; oilo ipurdia jartzen dizunmusika, hunkitzen zaituena,dantzarazten edo negar egi-narazten dizuna.

Ojos de Brujo aipatuz gero,zer datorkizu burura? Taldehartan ibili zinen hastape-netan.

Juanlu batez ere, bera izanzelako taldearen sortzailea.Hari bururatu zitzaion izenaere. Nik aurrena Macaco dis-koa atera nuen eta gero Ojosde Brujorekin hasi nintzen.Asko gozatu genuen Juanluk,Ramonek eta hirurok talde-an, baina orain esango nukeMacacok eta Ojos de Brujokez dutela elkarren artean zerikusirik.

Euskal Herrian askotan joizan duzu. Emanaldi gogo-angarririk bai?

Bakar bat nabarmentzea ezi-nezkoa zait. Lagun asko ditutEuskal Herrian. Jende irekia

Kalean hasi zen musika jotzen Macaco. Kalea izan zen, beraz,Bartzelonan jaiotako mutil kankailuaren lehen eszenatokia. Atari

zabalean hainbat jatorritako jendeaz edan zuen eta hori islatzen dabere taldean, han eta hemengo musikariak baitaude.

25

Macaco

"Ni horrelakoa naiz eta kito" esa-ten dutenekin ez nago ados.

26

Macaco

“Kalean aritzen hasi nintzenean Afrikakolagun batekin batera, jauzi handiak ema-ten nituenez, Macaco ezizenarekingeratu nintzen”

da, lasaia, ondo pasatzekogogoa duena. Estimua diotEuskal Herriko jendeari.

Adibidez, Mikel Laboa eta Bob Dylanekin jo nuen2006an, Donostian, etaDylanen jarrera ez dut gustu-ko, itxiegia iruditu zitzaidan.Mikel Laboa, aldiz, gertuago-koa ikusi nuen. Elkar agurtugenuen, baina ez nuen hare-kin gogaikarria izan nahiizan.

Toki askotan egona zaramundu zabalean, bainaSaharako errefuxiatuenkanpalekuetan emandakokontzertua bereziena izandela esan izan duzu.

Kontzertua anekdota hutsaizan zen. Nik munduanbarrena asko bidaiatu duteta toki guztietan badabarru-barruan ukitzen zaitue-nik. Saharan, beren eskubi-deen alde egiteko hitzabaliatzen dute. Oso bidemotela da, baina oso zintzoa.Euren seme-alabak oso ondohazi dituzte, elkarbanatzeneta elkar komunikatzen ira-katsi diete, eta delinkuentzia-rik kasik ez dago. Banderazalerik ez naiz, baina bathartu beharko banu sahara-rrena hartuko nuke, hitz egi-tea eta entzutea direlakohaien bi ardatzak.

Politika ez duzula bateregustuko diozu. Zergatik?

Nire aitona Aragoiko herrixkabateko nekazaria zen.Askotan antzematen nionetsipena politikaz zer edo zerentzun edo irakurtzen zue-nean. Politikariek gora eginahala agindutakoa ez betet-zeko eta ustel jokatzekojoera dute. Nahiago dituteuren hizkuntza, euren kultu-ra eta euren herria ezagutze-ra musika edo artearen bidezematen dutenak; EuskalHerrian bada horrelako jendeasko.

Itsasoarekin lotzen duzuzure musika maiz. Azkendiskoko izenburua, adibi-dez, 'Puerto Presente' da.

Itsasgizonaren bizitzak etamusikariarenak badute elka-rren antza. Musikariok ereasko bidaiatzen dugu, etabatzuetan lurra zapaltzekobeharra sumatzen dugu,oreka ez galtzearren. Bainaera berean bizimodu horrekzaildu egiten zaitu. Horrekinguztiarekin batera,Barcelonetatik gertu bizinaiz, eta, adibidez, kaiareninguruko tabernak asko gus-tatzen zaizkit.

Natura babesteko deia ereegin izan duzu zure abes-tietako batzuetan, tarteanoso ezagun bilakatu denMoving kantan.

