infecciÓn por virus de papiloma humano y … · 2012-07-07 · infecciÓn por virus de papiloma...
TRANSCRIPT
INFECCIÓN POR VIRUS DE PAPILOMA HUMANO Y
GENOTIPIFICACIÓN EN PACIENTES CON CÁNCER DE CUELLO UTERINO
EN VENEZUELA
Dra. Paula Cortiñas
www.intervalolibre.wordpress.com
INVESTIGADORES ASOCIADOS
• José Merheb • Henri Fernández • Luis Bracamonte • Aura Urdaneta • Nora López • Jordan Narváez • Ana I Simoza • Rodolfo Pérez • Rosa Hernández • Aaron Cohen • Francisco Menolascino • Carolina Martínez
• Antonio Villavicencio • Alejandra Rodríguez • Hernán Salazar • Pedro Escalona • Eustoqui Salazar • Juan Carlos Cedeño • José López Saavedra • Francisco Llavaneras • Irene Agreda • Felipe Díaz • Mariela Fox
www.intervalolibre.wordpress.com
Este estudio fue patrocinado por El patrocinador conoció y aprobó el diseño del estudio , pero no participó en la recolección, análisis o interpretación de los datos.
www.intervalolibre.wordpress.com
OBJETIVOS
• Principal: establecer la presencia y genotipos de infección por VPH en NIC2, NIC3 y cáncer de cuello uterino estadio 1 en Venezuela.
• Específicos: – Determinar la presencia de VPH en pacientes con NIC
2, NIC3 y cáncer de cuello uterino en Venezuela – Determinar los tipos de VPH asociados a estas
patologías, su distribución geográfica y la proporción de infecciones simples y múltiples en la muestra.
– Establecer la relación entre el tipo de VPH y la severidad de la lesión.
www.intervalolibre.wordpress.com
POBLACIÓN DE ESTUDIO
• Muestras de 344 pacientes, de las cuales 329 muestras fueron incluidas en el estudio.
• Edades entre 18 y 89 años. Promedio 39 años. • Diagnóstico de NIC 2, NIC 3 y cáncer de cuello
uterino estadio I (carcinoma de células escamosas y adenocarcinoma).
• Bloques de parafina obtenidos de archivos desde los años 2001 hasta 2011.
• Exclusión de pacientes con patología oncológica distinta a cuello uterino.
www.intervalolibre.wordpress.com
REGIÓN 1 Instituto de Oncología Luis Razetti Hospital Universitario de Caracas Hospital Vargas de Caracas Centro de Especialidades Salud Chacao Hospital Victorino Santaella Clínica Santa Sofía Ambulatorio de La Guaira
REGIÓN 2 Ambulatorio León Fortoul. MPPS Barinas Hospital Universidad de Los Andes, Mérida Hospital Central de San Cristóbal Hospital Dr. José Gregorio Hernández, Trujillo Hospital Chiquinquirá. Maracaibo
REGIÓN 3 Servicio Médico de PDVSA. Punto Fijo, Falcón Hospital Universitario Dr. Antonio María Pineda, Lara Hospital Materno Infantil Dr. JG Hernández, Acarigua Maternidad González Mendoza, Araure Hospital JM Casal Ramos, Araure
REGIÓN 4 Hospital Pablo Acosta Ortiz, SF de Apure Corporación de Salud del Estado Aragua Hospital Oncológico Dr. M Pérez Carreño, Valencia Programa de Pesquisa de Cáncer de Cuello Uterino en Altagracia de Orituco, Guárico.
REGIÓN 5 Hospital Universitario Dr. Luis Razetti, Barcelona. Hospital Ruiz y Páez, Ciudad Bolívar Ambulatorio Los Aceiticos, Ciudad Bolívar Hospital Antonio Patricio de Alcalá, Cumaná. Hospital Manuel Núñez Tovar, Maturin. Hospital Luis Ortega. Porlamar.
