109

www.argia.com/larrun

Koldo Aldalur Luis Mari Bengoa Juan Manuel Erasun Aitor Esnaola

M A H A I - I N G U R U A

I R I T Z I A Kl Koldo Alduntzinl Luis Mari Gurrutxaga

Herri kirolak zulotik atera nahianHerri kirolak zulotik atera nahian

Martxa honetan segituz gero herrikirolak zulora doazela esan du batenbatek. Zuek nola definituko zenuketeherri kirolen egoera hitz gutxitan?

AITOR ESNAOLA. Egoera oso-oso kritikoa da.Globalizazioa aniztasunari lekua kentzen doan neu-rrian, herri txikien bizimodua bukatzera doa etaherri kirolak hor kokatuko nituzke. Egoera kritikoa,hortaz, baina aldi berean, azkeneko pare bat urteanbehintzat ilusiogarria ere bai, agian bizitzea toka-tzen ari zaidanagatik [Gipuzkoako Herri Kirol Fede-razioko presidentea da].

KOLDO ALDALUR. Gaixorik daude herri kirolak.Hemezortzi diziplina daude; bada hemezortzi horie-tatik batzuk etxean daude eta sendatzeko botikakhartu beharko dituzten arren, badirudi erabat larriez daudela. Badaude bakarren batzuk erietxera era-man behar izan dituztenak, baina urte batzuetaniraungo dutenak. Besteren bat grabe dago, kimiote-rapia behar du eta larri dago. Azkenik, badira UVIn

daudenak eta hortik ez dira aterako. Herri kiroletazhitz egiten dugunean, askotan, dena bat balitz beza-la aritzen gara. Egia da denak jatorriz bat direla,baina diziplina batzuk beste batzuk baino dezenteokerrago daude eta batzuk erabat gaixo daude; ezdiote bueltarik emango.

LUIS MARI BENGOA. Desagertzeko martxarik ezdute. Gutxiengoen kirola da, baina orain arte betiizan da eta euskalduna hemen den bitartean ez dagure kirola galduko; horretaz ziur nago. Gu ez baga-ra beste batzuk izango dira, baina gure kirolak aurre-ra egingo du, beti. Herriaren sustraiak dira eta horioso onartuta dago. Egia da hobetu, zaindu eta indar-tu egin behar ditugula. Gure betebeharra da hori.

JUAN MANUEL ERASUN. Herriaren sustraietako-ak direla egia da, baina krisi sakonean daude etaniretzat, behintzat, bi klabe daude. Batetik, herrikirolak baserriko lanbidetik eratorritako kirolak diragehienak eta nekazaritza eta baserri mundua krisiandaude. Bestalde, teknologia berriek eragin handia

2 M A H A I - I N G U R U A

Baserrian gero eta gutxiago dira aizkorak eta segak, beraz, baita segalariak eta

aizkolariak ere. Baserritar herri kirolariak gutxi baldin badira kalera abiatu

behar herri kiroletako 18 diziplinak hartuta. Eta nola erakartzen da kalekumea?

Futbolari, pilotari izarrei begira dagoen gazteak nola helduko dio harriari? Dena behar

du herri kirolak zulotik aterako bada; apustua, txapelketak, lehiaketak, erakustaldiak

eta telebista. Eta ikastetxeetan harrobia mimatzea.

Nola egin herri kirolakerakargarri kalekumeari?

Jon Artano / Onintza IruretaMahai-inguruko argazkiak: Dani Blanco

Ezker-eskuin: Koldo Aldalur, Luis Mari Bengoa, Juan Manuel Erasun eta Aitor Esnaola.

3H E R R I K I R O L A K

izan dute nekazaritzan. Makineria erabiltzen daorain, segan edo aizkoran egin ordez. Bi faktorehoriek funtsezkoak dira. Aldaketak planteatzen ezbaldin badira zaila izango da krisia gainditzea.

Nondik hasi behar da herri kirolekburua altxa dezaten, zein dira lehen-tasunak?

A. ESNAOLA. Etorkizunean nondik jo beharkolitzatekeen nahiko argi dugu guk [GipuzkoakoFederazioak]. Galdera hitzez hitz hartuta... herrikirolak burua altxatzeko lehenengo hanka sendobatzuk behar ditu. Horretan ari gara gu, oinarri sen-doa eraikitzen, zertarako altxa bestela burua. Etahorretarako eskoletatik hasi behar da. [Joxe Miel]Barandiaranen esaldi bat bada dioena: "Herriaren-gandik jaso duguna, herriari itzuli behar diogu".

Herri kirolak nonbaitetik badatoz, Juan Manuelekesan duen gisan, herritik datoz; hasieran ludikota-sunean oinarritutako ekintza batzuk ziren, jolashorretatik joko bihurtu ziren eta arautzen goazenneurrian kirol bihurtu dira azkenik. Herri kirolak ezziren gaur diren bezalakoak sorreratik. Herritiksortu zen jolasa arautzetik datoz herri kirolak; berrizherriari itzultzen ez baldin badiogu hori, ez baldinbagoaz berriz herriagana oso zaila izango dugu.Eskoletan haurrekin egin beharreko lana dela-eta,diziplina guztiak bere gordintasunean ematen baldinbadizkiegu haurrei jai daukagu! Nik zer gaitasundudan erakutsiko diot haurrari, baina aldi bereanizutu egingo dut. Hamar urteko umeari ezin dioguplanteatu herri kirolaria izatea, lehenengo oinarrialandu behar da. Ahal den ume gehienak jolasean jarrieta hortik aterako da jarraitu nahi duenik, eta prestatubeharko dugu beste pausoa horientzat, eta pauso

horretatik beste bat eta... Azkenean, gaur goian dau-denak oinarririk gabe sentituko diren bezala, etorki-zunean kirolariek sentituko dute gutxienez oinarriabadutela. Hori egoera sanoa litzateke.Bestalde, hemen aipatu da herri kirol batzuk egoeraonean daudela, besteak larri, besteak oso larri etabeste batzuk ia akabatuak. Agian, izango dute etor-kizun samurragoa momentu honetan ia desagertudirenek. Lokotxa eta lasto altxatzea, adibidez, iainork ez ditu ezagutzen. Baina nekazaritza mundu-tik ihesean doan mundu honetan zer da errazagoa,aizkoran hastea edo lasto altxatzen edo lokotx bil-tzen? Aukerak egiteko garaian kontuan izan behargenuke, agian, oso gaizki ikusten ditugunek izandezaketela erakarpen handiagoa gaur arrakastadutenek baino.

K. ALDALUR. Hanka gehiago dauzka mahai honek.Ez zait iruditu Aitorrena planteamendu sinplista izandenik. Seguru asko gehiago ez luzatzeagatik, puntujakin horretan, eskolakoan, zentratu da, baina puntugehiago badaude. Lehendabizi, herri kirolak behean

egoteak bentaja bat ematen digu; askoz beherago ezgarela joango. Beste alde batetik, orain arte askoeman da transmisio familiarra herri kiroletan. OrainEgur Sport enpresak antolatutako txapelketan aridiren aizkolarien artean, esate baterako, asko izangodira aita ibilitakoa dutelako hasi zirenak. Herri kiro-len historian beti izan da transmisio familiarra etaizenak atera daitezke ziento bat. Mugertza aizkolariada eta semeak aizkolariak dira, Izeta harri-jasotzaileada eta semeak harri-jasotzaileak dira... transmisiofamiliarra mantentzea ez da txarra eta ez da baztertubehar. Eskolena erabat garrantzitsua da. Jolaseanhasi eta jokatuz bukatu daitekeelako eta lehendabi-ziko afizioa hartzeko garrantzitsua delako. Betikoansartuko gara horrekin; lehiakortasun hori txertatzeaegokia den ala ez, baina herri kirolak diren bitarteanaurrera! Bestalde, beti egon da materialarekin horre-lako freno moduko bat: “nola egingo ditugu badaherri kirolak ikastolan?”. Hasieran erraza da: zerbehar dugu? soka, bale soka badugu; zer gehiago?lokotxak, hori ere badugu; gero gauzak konplika-tzen hasten dira, aizkoran ezin da egin txikiekin,

4 M A H A I - I N G U R U A

ETBko kirol kazetariaIzatez azpeitiarra da (Gipuzkoa) eta bihotzez zumaiarra. 47urte ditu eta 1988az geroztik dabil ETBn lanean. AurrezAEKn ibilia da. Delineazioa ikasi zuen, Martuteneko Itzul-tzaile Eskolan ibili zen eta ondoren Kazetaritza ikasi zuenEuskal Herriko Unibertsitatean. Ia etenik gabe kirol alorrean egin du lan ETBn hasi zenezgeroztik. Kirol guztiak lantzen ditu baina batez ere herrikirolak, arrauna eta pilota. 1.000 kirol emankizunetara iritsida.

Egur Sport enpresako buruaBizkaiko Otxandion jaio zen 1945ean eta orain Arabako Elo-sun bizi da. Kazetaritza eta Gizarte graduatua ikasi zitueneta baita Zuzenbideko hainbat urte egin ere. 1975az geroztikari da lanean Vital Kutxan. Kazetaritza lanetan hainbat heda-bidetan ibilia da eta gaur egun ETBko Sustraia saioko aur-kezle da. 1970eko urteetan hasi zen Arabako herrietan herrikirolak bultzatzen eta duela lau urte txapelketak eta tankera-ko ekitaldiak antolatzeko Egur Sport enpresa sortu zuen.Urrezko Aizkora da adibide bat.