Ama Lurra izugarri handiada, eta gu, gizakiok, xomorrotxiki batzuk besterik ez gara.Ama Lurraren erritmora ego-kitzen ez bagara, bide oke-rretik joango gara. Kontua daeragiteko gaitasuna dutenakbotere ekonomikoa etasoziala dutenak direla.Nolanahi ere, gainerakookegin ditzakegun urratsak eregarrantzitsuak dira. Denadela, ni ez naiz orain natura-ren alde abesten hasi; aspal-ditik nabil horretan.

Kirolzalea ere bazara.

Itsaspeko kirolak gustatzenzaizkit eta baita igeri egiteaere; Bartzelonan nagoeneanbizikleta hartu,Barcelonetako hondartzarajoaten naiz eta ordubete arit-zen naiz igerian. Bestalde,txikitan eskiatzen ikastekoaukerarik izan ez banuen ere,snowboarda asko gustatzenzait orain. Baita berriki eza-gutu dudan windsurfa ere.Edozein egoeratan moldat-zen den pertsonatzat dutnire burua. Luxuzko hoteleanbezain eroso nago kanpindenda batean. Niretzat kiroladroga baten modukoa da.Horrek harrapatzen nauorain, kantak egitearekinbatera.

, uste baitut legezkoak izan-go balira, jendeak ez lukeelahorrenbesteko kaka irentsiko.Zure abesti askotan kutsubaikorra zabaltzen duzu.Egunerokoan horren baiko-rra al zara?

Ez dut inoiz jatekorik faltaizan, baina krisialdi ekonomi-koak barru-barrutik ezagutuizan ditut. Nire ustez, baikorizan beharra dago, eta gauzañimiñoak aldatuta ere, zureizaera alda dezakezu. "Nihorrelakoa naiz eta kito" esa-ten dutenekin ez nago ados.

Zuk esana da: "Ez naiz eze-ren irakasle, ikasle baizik".Zer ikasten ari zara?

Denok gara irakasleak etaikasleak. Ez zaizkit gustatzenameslariak edo oro jakitunakbailiran jokatzen dutenak,ezta euren zilborretik harata-go begiratu nahi ez dutenakere.

Sare sozialen garaian,komunikazioa aldarrikatzenduzu lau haizetara. Ez aldago gaur egun komuni-katzeko inoiz baino bidegehiago?

27

Macaco

“Niretzat kirola droga batenmodukoa da. Garai bateanbeste drogak probatu nitueneta ez diet batere estimurik.Hala ere, drogen legalizazioa-ren aldekoa naiz”

Ez ditut sare sozialak atse-gin. Internetek bi aldeakditu: oso gauza onak ditu,baina gai bati buruz tutikjakin gabe ere eman deza-kezu iritzia. Horrelakoakzubi hutsak dira.Komunikazioa aurreanduzun pertsonaren larruanjartzea da. Teknikoki aurre-rapen handiak gerta dai-tezke, baina ez baduguhitz egiten ondokoarekineta ez badiogu aldamene-koari aditzen, gureak egindu.

Ez al duzu irudipena zureabestiak komertzialagoakdirela orain duela urtebatzuk baino?

Juzkatzeko ohitura handiadago. Nik esango nukelehen diskoetan abesti pus-kak zeudela, baina itotabezala gelditu zirela; kantenformari garrantzi handiaematen nion eta mamiari,ez horrenbeste. Oraingodiskoetan ez da hori gertat-zen.

Amak jarri zizun macacoezizena ume koskorrazinela. Orain zer dio?

Batzuetan nire kasara ibilt-zen nintzelako eta bestehainbatetan ausartegianintzelako. Hori ikusitaMico –tximino katalanez–goitizena jarri zidan. Gerora,kalean aritzen hasi nintze-nean Afrikako lagun batekinbatera, jauzi handiak ema-ten nituenez, ba Macacoezizenarekin geratu nintzen.Gurasoak ere musikariakizan ziren. Hasieran beldurpixka bat zuten kalean jot-zen nuela ikusita, bainaorain oso pozik daude

bere kontzertuetako batean. Goi ezkerrean, bere azken diskokopromozio irudian. Behean, uda honetan eskeinitako kontzertue-tariko batean.

