ASTEKO ASMAKIZUNAberria

Haurrenentziklopedia

GAZTETXOEN ASTEKARIA 777. ZENBAKIA LARUNBATA, 2018KO MAIATZAREN 26A

Ezkata ugari dubaina ez da arraina;

koroa apaina duez da erregea baina. Zer da?

m a n t a n g o r r iErantzuna: Anana

Asmakizunaren jatorria: Auskalo! Igarkizun eta aho-korapiloak liburutik, Xabier Olaso / Agurtzane Villate (Pamiela).

ZLATKO_PLAMENOV- BERRIA

Zorionak, Markel eta Garazi!! Zein azkar doan denbora:

aurten 7 beteko dituzue. Ondo pasatu laguntxoekin, eta muxu

handi bat etxeko guztion partetik.

Malen, politt, urte askoan!!! Lau

urte gure neska motzak. Ondo-ondo

ospatu eguna aita, ama eta Junerekin,

eta muxu pila Usurbildik!

Baztan ikastolako Katupolisen

urteak betetzen jarraitzen dugu.

Astelehenean, maiatzaren

21ean, Amaia eta Irunekbete zituzten. Gosari

ederrarekin ospatu genuen,

baita arratsaldean ere,

askariarekin. Primeran ibili

ginen. Orain, aunitz urtez erran

nahi diegu MANTANGORRItik. Muxu

goxoak biendako Katupoliseko

lagunen partez!!

m a n t a n g o r r i2 LARUNBATA, 2018KO MAIATZAREN 26A berria

ZORiON AGURRAK

Zorionaaak, Zuhaitz!!!! Iritsi da eguna. Lau urte!!! Muxu pila bat aitatxo, amatxo eta Inharren partez.

Zorionak, Adirane eta Aimar!! Beste

urte berri bat bete duzue, bosgarrena, eneeee!!

Bizkotxo ederrak prestatu, e!! Marrubizko muxu

handi-handi bana. Haizea.

Zorionak, Sara! Gaur

4 urte bete dituzu! Muxu

handi pila Beñat, Paula,

amatxo eta

aitatxoren partetik.

Zorionagurrak argitaratu ahalizateko, gogoanizan mezuakasteartearratsaldeabaino lehen jasobehar ditugula.Asteartetikaurrera jasotzendiren mezuguztiak hurrengoastekozenbakianargitaratukoditugu.

m a n t a n g o r r i 3berria LARUNBATA, 2018KO MAIATZAREN 26A

ZU ERE ARTiSTA

Bidali zure gutunak helbide hauetara Helbide elektronikoa: mantangorri@berria.eus Egoitza nagusia: BERRIA. MANTANGORRI. Gudarien etorbidea, z/g. 20140 Andoain.

Argitaratzailea: Euskal Editorea SM Lege Gordailua: SS-616/05 Zuzendaria: Martxelo Otamendi Koordinatzailea: Izaro Zinkunegi Barandiaran

Egoitza: Martin Ugalde kultur parkea. Gudarien etorbidea, z/g. 20140 Andoain ISSN: 1699-728x

Willis DrummondekinAtabalenMaiatzaren 15ean, astearte arratsaldez,

Piarres Larzabal kolegioko 4. mailako ikasleakMiarritzeko

Atabalera gonbidatu gintuen Euskal Kultur

Erakundeak. Atabal gunea ezagutzeaz gain,

Willis Drummonden musika entseguetan parte

hartu genuen, artistekin solas bat �partekatuz.

Bukatzeko, argi eta soinu teknikarien lana

deskubritu genuen. Milesker Francki, Briceri,

Willis Drummond taldeari, Atabal guneari eta

Euskal Kultur Erakundeari!

Maiatzaren 19an, Azkoitiko Floreaga ikastetxekofamilien festa egin genuen. Puzgarriak, ludoteka, giza futbolina,

txirrista, tortilla lehiaketa... denetik izan genuen. Escape Family 2018

jolasa ere egin genuen, trebeziaz eta umorez osatutako probak

gaindituz. Alai Batzako koruak girotu zuen iluntzea, eta frontoian afaldu

genuen 400 lagunek. Elkartasun bingoa egin genuen ondoren: jasotako

dirua Siriara bidaliko dugu. Diskotekan dantza ugari egin genuen, bai

txikiek eta bai helduek. Festa zoragarria izan dugu aurten ere, familia

giro alaian! Mila esker IGEko kide, ABko begirale, salestar, Floreagako

irakasle guztiei eta partaide izan zareten beste guztiei.