KOLDO ALDALUR LUIS MARI BENGOAM a h a i k i d e a k

harri-jasotzen ere konplikatu samarra da, Iparralde-ko joko askok ere arrisku punttua badute hamarurte inguruko haurrekin aritzeko... Dena dela, horidena moldatu daiteke gaur egun; materiala ez daaitzakia. Beste kontu bat da kirolariek sor ditzaketen eskolak,ez bakarrik etxekoekin. Juan Manuelek erakutsi ahal-ko lieke bere ingurukoei segan eta aizkoran eta Aito-rrek ere erakutsi ditzake berak egindako kirolak. Horida niretzako falta dugun alorretako bat.Hortaz, laburbilduz: batetik etxeko transmisioadago; beste bat da ikastetxetakoa eta hirugarrenalitzateke ikastetxetatik kanpoko eskolena. Pilotanfuntzionatzen duen moduan. Pilotari izandakobatek ordua jartzen du eta han biltzen zaizkiohamabost mutil-koskor edo neska-koskor, eta pilo-tari ohi horrek bere eskola sortzen du. Zelai, adibi-dez, horrela ari da lanean. Jarri du bere txokoa etagazte batzuk joaten zaizkio. Miren Urkiolak berare-kin ikasi du. Hirugarren aukera hori ez da baztertubehar. Gauden bezain gaizki egonda ezin duguaukera horietatik bakar bat ere baztertu.

Txapelketak eta lehiaketak ere beharrezkoak dira.Ezin dugu geure burua engainatu: txapelketakaparteko gogoa ematen dio kirolariari. Nuarbekosokatiralariekin garbi ikusi da hori; zoritxarrez,Europako eta Munduko Txapelketetan parte hartuezin duenez, aurten ez dauka jende nahikoa tal-dea osatzeko. Nahiago nuke Azpeitiko ikastolanbaleude hamar talde sokatirakoak, baina ezdaude. Eta Nuarbek, Munduko txapeldun etaEuropako talderik onena izan denak, momentuhonetan ez dauka sokatiran egiteko koadrilarik.Txapelketen garrantzia aizkoran ere nabarmenada. Duela hamar urte aizkoran genuen egoera etagaurkoa erabat ezberdinak dira. Eta hasieran, LuisMarik nik baino askoz hobeto daki, antolatzenhasi zirenean kirolari askok aurpegi txarra jarrizuten. Eta lehen zer egiten zen? Irailean txapelke-ta nagusia eta neguan apusturen bat ateratzenbaldin bazen herri kirolzaleok ikaragarri pozik.Orain berriz, puntan dabilen kirolari batek egingoditu 30 saio eta hain puntan ez dagoenak erehamar saio egingo ditu.

5H E R R I K I R O L A K

SegalariaAian jaio zen 1963an eta Zizurkilen bizi da. Segalari bikainaizan da. 1986an jokatu zuen lehen apustua German Egiluzenkontra eta azkena 2003an Mitxelenaren aurka. Hamarren batapustu egin zituen eta Euskadiko Sega Txapelketan behinhartu zuen parte, 2005ean, eta berak irabazi. Segan eta aizko-ran, bietara ere, egin ditu apustuak, baina aizkoran apustutanbaino txapelketetan gehiago aritu da. Gipuzkoako eta Euskadi-ko Federazioetako batzarkide izana da. Lurgintza nekazarikooperatiban egiten du lan kudeatzaile lanetan.

JUAN MANUEL ERASUN

Gipuzkoako Herri Kirol FederaziokolehendakariaLegorretan (Gipuzkoa) jaio zen 1971n eta bertan bizi da. Seiurte daramatza Gipuzkoako Herri Kirol Federazioan. Lehen lauurteetan zuzendaritza batzordeko kide izan zen eta azken biurteotan lehendakaria da. Hamar urte baino gehiago dira aizko-ran hasi zela. Laster hasi zen trontzan ere. Lau urtez min hartu-ta egon ondoren bi urte daramatza trontzan. Txapelketetan zeinerakustaldietan parte hartu izan du bai trontzan baita aizkoranere.

AITOR ESNAOLA

Joera desberdinak daude: Luis Mari-eta gehiago diralehiaketakoak, aizkolari kontsakratuekin ibiltzeko-ak eta Aitor-eta dira gehiago oinarriko lana egiteko-ak, baina kontua da dena behar izango dugula.

A. ESNAOLA. Txapelketak ezin ditugu albo baterautzi, baina etorkizunari begira nondik hasi etanorantzako ibilbidea egin pentsatzen eta adostenhasi beharko genuke.

K. ALDALUR. Galdera da: Erakargarriak al diraherri kirolak hamabi-hamahiru urteko mutil edoneskarentzako? Futbola, saskibaloia eta pilota izan-da erakargarria al da sokari eustea?

A. ESNAOLA. Futbola zenbat aldatu da? Betikoaizaten jarraitzen du, arauak ez dira aldatu...

L. M. BENGOA. Lehentasunei erreparatuz, planifika-zio zabal bat behar dugu, leku guztietan eta enpresaguztietan bezala. Planifikazio on bat. Behar dugueskolako lana alde batetik, gero behar ditugu aterakodiren gaztetxo horiek segitu dezaten bertako herrikirol eskolak, hori ez daukagu eta daudenak afiziozari dira eta horiek konpondu eta indartu egin behardira. Beste alde batetik aztertu beharko litzateke zerden herri kirola eta ea diziplina guztiek egon beharote duten federazio bakarrean. Izan ere beste kirolguztiak bezala gureak ere batzuk taldekoak dira etabeste batzuk bakarkakoak. Ez dago munduan federa-ziorik bi motatako kirolak batzen dituenik; gureabakarra da. Hasieran aipatu dudan planifikazio horre-tan lehenengo pausoa egingo nuke, adibidez, sokati-rak bere federazioa izan dezala. Dena den, indargehiago hartu arte baliteke besteak multzo bereanegotea, baina indartu arte, zeren bestela arriskuadago. Hau da, guk Arabako Herri Artekoa martxanjarri genuenean ipini genituen sei diziplina. Harri-jasotzaile ona bat bazen, baina sokatirako taldearekinelkartu zen eta bera bezala hainbat harri-jasotzaile onizango zirenak sokatiralariekin batu eta denak sokati-ran hasi ziren. Harri-jasotzailerik barik geratu ginen.Aizkolariekin berdin gertatu zen teknika oso desber-dinak diren arren. Horregatik egokia litzateke banatzea taldeko etabanakako kirolak eta bakoitza bere bidetik indar-tzea. Kontua da fitxa kopuruari bakarrik begiratuta

banatzen bada dirua ba akabo... Kirol batek etafederazio batek, dirurik ez badu lan egiteko, ezinda ezer ere egin. Federazio berezituak izan behargenituzke eta laguntza propioak; ez gaur dagoenlaguntza denen artean banatu, baizik eta bakoitzarigaur denek jasotzen duten laguntza eman. Horrelaoinarria sortuko genuke, eta hortik aurrerakoakbeste kiroletakoen antzera behar luke: herri artekoedo bailaratako txapelketak, lurralde bakoitzekoak,Euskal Herrikoak eta nazioarteko txapelketakbaleude, hobe. Hori litzateke piramide egokia. Etagero, gu aizkoran ari garen moduan –ez dakit ondoedo txarto ari garen baina–, kirol guztietan ahale-gindu beharko ginateke telebistara egokitzen. Aiz-kora zalea denarentzat bai baina, ezagutzen ez due-narentzat bigarren edo hirugarren enborretikaurrera ez dauka emoziorik. Bizitasuna eman beharzaio kirolari.

J. M. ERASUN. Planifikazioa oinarrizkoa da eta diag-nosia egiten baldin bada hau da lehen pausoa: hezi-keta. Nekazaritza mundua gero eta murritzagoa da, bi

6 M A H A I - I N G U R U A

�Euskararen gaian, denborahartan, gau-eskolekin

hasi ginen eta gero pixkanaka-pixkanaka hasi ginen eskolak lortzen.

Bertsolaritzan ere berdin pasatu da:lehen baserriko plaza-gizonak ziren,

gaur, eskolak martxan jarri ostean,emaitzak hor daude. Bertsolaritzak etaeuskarak duten sasoia planifikazio on

bati zor diote. Guk ere hori behardugu�

L. M. BENGOA

ikuspuntutatik gainera: kirolariak izateko eta ikuslepotentziala izateko. Futbolak eta pilotak daukatenbertutea horixe da; zenbat milaka eta milaka haurhasten dira jolasean kirol horietan? Jaio orduko pilotadago etxean eta gero pixkanaka-pixkanaka etorrikodira hamabost-hamasei urterekin taldeen perfekzio-namendurako eskolak-eta. Herri kirolean ere, antze-ko sistema bilatu behar dugu. Pixkanaka hasi eskola-tan, modu ludikoan, eta gero joango da bakoitzakokatzen gustukoa duen horretan. Hori bai, lehenbaserri giroan eta familia transmisioari esker egitenzena betetzeko herri kirol eskolak sortu behar dira.Hamasei urte inguru horretan, eskola amaitzendenean hutsunea dago. Familia transmisioa garrantzi-tsua da eta gerora ere eragina izango duela garbidago; baina hori gainerakoari gehitzen zaion zerbaitda. Ondoren, kirolariak prestatzeko eskolak erakus-taldi, txapelketa eta gainerakoekin lotu behar dira.Eskailera mailak dira eta pertsona bakoitzak goradoan ahala bere aspirazioa mantentzeko ilusioa behardu. Baina garbi izan behar dugu hori guztia eskoleta-tik gora pixkanaka-pixkanaka doan sistema dela.

Gero, zenbat eta lehiaketa gehiago era antolatuanorduan eta hobe kirolarientzat.

Diruaren garrantzia aipatu du LuisMari Bengoak.

J. M. ERASUN. Diruak ez luke ikaragarrizko alda-ketarik ekarriko. Hala ere, garrantzitsua ez dela iru-ditzen zaigun horretan dirua gastatzea esfortzu han-dia dela uste dugu. Futbola baino askoz garestiagoaal da herri kirola? Bada seguru ezetz. Baina, joño,zeinek esaten dio futbolari ezetz? Ez daukagu bar-neratuta herri kirolak diru laguntza behar duela etaapur bat jartzen denean esaten da: “herri kirola osogarestia da!”. Ni ez nago ados horrekin.

