hasi leku bila - berria · 2016-08-04 · hegoafrika futbol partida olin-piarra jokatzen hasita....

RURREZKODOLUMINAKAmagoia Iban

Zorrarenerotika

Edonongo edozein taber-natan eserita, telebistapantaila erraldoia parezpare esekita, Suedia-

Hegoafrika futbol partida olin-piarra jokatzen hasita. Zeusenohoretan Kristo aurreko Olin-pian jaiotako gizonezkoen jokopaganoak zer diren gaur, zakil-dunen eliteko kirola erlijio denaro posmodernoan, anekdotaitxura emana zaien emakume ki-rolariak gorabehera.

Hil zuten Zeus, eta gure barne-ko Erosek badaki heroi berriakasmatuko ditugula datozen egu-netan; heriotza gozo deitukozaien orgasmo kolektiboen leku-ko bihurtuko garela Tanatosengozamenerako. Non, eta milioikaikusleren imajinarioan Olinpoerotikoa den Rion. Drogak nola,jainkoak eta mitoak hala ordez-katzeko berezko joera daukagu-lako. Gezur huts agerikoak irens-tekoa ere bai. Olinpiar Jokoak

bihar hasiko direlakoa, esatera-ko. Hasi dira dagoeneko, emaku-me futbolarien lehiarekin. Bestegezur ageriko bat: Olinpiar Joko-ek ukitutako hiri guztiak urrezkobihurtzen omen direlakoa. Halafrogatu dute Robert A. Baade etaVictor A. Matheson ekonomiala-riek, zenbakiak lagun. Ondorioz-tatu dutenez, salbuespena diraaurreikuspen ekonomikoak betedituzten Olinpiar Jokoen hiriegoitzak. Ez agindutako lanpos-

tuak, ez agindutako bisitariak, ezagindutako irabaziak. Kontrara:zorrek janda eta ezertarako beharez zituzten azpiegiturak kudeatuezinean utzi ditu jokoen antola-ketak. Ikerlarion esanetan, Na-zioarteko Olinpiar Batzordeakegiten du benetako negozioa, ezhiriek.

Zeuk ere ez, Rio. Zor olinpia-rraren erotiketan bilduta, baza-toz. Doluminak. Gezurrezkourrezkoak.

EUSKAL KIROLARIAK37 ARIKO DIRA, LONDRESENBAINO SEI GEHIAGO

HASI LEKU BILA

2. ORRIALDEA 10. ORRIALDEA

IZARRAK PHELPS, BOLT,BILES ETA SERENAWILLIAMSEN DISTIRA

BERRIA OSTEGUNA, 2016KO ABUZTUAREN 4A

EGUN BAT BESTERIK EZ DA FALTA RIO DE JANEIROKO OLINPIAR JOKOAKHAS DAITEZEN

4. ORRIALDEA

FE

RN

AN

DO

BIZ

ER

RA

JR

/ E

FE

d

EUSKAL KIROLARIAK BERRIA

Osteguna, 2016ko abuztuaren 4a2 b RIO16

EUSKAL KIROLARIEN EGUTEGIA

* sailkatuz gero

ABUZTUAK 6, LARUNBATA

Pablo Carrera. Olinpiar tiroa (10 metro pis-

tolarekin). 11:30-21:15.

Ion Izagirre eta Imanol Erbiti. Txirrindulari-

tza (errepidekoa). 14:30-21:15.

Alberto Munarriz. Waterpoloa. Espainia-

Italia. 16:40-18:00.

Zazpiko errugbia (emakumezkoak).

Frantzia-Espainia (16:00-16:30) eta Zeelan-

da Berria-Espainia. 21:30-22:00.

Eskubaloia. Montenegro-Espainia. 21:40-

23:10.

Philippe Bergeroo. Futbola. AEB-Frantzia.

22:00.

ABUZTUAK 7, IGANDEA

Sugoi Iriarte. Judoa (66 kilotik beherakoa).

15:00-23:10.

Zazpiko errugbia (emakumezkoak). Es-

painia-Kenya (16:00-16:30) eta azken fasea.

Ane Santesteban. Txirrindularitza (errepi-

dekoa). 17:15-21:35.

Ander Elosegi. Piraguismoa (C1 eslaloma).

Sailkatzekoa. 17:30-21:15.

Rocio Ibarra eta Maria Lopez de Egilaz.

Belar hockeya. Herbehereak-Espainia.

17:30-19:00.

Markel Alberdi. Igeriketa (4x100 metro

txandakakoa). 18:00-05:15.

ABUZTUAK 8, ASTELEHENA

Alberto Munarriz. AEB-Espainia. 16:40-

18:00.

Maialen Chourraut. Piraguismoa (K1 esla-

loma). Sailkatzekoa. 17:30-20:55.