Belardo eta MANTANGORRI

Bejako Komiki jaialdianKaixo kaixo, MANTANGORRIko lagunok! Belardo naiz, azken

orriko zuen laguna. Asteburu honetan, Portugalgo Beja

hirian izango naiz, komiki jaialdira gonbidatu naute eta.

Euskal Herriko komiki erakusketa izango da han. Laster

arte!

m a n t a n g o r r i4 LARUNBATA, 2018KO MAIATZAREN 26A berria

ERREPORTAJEA Txikipedia

tetxoen beharrei erantzun asmodie Euskal Wikilarien Elkarteak bul-tzatutako proiektu honek; beste-ak beste, hizkuntza erraza erabil-tzen du, haien interesekoinformazioa ematen du, artikuluak

Euskarazko Wikipediak Txikipedia sortu du,haurrentzako entziklopedia. Umeentzategokitutako 1.000 artikulu ditu: haiei interesatzenzaizkienak, laburrak eta irakurterrazak. Edonorksar ditzake artikuluak, baita gaztetxoek ere.

Abian da Txikipedia,gaztetxoei zuzen-dutako euskarazkoWikipedia: 8-13 urtearteko haurreizuzenduta dago

entziklopedia, eta 1.000 artikulupasatxo ditu. Adin horretako gaz-

Txikien jakintza

m a n t a n g o r r i 5berria LARUNBATA, 2018KO MAIATZAREN 26A

laburragoak dira eta irudiak dituz-te goiburuan.

Txikipediak kezka bat du sorbu-ru: «Wikipedia ez da erabilgarriagazteentzat; ez dago eurentzatpentsatua», adierazi du KoldoBiguri Txikipediaren sortzaileak.Bat dator Galder Gonzalez EuskalWikilarien Elkarteko kidea ere:«Umeak sartzen dira Wikipediara,baina ez dute nahi duten informa-zioa aurkitzen, edo aurkitzendutena ez dute ulertzen». Gogoe-ta horietatik sortu dute Txikipe-dia.

Umeen eskola beharrei eran-tzun asmo dieten artikuluakdaude Txikipedian; esaterako,eguzki-sistemari, arnas aparatuariedo karraskariei buruzkoak. Entzi-klopediak haientzako modukolexikoa eta sintaxia erabiltzenditu, haren azaleko orrian adieraz-ten den moduan. Izan ere, hizkun-tza da gaztetxoek Wikipediakoartikuluak ez ulertzearen arrazoinagusietako bat: «Helduentzakohizkera erabiltzen du Wikipediak»,azaldu du Bigurik.

Publikoa kolaboratzaile

Halaber, Wikipediako artikuluenluzerak eta sakontasunak ere ezdiete haurrei lana errazten: «Arti-kulu askok sakontasun zientifikohandia dute, eta hori ez zaio hain-beste axola ume bati». GonzalezekCharlie Chaplinen adibidea aipatudu: «Hari buruzko artikuluak zortziorri ditu, eta 8-10 urteko umebatentzat ez da erabilgarria».Horregatik, Txikipediak artikululaburragoak ditu. Alde grafikoariere garrantzia eman diote: letratipoa handiagoa du, eta goibu-ruan irudiak dituzte artikuluek.

Euskarazko wikipedia izan daumeentzako entziklopedia mar-txan jarri duen lehenengoa: haurreizuzendutako entziklopedia digita-lak badiren arren, ez daude Wiki-pedia atariaren barruan. Hain jus-tu, Frantziako Vikidia da Txikipe-diaren abiapuntua. 2006an sortu

zuten, eta beste hizkuntza ba-tzuetara itzuli zuten gero: «Euska-raren kasuan, neu interesatu nin-tzen, eta eurekin jarri nintzen ha-rremanetan», adierazi du Bigurik.

Artikuluak sartzen hasi zen Vikidia-ko euskarazko bertsioan. Orain,haurren entziklopediak Txikipedia-ra egin du jauzi; Vikidiako artikuluhaiek izan ditu oinarri.

