hispaniako kristau-erresumak. 7. gaia - rg
TRANSCRIPT
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 7. GAIA
HISPANIAKO KRISTAU ERRESUMAK
Hispaniako Kristau-erresumak7
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 7. GAIA
HISPANIAKO KRISTAU ERRESUMAK
1 - Kristauen erresistentziaguneak
• Musulmandarrek ez zituzten Iberiar penintsulako iparraldeko lurrak konkistatu.• Bertan musulmandarrengandik ihesi zihoazen bisigodo askok babesa bilatu zuten.
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 7. GAIA
HISPANIAKO KRISTAU ERRESUMAK
1 - Kristauen erresistentziaguneak
Denborak aurrera egin ahala lurralde horietan gune politikoak osatzen joan ziren:
• Asturleondar Erresuma • Nafarroako Erresuma • Aragoiko Erresuma• Kataluniako Konderriak• Gaztelako Erresuma
800. urtea
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 7. GAIA
HISPANIAKO KRISTAU ERRESUMAK
2 - Asturleondar Erresumaren eraketa
Asturiaseko erresuma VIII. mendean sortu zen. 718an on Pelaio errege izendatu zuten. 722an musulmandarren aurka borrokatu zen Covadongako borrokan 722an.
800 urtearen inguruan, Asturiaseko erresuma Galiziatik Arabara zabaltzen zen. Hasieran, gortea Oviedon ezarri zen.
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 7. GAIA
HISPANIAKO KRISTAU ERRESUMAK
X. mendean, erresuma Duero ibaiaraino zabaldu zen.
Hori zela eta, Leon izendatu zuten hiriburu.
951n Fernan Gonzalez konde gaztelarra independienteki agintzen hasi zen.
Leongo errege-erreginen basailu izaten jarraitu zuen.
Geroago, Gaztela erresuma bihurtu zen.
3 – Gaztelaren sorrera
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 7. GAIA
HISPANIAKO KRISTAU ERRESUMAK
Eneko Aritzak Iruñerriko erresuma sortu zuen, gero Nafarroako erresuma deitu zutena.
Erresumaren une gorena Antso III.aren erregetzarena izan zen (1000-1035).
- Nafarroako Erresumaren sorrera
Eneko Aritza
Antso III.aren garaiko hedadura
1000 - 1035
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 7. GAIA
HISPANIAKO KRISTAU ERRESUMAK
Nafarroak baino geroago, Aznar Galindo kondearen familiak Aragoiko Konderriko independentzia lortu zuen.
922. urtean, Aragoi Nafarroako errege-erreginen aginpean geratu zen.
1035an, Antso III. hil zenean, Aragoik independentzia lortu zuen.
- Aragoiko konterriak
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 7. GAIA
HISPANIAKO KRISTAU ERRESUMAK
4 – Hispaniako Markatik Pirineoetako erresuma eta konderrietara
• VIII. mendean Pirinioetako lurraldea inperio karolingioaren parte zen: Marka Hispanikoa zen.
• IX. mendean inperio karolingioa banandu zen eta ondorioak ekarri zituen: Nafarroa, Aragoi, Katalunian
N
AK Marka Hispanikoa
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 7. GAIA
HISPANIAKO KRISTAU ERRESUMAK
• 874an, Wifredo Bilodunak Kataluniako konderriak elkartu zituen eta autonomiarekin agindu zuen bertan.
- Kataluniako konterriak
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 7. GAIA
HISPANIAKO KRISTAU ERRESUMAK
9 - Aragoiko Koroa
XII. mendean sortu zen.
Penintsulan Gaztelan baino gutxiago hedatu zen, baina Mediterraneotik zehar zabaldu zen.
Kataluniako konderriak eta Aragoiko, Valentziako eta Mallorkako erresumek osatzen zuten. Lurralde bakoitzak bere instituzioak eta ohiturak mantendu zituen.
Herritar gehienak nekazaritzatik bizi ziren. Merkataritza asko garatu zen.
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 7. GAIA
HISPANIAKO KRISTAU ERRESUMAK
Konkistatutako lurraldeak nekazari askeek jendeztatzen zituzten, lurraldeen jabetzarekin.
Nekazari atzeratua eta ekoizpen gutxikoa.
Merkataritza ia desagertu egin zen.
- Kristau-erresumen antolaketa
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 7. GAIA
HISPANIAKO KRISTAU ERRESUMAK
6 - Kristau-erresumen hedapena
XIII. mendean, kristau erresumak Guadalquivir, Levante eta Balearretako erresumetara zabaldu ziren.
Azkenik 1492ean, Errege Katolikoek Granada konkistatzen dute.
