IMPORTANCIA DA

ALIMENTACIÓN Ó LONGO DO

NOSO DESENVOLVEMENTO

7días

28 días

1 año

Nacimiento

5 años10 años

20 años

Familia y costumbres

comunales

Acceso a cuidados

de salud de calidad

Acceso a alimentos infantiles

Contexto socio político

Agua y saneamiento

Entorno físico

Consolidación

de conductas

Ingresos familiares

FACTORES EXTERNOS QUE PROMOVEN

OS XENES DURANTE O CICLO DA VIDA

Educación parental

Lactancia Materna

OS PRINCIPAIS ESTADOS DO CICLO DA VIDA

7 días

28 días

1 año

Nacimiento

5 años

10 años

20 años

Período

Neonatal

temprano

Período Perinatal

Período NeonatalPreñez

Adolescencia

Período

Reproductivo

Muerte

“Años Pre-escolares

“Edad Escolar"

NIÑEZ

INFANCIA

PUBERTAD

EDAD ADULTA

JUVENTUD

VEJEZ

os Xenes se activan ou

desactivan dacordo a

factores do contorno externo,

sendo moi importantes: a

nutrición-saúde, o estímulo

temprano e o amor familiar,

o que potencia as habilidades neuronais do neno

para un medro equilibrado física e

emocionalmente.

PLAN XENÉTICO DO DESENVOLVEMENTO

NEUROCEREBRAL DO NENO

7 días

28 días

1 año

Nacimiento

5 años

10 años

Período

Neonatal

temprano

Período Perinatal

Período NeonatalPreñez

Infancia

Niñez

“Años Pre-escolares

“Edad Escolar"

PRINCIPAIS RISCOS DA INFANCIA E

INTERVENCIÓNS NECESARIAS

InfanciaEnfermedades frecuentes

Pobre nutrición

Falta de estímulo temprano

Carencia de amor

Injurias

Abuso y negligencia

Muerte

InfanciaPrevención y manejo de

enfermedades

Intervenciones en nutrición

Cuidado para el desarrollo

Concientización ciudadana

de la importancia del amor

Prevención de accidentes

“Edad Escolar" Pobre nutrición, crecimiento y

desarrollo

Injuria

Infecciones de helmintos

Abuso y negligencia

“Edad Escolar"Programas escolares de salud

Avantaxes de mellorar a nutrición

Mejor crecimiento

intrauterino

Menos complicaciones al nacimiento

Infecciones menos

severas y rápida

recuperación

Imejor crecimiento y

desarrollo

Mejor función cognoscitiva y

rendimiento escolar

Mejor peso al nacer

Mejor crecimiento y

desarrolloMejor salud

durante la preñez7días

28 días

1 año

Nacimiento

5 años10 años

20 años

PROGRAMA NUTRICIONAL

Intervencións nutricionais

Inicio inmediato de lactancia materna

Lactancia materna exclusiva a 6m

Lactancia materna contínua

Mas alimentación

complementaria adecuada a

6m

Mas suplemento de

micronutrientes cuando

sea necesario

Energía y nutrientes

en dieta adecuada

Suplementación de

micronutrientes

cuando sea

necesario

Comidas escolares

Consejo dietético adolescente

Dieta y micronutrientes

durante la preñez

Consejo dietético

Pre-preñez para

jovencitas

adolescentes y

mujeres

7días

28 días

1 año

Nacimiento

5 años10 años

20 años

PROGRAMA NUTRICIONAL

Dar de mamar é de calidade

superior para o crecemento do

cerebro e protección contra

infeccions, alerxias e moitas

enfermidades. Dar de mamar,

é unha fonte natural de afecto e

comodidade para o neno.

Así mesmo, a lactancia pode protexer á muller

dalgúns cancros e axudar a manter san o seu

corpo despois do parto.

O MELLOR ALIMENTO PARA O NENO É O

LEITE MATERNO

os lípidos omega-3 son críticos

para o crecemento e manteñemento

das células cerebrais, espe-

cialmente da membrana celular,

onde transitan todos os

neurotransmisores importantes, que comunican entre sí

ás células nerviosas. O dramático é que cando omega-

3 non está dispoñible, o corpo usa o que tén,

típicamente omega-6, o que produce membranas

menos capaces de manexar o tráfico de

neurotransmisores.