Goian, Macaco eta bere neskala-guna; Kira Miró aktore kanaria-rra. Azpian, “Tiana y el Sapo”filmaren abestia grabatzen eta

Macaco

28

Gertutik

- Testua: Antxoka agirre.Argazkiak: Galder izagirre.

Donostiako Kursaal pareanegin dugu hitzordua NereaGarmendiarekin. MissGipuzkoako epaimahaikidelanak egitera etorria daDonostiara, eta elkarrizketaegiteko aprobetxatu dugubidaia.

Duela hamar urte ikusigenuen lehenengoz pantailatxikian, Joxe FelipeAuzmendirekin Easy Peasylehiaketa aurkezten. KTMgazteentzako saioa etaHasiberriak telesaila eginzituen jarraian, eta VayaSemanita-rekin ETBrenmugak gainditu zituen arra-kasta etorri zitzaion, zapping

programek ospetsu eginbaitzituzten Espainian OskarTerolen taldearen esketxak.Made in China saioarekinMadrila jo nahi izan zuentaldeak, baina saioak ezzuen funtzionatu.Beasaingo aktoreak bereha-la topatu zuen toki bat,ordea, Los hombres dePaco telesail ospetsuan, etaordutik ate dezente irekizaizkio. Azken telesailean modelorola jokatu zuen. Ez dakigurol horrek utzitako arrastoaden edo heldutasunakemandako puntua, bainadotorezia ukitu berezi bate-kin azaldu zaigu zitara. Etaargazki saioa ikuskizun batizan da. Nabari zaio kame-ren aurrean mugitzen osoohituta dagoela, erraz jart-

'90-60-90' telesaila bukatu berri du Antena 3 katean;aurkezle lanean dabil aipatu katearen 3.0 proiektuarenirudi korporatibo bezala; eta antzezlan bat estreinatukodu apirilean. Badira bost urte 'Vaya Semanita'-tik aldeegin eta Madrila aldatu zenetik, eta denbora honetanguztian ez dio lan egiteari, ikasteari edo profesioko jen-dea ezagutzeari utzi. Argazkilariari  eskainitako distirazgain, kazetariari ere eskaini dizkio makina bat kontu. 

Nerea Garmendia: “SaraMontielek eta biok oso harremanberezia daukagu”

29

zen da batera eta bestera.Azkenerako, apuru pixka batere ematen du argazki saio-tik elkarrizketara pasatzeak.Baina Zurriolatik urrundu etataberna koskor batenmahaiaren bueltan jarri gare-nean azkar erakutsi diguaktoreak oso tratu errazekoadela, galderei natural erant-zutea gustatzen zaiola.

Batez beste, bi milioi ikusleeta %13ko sharea. Horiasko ala gutxi da?Cuatro katerako itzela;Antena3rako edo tele5erakoeskas samarra... 90-60-90. Diario de una ado-lescente saioko datuak dira,zure azken telesailekoak.Beno, orduan emaitza onakdirela esan beharko da... kar,kar, kar. Ez, benetan, telesailhonekin gertatutakoa nahikoarraroa da. Astelehenean jarrigintuzten, konpetentzianC.S.I. eta La señora bezalakobi telesail garrantzitsugeneuzkala. Lehen hiru aste-etan kosta egin zitzaigunleku hartzea, baina geroastero igotzen joan ginen,azken atalean %16rekinbukatu arte. El Internadok,Antena3ko telesail izarrak,%15 du... Hala ere, zortzi atalbaino ez dizkigute eskaini.Guretzat ez da porrota izan,denbora falta baizik. Gupozik gaude.

Zein da Silvia?90-60-90ko nire pertsonaia.Modelo agentzia bateandago girotua telesaila, etaadina dela medio ibilbidea-ren azkenetan dagoenmodelo bat da Silvia, puska-tutako jostailu bat. Oso pert-sonaia interesgarria izan daniretzat, bipolar samarrabaitzen, eta erregistro askoukitzeko aukera ematen bait-zidan.