Zazpiko errugbia (emakumezkoak)*. Az-

ken fasea 17:30-01:00.

Eskubaloia. Espainia-Norvegia. 19:40-

21:10.


Belar hockeya. 00:30-02:00.

ABUZTUAK 9, ASTEARTEA

Zazpiko errugbia (gizonezkoak). Austra-

lia-Frantzia (16:00-16:30), Hegoafrika-Espai-

nia (16:30-17:00), Australia-Espainia (21:00-

21:30) eta Hegoafrika-Frantzia. 21:30-22:00.

Ander Elosegi*. Piraguismoa (C1 eslalo-

ma). Finalerdiak eta finala. 18:30-21:10.

Philippe Bergeroo. Futbola. Zeelanda Be-

rria-Frantzia. 00:00.

ABUZTUAK 10, ASTEAZKENA

Ane Santesteban, Ion Izagirre eta Jonat-

han Castroviejo. Txirrindularitza (erlojupe-

koa). 13:30-18:20.

Pablo Carrera. Olinpiar tiroa (50 metro pis-

tolarekin). 14:00-21:15.

Eskubaloia. Brasil-Espainia. 14:30-16:00.


Belar hockeya. Espainia-Zeelanda Berria.

15:00-16:30.

Zazpiko errugbia (gizonezkoak). Fran-

tzia-Espainia (16:00-16:30) eta azken fasea

(21:00-00:00).


Kroazia. 01:50-03:10.

ABUZTUAK 11, OSTEGUNA

Maialen Chourraut*. Piraguismoa (K1 es-

laloma). Finalerdiak eta finala. 17:30-21:00.

Zazpiko errugbia (gizonezkoak). Azken

fasea. 17:30-01:00.

Rocio Ibarra eta Maria Lopez de Egilaz. Be-

lar hockeya. Alemania-Espainia. 22:00-23:30.

ABUZTUAK 12, OSTIRALA

Trihas Gebre. Atletismoa (10.000 metro-

koa). 16:10-16:45.

Tania Calvo. Pistako txirrindularitza (talde-

kako abiadura). 21:00-00:00.

Juan Peralta. Pistako txirrindularitza (bana-

kako abiadura). Sailkatzekoa eta final-ha-

maseirenak*. 21:10-23:20.

Philippe Bergeroo*. Futbola. Final-laurde-

nak. 18:00-04:45.

Eskubaloia. Errumania-Espainia. 19:40-

21:10.


Frantzia. 01:50-03:10.


Tania Calvo. Pistako txirrindularitza (Keiri-

na). 15:00-23:10.

Juan Peralta*. Pistako txirrindularitza (ba-

nakako abiadura). Final-zortzirenak, final-

laurdenak, finalerdiak eta finala. 15:00-

23:25.


Belar hockeya. Hego Korea-Espainia.

22:00-23:30.

ABUZTUAK 14, IGANDEA

Estela Navascues. Atletismoa (maratoia).

14:30-17:15.

Alberto Munarriz. Waterpoloa. Montene-

gro-Espainia. 17:50-19:10.

Tania Calvo. Pistako txirrindularitza (bana-

kako abiadura). Sailkatzekoa eta final-ha-

maseirenak*. 21:00-00:30.

ABUZTUAK 15, ASTELEHENA

Tania Calvo*. Pistako txirrindularitza (bana-

kako abiadura). Final-zortzirenak. 15:00-

21:30.

Rocio Ibarra eta Maria Lopez de Egilaz*.

Belar hockeya. Final-laurdenak. 15:00-

03:00.

Sergio Fernandez. Atletismoa (400 metro

hesidunak). Sailkatzekoa. 16:35-17:10.

Eskubaloia. Espainia-Angola. 00:50-02:10.

ABUZTUAK 16, ASTEARTEA

Tania Calvo*. Pistako txirrindularitza (bana-

kako abiadura). Final-laurdenak, finalerdiak

eta finala. 15:00-23:45.

Alberto Munarriz*. Waterpoloa. Final-laur-

denak. 16:00-22:50.

Philippe Bergeroo*. Futbola. Finalerdiak.

18:00-22:45.

Eskubaloia*. Final-laurdenak. 16:00-

00:00.

Sergio Fernandez*. Atletismoa (400 metro

hesidunak). Finalerdiak. 02:35-02:50.

ABUZTUAK 17, ASTEAZKENA

Carlota Ziganda. Golfa. 1. saioa. 12:30-21:00.


Belar hockeya. Finalerdiak. 17:00-23:30.

ABUZTUAK 18, OSTEGUNA

Carlota Ziganda. Golfa. 2. saioa. 12:30-21:00.

Sergio Fernandez*. Atletismoa (400 metro

hesidunak). Finala. 17:00-17:15.

Carlos Tobalina. Atletismoa (pisu jaurtike-

ta). Sailkatzekoa (14:55) eta finala* (01:30).