Número de centros asistenciales participantes: 29
www.intervalolibre.wordpress.com
PROCESAMIENTO DE LA MUESTRA
• Análisis de muestras por equipo de anatomopatólogos.
• Realización de 3 cortes:
– Primer corte para análisis anatomopatológico
– 2do corte (con lesión) para procesamiento biológico.
– 3er corte: reserva.
www.intervalolibre.wordpress.com
PROCESAMIENTO DE LA MUESTRA
• Criterios para el mejoramiento de la calidad de las muestra:
– NIC2 y NIC3: se verificó tanto el diagnóstico como la selección del segmento del bloque con lesión, por equipo regional y central.
– Cáncer de cuello uterino: se verificó tanto el diagnóstico como la selección del segmento del bloque con lesión y, además, se incluyeron sólo pacientes con estadio I.
www.intervalolibre.wordpress.com
PROCESAMIENTO DE LA MUESTRA
• Desparafinación de la muestra para obtención de ADN con proteinasa K y protocolo QIAamp®.
• Determinación de genotipo a través de sistema de Inno-LiPA®.
www.intervalolibre.wordpress.com
RESULTADOS • Muestras 329:
– Carcinoma de cuello uterino: 96 muestras, 94 carcinoma de células escamosas y 2 ADC
– NIC 2: 84 muestras
– NIC 3: 149 muestras.
• Identificación de ADN viral: 315 muestras (95,74%) – Carcinoma de cuello uterino: 95 muestras
(98,95%).
– NIC 2: 78 muestras (95,3%)
– NIC 3: 142 muestras (92,8%).
www.intervalolibre.wordpress.com
Distribución de Casos por regiones y tipo histológico
* 93 casos de carcinoma de células escamosas y 2 casos de ADC
Carcinoma de cuello uterino NIC 3 NIC2
REGION 1 (19,4%) 23 (24,2%) 46 (32,4%) 18 (23%) REGION 2 (25,7%) 23 (24,2%) 16 (11,2%) 26 (33,3%) REGION 3 (15,4%) 18 (18,9%) 19 (13,3%) 13 (16,6%) REGION 4 (20,1%) 14 (14,7%) 26 (18,3%) 16 (20,5%) REGION 5 (19,4%) 17 (17,9%) 35 (24,6%) 5 (6,4%)
TOTAL 95* 142 78
www.intervalolibre.wordpress.com
Tipo VPH Carcinoma de cuello
uterino (N=95)
NIC 3
(N=142)
NIC2
(N=78)
16 65 (68,42%) 90 (63,3%) 35 (44,8%)
18 11 (11,5%) 14 (9,8%) 5 (6,4%)
31 6 (6,3%) 10 (7,04%) 8 (10,25%)
33 6 (6,3%) 10 (7,04%) 5 (6,4%)
45 6 (6,3%) 6 (4,2%) 5 (6,4%)
58 3 (3,15%) 7 (4,9%) 5 (6,4%)
52 2 (2,1%) 7 (4,9%) 6 (7,6%)