Zerbaitetan baduzue antzik:30 urte bete berri dituzueta fikzioan Silviak ere adinhori zeukan. Zuk ere izan alduzu krisi famatua? Lagun arteko elkarrizketetan

atera izan da krisiaren kontuhori... Nik, oraingoz, ondodaramat; adin bakoitzak berexarma daukala iruditzen zait,eta tokatzen zaizuna disfru-tatzen asmatu behar duzu.Egia da lanean dena ondodihoakidala, eta horrek askoerrazten dizkit kontu hauek;bi edo hiru urtez lanik gabegeldituko banintz... orduan,agian, Silvia bezala bukatukonuke, baina ez dut uste.

Erakarri izan al zaitu inoizmodaren mundu horrek?Dolce & Gabanaren kanpai-na bat egin zenuen behint-zat... Nik beti oso garbi izan dutaktore izan nahi dudala,hamabost urte nituenetik.Hala ere, lehen pausoak,modelo agentzia bateaneman nituen, Donostian ezbainuen telebistako hauta-probetan muturra sartzekobeste biderik ezagutzen.Gerora ere ez naiz asko aritu.Gustura egin izan ditut lanhoriek, gustatzen zait argazkisaioak egitea, baina askozgehiago betetzen nau bestepertsonaia baten azaleansartzeak.

Ikasketak ere burutu zeni-tuen Cristina Rotaren ArteDramatikoko Eskolan etaAlicia Hermidaren LaBarracan.Egia esan, lanaren bidez ikas-ten da aktore izaten, bainahasteko behar duzun gutxie-neko hori eskuratzeko, ezdaude gaizki horrelako ikas-taroak. Denetik pixka baterakusten dizute: historiapixka bat, Stanislansky meto-doa, ahotsa maneiatzeko ari-ketak, gorputz espresioa,inprobisazioa, yoga, esgrima,errezitatzea...

Lan eginez ikasten delaesan duzu. Zein proiektukirakatsi dizu gehien?Guztietatik ikasi dut zerbait,guztietan nik baino gehiagozekien jendearekin aritu nai-zelako; baina bat nabarment-zekotan, Los hombres de

Paco nabarmenduko nuke.Juan Diego, Hugo Silva edoAdriana Ozores bezalakoaktore pusken ondoan lanegitea luxua izan zen niret-zat.

Espainian entzute gehientelesail horrek eman zizun. Bai. Nik bigarren, hirugarreneta laugarren denboraldiakegin nituen; telesaila arrakas-taren gorenean zegoengaraia, hain zuzen. Pentsa!,lau miloi ikusle inguru eta%20ko batez besteko shareaizan genituen. Gainera, nireazken kapitulua ikusienetari-ko bat izan zen. Komisariakopsikologoa nintzen, Ruth ize-neko neska zintzo bat, etadenboraldi guztian harrapatuezinik ibili ziren satorra ninintzela deskubritu zen. Lanahor bukatu zitzaidan, bainanahikoa modu dotorean;denboraldiko argumentuarenitxierako protagonista beza-la. Beste batzuetan inorenteratu gabe kentzen zai-tuzte erditik...

Europar MTVetarako iragar-ki bat egin zenuen SaraMontielekin batera; nola-koa izan zen esperientzia?Zoragarria. Jende askok ezdaki Ameriketako FalconCrest telesail mitikoan aterat-zeko aukera izan zuela eta ezzuela egin, berak Espainianbizi nahi zuelako... Egia da,batzuetan, bere munduandagoela; ematen du izar rolajokatzen ari dela, baina nikuste despistea ere badela.Iragarkian "marvelus!" soilikesan behar zuen, baina biga-rren egunean ahaztu eginzitzaion testua. Zuzendariak"action!" eta berak "excuseme, I forgoten the senten-ce!", serio-serio. Sekulakopuntuak dauzka... Oso ondokonpondu ginen eta geroramantendu egin dugu harre-mana; kafetxoren bat hartze-ko gelditu izan gara, etaMadrilen Nunca es facilestreinatu genuenean, niikustera etorri zen antzokira.

Gertutik

30