L. M. BENGOA. Ba niri oso garestia iruditzen zait.Aizkolari baten entrenamendua eta futbolari batenaez duzu konparatuko.

J. M. ERASUN. Beno, salbuespena egin beharkogenuke aizkolariekin.

7H E R R I K I R O L A K

Iñaki eta Inaxio Perurena aita-semeak erakustaldian.

JON

UR

BE

/ A

RG

AZ

KI

PRE

SS

8 M A H A I - I N G U R U A

L. M. BENGOA. Enborrak erosteko, maisueiordaintzeko... behar da dirua. Euskararen gaian,denbora hartan, gau-eskolekin hasi ginen eta geropixkanaka-pixkanaka hasi ginen eskolak lortzen.Bertsolaritzan ere berdin pasatu da: lehen baserrikoplaza-gizonak ziren, gaur, eskolak martxan jarriostean, emaitzak hor daude. Bertsolaritzak eta eus-karak duten sasoia planifikazio on bati zor diote.Guk ere hori behar dugu.

A. ESNAOLA. Diru kontuak direla-eta adibidebat jarriko dut: nahiz eta herrian futbol talderikeduki ez, nahiz eta herrian futbolari bakarra edukiez, instalazioak edonon daude, zenbat kostatu dainstalazio hori? Atera kontuak zenbat urterako egi-tura lukeen horrekin herri kirolak. Herri askotandago futbol zelaia edo futbitoko aretoa kirolde-gian, ikusi al duzue kiroldegiren batean sokatira-rako txirrika bat? Bada txirrikak 300 euro balioditu.

L. M. BENGOA. Gasteizen harri-jasotzaileak ba aldakizue non entrenatzen diren? Kiroldegi batekoetxabean, han baino ez dutelako berogailua. Horre-la ezin daiteke kirola aurrera atera.

A. ESNAOLA. Hori gau-eskola litzateke.

L. M. BENGOA. Hori diru arazoa da, dirua behardelako instalazioak ipintzeko.

J. M. ERASUN. Dirurik gabe inon ez da ezer ereegiten. Inon, ezer.

A. ESNAOLA. Ba herri kirola asko egin duk dirurikgabe; eta hortaz aprobetxatu dituk.

L. M. BENGOA. Eta egiten da. Egiten da.

A. ESNAOLA. Lehen, familia transmisioaz aritudira eta herri kirol eskolen kontuan Zelairen adibi-

Juan Manuel Erasun Bixente Mitxelenaren aurka Oiartzunen jokatu zuen apustuan.

AN

DO

NI

CA

NE

LLA

DA

/ A

RG

AZ

KI

PRE

SS

dea aipatu da. Nik horiek guztiak lotzen ditut, LuisMarik erabilitako konparazioa hartuz, gau-eskole-kin. Bestalde, herri kiroletan mugitzen den jendeakeduki du izaera oso berekoia-edo... herri kirolaria,zenbat aldiz, ezkutuan prestatu eta gero atera daplazara. Kultura hori badago eta horren ondorioizan daiteke inoiz burutik pasatu ere egin ez izanaazterketa egitearen premia. Norberak berea,momentukoa nolabait atera eta... eta hor zuloa eginda. Zuloa izan da juxtu oinarrikoa. Eta oinarria zeinda? Gazteak. Eta oinarri horren oinarria? Umeak.Horregatik etorkizunaz hitz egitean nondik hasibehar dugu goitik behera ala behetik gora? Nireustez behetik gora.Taldekako eta bakarkako kirolen federazioena ereaipatu da. Hasteko, herri kirolak bat dira eta badutefederazioa. Kirol batzuk zapalduta egon daitezke,baina momentu honetan diziplinak bakarkakoetaneta taldekoetan banatzen hasten baldin bagaraindarra galduko dugu.

L. M. BENGOA. Zuk maite baduzu sokatira indar-tuko duzu sokatira, eta berdin sega edo aizkorare-kin. Federazioetan zer gertatu da askotan? Bostsokatirazale eta igoal harri-jasotze zalea bat ere ezeta zein indartzen da horrelakoetan? Sokatira. Etabadakit zer esaten ari naizen, esan diezazuket noiz,nola, non, eta zergatik.

A. ESNAOLA. Federazioa zuzendari batzordeak gehibatzarkideek osatzen dute eta batzarkideetan dizipli-na guztiak daude ordezkatuta. Federazio gehiago sor-tzearena osasuntsu gaudenean planteatzeko gaia da.

J. M. ERASUN. Nik ez daukat oso garbi. Egia da,bakoitzak bere ibilbidea eta izaera dauka. Zakuberean sartzean indartsuena gainera ateratzen da etabesteak beti, nahigabe, eta ez besteek lana hobetoegin dutelako, azpian geratzen dira. Orain daudenbezala, denak batera, beti gailenduko dira sega, aiz-kora, harri-jasotze, soka... horiek. Dena dela, lehentxikiak izan eta bereizten hasiz gero batzuk igoal gal-duta gera daitezke. Dudak ditut. Hori bai, diagnosia-ren ondoren, plangintza egiteko garaian, zehatz jarribeharko litzateke bakoitzarekin zer nahi dugun lortu.Hori beharrezkoa da nahiz federazio bakarrean egon.

K. ALDALUR. Hiri ulertu diat orduan modalitatebatzuek beste batzuk zapaltzen dituztela pisuagatik.

J. M. ERASUN. Bai. Adibidez, goitik behera joanezlehen aipatu ditudan indartsu horien azpian daudetxingak, boloak, lokotxak... plangintza propioabehar dute bestela batzuek besteak jaten dituztediru kontuak eta egiteko garaian, dedikazioarengaraian... Nola egoera oso kritikoa den ikusi beharko litzate-ke nolako plangintza egiten den, batez ere, eskole-tan. Giltza da konturatzea heziketa horren fruituakez ditugula ikusiko urte askoan.

A. ESNAOLA. Nik hogei bat urte galdutzat jokonituzke; herri kiroletan modalitate batzuk osasun-tsuena egon diren garaian.

L. M. BENGOA. Hogei urte ez, orain dela hogeitazortzi urte joan ginen lehen aldiz Munduko Txapel-ketara: Aramaio, Mutriku eta Avellaneda taldeak

““HHerri kirolaria, zenbat aldiz,ezkutuan prestatu eta gero atera

da plazara. Kultura hori badago etahorren ondorio izan daiteke inoizburutik pasatu ere egin ez izanaazterketa egitearen premia. Norberakberea, momentukoa nolabait atera eta...hor zuloa egin da. Zuloa izan da juxtuoinarrikoa. Eta oinarria zein da?Gazteak. Eta oinarri horren oinarria?Umeak. Horregatik etorkizunaz hitzegitean nondik hasi behar dugu goitikbehera ala behetik gora? Nire ustezbehetik gora�A. ESNAOLA

9H E R R I K I R O L A K

10 M A H A I - I N G U R U A

Suediara joan ginen Jönköping-era. Abarkekin joanginen. Ez da hainbeste urte. Horregatik esan guradut ez direla hogei urte galdu.

A. ESNAOLA. Herri kiroletako hainbat modalitateosasuntsuena egon diren garaian pasatako urteei“galduak” deituko nieke oinarriko lana egin ezdelako. Nola osasuntsu gauden oinarriko lanazardurarik ez: “bah! hori bere kasa etorriko da”, pen-tsatuz. Baina gizartea aldatzen joan da, begiratu zerzurrunbilotan bizi garen.

Iñaki Perurenak, duela urte batzuk,etxean egindako kirolariei onddodeitu zien eta eskolatakoei txanpi-ñoi.

L. M. BENGOA. Hori edozeinek esan lezake.Berriz hartuko dut adibide bertsolaritza: Xabi Payakerdaraz bota zion bertsoa amari azken BizkaikoTxapelketan. Xabi ez da ez euskaldun-euskalduna,ez baserrikoa eta ez lehengo plaza gizon horieta-koa, baina txanpiñoia da ala onddoa da?

K. ALDALUR. Joxe Lizaso ere kaletarra duk baina...

J. M. ERASUN. Lehen erabiltzen genuen kale-kumea hitza eta hauxe esan: “kalekumea ez daiaioa”. Zergatik baserritarrak herri kiroletan? Batxiki-txikitatik beti erreminta eskuetan eduki dugu-lako; batzuetan jolasean eta bestetan lanean. Hezi-keta natural eman da. Orain eskolak sortu behardira eta pixkanaka-pixkanaka txanpiñoia denaonddo izango da.

K. ALDALUR. Mitxelenak egin du bertso saioaXabier Euzkitzerekin. Xabier gazte-gaztea zen etaitxura denez nahiko ondo moldatu zen kantuan etabukatu zutenean Mitxelenak esan zion: “JoñoXabier, itxuraz, hi ere ez haiz depositoko ura, har-kaitzetan behera doana baizik”. Harentzat deposito-ko ura zen eskoletako bertsolaria. Gaur eguneanezinezkoa litzateke bertsotan txapelketa egitea esko-letatik ateratako bertsolaririk gabe. Eta eskolak, herrikiroletan, ez daude. Bertso eskolak zuzentzen, segu-raski, arituko dira lehen bertsolari izandakoak edoplaza batzuk egindakoak behintzat.

Eta ikastetxeetan, herri kirol eskolahoriek baino lehenago behar lukeenurrats horretan nor arituko da?

K. ALDALUR. Agian andereñoa eta hark emango dumatematika eta gero herri kirola eta gero ingelesa etaez dakit zer, baina behar dira irakasle berezituak.

J. M. ERASUN. Gaur badaude soinketa-eta emate-ko ikasi duten irakasleak, gertatzen dena da bakoi-tzak ematen duela bere espezialitatea; pilota delaedo besteren bat... baina herri kirolak ez ditu inorkematen. Urte askotako lana dago gizartean sentsibi-litate minimoa txertatzeko.

A. ESNAOLA. Orain hamar-hamabost urte, hain osa-suntsu geunden garaian, kalekumearekiko gutxiespe-neko jarrera eduki du herri kirolak orokorrean. Peru-renarena pentsamolde horretan oinarritutako esaldiada eta garai hari badagokio esaldi hori. Baina gauresaldi horri buelta emango nioke, bestela bai doala

Aizkolariaurtetanaurreradoana(MigelMindegia)eta begiradaudenakere hortxenonbait.