51 1 (1,05%) 5 (3,5%) 7 (8,9%)
44 2 (2,1%) 7 (4,9%) 0
40 0 3 (2,1%) 3 (3,8%)
66 1 (1,05%) 4 (2,8%) 1 (1,2%)
6 2 (2,1%) 2 (1,4%) 1 (1,2%)
73 1 (1,05%) 2 (1,4%) 2 (2,5%)
82 0 2 (1,4%) 2 (2,5%)
26 1 (1,05%) 2 (1,4%) 0
35 1 (1,05%) 1 (0,7%) 1 (1,2%)
53 1 (1,05%) 0 2 (2,5%)
56 0 2 (1,4%) 1 (1,2%)
54 1 (1,05%) 0 1 (1,2%)
ND 1 (1,05%) 2 (1,4%) 6 (7,6%)
Distribución de tipos de VPH (muestra total)
VHP 16 + VPH 18: 79,92%
www.intervalolibre.wordpress.com
Tipo VPH Carcinoma de cuello
uterino (N=95)
NIC 3
(N=142)
NIC2
(N=78)
16 65 (68,42%) 90 (63,3%) 35 (44,8%)
18 11 (11,5%) 14 (9,8%) 5 (6,4%)
31 6 (6,3%) 10 (7,04%) 8 (10,25%)
33 6 (6,3%) 10 (7,04%) 5 (6,4%)
45 6 (6,3%) 6 (4,2%) 5 (6,4%)
58 3 (3,15%) 7 (4,9%) 5 (6,4%)
52 2 (2,1%) 7 (4,9%) 6 (7,6%)
51 1 (1,05%) 5 (3,5%) 7 (8,9%)
44 2 (2,1%) 7 (4,9%) 0
40 0 3 (2,1%) 3 (3,8%)
66 1 (1,05%) 4 (2,8%) 1 (1,2%)
6 2 (2,1%) 2 (1,4%) 1 (1,2%)
73 1 (1,05%) 2 (1,4%) 2 (2,5%)
82 0 2 (1,4%) 2 (2,5%)
26 1 (1,05%) 2 (1,4%) 0
35 1 (1,05%) 1 (0,7%) 1 (1,2%)
53 1 (1,05%) 0 2 (2,5%)
56 0 2 (1,4%) 1 (1,2%)
54 1 (1,05%) 0 1 (1,2%)
ND 1 (1,05%) 2 (1,4%) 6 (7,6%)
Distribución de tipos de VPH (muestra total)
VHP 16 + VPH 18: 73,1%
Cáncer: 79,92%
www.intervalolibre.wordpress.com
Tipo VPH Carcinoma de cuello
uterino (N=95)
NIC 3
(N=142)
NIC2
(N=78)
16 65 (68,42%) 90 (63,3%) 35 (44,8%)
18 11 (11,5%) 14 (9,8%) 5 (6,4%)
31 6 (6,3%) 10 (7,04%) 8 (10,25%)
33 6 (6,3%) 10 (7,04%) 5 (6,4%)
45 6 (6,3%) 6 (4,2%) 5 (6,4%)
58 3 (3,15%) 7 (4,9%) 5 (6,4%)
52 2 (2,1%) 7 (4,9%) 6 (7,6%)
51 1 (1,05%) 5 (3,5%) 7 (8,9%)
44 2 (2,1%) 7 (4,9%) 0
40 0 3 (2,1%) 3 (3,8%)
66 1 (1,05%) 4 (2,8%) 1 (1,2%)
6 2 (2,1%) 2 (1,4%) 1 (1,2%)
73 1 (1,05%) 2 (1,4%) 2 (2,5%)
82 0 2 (1,4%) 2 (2,5%)
26 1 (1,05%) 2 (1,4%) 0
35 1 (1,05%) 1 (0,7%) 1 (1,2%)
53 1 (1,05%) 0 2 (2,5%)
56 0 2 (1,4%) 1 (1,2%)
54 1 (1,05%) 0 1 (1,2%)
ND 1 (1,05%) 2 (1,4%) 6 (7,6%)
Distribución de tipos de VPH (muestra total)
VHP 16 + VPH 18: 51,6%
NIC3: 73,1%
Cáncer: 79,92%
www.intervalolibre.wordpress.com
Tipo de
lesión
Infección
simple
Infección
múltiple
indeterminado Total
Ca cuello
uterino
78 (82,1%) 16 (16,84%) 1 (1,05%) 95