LÍPIDOS OMEGA 3

Mortalidade de diferentes enfermidades polo estado nutricional

0

10

20

30

40

50

60

70

Malaria Malaria cerebral Meningitis Pneumonia Gastroenteritis Todas las

enfermedades

Enfermedad

Casos fatales

Nada Suave Moderada Severa

Malnutrición

A SINERXIA DE NUTRICIÓN E SAÚDE

Un rápido desenvolvemento do cerebro

tén lugar no último trimestre

do embarazo e nos primeiros

12 meses de vida e son importantes os dous

anos seguintes, etapa na que os xenes promoven

ás neuronas do cerebro a formar un

extraordinario número de sinapse, como

conexión funcional entre unha terminal dunha

neurona con a membrana de outra neurona.

NOS PRIMEIROS ANOS HAI MAIS

DESENVOLVEMENTO DO

CEREBRO

Nesos primeiros momentos, meses e anos

da vida, cada xesto, movemento e

emoción dun neno traducense

nunha explosión de actividade eléctrica e química no cerebro,

onde miles de millóns de células estanse organizando en redes

de aprendizaxe que requiren millons de millons de sinapse entre

elas.

Nestos primeiros anos, factores como a nutrición adecuada,

boa saúde hixiene, o estímulo temprano e as experiencias e

interaccións brindadas con amor polos pais, membros da familia

e outros adultos, inflúen positivamente no proceso por medio do

que se desenvolve o cerebro do neno.

Mesmas oportunidades

para todos

A DESNUTRICIÓN

A desnutrición é un cadro

patolóxico provocado pola

falta de inxesta ou mal

absorción de alimentos ou

por estados de exceso

metabólico.

DESNUTRICIÓN

Marasmo

nutricional

Kwashiorkor

Formas mixtas

Informe de UNICEF: Progreso para a Infancia

•Desnutrición causa da mitade dos casos de

mortalidade na infancia. 5,6 millóns de nenos

morren anualmente por carencia de nutrientes

básicos axeitados.

•146 millóns de menores corren perigo de morte

prematura debido a que teñen un peso inferior

ao normal.

GRAOS DA DESNUTRICIÓN

1º GRAO

76-90% DO PESO AXEITADO PARA A SÚA IDADE E TALLACONSUMO DAS RESERVAS NUTRICIONAIS CON MANTEÑEMENTO DA FUNCIÓN CELULAR.

2º GRAO

61-75% DO PESO ESPERADOESGOTAMENTO DAS RESERVAS DE NUTRIENTES CON LESIÓN CELULAR

3º GRAOMENOS DO 60% DO PESO ADECUADO

FUNCIÓNS CELULARES E ORGÁNICAS MOI DETERIORADASALTO RISCO DE MORTE

ETIOLOXÍA

Marasmo:insuficiente aporte de alimentos en nenos menores de 18 meses.Déficit sobre todo de enerxía. Destete temprano.

Kwashiorkor: déficit no aporte proteico, fundamentalmente, por destete tardío e cunha alimentación de continuación insuficiente e baseada en cereais.

Mixtas:afecta tanto a enerxía como as proteínas,e ademais con déficit de outros nutrientes

FACTORES QUE CONTRIBúEN A QUE SE

PRODUZA A DESNUTRICIÓN

Inaxeitada alimentación:

• O neno que non se alimenta de leite materno.

• O neno que non recibe alimentación completa despois de que

se lle suspende a lactancia materna.

• O neno que non recibe os mesmos alimentos que o adulto.

Enfermidades agregadas:

• O neno que ten parásitos intestinales.

• O neno que sofre diarreas u outras enfermidades.

• O neno que ten baixo peso.

Inadecuado Saneamento Ambiental:

• as familias que no ferven a auga nen protexen os alimentos.

• as familias que non se lavan as mans antes de preparar e

comer os alimentos.

• Aqueles que crían animais dentro da súa casa.