11H E R R I K I R O L A K

dena zulora. Zer dugu nahiago kilo bat onddo ala seikilo txanpiñoi? Onddoa bukatzen den garaian sei kilotxanpiñoi baldin badaude, horiek ere jan daitezke, e!

L. M. BENGOA. Onddoak egiten dira arbolategie-tan eta arbolarik ez badago...

A. ESNAOLA. Hori da, baratzerik ez badago jaidago. Abiatu oinarri-oinarritik abiatu behar dugu.Barandiaranen esaldi horretara itzuliz, orain arteherriak emandakotik jan dugu, baina herriari zereman diogu bueltan? Ikastetxeetan zerbait erakarga-rria eskaini behar diozu, ez diozu esango igo egurhonen gainera eta dale! Bestela babak aterako zaiz-kio eta kito. Lehen aizkoran hasteko etxean ezzegoen zaila, zain egoten ginen asteburua ailegatze-ko, basora joan eta non harrapatuko urritzen batokertuta: “hauxe bota behar diagu!”. Eta gaur ez,gaur bestelako planteamendua egin behar dugu.Aizkorak kirtena izanagatik puntakoak ez daukazertan aizkora izan behar. Azkenean gimnasia bera

eginaraziko diozu jolasa asmatuz; eta horiek jadaasmatuta daude. Ikastetxeetan ezin dira herri kiro-lak bere horretan txertatu. Euskal jolas eta jokoakdira etorkizunean herri hirola egitea ahalbideratukoduen heziketa. Horrek zer esan nahi du? Soin hezi-ketako programazioan txertatu beharra dagoela, etahori baino lehen Euskal Curriculumak aukera horieskaini behar duela.

K. ALDALUR. Erakargarritasunaren gaiari helduz,badago puntu bat klabea: gizarte eredua. Oraingogizarte ereduan lehentasuna zeukak derrepentelortzen den garaipenak eta herri kirola duk, juxtu,epe motzean garaipenik ematen ez duena. Nikhamazazpi urteko mutil-koskorra zeukat eta zeuz-kak bi lagun Realean jokatzen, laster dirua kobra-tzen hasiko dituk; beste bi lagun pilotan ari dituketa hasita zeudek herriz herri dirua kobratzen...eta gainera, ikusten diate hemezortzi-hemeretziurterekin ba, agian, kirol horretan punta-puntako-ak izango direla. Osasunan hamazazpi urtekomutil batek jokatu zian UEFAko partidua eta Ath-leticen ere bazagok adin horretako bat jokatzenari dena. Gazteek hartzen dizkiate eredu horiek.Eta esaten diate: “segitzen badiat pixka bat pilotanhamairu-hamalau-hamabost urterekin, igoal egu-nen batean profesionaletara pasatuko nauk”.Horrek ez luke horrela behar, baina hori dukerrealitatea. Belokik hogei urterekin buruz burukotxapela irabazi zian. Eta futbolean gauza bera; bigipuzkoar fitxatu dizkik Athleticek bakoitzarimilioi piloa emanda. Eta herri kirolak ez dik ema-

�Lehen erabiltzen genuenkalekumea hitza eta hauxe

esan: �kalekumea ez da iaioa�. (...)Orain eskolak sortu behar dira etapixkanaka-pixkanaka txanpiñoia denaonddo izango da�J. M. ERASUN

J ON

UR

BE

/ A

RG

AZ

KI

PRE

SS

M A H A I - I N G U R U A

ten aukerarik epe motzean satisfazio horiek lor-tzeko. Orain nerabea den batek bazekik sokati-ran, esate baterako, sei-zortzi urte pasa beharkodituela Realeko jokalariak adina zaintzen, adituondo, ezer ere ez lortzeko. Ezer ez, tira, satisfaziopertsonala, talde giroa... gauza oso inportanteak,baina dirua denez neurri nagusia gizartean, aldehorretatik begiratuta ez dik ezer ere lortuko. Ezorain eta ez gero; ezta munduko onena izandaere. Aizkoran edo harri-jasotzen, agian, zer edozer lortuko dik, baina lokotx biltzen, txingan, alfe-rrik dik. Alferrik ez, baina kontuan hartu behardiagu gaur Operación Triunfo-n sartzen dela gaztebat eta handik bi hilabetera munduko famosoenadela.

J. M. ERASUN. Hik aipatzen dituanak oso baka-nak dira, ez dakit zenbat milatik aterako ditukhorrelako figurak. Baina futbolean, edozein arrazoi-rengatik, balio ez dutenak ere hor aritzen dituk etahoriek agian herri kiroletan onak izan daitezke etagainera, beharbada, beraien aspirazioa ez duk izan-go ekonomikoa. Bai, batzuena izan daiteke...

K. ALDALUR. Nik ez diat esaten horrela beharduenik baizik eta gizartea horrela jarrita dagoela,zoritxarrez.

J. M. ERASUN. Baina hori oso eliteko planteamen-dua duk. Badago makina bat jende ezin duenahorra iritsi. Pilotan ere berdin: eskuko minak direlaeta hamabost-hamasei urterekin uzten dutenak,zenbatek. Baina horrek herri kirolen ezagupenabadu, ba, kontxo agian, hori aukeratuko dik kirol-zalea delako.

K. ALDALUR. Idolo falta ikaragarria zeukagu. Sas-kibaloian dabiltzan hamabi urteko neska-mutilekesaten didate: “Nik nahi diat izan House” eta nik:“Zein da House?”, “House TAUko jokalaria”. Behinere ikusi al duk bateren bat kamisetan Ronaldinhoedo Stepanovic jarri beharrean Mindegia jartzenduela? Ez ba.

A. ESNAOLA. Elitea ona da, baina oso arriskutsua,eliteak beti duelako ondoan frakasoa.

L. M. BENGOA. Elitea egoteko oinarriak egonbehar du. Orain bederatzi urte hasi ginen aizkoratxapelketarekin. Zortzi lagunek hartu zuten parte,zazpik egundoko triparekin, argala bat bakarra,Peñagarikano, eta hark irabazi zuen. Aizkoradesagertzekotan zegoen. Ez zegoen ezer ere.Konturatu ziren gu [antolatzaileak] serio ari ginelaeta orain, aizkolari asko, urte guztian daudesasoian eta beste itxura bat ematen dute. Telebis-tak indar handia dauka, oraintxe ari naiz ni horre-taz konturatzen. Txapelketatik txapelketara gaztebat edo bi sartzen dira. Joan den egunean Alejan-dro Mindegia sartu zen. Hartzen baduzu federa-zioko historiala eta, tristea da hori, urte askoanibili da federazioa jubenilen txapelketa bete ezi-nik, hiru lagun topatu ezinik Euskal Herri guztian.Zorionez, hemezortzi urtetik beherakoak guretxapelketan aurten bederatzi atera dira. Lana egi-nez gero eta telebistan erakutsiz gero badagoemaitza. Gurea oso baxu dago oraindik pilotare-kin konparatuta baina, pixkanaka-pixkanakahobetuko dugu.Beste kontua da udakoa. Herri kirolarien mauka,edo behintzat, neguko entrenamenduetako gastue-tarako-eta egiteko uda da. Eta udan zer gertatzenda? Hor dituzu goi mailako batzuk ez dutenak era-kustaldirik egiten, egitekotan gutxi, hogei bat exibi-zio eta beste batzuek, igoal bigarren mailakoek 60

�Orain nerabea den batekbazekik sokatiran,

esate baterako, sei-zortzi urte pasabeharko dituela Realeko jokalariak

adina zaintzen, aditu ondo, ezer ere ezlortzeko. Ezer ez, tira, satisfazio

pertsonala, talde giroa... gauza osoinportanteak, baina dirua da neurri

nagusia gizartean�K. ALDALUR

12

erakustaldi. Hori zer da? Asko gertatzen da udaletandauden kultura zinegotziak edo dena delakoakezjakinak direlako gure zerean. Esango dute: “Tráe-me deporte rural, para que haya deporte rural”.Gure lana da apurka-apurka hori aldatzea. Udanfederazioak parte hartu behar du, exibizio guztiakkontrolatuta eduki. Askotan koadroak ikusten dira,zirkoak eta gure errua da hori, nortasunaren kon-tuek seriotasuna behar dute.

Apustua, erakustaldia, errekorra,txapelketa... Non uste duzue egindaitekeela indarrik handiena? Ume-jendea aparte lagata gaur egiten direnekitaldietan zein ikusten duzue ereduegokiena?

L. M. BENGOA. Txapelketa, dudarik gabe. Ikasto-lako umeari kendu iezaiozu txapelketa eta...

Herri kiroleskolenbeharra

azpimarratudute

mahaikideek.Argazkian

Miren Urkiolaharri-

jasotzaileamaisu duen

Zelairekin.

13H E R R I K I R O L A K

14 M A H A I - I N G U R U A

Mari Jose Sardon Euskadiko Sei Ordutan harria altxatzen.

Eta nagusiagotan?

L. M. BENGOA. Txapelketak eta lehiaketak. Etamarkak ere hor sartu litezke. Orain gehiena erakus-taldia egiten da eta kirolaren nortasunaren kontra-koak gehienak. Seriotasunez eta profesionaltasunezere egiten dira, baina beste batzuk... ez dago izenikeman beharrik.

A. ESNAOLA. Momentuko irtenbidea planteatzekoez dakit, datorrena datorrela moldatu behar dugu.Zertan jarri indarra? Txapelketak hor daude, markakere bai... Eta apustuari muzin egin behar al diozu?Apustua ere beste aldagai bat da. Aztertu beharkogenuke historikoki gure kulturan erronkak izanduen balorea, eta noiztik aurrera erronka apustua-rekin lotu den. Euskal kulturarekin lotu al daitekegaurko apustu eredua? Nire ustez ez.