NIC 3 110 (77,4%) 30 (21,2%) 2 (1,4%) 142
NIC 2 62 (79,4%) 16 (20,5%) 6 (7,6%) 78
Total 242 (76,5%) 64 (20,3%) 9 (2,8%) 315
Patrón de infección
www.intervalolibre.wordpress.com
Tipo VPH Ca de cuello
uterino (N=78)
NIC 3 (n=110) NIC 2 (n =62)
16 56 (71,7%) 73 (66,3%) 29 (46,7%)
18 5 (6,4%) 4 (3,6%) 2 (3,2%)
31 3 (3,8%) 7 (6,3%) 8 (12,9%)
33 4 (5,1%) 3 (2,7%) 1 (1,6%)
45 1 (1,28%) 2 (1,8%) 0
58 3 (3,8%) 4 (3,6%) 3 (4,8%)
52 2 (2,56%) 5 (4,5%) 5 (8%)
51 0 2 (1,8%) 3 (4,8%)
44 1 (1,28%) 1 (0,%) 0
40 0 0 1 (1,6%)
66 1 (1,28%) 4 (3,6%) 1 (1,6%)
26 0 2 (1,8%) 0
35 1 (1,28%) 1 (0,9%) 1 (1,6%)
53 1 (1,28%) 0 1 (1,6%)
54 0 0 1 (1,6%)
Tipos de VPH en infección simple
78%
www.intervalolibre.wordpress.com
Tipo VPH Ca de cuello
uterino (N=78)
NIC 3 (n=110) NIC 2 (n =62)
16 56 (71,7%) 73 (66,3%) 29 (46,7%)
18 5 (6,4%) 4 (3,6%) 2 (3,2%)
31 3 (3,8%) 7 (6,3%) 8 (12,9%)
33 4 (5,1%) 3 (2,7%) 1 (1,6%)
45 1 (1,28%) 2 (1,8%) 0
58 3 (3,8%) 4 (3,6%) 3 (4,8%)
52 2 (2,56%) 5 (4,5%) 5 (8%)
51 0 2 (1,8%) 3 (4,8%)
44 1 (1,28%) 1 (0,%) 0
40 0 0 1 (1,6%)
66 1 (1,28%) 4 (3,6%) 1 (1,6%)
26 0 2 (1,8%) 0
35 1 (1,28%) 1 (0,9%) 1 (1,6%)
53 1 (1,28%) 0 1 (1,6%)
54 0 0 1 (1,6%)
70%
Tipos de VPH en infección simple
www.intervalolibre.wordpress.com
Tipo VPH Ca de cuello
uterino (N=78)
NIC 3 (n=110) NIC 2 (n =62)
16 56 (71,7%) 73 (66,3%) 29 (46,7%)
18 5 (6,4%) 4 (3,6%) 2 (3,2%)
31 3 (3,8%) 7 (6,3%) 8 (12,9%)
33 4 (5,1%) 3 (2,7%) 1 (1,6%)
45 1 (1,28%) 2 (1,8%) 0
58 3 (3,8%) 4 (3,6%) 3 (4,8%)
52 2 (2,56%) 5 (4,5%) 5 (8%)
51 0 2 (1,8%) 3 (4,8%)
44 1 (1,28%) 1 (0,%) 0
40 0 0 1 (1,6%)
66 1 (1,28%) 4 (3,6%) 1 (1,6%)
26 0 2 (1,8%) 0
35 1 (1,28%) 1 (0,9%) 1 (1,6%)
53 1 (1,28%) 0 1 (1,6%)
54 0 0 1 (1,6%)
50%
Tipos de VPH en infección simple
www.intervalolibre.wordpress.com
Tipo VPH Ca de cuello
uterino (N=78)
NIC 3 (n=110) NIC 2 (n =62)
16 56 (71,7%) 73 (66,3%) 29 (46,7%)
18 5 (6,4%) 4 (3,6%) 2 (3,2%)
31 3 (3,8%) 7 (6,3%) 8 (12,9%)
33 4 (5,1%) 3 (2,7%) 1 (1,6%)
45 1 (1,28%) 2 (1,8%) 0
58 3 (3,8%) 4 (3,6%) 3 (4,8%)
52 2 (2,56%) 5 (4,5%) 5 (8%)
51 0 2 (1,8%) 3 (4,8%)
44 1 (1,28%) 1 (0,%) 0
40 0 0 1 (1,6%)
66 1 (1,28%) 4 (3,6%) 1 (1,6%)