Eskubaloia*. Finalerdiak. 20:30-03:00.

Alberto Munarriz*. Finalerdiak. Bosgarren

postutik zortzigarrenerako lehia (16:00-

21:30) eta finalerdiak (17:20-22:50).

ABUZTUAK 19, OSTIRALA

Carlota Ziganda. Golfa. Hirugarren jardu-

naldia. 12:30-21:00.

Iñigo Peña. Piraguismoa. (K4 1.000 me-

trokoa). Sailkatzekoa eta finalerdiak*.

14:00-15:45.


Belar hockeya. 3. eta 4. posturako lehia

(17:00-18:30) eta finala (22:00-23:30).

Philippe Bergeroo*. Futbola. 3. eta 4. pos-

turako partida eta finala. 18:00-00:15.


Carlota Ziganda. Golfa. Azken saioa.

12:30-21:00.

Iñigo Peña*. Piraguismoa. (K4 1.000 me-

trokoa). Finala. 14:00-15:20.

Ainhoa Murua. Triatloia. 16:00-18:40.

Eskubaloia*. 3. eta 4. posturako lehia

(16:30-18:00) eta finala (20:30-22:00).

Alberto Munarriz*. Waterpoloa. 3. eta 4.

posturako lehia (18:00-19:20) eta finala

(22:50-00:10).

Tania Calvo pistako txirrindulari lasartearra,ahalegin betean, Munduko Kopako proba batean. ULISES RUIZ BASURTO / EFE

RIO16 b 3 BERRIA

Osteguna, 20116ko abuztuaren 4a

TRIHAS GEBRE

Atletismoa

Jaioterria: Wukro

(Etiopia).

Jaioteguna:

1990-05-29.

Eguna: Abuztuak 12.

ESTELA NAVASCUES

Atletismoa

Jaioterria: Tutera

(Nafarroa).

Jaioteguna: 1981-02-03.

Eguna: Abuztuak 14.

SERGIO FERNANDEZ

Atletismoa

Jaioterria: Barañain

(Nafarroa).

Jaioteguna:

1993-04-04.

Eguna: Abuztuak 18.

CARLOS TOBALINA

Atletismoa

Jaioterria: Barakaldo

(Bizkaia).

Jaioteguna:

1985-08-02.

Eguna: Abuztuak 18.

MAIALEN

CHOURRAUT

Piraguismoa

Jaioterria: Lasarte-Oria

(Gipuzkoa).

Jaioteguna:

1983-03-08.

Eguna:

Abuztuak 8 eta 11.

ANDER ELOSEGI

Piraguismoa

Jaioterria: Irun

(Gipuzkoa).


Eguna:

Abuztuak 7 eta 9.

ANE SANTESTEBAN

Txirrindularitza

Jaioterria: Errenteria

(Gipuzkoa).

Jaioteguna: 1990-12-

12.

Eguna: Abuztuak 7.

TANIA CALVO

Pistako txirrindularitza

Jaioterria: Gasteiz.


26.

Eguna:

Abuztuaren 12tik 16ra.

JUAN PERALTA

Pistako txirrindularitza

Jaioterria: Zarrakaztelu

(Nafarroa).

Jaioteg.: 1990-05-17.

Eguna:

Abuztuak 12 eta 13.

ION IZAGIRRE

Txirrindularitza

Jaioterria: Ormaiztegi

(Gipuzkoa).

Jaioteguna:

1989-02-04.

Eguna:

Abuztuak 6 eta 10.

JONATHAN

CASTROVIEJO

Txirrindularitza

Jaioterria: Getxo

(Bizkaia).

Jaioteguna:

1987-04-27.

Eguna: Abuztuak 10.

IMANOL ERBITI

Txirrindularitza

Jaioterria: Iruñea.


Eguna: Abuztuak 6.

CARLOTA ZIGANDA

Golfa

Jaioterria: Larraintzar

(Nafarroa).


01.

Eguna:


ELI PINEDO

Eskubaloia

Jaioterria: Amurrio

(Araba).


13.

Eguna:


NEREA PENA

Eskubaloia


Jaioteguna:

1989-12-13.

Eguna:


PATRICIA ELORZA

Eskubaloia


Jaioteguna:

1984-04-08.

Eguna:


NAIARA EGOZKUE

Eskubaloia


Jaioteguna:

1983-10-21.

Eguna:

Abuztuak 6-20.

NELY CARLA

ALBERTO

Eskubaloia

Jaioterria: Lasarte-Oria

(Gipuzkoa).

Jaioteguna:

1983-07-02.

Eguna:


AINHOA

HERNANDEZ

Eskubaloia

Jaioterria: Barakaldo

(Bizkaia).


27.

Eguna:


JORGE DUEÑAS

Eskubaloia

Jaioterria: Bilbo.