J. M. ERASUN. Egiten dena konplementarioa da,ez dago ezer soberan. Apustuak gero eta gutxiago

daude eta hori ordezkatu behar da. Apustuarenlehiak jende masa gehiago mugitzen du, bainahoriek oso puntualak dira. Eta Luis Marirekin adosnago, herri kirolariok eman dugun irudia txarra izanda benetan. Diskutitu izan dut batekin baino gehia-gorekin: exibizioa Tolosan arratsaldeko seiretan etaegun berean ez dakit non beste exibizioa hartuta.

L. M. BENGOA. Bost egun berean ere bai.

J. M. ERASUN. Azkeneko momentuan lagunarideitu eta: "Ea hi joaten haizen ez naiz eta iristen".Eta joaten baldin banaiz lehengoa bukatu eta alda-tzeko betarik gabe, izerditan. Irudi benetan txarra.

L. M. BENGOA. Ni alde eginda nago. Nik zirkorikez dut presentatzen. Kirola da eta horrela hartubehar dugu, osterantzean jai daukagu.

J. M. ERASUN. Aitorrek esan du. Herri kirolaghetto moduan ikusi da, norberak dakiena kontuz

JON

UR

BE

/ A

RG

AZ

KI

PRE

SS

15H E R R I K I R O L A K

besteei esplikatu. Nola esaten da, "cada maestrillotiene su librillo" baina herri kirolek ireki beharradute, bestela oso zaila daukate.

A. ESNAOLA. Planteatu al dugu aizkolariak tal-dean entrenatzea? Entrenamenduan taldeak kristo-rena balio du. Aizkoran ibili nintzen garaian asko-tan gertatzen zitzaidan entrenatzeko egurrapreparatu, nazkatu eta buelta, "bihar ebakikodut". Orain trontzan beste batekin ari naiz. Eskolabat baldin badaukagu non biltzen diren zortzi aiz-kolari, eskema guztiak hausten ditugu, ez da kirolbakartia, talde giroa dago, ideia berriak sor daitez-ke... Orain bakoitzak bere eltzetik babak nola ate-rako ari gara.

Oraindik ere horrela segitzen du horrek?

L. M. BENGOA. Zorionez, Sakanako Mankomu-nitateak ordainduta Nazabalek eskola daukahemezortzi aizkolari gazterekin. Baina kontu sol-teak dira, ez daude planifikazio baten barruan.Ikusi zelako gauzak egin daitezkeen.

K. ALDALUR. Finantza kontuarekin lotu beharda hori. Hemezortzi lagun nola dauzkate FlorenNazabalek eta horiek? Bateren batek kontzientziahori hartu duelako eta esan duelako hemen dirubatzuk –gutxi hala ere– mugituko ditugu hau mar-txan jarri ahal izateko. Baina kontzientzia hori dafalta dena. Udaletxe batentzat errazagoa dukurtean behin herriko festetan herri kirol saio batjartzea diru harekin eskola bat jartzea baino etabazeudek herri kirol saio garestiak. Dirua gasta-tzen da, baina agian diru horrekin hartu dezakezuAitor eta sei hilabetean mutil batzuei trontzan era-kutsiko die. Baina udalarentzat askoz luzituagoaduk Goenatxo ekartzea eskola hori jartzea baino.

A. ESNAOLA. Eskoletan sustapena egin beharda.

L. M. BENGOA. Lokotxa, sokatira... eta besterenbat gehiago kenduta ezin liteke, mutikoek ez dutegorputzik horretarako. Gure herri kirol eskolakjarri behar ditugu. Mutikoak 14 urterekin sasoiabadauka...

A. ESNAOLA. Eta bitartean?

L. M. BENGOA. Erakustaldiak eta ahal denaeman.

Ikusleak gutxi eta zaharrak omendira, baina leialak. Nola erakarriikuslea?

J. M. ERASUN. Ikusle potentziala da txikitatikkirola ezagutzen duena, hari egiten zaio afizioa.Eskolan praktikatzen duenari egiten zaio afizioa,ez denei baina bai batzuei.

Oraingo ikuslea ez al da apustuza-lea?

L. M. BENGOA. Apustua odolean daramagu eus-kaldunok.

A. ESNAOLA. Euskaldunak badu apusturakosena, baina azkeneko urteotan, zer nahi duzu esa-tea, apustu asko ari dira egiten, “hemendik eapezeta batzuk ateratzen ditugun”. Eta Olasagastieta Mindegiaren artekoan zer zen, herri kiroletakoikuslea? Nahiko garbi zeukagu ezetz. Han askozegoen diru jokatzailea eta frontoietako jendea.Ez herri kirolzalea, beste aldera begira dirua joka-tzen duena baizik. Asko horrelakoak, beste askobenetakoak.

J. M. ERASUN. Baina konplementarioa da. Herrikirolari kentzen zaio jokoa eta adios, hori ahaztu.Jolas moduan herri kirola mantenduko dela ados,baina elitekoa, edo hobeto esan, teknifikazio mailabatekin... kontuz. Alizienteak behar dira, nik betiapustua eta lehiaketa lotu egiten ditut, elkar osa-tzen dute.

L. M. BENGOA. Francoren denboran zerk man-tendu zuen herri kirola? Apustuak.

A. ESNAOLA. Baina apustuaren funtsa zer zendirua?

L. M. BENGOA. Bai. Dena dela, garbi ikusten datxapelketak behar direla, eta apustua ezin dela

kendu, gurea da, baina herri kirola salbatzekoapustua ez da behar. Niretzat zerrendan azkenada, baina beharrezkoa.

Olasagasti-Mindegia apustuko ikusleasko benetako ikusleak ez zirelaesan duzu. Orduan ikuslerik ba aldago?

A. ESNAOLA. Oso gutxi.

J. M. ERASUN. Mindegia-Olasagasti fenomenoakomunikabideek egin zuten. Komunikabideek askoegiten dute. Morboa sortu zen. Bai, egia da jokala-riak badirela eta dirua mugitzen dute, baina harajoan zen ikusleen artean jokalaria zenbat izangozen, ehuneko bosta? Ehuneko hirua?

A. ESNAOLA. Gehiago.

J. M. ERASUN. Keba.

A. ESNAOLA. Eta apustua mugitu ziaten pilotakobost korredorek.

K. ALDALUR. Nik apustua egin beharko banuorain aizkoran, lehendabiziko gauza komunika-bideei deituko nieke afarira: “Halako egunetan,hainbeste diru... zer iruditzen zaizue? Hor egote-ko moduan al zarete?”. Eta hiru-lau komunikabi-detaz ari naiz, ez daukagu besterik, lau lagundira.Batzuetan ez gara konturatzen, baina hau produk-tu bat da eta saldu egin behar da. Erakargarriaegin behar dugu saldu ahal izateko eta saltzekokomunikabideak behar dira. Komunikabideekkonpromisoa hartzen baldin badute hori aurreraaterako da.

A. ESNAOLA. Ni ez nauk joango telebistari pro-duktua prestatzera.

K. ALDALUR. Nik uste dut baietz.

16 M A H A I - I N G U R U A

�Ni alde eginda nago udakoerakustaldi batetik. Nik

zirkorik ez dut presentatzen. Kirolada eta horrela hartu behar dugu,

osterantzean jai daukagu�L. M. BENGOA

17H E R R I K I R O L A K

A. ESNAOLA. Itxoin. Momentu honetan, herrikiroletako hainbat esparrutan aldaketak eta plantea-menduak egin behar diren garaian, telebista publi-ko horri ere badagokio zerbait eta konpromisorenbat ere hartu beharko du ezta?

K. ALDALUR. Bai, bai, hartzen duena bainogehiago.

A. ESNAOLA. Telebista ibilbide osoko beste atal batduk, besteek bezainbesteko garrantzia duena, bainabeste atal bat. Datorren igandekoa gustatu zaiolakotelebistak denbora bat dedikatuko dio, baina bestebatzuetan, badakik, txapelketa ofizial batekin joan etabilera eskatzearekin harrituta geratzen dituk.

K. ALDALUR. Komunikabideek eta diru publikoakherri kiroletara begira egon behar dute, baina herrikirolak eskaini behar dio zerbait erakargarria.

A. ESNAOLA. Elkar elikatu behar dira.

K. ALDALUR. Bai noski. Baina orain jartzen bal-din baduk pilota partida bat frontoi zurian, ziki-nean, Retegi-Tolosa zuriz jantzita, audientzia erdi-ra etorriko da. Formalidade gabeko kirola ematendik. Luis Marirekin mila aldiz komentatu dut: aiz-kolariak urdinez, berdez ala gorriz, baina binakadirenean igarri egin behar da zein den zeinekin.Orain dela zenbat urte, bat zuriz bestea berdez,gorriz... bat bere propagandarekin... Saldu behardugun produktua da eta bestela ez dugu salduko.Jendeak pentsatzen du publikoa delako gure gau-zak bultzatu behar dituela, bai, hori hala da, bainabueltan etortzen baldin bada produktu on bat,bestela ez da bultzatuko. Bestela, herri kirolakbihurtuko dira museoko kirolak eta hori ez dabultzatuko.

J. M. ERASUN. Komunikabideen gaia inportanteada eta ez dugu gehiegi landu. Kirolari duintasunaeman behar diogu komunikabideetara iristeko.Ikuspuntu ekonomikoa bezain inportantea da era-

�Nik bi punki behar ditut,krestarekin. Kirolari onak eta

serioak noski, baina irudi aldetikberrikuntza bat emango diotenak. (...)Telebistatik erretransmisioa egitendugunean badakit errezildarrak ikusikoduela, baina nik nahi dut ikusteaSestaoko hemezortzi urteko neskagazteak�K. ALDALUR

Erasun eta Olasagastiapustua itxi nahian, ez zuten lortu.