Economía insuficiente:

•Cando os pais non poden mercar suficientes alimentos.

Factores familiares:

•Cando hai un intervalo curto entre nacementos).

•Familias con moitos fillos.

VALORACIÓN NUTRICIONAL

A valoración do estado nutricional do neno nos

permite coñecer si o seu medro é normal e por

ende o seu estado de saúde.

•Parámetros de composición corporal

•Peso e estatura.

•Índice de Masa Corporal (IMC):

PESO

TALLA ²

•Indicadores: peso/talla

peso/edad

talla/edad

•Espesor del pliegue cutáneo del tríceps (con un

plicometro)

•Circunferencia muscular media del brazo y área

muscular media del brazo (con una cinta métrica

flexible)

FISIOPATOLOXÍA

Adaptación funcional dos distintos órganos e sistemas, mellor

no marasmo por progresión mais lenta:

1º Inicio da reducción do compartimento graxo

2º Movilización das proteínas musculares antes que viscerais (mais temprana a visceral no kwashiorkor)

3º Diminución de glicosa e insulina, e aumento de glucagón, adrenalina e glucocorticoides (hormonas do strés) e GH.

4º Afectación tisular: K baixo e Na aumentado; edemas no kwashiorkor; diminución no tamaño dos órganos pola deplección proteica; alteración da inmunidade; fracaso multiorgánico.

Pérdida de

proteína corporal

Deterioro de las

funciones corporales

Pérdida de

masa corporal

CLÍNICA DO MARASMO

Peso: menor do 60% do

normal

Altura: diminuída

Graxa e masa muscular: moi

escasa

Pel: arrugada e seca

Pelo:escaso,fino e quebradizo

Cara:aspecto de vello,

arrugada, ollos fundidos

Vísceras:tamaño diminuído

Carácter:ansiedade,

inquietude

Tª corporal:baixa

CLÍNICA do KWASHIORKOR

Peso:60-80% do peso normal Altura:diminuída Graxa e masa

muscular:diminuídas pero menos que en marasmo

Pel:descamada Pelo:seco, quebradizo e

apagado.Alteracións na cor Cara:hinchada por edemas Carácter:apatía e irritabilidade Vísceras:hepatomegalia Edemas:en pernas e abdome

sobre todo Inmunidade:diminuída

KWASHIORKOR MARASMÁTICO

• Frecuentemente por estrés catabólico superposto ao

marasmo preexistente.

•Perda de tecido adiposo e muscular.

•Diminución dos niveis de proteínas viscerais.

Estatura reducida

Secuela irreversible. Si hasta los dos años

no recibió alimentación adecuada

quedan “petisos”.

Menor desarrollo cerebral

Dificultades para concentrarse. Trastornos de aprendizaje

Aparato circulatorio

Mayor probabilidad de padecer

Afecciones coronarias, hipertensión,

Diabetes.

Alteraciones digestivas por mala alimentación

Problemas motrices y de coordinación.

Piel flácida , falta de color

y tonicidad muscular

Hay consenso

xeral que a desnu

trición severa

altera o desenvolve

mento da conducta

humana.

Un estudo

do cerebro realizado en doce nenos con idade media de 14

a 15 meses tratados nun Hospital de Sudáfrica por

desnutrición infantil, mostra o desenrrolo anormal do cerebro

e a súa recuperación, na maioría dos nenos, despois de 90

días de rehabilitación alimenticia.

EFECTOS DA DESNUTRICIÓN SEVERA NO

DESENVOLVEMENTO DO CEREBRO

TRATAMENTO

Obxectivos:

Tratar os trastornos hidroelectrolíticos,

shock e infeccións.

Rehabilitación nutricional

Estimulación psicoafectiva

Correxir a deshidratación e acidose,

intentando a vía oral e aportando sobre

todo, K e Mg. Pequenas tomas cada 5

minutos,ata 70-100 ml/kg nas primeiras

12 horas.

Tratar as infeccións de maneira

urxente, con antibióticos de amplo

espectro.

Estimulación psicoafectiva que contribúe

a recuperar o retraso no medro,no

desenvolvemento motor e na nutrición.