Galder Gonzalez eta Koldo Biguri. MARISOL RAMIREZ / FOKU

Txikipediak haurrak ditu jomuga,baina kolaboratzaile ere izan dai-tezke, Biguriren iritziz: «Eskolakolana izan daiteke artikulu bat egi-tea». Irakasleekin klasean landueta gero publikatzea proposatudu, egun blogetan egiten dutenmoduan. Izan ere, askea da Txiki-pedia, Wikipedia bezala. Edonorksar ditzake artikuluak, eta nahikoada erregistratzea. Gonzalez haragodoa: haurrei zuzendua izanagatik,uste du baliagarria izan daitekeelaeuskara ikasten ari diren helduen-tzat ere: «Euskaltegietako irakasle-ek interesa dute; hango ikasleekartikuluak idaztea ariketa politaizan daiteke».

Wikipediaren barruan egoteakikusgarritasuna eman dio Txikipe-diari, Biguriren esanetan: «Askozere oihartzun gehiago dauka. Mun-du osoak ezagutzen du Wikipedia;hiru urteotan, oso jende gutxikezagutu du Vikidia. Wikipediarenaterkipean, ikusgarritasuna dauka-zu». Era berean, hedabideetanoihartzuna eman diola azaldu du.Horrek guztiak Txikipediako kola-boratzaileen kopurua handitzeaeragin du: «Vikidian, ingurukoei es-katzen nien laguntzeko. Orain,hainbat wikilari animatu dira gaz-teentzako bertsioak egitera». Bigu-rik uste du sorrera bera arrakastaizan dela, eta pozik dago.

Gonzalezek azaldu duenez, Txiki-pediak harrera ona izan du. Orain,proiektua handitzea da erronka:nola artikulu kopuruan, hala bisitarieta kolaboratzaileenean ere. Ho-rretarako, biek azpimarratu dutebeharrezkoa dela egitura bat sor-tzea eta bidelagunak izatea; bes-teren artean, hezkuntzan laneandiharduten eskola eta erakundeakaipatu dituzte, Mondragon Uniber-tsitateko Huhezi fakultatea, esate-rako. Jada urratutako bidea da ho-ri, gaur egun ere ari baitira hezkun-tza programa bat lantzen uniber-tsitate eta institutuekin, Wikipe-diarako: 12-16 urte arteko gazteenhezkuntzako beharrei erantzutekoartikuluak sortu dituzte.

m a n t a n g o r r i6 LARUNBATA, 2018KO MAIATZAREN 26A berria

DENBORA-PASAK

KI-A-UL-A

MI-FO-KRO-A-NO

GE-A-ZI

2. Osatu hitzak. Hitzakorri batean idatzi ditu Maindik,eta zati txikitan moztu ditugero. Begiratumarrazkia etaordenatu silabak,hitzak osatzeko.

1. Asmatu etamargotu. Basokozuhaitzak mozten ari daArgiñe. Egineragiketak,lauki bakoitzadagokionkolorezmargotzeko.

2 + 2= Orlegia5 + 4= Marroia

6 - 4= Horia 3 + 3= Grisa

8 - 3= Urdina5 - 4= Gorria

2 + 1= Arrosa

m a n t a n g o r r i 7berria LARUNBATA, 2018KO MAIATZAREN 26A

A Z B G Y E U E O MZ O E D I Z M L S GZ R L P C T S K Z SA I G G A I G A I ER T I U R L B R U NN Z A P O R E O I DT E R A R R R I O EZ R O A S O R G I NA O P A F Z I O B BL T I M X T T R A OJ A P O N I A R L RI S G G U N S Z S AS U G I C M U I Z LT N O N K J N K D DA U B C X A L O U I

sorgin

belgiar

berritasun

zapore

denboraldi

aro

japoniar

erotasun

Erantzuna: 2-.Gezia, mikrofonoa eta aulkia.Hizki salda. Hizki saldanezkutatutako hitzak bilatu ezinikdabiltza Andoni eta Josune.

Lagunduko al diezu aurkitzen?3.