JON

UR

BE

/ A

RG

AZ

KI

PRE

SS

18 M A H A I - I N G U R U A

gin mediatikoa. Kristoren marka egin baldin badut,baina komunikabideetan jasotzen ez badute, lanaegin dut, baina nireak ez du balio. Kirolaria ispiluada, berea egiten du, baina baita ere jaso nahi duerrekonpentsa, eta beti ez da ekonomikoa errekon-pentsa hori, izan daiteke saria publikoa bera. Asko-tan eztabaidatu dugu saioak zuzenean eman ala ez.Zuzenean emateak garrantzia handia dauka, bainaez da ezinbestekoa. Herri kirolei buruzko asteanbehingo erreportaje txukun batek, ordu jakinbatean, eragin handia izango luke publikoarengan,eta gainera, ikusle fidela izango luke, bertsolaritzakduen bezala.

L. M. BENGOA. Baina geuk eman behar diegu.

J. M. ERASUN. Noski, hori oso garbi daukat.

L. M. BENGOA. Ez da aurreko etxekoa zure etxeraetorriko zer nahi duzun galdetzera, zeuk joan beharduzu bere etxera. Ikastolak, eskolak, txapelketak...Gauza serio bat egiten badugu denek egingo digutekasu, seguru. Mahaian eseri eta azpitik hasi etapuntaraino antolatu behar da. Ez bagara kapaz horiegiteko hau ez doa aurrera.

Ez dugu asko hitz egin ikusleariburuz. Gutxi eta zaharrak direla esandut. Kontrarik ez didazue egin.

L. M. BENGOA. Nik egingo dizut kontra. Aizkorasaioak gaueko hamaiketan jartzen hasi naizenetikgazteak gehiago joaten dira zaharrak baino. Eguer-dian zahar gutxi eta gauean zaharrok eta gazteak.

K. ALDALUR. Herri kirolzalea baldin bada klasi-ko hori, baserri inguruko mutil hori, publikoa erehalakoxea joaten da. Bateren batek broman hartu-ko dit baina nik bi punki behar ditut, krestarekin.Kirolari onak eta serioak noski, baina irudi aldetikberrikuntza bat emango diotenak. Iruditzen zaithemen gauden guztiok egiten dugun lotura delaherri kirolak eta herri txikiak. Ez ditugu ikustenherri kirolak Barakaldorekin edo Sestaorekin lotu-ta eta etorkizuna, agian, hor dago, kirol hau eza-gun egitea orain ezagutzen ez duten horiei. Tele-bistatik erretransmisio bat egiten dugunean

badakit errezildarrak ikusiko duela, baina nik nahidut ikustea Sestaoko hemezortzi urteko neskagazte batek.

A. ESNAOLA. Punkia... Punkia den ala ez niri bostaxola.

K. ALDALUR. Niri bai!

A. ESNAOLA. Telebistak behar duela punki hori,beno...

K. ALDALUR. Hiri herri kirolak gustatzea ez dukinportantea, hire tipoko jendea badaukagulako.Beste publiko bat bilatu behar diagu.

A. ESNAOLA. Non sortzen da hori?

K. ALDALUR. Non sortzen den? Komunikabidee-tan, antolaketarekin...

A. ESNAOLA. Ikastetxetan hasi behar da lanean.

K. ALDALUR. Baina Aitor, eskolara doan hori igoalbadoa ikusi duelako gustuko duen eredua telebis-tan. Igoal ikusi dik mutil edo neska ikaragarri era-kargarria aizkoran... Eskoletan nik dudarik ez zeu-

�Jolas moduan herri kirolamantenduko dela ados,

baina elitekoa, edo hobeto esan,teknifikazio maila batekin... kontuz.

Alizienteak behar dira, nik betiapustua eta lehiaketa lotu egiten

ditut, elkar osatzen dute�J. M. ERASUN

kat, ikaragarri garbi zeukat, baina beste gauzabatzuk bilatu behar dizkiagu.

A. ESNAOLA. Eskoletan eskaini behar diagu pro-duktu erakargarria. Produktua erakargarri eskaintze-ko ez duk egon behar telebistaren zain. Telebistareneginbeharrak ikuslea erakartzea izan beharko luke.

K. ALDALUR. Jakin ezak umeak telebistatik hartu-ko duela eredua.

A. ESNAOLA. Ba gaizki goaz.

K. ALDALUR. Fenomeno goaz.

Eusko Jaurlaritzaren Plan Estrategi-koa abian da. Jose Ramon Garai Kirolzuzendariak esan berri du urtebetebeharko dela planaren eragina plaze-tan azaltzeko. Hobekuntzak eta alda-ketak eragiteko orduan motel dabil-tzala eta EAE baino ez dutela kontuanhartuko azaldu duzue herri kirol mun-duko hainbatek. Zenbaterainoko fedeaduzue plan horretan?

L. M. BENGOA. Nik ez dut ezagutzen.

J. M. ERASUN. Garai bateko diagnostikoa irakurrinuen, baina ez dakit zertan datzan plana.

K. ALDALUR. Analisia egin da, plan estrategikoasortu da, baina gero gauzatzerakoan ez dugu orain-dik ezer ikusi. Sortu da marka bat, helburu ia nagu-sia izan zen marka hori sortzea, marrazki bat gurekirola beti horrekin erlazionatzeko. Arropak etadenak aurkeztu zizkiguten. Aurkezpen ponpoxoaegin zen, baina herri kirolzaleak ez du ikusi ondo-riorik. Horregatik dago orain mesfidati. Herri kiro-letan ohituta gaude gauzak ikusten, Santo Tomasentankera horretara. Eta egia esan, antolatu zuenak,Eurogapek, hasieratik esan zuen luzerako jokozuela. Hitz politak baditugu eta itxaropena ere bai.

L. M. BENGOA. Beharrezkoa da analisi hori.

K. ALDALUR. Bai, bai, beharrezkoa eta gaineraanalisi serioa eta puntu batzuetan sakona egin da.Baina ikusten ez den bitartean... askok galdetzendu, “zertarako egin zenuten hura guztia?”.

A. ESNAOLA. Diagnosiak nahiko txukun adieraztenzuen herri kirolen egoera. Diagnosiaren ondorenbigarren zatia zetorren, aplikazioa. Euskal Herri oso-rako diagnosia egin zen eta irtenbide posibleak erebai. Baina gero, aplikazio garaian, Euskal Herri osoaez dute hartu. Esan zitzaien federazioen artean adosjarri gintezkeela diseinu orokorra marrazteko, kon-promiso hori hartuko genuela eta beraiek ere berenkonpromisoa hartzeko instituzio mailan. Erantzunaezezko garbia izan zen. HK18 marka berri hori nonikusiko dugu? Bizkaian, Gipuzkoan eta Araban. Nafa-rroan eta Iparraldean ez dugu ikusiko. Herri kirolenetorkizuna, edo planteatzen dugu osotasunean edo...hau ez da futbola. Plan Estrategikoa? Dauden fruituguztiak aprobetxatzera behartuta gaude, aprobetxatu-ko ditugu. Baina behartuta gaude instituzio artekoharremanetarako ate guztiak itxita geratu direngaraian, federazioen artean egituratzeko konpromi-soa hartzera. Ez diet eskatzen instituzioei egin ezindutena egitea, baina aukera izan eta egiten ez badu-te... Gu behintzat saiatu egingo gara. n

19H E R R I K I R O L A K

http://www.argia.com/argia-astekaria helbidean, mahai-inguruari buruzko ikus-entzunezkoa.

�Euskaldunak badu apusturakosena, baina azkeneko

urteotan, apustu asko ari dira egiten,�hemendik ea pezeta batzuk ateratzenditugun�. Eta Olasagasti etaMindegiaren apustukoa zer zen, herrikiroletako ikuslea? Nahiko garbizeukagu ezetz. Han asko zegoen dirujokatzailea eta frontoietako jendea, ezherri kirolzalea�A. ESNAOLA

20 I R I T Z I A K

Herri kirolen egungo egoera eta horien etorki-zuna aztertzerakoan, lehen-lehenik esanbeharra dago ez dela kirol bat, hamasei bai-

zik. Alde batetik ezagunenak direnak ditugu, hots,aizkora, harri-jasotzea, sokatira, sega eta trontza edoarpana. Bestetik, Iparraldeko jokoak izenarekin diraezagunak; hau da, garai batean Ipar Euskal Herrianegiten zirenak gehienbat; hots, lasto-altxatzea etajaurtitzea, zaku-eramate lasterketa, lokotx-biltzea,orga jokoa, ingude-altxatzea eta marmita edo txinga-eramatea. Beste sail batean, berriz, probak jarrikogenituzke; besteak beste, idi, zaldi-mando, asto etagiza probak. Azkenik, orain dela ez asko berreskura-tu den barrenlarien jokoa aipatu behar da.

Bistan denez, kirol horiek guztiek zerikusi gutxidute bata bestearekin, probek salbu. Ondorioz, ofi-zialki denak batuta agertzen bazaizkigu ere, kirolbakoitzak bere azterketa eta diagnosia egitea eska-tzen du. Izan ere, kirol batzuek besteek baino zail-tasun handiagoak dituzte etorkizunari begira, bal-dintza bihurriak direla-medio. Gainera, aintzat hartubehar da gutxiengoak egiten dituen kirolak direla.

Hala ere, euskaldunok aspalditik gure eginditugun kirolak dira, eta, horrexegatik, kulturondare ere bilakatu dira. Hain zuzen, kirol-kirolakizateaz gain, herri honetako agintari eta arduradu-nek oso kontuan hartu behar dituztela deritzogu,eta, ahalik eta gogorren bultzatu.

AizkoraHego Euskal Herrian jarraipenik handiena duen

kirola da. Garai batean, orain dela 20 urtetik gora,

zurgintza eta baserriaren inguruan ziharduten aiz-kolarien artean izaten ziren demak. Geroztik, ordea,aldatu egin da aizkolarien izaera eta bizibidea, etagaur egun ez dira horrenbeste aipaturiko langintzakdituztenak. Hori, ordea, baserrien eta zurgintzarenjardunaren beherakadarekin batera etorri da.