26 0 2 (1,8%) 0
35 1 (1,28%) 1 (0,9%) 1 (1,6%)
53 1 (1,28%) 0 1 (1,6%)
54 0 0 1 (1,6%)
68,6% vs 46,7% (p=0,002)
Tipos de VPH en infección simple
VPH 16 asociado con Lesiones más severas: OR 2,4 (1,3-4,4)
www.intervalolibre.wordpress.com
Tipo VPH Ca de cuello
uterino (N=78)
NIC 3 (n=110) NIC 2 (n =62)
16 56 (71,7%) 73 (66,3%) 29 (46,7%)
18 5 (6,4%) 4 (3,6%) 2 (3,2%)
31 3 (3,8%) 7 (6,3%) 8 (12,9%)
33 4 (5,1%) 3 (2,7%) 1 (1,6%)
45 1 (1,28%) 2 (1,8%) 0
58 3 (3,8%) 4 (3,6%) 3 (4,8%)
52 2 (2,56%) 5 (4,5%) 5 (8%)
51 0 2 (1,8%) 3 (4,8%)
44 1 (1,28%) 1 (0,%) 0
40 0 0 1 (1,6%)
66 1 (1,28%) 4 (3,6%) 1 (1,6%)
26 0 2 (1,8%) 0
35 1 (1,28%) 1 (0,9%) 1 (1,6%)
53 1 (1,28%) 0 1 (1,6%)
54 0 0 1 (1,6%)
73,4% vs 50% (p=0,0006)
Tipos de VPH en infección simple
VPH 16 y 18 asociados con lesiones más severas: OR: 2,7 (1,5-4,9).
www.intervalolibre.wordpress.com
Tipo VPH Ca de cuello
uterino (N=78)
NIC 3 (n=110) NIC 2 (n =62)
16 56 (71,7%) 73 (66,3%) 29 (46,7%)
18 5 (6,4%) 4 (3,6%) 2 (3,2%)
31 3 (3,8%) 7 (6,3%) 8 (12,9%)
33 4 (5,1%) 3 (2,7%) 1 (1,6%)
45 1 (1,28%) 2 (1,8%) 0
58 3 (3,8%) 4 (3,6%) 3 (4,8%)
52 2 (2,56%) 5 (4,5%) 5 (8%)
51 0 2 (1,8%) 3 (4,8%)
44 1 (1,28%) 1 (0,%) 0
40 0 0 1 (1,6%)
66 1 (1,28%) 4 (3,6%) 1 (1,6%)
26 0 2 (1,8%) 0
35 1 (1,28%) 1 (0,9%) 1 (1,6%)
53 1 (1,28%) 0 1 (1,6%)
54 0 0 1 (1,6%)
Tipos de VPH en infección simple
27,4% vs 18,1% p:0,1. VPH 31,33,45,58,52 no están asociados con lesiones más severas
www.intervalolibre.wordpress.com
Tipo VPH Ca de cuello
uterino (N=78)
NIC 3 (n=110) NIC 2 (n =62)
16 56 (71,7%) 73 (66,3%) 29 (46,7%)
18 5 (6,4%) 4 (3,6%) 2 (3,2%)
31 3 (3,8%) 7 (6,3%) 8 (12,9%)
33 4 (5,1%) 3 (2,7%) 1 (1,6%)
45 1 (1,28%) 2 (1,8%) 0
58 3 (3,8%) 4 (3,6%) 3 (4,8%)
52 2 (2,56%) 5 (4,5%) 5 (8%)
51 0 2 (1,8%) 3 (4,8%)
44 1 (1,28%) 1 (0,%) 0
40 0 0 1 (1,6%)
66 1 (1,28%) 4 (3,6%) 1 (1,6%)
26 0 2 (1,8%) 0
35 1 (1,28%) 1 (0,9%) 1 (1,6%)
53 1 (1,28%) 0 1 (1,6%)
54 0 0 1 (1,6%)
94,6% 88,8% 64,3%
Tipos de VPH en infección simple
www.intervalolibre.wordpress.com
PATRÓN DE INFECCIÓN
• En infección simple, la distribución de los tipos más frecuentes es similar a la muestra total.