NagoreIrazustabarrenaITZULTZAILEA

«Jaleak etajakiak diraprotagonistak»

«Zer jan, hura izan» esatendute sarri. Egia al da hori?Askotan, bai; literalki, gainera.Adibidez, azenario asko jatenbaduzu, odolean karotenoabilduko da, azenarioei laranjakolorea ematen dien substantzia,eta, denboraz, zuri ere azalahorituko zaizu. Beste batzuetan,ordea, ez da betetzen. MichelLotito frantziarrari Orojale jaunaesaten zioten, edalontziak,bizikletak, torlojuak... denetikjaten zuelako. 1978tik 1980rahegazkin bat oso-osorik jan zuen,baina, guk dakigula, ez zen sekulahegan egiteko gai izan.Nor dira protagonistak?Mota, kolore eta tamainaguztietako jaleak eta jakiak dira.Badira beste batzuk ere begihutsez ikusten ez ditugunak,baina janariarekin zerikusiadutenak: bitaminak, entzimak,onddoak, karbohidratomolekulak...Irudiek eta azalpenek osatzendute liburua.Biak dira ezinbestekoak.Babarrunek oligosakarido izenekokarbohidrato molekulak dituztelaeta gasa askatzen dutelairakurtzen badugu, ezer gutxiikasiko dugu. Marrazkiezlagunduta, ordea, ulertuko duguzergatik botatzen ditugunpuzkerrak babarrunak janondoren.Bitxikeriak ere baditu.Maiz gertukoak zaizkigun jakieiburuzkoak, gainera. Sodioakurarekin erreakzio bortitza egitenduenez, irentsiko bagenu, ahoan

lehertuko litzateke. Kloroak, aldiz,uretan azidoa sortzen du, eta,beraz, eztarria erreko liguke.Baina bi elementu horiek egunerohartzen ditugu, nahasita sodiokloruroa edo gatza osatzenbaitute.Taldean sortutako lana da.Jatetxeetan brigada oso batbehar da plater bat prestatu etazerbitzatzeko; liburua egiten erehala aritu da: lehengaiak aukeratueta prestatu dituzten ikertzaileeta idazleak, osagaiak neurrianerabili direla baieztatu dutenadituak, plateraren aurkezpenazaindu duten diseinatzaileak...Nazioartekoa da gainera,itzultzaileok hainbat hizkuntzatanzerbitzatzen baitugu.Zer ikasiko dugu liburuarekin?Aza edo brokolia gustuko ezdutenek ikasiko dute zergatikduten hain zapore garratza etaezatsegina. Biztanleen % 50ekTAS2R38 izeneko errezeptore batdute, eta horrek eragiten diebarazki horiekiko gorrotoa.Hortaz, ez da kapritxo kontua,gizakien erdiak DNAn idatzitaduten ezaugarria baizik.

AZOKALIBURUA

d Izenburua: ‘100 kontu ondo

ezagutzeko janaria’.

d Testua: Sam Baer, Rachel Firth,

Rose Hall, Alice James eta Jerome

Martin.

d Ilustrazioak: Federico Mariani

eta Parko Polo.

d Itzulpena: Nagore

Irazustabarrena.

d Orrialde kopurua: 128

orrialde, koloretan.

d Prezioa: 14,25 euro.

d Adina: 9 urtetik aurrera.

d Argitaratzailea: Ttarttalo.

Koloretako loreak

Testua: Ana Galarraga Elhuyar Fundazioa

Gaur, Marikalanbre, Nile etaXanet amona Txinpartarekinjoan dira azokara. Barazkiakhartu ondoren, lore batzuk

ere erosiko dituela esan du amonak.- Bai, amona! Lore urdinak!!- eskatu

du Marikalanbrek.- Ez, horiak politagoak dira- bota du

segidan Nilek.- Ba niri arrosak gustatzen zaizkit-

Xanetek.Eztabaidan hasi direla ikusita, amo-

na Txinpartak proposamen bat egin die:- Zer iruditzen zaizue zuriak erosi, eta

etxean bilakatzen baditugu urdin, hori etaarrosa?- Ongi!! Baina nola margotuko ditugu?- gal-

detu dute.

Amonak, misterioaurpegia jarri, lore zu-riak erosi, eta etxera-ko bidea hartu du,haurrak atzetik ditue-la.Etxera iritsi direne-

an, amonak hirurenartean banatu dulore-sorta.- Jarri uretan!- esan

die.- Baina ez dira kolo-

retakoak...- kexatudira.- Ez, oraindik ez.

Orain, nik emandakopotetik tanta batzuk

bota uretara, eta ikusiko duzue nola, laster,nahi zenuten kolorekoak bihurtzen diren.Hori esatearekin batera, janari-koloratzai-

le potetxo bana eman die: Marikalanbreri ur-dina, Nileri horia, eta Xaneti arrosa. Irrikazegin dute proba!

m a n t a n g o r r iberria

GAZTETXOEN ASTEKARIA LARUNBATA, 2018KO MAIATZAREN 26A