Egungo aizkolariek aizkorara moldatu nahi bal-din badute beren jardunaren erdia, bestea hortik atdituzten lanbideetara bideratu behar baitute, diruainbertitu behar dute erreminta eta egurra erosi ahalizateko. Horrez gain, aizkora-entrenamenduetarakolaguntzaileren bat behar dute egurrak prestatu etailtzatzeko. Zeresanik ez dago gazte hasi berrien etahasi nahi dutenentzat. Horregatik, aizkorari ekindioen gazte dezente dago beren aita edo familiako-ren bat aizkolaria izan edo duena. Gainerakoek,berriz, aizkorazaleren batek bultzatuta ekin diote.

Bestalde, aizkolarien jardun nagusia txapelketak,torneoak eta erakustaldiak dira. Aizkolariek berekdiote txapelketa ofizialekin soilik ez dutela nahikoa,eta, gainera, ez dutela behar adina sos jasotzen.Torneoei dagokienez, egun Egur Sportek antolatzendituenak dira; hots, Urrezko Aizkolariak. Horieijarraipen handia ematen die ETBk, baina aizkolariasko kexu da jasotzen duten dirua dela-eta. Torneohoriekin, hala ere, izenari eusten diotela diote aiz-kolari arituek, eta, gazteek, halaber, izena hartzekoona dela. Erakustaldiei dagokienez, berriz, gehie-nak herriko jaietan antolatzen dira eta ez dago alda-keta berezirik azken urte luzeotan. Beharbada, landesberdinak eskaintzea da ikuslearen jakin minaasetzeko amua.

Herri kirolen geroa,kezka eta asmoen

iturburu“Ezin ahaztu Eusko Jaurlaritzak HerriKirolen Plan Estrategikoa abian duela,

baina ohi bezala, Nafarroa eta IparEuskal Herria alde batera uzten dituela” Koldo Alduntzin*

I.O

./ A

RG

AZ

KI

PRE

SS

21I R I T Z I A K

Etorkizunari dagokionez, aski kezkaturik daudeaizkolariak eta federaziokideak. Izan ere, sarri ez duteikusten berek egiten duten ahaleginak ordain egoki-rik duenik. Federazioak aztergai du txapelketen eraaldatzeko asmoa, betiere, ohiko zale eta balizko zaleberria erakartzeko xedearekin. Horrez gain, laguntzaeskatzera jotzeko ere baliagarria gerta daiteke, kirolsaioa ikusgarriagoa izan dadin eta hedabideek jarrai-pen zabalagoa egin dezaten. Nolanahi ere, aizkola-riek berek saiatu beharko dute aukera berriak propo-satzen eta beren kirolari arnasa ematen.

Hori guztia gizonezkoen arloan gertatzen da,emakumezkoetan ez baitago lehiaketarik.

Harri-jjasotzeaBerez kirol zaila da, indar-kirola delako. Bi arlo

desberdindu behar dira harri-jasotzean: beren jardu-na markak egitera bideratu izan dutenak eta gehien-bat, harri handiekin. Gaur egun batek dihardu soilikgizonezkoetan. Harri txikietako marketara, berriz,bi emakumezkok egin dute bidea, txapelketarikezin dutelako jokatu kopuru ezagatik. Txapelkete-tara bideratu diren harri-jasotzaileak dira gehien-goa. Bada, halere, bietan ongi moldatzen denik ere.

Harri handiekin jarduna markak egitera bideratudutenek oso bide zaila dute aurrerantzean, aurreko-ek oso goian utzi zutelako langa. Horregatik, ez daantzematen hemendik aurrera harri-jasotzaile askoizango denik arlo horretan.

Txapelketei dagokienez, harri handietakoak etatxikietakoak desberdindu behar dira. Biek ala biekere, aski ikusle gutxi bereganatzen dute, eta horrekkezka sortzen du. Nolanahi ere, federazioa ari dapixkanaka aldaketak ezartzen kirol hori ikusgarria-goa izan dadin, baina harri-jasotzea beti izango daharriak jasotzea edo leporatzea, eta horrenbestekirol desberdin dagoen gizartean bizirik iraunaraz-tea aski zaila da.

SokatiraHorixe da herri kiroletako kirol bakarrenetakoa

taldeka egiten dena, bere alde on eta txarrak ditue-larik. Bestalde, lur eta goma gainean egiten da kirolhori, eta hala ez badirudi ere, erabat desberdinakdira. Europan lur gainekoak du indarrik handiena,baina Euskal Herrian gomak izan ditu eta ditu taldegehien. Hala ere, arrakastarik handiena lur gaineko-

an lortu dute euskal taldeek. Hori, ordea, orain delasei urte arte izan da, geroztik Nazioarteko Federa-zioak (TWIF) behartu egiten ditu euskal tiralari etataldeak Espainia ordezkatzera, baldin eta ofizialkibere txapelketetan jardun nahi badute. Horrek,antza, eragina izan du, eta egun ez dira garairikonenak sokatirarentzat. Orain dela lauzpabost urtelauko sokatira asmatu zuen federazioak, eta horrekpittin bat lagunduko duelakoan daude, baina egiada oso jende gutxi hurbiltzen dela sokatira ikustera,eta horrek desanimatu egiten ditu tiralariak.

Aurten aldaketak egin dira goma gainekoan saio-ak ikusgarriagoak izan daitezen, bai gutxienezmotzagoak, eta onuragarriak izan dira. Laster lurgainekoa hasiko da, eta horretan ere asmatu behar-ko dute zerbait, besteak beste 29 urte bete dituenNuarbek ez duelako esku hartuko, eta Nuarbekpisu handia izan du lur gainekoan.

SegaAgian, aldaketa gehien izan duen kirola da.

Nazioartekoan Almitza Sega Elkartea hasi zenetikeragina izan du, besteak beste lehia desberdinaproposatzen duelako eta emakumezkoak lehianari daitezkeelako. Bestetik, federazioak ere alda-ketak egin ditu txapelketa eran, eta zalea hurbilduegiten da saioetara. Dena dela, ezin uka daitekekirol horrek ere zailtasunak dakarzkiola seganhasi nahi duenari, erreminta lortzea gero eta zaila-goa delako eta baita entrenatzeko soroak aurki-tzea ere.

“Federazioa ari dapixkanaka aldaketakezartzen harri-jasotzeaikusgarriagoa izan dadin,baina harri-jasotzea betiizango da harriak jasotzeaedo leporatzea, etahorrenbeste kiroldesberdin dagoen gizarteanbizirik iraunaraztea askizaila da”

Trontza eedo aarpanaEgurra erabiltzen baldin bada ere, aizkoran baino

askoz gutxiago. Eta, horregatik, samurragoa da.Hala ere, aintzat hartu behar da, trontza lehiakorraklortzeko, australiarrak edo amerikarrak alegia,dezente gastatu behar dela.

Hortaz, kirol horren etorkizuna ez da hain beltza,baina txapelketak, lehiaketak edo dena delakoakugaritu egin behar dira.

Iparraldeko kkirolakBere osotasunean hartuta, nahiko kirol ikusga-

rriak dira, eta ikuslea gustura egoten da haiei begi-ra. Beharbada, lasto-altxatzeak du zailtasunik han-diena, erabiltzen den tresna bihurria delakoantolatzeko.

Dena den, kirol horiek indartzeko saio eta txapel-keta gehiago antolatu behar dira, eta ahal bada, kon-petiziokoak. Batez ere, urtean behin jokatzen denEuskal Herrialdeetako Txapelketari eman behar zaiogarrantzia, eta ahalik eta gehien indartu, horrek ziur-tatuko baitu hein handi batean kirol horietan dihar-duten kirolariek jomuga bat eduki dezaten eta lehianjarrai dezaten. Bestalde, txapelketa horrek herrialde-tasun kontzeptuari biziki euts diezaioke. Gainera,onuragarri gerta daiteke herri kirolak ezagutarazteko,zabaltzeko eta kirolariak erakartzeko oso ahul dau-den probintzietan. Izan ere, soilik hainbat jaialdi etaerakustalditan antolatzen dira lehiak.

ProbakOro har, ohiko moduan dihardute, oso bereziak

baitira. Proba gehienak herrietako udalek antolatzendituzte, eta, Bizkaian eta Gipuzkoan izaten diragehienbat. Oraingoz ez dirudi behera egingo dutenik.

Xibaren eekimenaOrain arte, txapelketak eta garaipenak bultzatzen

dituen kirola egiteko eraz jardun dugu, lehiakorta-suna gordin-gordinean alegia. Bada, ordea, besteegitasmo bat: Xiba. Ikastolen Elkarteko egitasmoada eta euskal jolas, joko eta kirolak berreskuratu,gaurkotu eta horien transmisioa segurtatzea duxede, herrien arteko topaketa modura. Hain justuere, herrien arteko harremana bultzatzea eta sendo-tzea du jomuga, gure kulturarekin bat egiteko.Horregatik, aisiarako eredu berria proposatzen du,

lagunen, herrien eta auzoen arteko uztarria izandadin. Gainera, neskak eta mutilak lehian jartzenditu, nahastuta. Horrez gain, egitasmo hori ez dasoilik eskola orduetan egiteko eta soin hezkuntzalantzeko, baita aisiaren eremura bideratzeko ere.

Bestalde, lehia ere badu bere baitan, baina kon-petizioa era gordinean eta elitismoa alde baterautzita. Besta eta lagunarte giroan jardun nahi dute,joko desberdinekin gozatuz.

Ohiko herri kirolez gain, dantza, xiba, toka etamusa ere sartzen dira Xiba topaketetan, besteakbeste. Aurten IV. urtea osatuko du, eta gero etaarrakastatsuago ari da gertatzen. Euskal Herri osoanjokatzen da. Aurtengo lehiaketa Baigorrin hasi zenapirilaren 14an eta ekainaren 30ean amaituko daAnauze-Mendin, Mendikota ondoan (Zuberoa).