• En las infecciones múltiples, se observó el siguiente patrón: – La distribución es similar a las infecciones simples.
– En la mayoría de los casos en las combinaciones siempre está presente un tipo de alto riesgo oncogénico.
– Se encontró un patrón de combinación que sugiere cierta tendencia a agruparse por familia.
www.intervalolibre.wordpress.com
TIPO
S
16 18 31 33 45 51 52 58 26 56 82 73 80 74 53 6 40 44 70 54 45
y
73
45
y
70
18
y
73
74
y
40
56
y
6
51
y
82
16 x 9 3 5 3 1 0 1 0 0 0 0 0 0 0 3 2 1 0 0 1 1 1 0 1 0
18 x 0 0 5 0 0 0 0 1 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 2 0 0 0 0 0
31 X 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 2 0 0 0 0 0 0 0 0
33 x 0 2 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 1 3 0 0 0 0 0 1 0 0
45 x 0 1 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
51 x 0 1 0 0 3 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
52 x 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1
58 x 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0
26 x 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0
56 x 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
www.intervalolibre.wordpress.com
De Sanjosé S et al. Lancet Oncology 2010
Venezuela 68%
Venezuela 11,5%
Venezuela 6%
DISTRIBUCIÓN MUNDIAL DE VPH EN CÁNCER DE CUELLO UTERINO
www.intervalolibre.wordpress.com
Sjoeborg KD. Gynecol Oncol 2010;118:29.
RELACIÓN ENTRE TIPO DE VPH Y SEVERIDAD DE LA LESIÓN
Venezuela OR: 2,4
www.intervalolibre.wordpress.com
Sólo pesquisa Sólo vacunación Pesquisa + vacunación
Muñoz N et al. Vaccine 2008;26S:L96
REDUCCIÓN DE CÁNCER DE CUELLO UTERINO CON PREVENCIÓN PRIMARIA Y SECUNDARIA
68%
www.intervalolibre.wordpress.com
0
1000
2000
3000
4000
5000
6000
7000
8000
2000 2001 2002 2003 2004 2006 20082025
CA
SO
S
AÑOS
POST-VACUNACIÓN
INCIDENCIA
7.395
5.718
25%
MSDS. Registro Central de Cáncer. Venezuela 2008. Globocan 2008
IMPACTO DE LA VACUNA DE VPH
45%
70%
Vacuna de 9-14 a
Vacuna de 15-26 a
Vacuna+ pesquisa
www.intervalolibre.wordpress.com
CONCLUSIONES
• Evidente relación causal entre VPH y NIC 2, NIC3 y cáncer de cuello uterino.
• Tipos de VPH 16 y 18 son los más frecuentes en cáncer de cuello uterino .
• El tipo 16 es el más frecuente en todos los tipos de lesiones y en todos los estados.
• Los VPH 16 y 18 están relacionados con la severidad de la lesión.
www.intervalolibre.wordpress.com
CONCLUSIONES
• En las infecciones múltiples, se observó distribución de tipos similar a las simples y una tendencia predecible.
• Fortalecimiento de los programas de pesquisa, la vacunación en niñas y adolescentes, y promoción de hábitos sexuales seguros lograrán disminuir de forma importante la morbilidad y mortalidad asociada a cáncer de cuello uterino.
www.intervalolibre.wordpress.com