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 7. GAIA
HISPANIAKO KRISTAU ERRESUMAK
kristauak
musulmandarrak=
mudejarrak
judutarrak
• Ez ziren integratu.
• Bereizitako auzoetan bizi ziren.
• Talde bakoitzak bere tradizioei eusten zien.
• Ez ziren familia mixtoak sortzen.
• Errege-erreginek kulturak errespetatzeko hitza eman zuten baina denboraz egoerak okerrera egin zuen.
Konkistaren ondoriozko gizarte berria
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 7. GAIA
HISPANIAKO KRISTAU ERRESUMAK
800 urte jo ta ke !!!
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 7. GAIA
HISPANIAKO KRISTAU ERRESUMAK
Donejakue bideko mugarriak
Santiago
Ponferradako gaztelu tenplarioa
FromistakoSan Martin
San Juan Haitzekoa
Santa Maria Eunatekoa
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 7. GAIA
HISPANIAKO KRISTAU ERRESUMAK
• Musulmanak ez ziren kokatu Euskal Herriko iparraldean. Ez zen erakargarria, ez zegoen hiririk ez aberastasunik, orografia menditsua...
Euskal lurraldeak VIII – X bitartean
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 7. GAIA
HISPANIAKO KRISTAU ERRESUMAK
• Euskal lurraldeak inguruko erresuma boteretsuen artean zeuden: Iruñeko eta Gaztelako erresumen artean.
• XI. mendean euskal lurraldeak Nafarroako Antso III. Nagusiaren menpe zeuden.
Euskal lurraldeak XII - XIII bitartean
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 7. GAIA
HISPANIAKO KRISTAU ERRESUMAK
• XII eta XIII. mendeen bitartean garai batzuetan Nafarroaren menpe eta beste batzuetan Gaztelaren menpe.
Euskal lurraldeak XII - XIII bitartean
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 7. GAIA
HISPANIAKO KRISTAU ERRESUMAK
Nafarroako erresuma
Nafarroako erresumak itsasorako irteera galdu zuen. 1200ean Araba ia osoa eta Gipuzkoa Gaztelan sartu ziren Gaztelaren kontrako gerra galdu ostean.
Bestalde, ezin izan zuen errekonkistaren bitartez lurraldea zabaldu, Gaztela eta Aragoik inguraturik zutelako.
Nafarroak begiak Frantzian jarri zituen eta erresuma horrekin harremanak indartu zituen.
Iberiar penintsula 1200 urtean
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 7. GAIA
HISPANIAKO KRISTAU ERRESUMAK
Ekonomia-jarduera nagusiak nekazaritza eta abeltzaintza ziren.
Burdingintzak garrantzia eskuratu zuen, burdin mineral aberatsa eta energi iturri ugariak (basoak eta emari handiko ibaiak) zeudelako. Burdinolak baso eta meategietatik hurbil kokatzen ziren garraio kostuak gutxitzeko.
Merkataritzak ere garapen handia izan zuen XIII.mendetik aurrera. Itsas portuetatik burdina eta Gaztelako artilea garraiatzen zuten Europako iparraldera eta manufakturak inportazen zituzten.
Ekonomiaren susperraldia
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 7. GAIA
HISPANIAKO KRISTAU ERRESUMAK
Euskaldunak eta arrantza
Euskal portuak ekonomiaren ardatz bihurtu ziren.
Goiz Erdi Aroan, euskal arrantzaleek kostatik hurbil egiten zuten arrantzan baina, pixkanaka, arrantzalekuak agortzek hasi zirenez, beste leku batzuetan bilatu behar izan zuten.
XIII. eta XIV.mendeetan, Ingalaterrako eta Irlandako kosteetan aritzen ziren; Islandiara ere heldu ziren.
Atlantikoa zeharkatzean, Ameriketara ere heldu ziren, Ternuako kostaldeetara eta Lorentzo Ibaiko estuariora.
Bakailaoa eta balea (Bizkaiko golkoan ohikoa Goiz Erdi Aroan) ziren gehien bat arrantzatzen zutena.
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 7. GAIA
HISPANIAKO KRISTAU ERRESUMAK
Euskaldunak eta arrantza Balearen arrantzaren garrantzia herrien armarrietan
Zarautz
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 7. GAIA
HISPANIAKO KRISTAU ERRESUMAK
Bost erresumako penintsula
XIV. mendeko europear erresumak