TRATAMENTO NUTRICIONAL

A ser posible vía oral. Con

precaución, progresivamente,

evitando o exceso de líquidos, Na e

proteínas.

en nenos: unha mezcla de leite

desnatado baixo ou libre en lactosa,

cereais en fariña ,azucre, aceite,

vitaminas e minerais.A partires do

8º día introducir alimentos sólidos.

en adultos:dieta baseada en

alimentos habituais, engadindo

aceites e azucre para aumentar a

enerxía, e vitaminas e minerais.

ESTIMULACIÓN PSICOAFECTIVA

CONTRIBÚE A RECUPERAR O

RETRASO QUE PODA TER O

NENO

FAVORECE UNHA

RECUPERACIÓN DO MEDRO

MÁIS PRECOZ.

ACELERA A REHABILITACIÓN

NUTRICIONAL

¿CÓMO PREVENIR A DESNUTRICION?

• Promover a alimentación adecuada de acordo a

suá idade.

• Incluir na dieta alimentos que conteñan Iodo e Flúor.

• Si o neno presenta algunha enfermidade agregada,

como diarrea ou infección respiratoria aguda, se lle

debe seguir alimentando na forma normal.

•Estimular á nai para que complete o esquema de

vacinación do neno.

•Promover a importancia do control de medro e

desenvolvemento do neno.

•Promover a alimentación e nutrientes, utilizando

alimentos locais.

•Saneamento básico (auga segura, eliminación de

feces e ouriña, hixiene dos alimentos, etc.).

•Prevención de enfermidades propias da infancia

O principio 4 dos dereitos do

neno dí:

“O neno debe gozar dos

beneficios da seguridade

social. Tendrá dereito a

medrar e desenvolverse en

boa saúde; con este fin

deberáse proporcionar, tanto

a él como a súa nai ,

coidados especiais, incluso

atención prenatal e posnatal.

O neno terá dereito a

disfrutar da alimentación,

vivenda, lecer e servizos

médicos axeitados”.

ENTRE TODOS PODEMOS AXUDARLLES…

DEFICIENCIAS NUTRICIONAIS NO

TERCER MUNDO

Deficiencia de iodo: bocio e cretinismo

Deficiencia de vitamina A e xeroftalmía

Deficiencia de ferro

DEFICIENCIA DE IODO

CONCEPTOS

Bocio:aumento de tamaño da glándula tiroidea. Bocio endémico: prevalencia de bocio na poboación dunha determinada rexión

maior do 10%.

ETIOLOXÍA

• Déficit de Iodo na dieta (bocio que acompaña a MEP)• Presencia de bocióxenos ( grelos, berzas, coles...)• Fármacos que interfieren na absorción e metabolismo do Iodo• Defectos conxénitos da síntese de hormonas tiroideas

CLASIFICACIÓN• Grao 0: non bocio, non palpable• Grao 1: -A: bocio detectable por palpación

-B: bocio pàlpable e visible en extensión do pescozo

• Grao 2: visible có pescozo en posición normal• Grao 3: voluminoso e identificable a distancia.• Grao 4: bocio monstruoso

CLÍNICA DO DÉFICIT DE IODO

• FETOS E R.N.:

-aumento de abortos e morbi-mortalidade

perinatal

-bocio neonatal

-cretinismo: déficit mental, sordomudez,

alteracións motoras, estrabismo, retrasos do

medro (enanismo), edemas

• NENOS E ADOLESCENTES

-bocio

-hipotiroidismo

-retraso mental

-retraso do medro

-diminución da capacidade de aprendizaxe

-hipoacusia

• ADULTOS

-bocio

-hipotiroidismo

-diminución da capacidade mental

IODOPROFILAXIS

• IODACIÓN DO SAL:

-1 parte de Iodo/20.000 de sal(OMS)

- España:60 mg de Iodo/kg de sal

• ACEITE IODADO:

-vía intramuscular: efectos duraderos de 3 a 5 anos. Mais problemas na administración

-vía oral: efectivo aínda que o efecto dura de 1 a 2 anos. Dificultade de absorción cando hai diarrea e malabsorción.Administración mais sinxela e sen transmisión de enfermidades.