Etorkizunerako bbeharrakAurreko guztia aintzat hartuta, hauexek izango

lirateke hainbat aukera herri kirolak suspertzeko:! Herri kirol eskola gehiago sortu, ikastetxeeta-

tik at.! Hezitzaileak eta materiala ziurtatu.! Kirolarien konpromisoa eta leialtasuna bultzatu.! Heziketa-transmisioa ziurtatu.! Gaztetxoen heziketa behar bezala bideratu, ez

soilik helduen lehiakortasunera bideratuz.! Heziketaren eguneratzea aintzat hartu.! Motibazioa ziurtatu, monotonia hautsiz eta

gozamena bultzatuz.! Teknifikazioa landu.! Jaialdiak, programak eta jarduerak landu eta

ugaritu.

Elkarte bberri bbaten bbeharraAzkenik, ezin da ahaztu Eusko Jaurlaritzak Herri

Kirolen Plan Estrategikoa abian duela, baina ohibezala, Nafarroa eta Ipar Euskal Herria alde baterauzten dituela. Horregatik, Euskal Herri osoa aintzathartuko duen elkarte, erakunde edo dena delakoasortu behar da, non Ipar Euskal Herria eta Nafarroaez diren izango EAEko Federazioaren gonbidatusoilak, balizko elkarte edo erakunde horren partai-de aktiboak baizik.

* Herri kirol kazetari ohia

22 I R I T Z I A K

23I R I T Z I A K

Euskal sokatira:iragana, oraina eta... geroa?

“Duela hogeita hamar urte-edo, taldeakperretxikoak bezala sortzen ziren garaian,

sokatira federazioa sortu balitz, gauregun beste panorama bat izango genuke”

Luis M. Gurrutxaga*

Egungo eta etorkizuneko euskal sokatirarierrepasoa emateko, iraganari begiradatxoaemateak agian lagunduko digu.

Urte ooparo hhaiekHirurogeita hamarreko hamarkada erdialdean

burutu ziren lehen txapelketa ofizialak. Garaikoargazkiei erreparatzen badiegu, bistakoak dirakirolarien ezaugarriak: besoak eta gerribueltaksendo-sendoak. Zortzikotea 720 kilotan sartzeko(bataz beste 90 kilo) komeria latzak, eta pisatuondoren eltze galantak oilaskoz gainezka goseauxatzeko. Tiraldi artean pizgarria koinaka. Lehia-ketak frontoietako zoru, askotan labainkorretan,jokatzen ziren. Horregatik, norgehiagokak maizoso laburrak izaten ziren. Partaidetzari dagokio-nez, oso zabala, hogeita hamar taldetik gorabatzuetan. Jantziak ere tipikoak: galtza luze urdi-nak, gerrikoak harrijasotzaileek egokitzen dituz-ten antzera, abarkak eta artilezko galtzetak. Mutri-ku zen gaindiezina eta talde ugarienak gipuzkoareta bizkaitarrak.

Atzerriko ssokatira, llur ggainekoaHamarkada honen bukaeran, mutrikuarrak

aitzindari zirela, nazioarteko sokatira ezagutzekoparada izan genuen. Guztiz desberdina: kirolarienitxura, eszenategia (frontoietatik Ingalaterra edoSuediako zelai berdeetara), epaileen eta tiralarienhizkuntza, arauak... Beste kirol bat dirudi. Galtzaluzetatik motzak erabiltzera pasatzea kosta

zitzaien, eta teknika berriaz jabetzea zaila eginzitzaien, oso bestelakoa baita lur gaineko sokatira.

Tiraldiak lurraren egoeraren arabera, oso luzeakbilakatzen dira, beraz prestaketa fisikoaz gehiagoarduratu behar. Erasoan edo eutsian aldaerak mila;aurkarien gabeziak edo alderdi sendoak oso kon-tuan eduki behar... Lur gainekoa dinamikoa, goma-koa estatikoagoa. Mutriku, Aramaio, Nuarbe... izanziren lehen taldeak sokatira berri horren gordinta-suna, baina era berean xarma, ezagutu zutenak.

Azpimarratzekoa da urte hauetan taldeek eginzuten ikaste lana. Alditan euren poltsikotik ordain-duz, kanpoko adituak hona ekarri eta ofizioa ikasibehar. Klub kopuru aldetik esan genezake loraldiaizan zuela sokatirak. Batzuk goma gainean soilik,besteek lurra hautatu zuten.

Prestakuntza ohiturak aldatu ziren; askoz ereprofesionalagoak dira. Kirol medikuntza ere kon-tuan hartu zen eta prestaketa fisikoak garrantzihandiagoa hartu zuen, ohikoak ziren prestatzailefisikoak entrenamenduetan. Kirolarien itxura ler-denagoa zen. Demak gogorragoak bilakatu ziren.Ondorioa? Alde batetik, sokatirak ikusgarritasunaeta kalitatea irabazi zuen, baina bestalde, presta-keta ahula zutenak, ezintasunak-edo derrigortuta,desagertu egin ziren.

Nazioarteko llehen ggaraipenak eeta llehen lliskarrakLehen garaipen entzutetsuak iritsi ziren. 1983an

Nuarbek Europako Txapelketa lortu zuen etahurrengo urtean, Wisconsin-en (AEB), Munduko

24 I R I T Z I A K

Txapelketa, 560 kilotan, klub mailan. Baina borro-ka bi frontetan zegoen, bata zelaietan eta besteaTWIF-eko (Nazioarteko) mandatariekin. Nahiz etagure ordezkariak euskal selekzioko ezaugarriekinaritu, sailkapen eta emaitzen tauletan Spain hitzaagertzen zen. Txapelketak iraun zuen lau egune-tan, euskal nortasunaren aldeko aldarrikapenakiraunkorrak izan ziren.

Atzerriko tiralarientzat jada ikurriña ezaguna zeneta garaipenek ez zuten etenik: nuarbetarrek, esatebaterako, 91tik 99raino jarraian, Europako edoMunduko Txapelketetan zortzi urrezko dominalortu zituzten, 560 kilotan, nazio mailan. Hautsiezina dirudi marka horrek.

Dominen lorpen aldetik hamarkada oparoa izanarren, Euskal Herriko Ligan taldeak urritzen zihoa-zen urtetik urtera. Nesken alorrean, adibidez, ozta-ozta iraun zuten txapelketek eta gaur egun, partai-de faltagatik, ez dago ligarik, tamalez.

Japonia 22001: WWorld GGames ((Munduko JJokoak)Nafarroako Sakanako neskek urrezko domina

lortu ondoren, Espainiako ereserkia entzuteariuko egin zioten, dominak hartu eta podiumetikaldenduz. Berehala izan zituen ondorioak euskalsokatiralarientzat: TWIF-ek baldintzak gogortuzituen Europako zein Munduko Txapelketetanparte hartu ahal izateko. Agian, Sakanaren eraba-kia kritikagarria izan zen, talde guztien kontsen-tsuz ez zelako hartu. Aferaren eragina hor dago:hemengo Federazioa TWIF-etik at gelditu zen2005az geroztik.

Oraina eeta ggeroaIragan hurbila aztertuta, egia esan, ezin izan bai-

korrak, batik bat lur gainekoan. Izan ere, laurogeitahamarreko hamarkada hasi aurretik, partaidetzarengalera etengabea izan da. Araban desagertua dago,Iparraldean kasik ez da talde finkorik egon etaNafarroan Areso izan da talde bakarra azken urteo-tan. Gipuzkoan eta Bizkaian daude gehienak, bainagutxi: Mutriku, Nuarbe, Goiherri, Gaztedi...

Goma gainekoa berriz, sendotxoago dabil, bainabukatu den aurtengo Ligari erreparatzen badiogu,ezin aldabarik jo. Albiste pozgarria Iparraldetikdator, hango partaidetza gehitu egin baita euskalLigan.

Lehen aipatu dugu atzerapenaren balizko argu-dio bat: TWIF-etik kanpo gelditzea, alegia. Baina,ez da bakarra. Herri Kirol Federazioen egiturak etafuntzionamenduak ez die batere lagundu sokatira-ren garapenari. Dozenaren bat modalitate pilatzendira Federazio bakarrean: aizkora eta txingak,lokotx biltzea eta harrijasotzea, idi-demak eta sega,harrizulatzaileak eta... Elkarrekiko errealitate etaezaugarri berezkoak eta desberdinak. Federaziobakarrak babestu, antolatu eta sustatu dezake horidena eta sokatira? Ez. Atzerrian bezala, sokatirakberezko antolaketa behar du. Herri kirol federazio-etatik eta klubetatik behin eta berriro aldarrikatu daeskakizuna, ez apetaz, baina Eusko Jaurlaritzatikbeti erantzuna ezezkoa izan da. Duela hogeitahamar urte-edo, taldeak perretxikoak bezala sor-tzen ziren garaian, sokatira federazioa sortu balitz,gaur egun beste panorama bat izango genuen.

Eskolarteko sokatira ere oso modu irregularreansustatu da: lurralde batzuetan zertxobait edo pun-tualki, bestetan hori ere ez. Bestalde, egungo gaz-teentzat aisialdirako dagoen dibertsitatea oso zabalada. Taldeko kirol jarduerak konpromisoa, eta kasuaskotan, diziplina gehitxo eskatzen ditu. Beste kiro-letan ere, klubetako arduradun eta entrenatzaileakkexu dira gazteak erakartzeko orduan, arrauneanedo txirrindularitzan, esaterako.

Beraz, ezin bada baikor izan.

P.D. Artikulua bukatzear entzun dugu albistea:Nuarbeko taldeak soka zintzilikatu du. Baja horre-kin lau klubek baino ez dute hartuko parte aurten-go Ligan, lur gainean.

* Gipuzkoako eta Euskadiko Herri Kirol Federazioko kide ohia

LARRUN pentsamendu aldizkariaARGIArekin batera banatzen daKoordinatzailea: Xabier LetonaJabea: Komunikazio Biziagoa S.A.L.Helbidea: Zirkuitu ibilbidea, 15. pabiloia 20160Lasarte-Oria Posta Elektronikoa:larrun@argia.com Telefonoa: 943 37 15 45Inprimategia: Antza S.A.L. Informatika: ASPSCOOP.

(ARGIAko 2.086. zenbakiarekin banatua, 2007ko apirilaren 29an)