IZAKI BIZIDUNAK

1. IZAKI BIZIDUNOK NOLAKOAK GAREN

Lurrean mota askotako izaki bizidunak daude. 5 erreinuetan sailkatzen ditugu:

• Moneroak • Protoktistoak • Onddoak • Landareak • Animaliak Izaki bizidun guztiok 3 ezaugarri komun ditugu:

1. Antzeko osaera kimikoa dugu

Izaki bizidun guztiok konposatu organikoz (karbono kate erraldoia) osaturik daude. Baina konposatu ez-organikoak ere ditugu.

• Konposatu ez-organikoak: Substantzia bakunak izaten dira. Ugarienak ura eta gatz mineralak dira.

• Konposatu oranikoak: Karbono atomo kate erraldoiak dira importanteenak: Lipidoak, ADN-a, gluzidoak…

2. Hiru bizi funtzioa ditugu

• Elikadura funtzioa: Ingurunetik substantziak hartu eneria edo materia lortzeko gero hondakinak kamporatu egiten dira.

• Erlazio funtzioa: Inguruko estimuluak antzeman eta erantzuten diegu.

• Ugalketa: Ezaugarri bereko ondorengoak sortzeko gaitasuna dugu.

3. Zelulaz osaturik daude

Zelula bat 3 bizi funtziok betetzen dituen unitaterik sinpleena da. Zelula kopuruen arabera 2 izaki mota daude:

• Izaki zelulabakarrak: Zelula batez osatuta daude.• Zelula anitzeko izakiak: Zelula askoz eta esberdinez osatuta

daude. Zelula hauek koordinatuta daude.

2. ZELULA ETA ZELULA MOTAK

Zelula oso txikiak dira, mikroskopikoak.• Zelularen ezaugarriak: Mintz plasmatikoa: Zelula inguratzen duen mintz mehea.- Funtzioa: Substantzien elkartrukea. Zituplasma: Zelularen barruan dagoen likido lodia da.- Funtzioa: Likido onetan zelularrak daude. Material genetikoa: Zuntz itxurako substantzia da.- Funtzioa: Zelularen jarduera kontrolatzen du.• Zelula motak: Zelula prokariota: ADN-a zitoplasman dago. Zelula horma zurruna

dute. Zelula eukariota: ADN-a nukleo izeneko organulu batean dago. Mota

askotako organuluak dituzte: - Animali zelula.- Landare zelula.

3. TEORIA ZELULARRA

• Zelula izaki bizidunen egiturazteko unitatea da: izaki bizidun guztiak zelulaz osaturik gaude.

• Zelula izaki bizidunen unitate funtzional du, zelula da 3 bizi funtzioak betetzen dituen zatirik txikiena.

• Zelula izaki bizidunen jatorrizko unitatea: zelula guztiak bezte zelula batetik datoz.

EGILEAK• Paola Sioli

• Fatima Achahbar