• ALIMENTOS RICOS EN IODO:

-peixe, algas, mariscos

Diagnóstico por palpación

DIFERENTES GRAOS DE BOCIO

BOCIO GRAO 3

BOCIOS MONSTRUOSOS

CRETINISMO 1O cretinismo é

un hipotiroidismo conxénitoresultante xeralmente dun defecto conxénito (ausencia da tiroides, presencia soamente dunha glándula rudimentaria, inhabilidade da glándula de producir tiroxina).

Máis adiante pódese producir se hai unha carencia de Iodo na dieta, ou se a tiroides está alterada ou por tiroidectomía.

O cretinismo causa o retraso moi serio do desenvolvemento físico e mental, estatura física moi baixa, a pel é grosa, flácida, e pálida, se aplana o naris, o abdome resalta, e hai unha lentitude xeral do movemento e do discurso.

DÉFICIT DE FERRO

ETIOLOXÍA:

- Falta de alimentos (na MEP)- Perdas hemáticas: menstruación, menopausia,

sangados dixestivos (úlcera péptica,Crohn, colite ulcerosa, hemorroides...)

- Aumento das necesidades: medro, adolescencia, embarazo, lactancia, deportistas, anciáns...

- Aportes reducidos:dietas vexetarianas, dietas hipocalóricas, dietas restrictivas

- Diminución da absorción: cirurxía gástrica. síndromes de malabsorción...

- Alteración no transporte do Ferro

CLÍNICA

• Falta de enerxía

• Palidez en pel e mucosas

• Fraxilidade do cabelo e unllas

• Taquicardia e palpitacións

• Disnea

• Atrofia de mucosas

• Afectación cerebral: alteracións

da memoria, concentración e

aprendizaxe

• Cefaleas

• Anorexia

ANALÍTICA

Hemoglobina diminuída Hematíes diminuídos Ferro sérico diminuído Saturación transferrina diminuída Ferritina diminuída Capacidade de fixación do ferro aumentada

TRATAMENTO E PREVENCIÓN

• Suplementos de ferro, en forma de

sales ferrosas, para:

- embarazadas, a lo menos dende o

2º trimestre

- adolescentes

- vexetarians

- deportistas

• Lactancia materna durante os

primeiros 6 meses

• Evitar leite de vaca ata os 3 anos

• Consumir alimentos enriquecidos e

ricos en vitamina C

Cada 24 horas mueren de hambre en el mundo 100 mil personas, entre las cuales 30 mil son niños con menos de 5 años de edad.

El día 11 de septiembre, el derrumbe de las torres gemelas de Nueva York cumplió diez años. Hubo una inmensa conmoción internacional.

Cada día, el hambre hace desmoronarse a 10 torres gemelas repletas de niños. Nadie llora ni se conmueve. ¿Por qué?

BURGER KING ACABA CON EL HAMBRE EN EL MUNDO

POR ENRIQUE BONET

Tras la polémica suscitada con el Ministerio de Sanidad por las recientes campañas publicitarias de la multinacional Burger King dedicadas a promocionar la hamburguesa XXL y la Doble y la Triple Güoper, la compañía anuncia su último y revolucionario lanzamiento: la Mr. Güoper XXXXXXLLLL gigante de 28 pisos con queso y pepinillos, una demencial hamburguesa tan alta como la Torre Eiffel destinada a paliar el hambre en el mundo. Según sus creadores, “una Mr. Güoper XXXXXXLLLL gigante de 28 pisos con queso y pepinillos contiene las mismas calorías que seis millones de huevos fritos, cuatro millones de platos de macarrones con tomate y queso rallado y un par de latas de fabada Litoral…¡y pensar que a esto lo llamen comida rápida!”. De momento han plantado una en un poblado de Tanzania y están preparando dos o tres más para acabar definitivamente con el problema del hambre en el mundo. ¡Para que luego hablen mal de las multinacionales!

DESNUTRICIÓN NO ANCIÁN

Estímase que a desnutrición na poboación anciana española que vive no seu domicilio varía entre o 3% e o 5%, mentras que nos anciáns institucionalizados pode alcanzar cifras superiores ó 30%.(25-60%)

Cada vez máis estudos demostran a elevada prevalencia de malnutrición-desnutrición no sector poboacional de persoas maiores. Independentemente de si os anciáns viven sós, están institucionalizados, viven en residencias ou en centros de longa estancia, ou se atopan hospitalizados, a desnutrición merma a súa calidade de vida e os fai máis proclives a enfermidades infecciosas e, incluso, a unha maior estancia hospitalaria.

1. Marcadores do estado nutricional que soén estar alterados na vellez: o ferro, as proteínas (albúmina), o cinc vitaminas como B12, ácido fólico e a vitamina D.

2. O estado nutricional reflecta si as necesidades do organismo están cubertas a través da inxesta dietética diaria, para: lograr que se manteña san poida realizar actividades fisiolóxicas normais, desenvolverse e desempeñar actividades laborais, intelectuais e do lecer.

Estas necesidades están suxeitas a cambios fisiolóxicos como os que suceden có paso dos anos.

Alteracións na inxesta e o apetito Interacción entre fármacos e nutrientes Limitacións da capacidade física e o grao de autonomía Aillamento social Baixo nivel económico

3. Problemas mais frecuentes dos anciáns relacionados coa malnutrición:

España é o cuarto país máis ‘vello’ de Europa, cun 17,1 por cento de maiores de

65 anos

Máis de 1.000 suicidios de anciáns ó ano

O 33 por cento dos maiores sofre malnutrición en España. A

maioría de eles viven sós, padecen enfermidades crónicas ou perciben pensións que son

insuficientes para manter unha calidade de vida mínimamente diña: Unha auténtica traxedia e inxustiza da sociedade para con aqueles que lles deron a vida.

normal (24 puntos), riesgo de desnutrición (17–23.5 puntos) y desnutrición (< 17 puntos)

CUESTIONARIO PARA DETECTAR DESNUTRICIÓN EN ADULTOS MAIORES

0–2 puntos: Sen risco, 3–5 puntos: risco moderado e > 6 puntos: risco alto.

“Cando a alimentación non é adecuada ou o alimento es

inadecuado ou incompleto, existe predisposición no home

a enfermar debido ó efecto debilitante do sistema”. Con

esta frase o escritor británico Robert Graves puxo de

relieve fai casi un século, o efecto devastador que a

desnutrición podía ocasionar na saúde dun individuo.

Prevenir a desnutrición nos grupos de risco, como é o

caso dos anciáns, reducirá a comorbilidade e, polo tanto,

o custe global derivado da atención sanitaria.

Desnutrición: Un indicador de saúde e de gasto sanitario nas personas ancianas

ENFERMIDADE DE ALZHEIMERMECANISMOS RESPONSABLES DA PERDA DE PESO

1. Etapas tempranas da enfermidade:

hai deterioro do olfacto e do gusto, diminución na inxesta de alimentos debido o deterioro funcional por exemplo para ir de compras e preparar alimentos; aumento dos requerimentos de enerxía por deambulación ou axitación, aillamento social, depresión e presenza de outras enfermidades. Un estudo comprobou que os doentes con EA presentan menor peso corporal e maior consumo de enerxía que os controis ou os doentes con demencia vascular.

A disfaxia está relacionada có risco de aspiración, neumonía, deshidratación crónica e desnutrición; aparece como causa de morte inmediata no 33% dos doentes con EA

2. Etapas avanzadas da enfermidade:

Os doentes non recoñecen os alimentos, esquencen comer, teñen incapacidade para comer por sí mismos y dependen de alguien para ser alimentados, ademáis presentan anorexia e disfaxia

A anorexia pode aparecer en estadios avanzados da enfermidade e asociarse coa perda de peso; esto pode ser debido o deterioro nos sentidos do gusto e do olfacto ou a unha diminución do apetito por efecto de medicamentos como os opioides, Ademáis dos desordes neuropsiquiátricos asociados coa enfermidade como a perda de memoria, desorientación e deterioro do xuizo