Jaioteguna:

1962-10-16.

Eguna:


ROCIO IBARRA

Belar hockeya

Jaioterria: Bilbo.

Jaioteguna:

1984-12-26.

Eguna:


MARIA LOPEZ DE

EGILAZ

Belar hockeya

Jaioterria: Getxo

(Bizkaia).

Jaioteguna:

1984-07-12.

Eguna:


SUGOI

URIARTE

Judoa


Jaioteguna:

1984-05-14.

Eguna: Abuztuak 7.

IÑIGO PEÑA

Arrauna

Jaioterria: Zumaia

(Gipuzkoa)

Jaioteguna:

1990-09-07.

Eguna:

Abuztuak 19 eta 20.

IGOR GENUA

Zazpiko errugbia

Jaioterria: Hernani

(Gipuzkoa).

Jaioteguna:

1988-06-05.

Eguna:


IGNACIO MARTIN

Zazpiko errugbia

Jaioterria: Donostia.

Jaioteg.: 1983-10-15.

Eguna: Abuztuak 9-11.

PABLO FEIJOO

Zazpiko errugbia

Jaioterria: Donostia.

Jaioteg.: 1982-05-18.

Eguna: Abuztuak 9-11

BARBARA PLA

Zazpiko errugbia

Jaioterria: Bartzelona

(Katalunia).

Jaioteg.: 1983-07-07.


AMAIA ERBINA

Zazpiko errugbia

Jaioterria: Ordizia

(Gipuzkoa)

Jaioteg.: 1997-03-13.


ANGELA DEL PAN

Zazpiko errugbia

Jaioterria: Bilbo.

Jaioteg.:1985-04-19.


PHILIPPE BERGEROO

Futbola

Jaiot.: Ziburu (Lapurdi).

Jaioteg.: 1954-01-13.


LAURIANE LISSAR

Zazpiko errugbia

Jai.: Baigorri (B. Nafarroa).

Jaioteg.: 1992-08-06.

Egu.: Abuztuak 6-8.

VINCENT IÑIGO

Zazpiko errugbia

Jaioterria: Baiona.

Jaioteg.: 1983-02-10.

Egu.: Abuztuak 9-11.

PABLO CARRERA

Olinpiar tiroa

Jaioterria: Bilbo.

Jaioteg.: 1986-08-02.

Egu.: Abuztuak 6 eta 10.

MARKEL ALBERDI

Igeriketa

Jai.: Eibar (Gipuzkoa).

Jaioteg.: 1991-10-22.

Eguna: Abuztuak 7.

AINHOA MURUA

Triatloia

Jai.: Zarautz (Gipuzkoa).

Jaioteg.: 1978-07-18.

Eguna: Abuztuak 20.

ALBERTO

MUNARRIZ

Waterpoloa

Jaioterria: Iruñea

Jaioteg.: 1994-05-19.

Eguna:


EUSKAL KIROLARIAK RIOKO OLINPIAR JOKOETAN

4 b RIO16BERRIA


Imanol Magro Rio de JaneiroBerriemaile berezia

Egungo egoeran,inork ez lizkiokeOlinpiar Jokoakemango Riori».Carlos ArthurNuzman Rio de

Janeiroko (Brasil) Jokoen Antola-keta Batzordeko presidenteak ai-tortza publikoa egin zuen uztaila-ren 5ean Globo egunkarian. Bra-silen askok pentsatzen dutenustearen bozeramaile izan zen. Biaste lehenago, Rio de Janeirokoestatuak kalamitate egoera onar-tu zuen, kiebra alegia, eta estatua-ri 775 milioi euro eskatu beharizan zizkion langile publikoensoldatak ordaintzeko. Laguntza-ren helburua Jokoek irauten du-ten bitartean, behintzat, oinarriz-

ko zerbitzuen funtzionamendunormala bermatzea zen.

Brasilen uste zabaldua da Joko-ak garesti irtengo diren festa batizango direla. 2007an, JokoakRiori eman zizkiotenean, Brasilgoekonomia %6 hazten zen urtero,eta inflazioa %4 zen. Herrialdeabere onenean zegoen, eta mun-duko inbertsio asko erakarri zi-tuen. Egun, aldiz, puxika hustuegin da; 2015ean, Barne ProduktuGordina %3,8 jaitsi zen, eta eta in-flazioa %9 da. Bizitza garestia da,eta soldatak aspaldi izoztu ziren.Horren erdian iritsiko dira Joko-ak, eta 39.000 milioi euroko in-bertsioa edo gastua. Hasieran ze-hazturikoa baino bi aldiz gehiago,hain zuzen ere. Gehiena garraio-ak hartu du, metroak, Barra de Ti-jucara joateko, erdi eta goi maila-ko auzo bat.

Brasil krisi politikoan murgil-duta dago. Lava Jato ustelkeriaauziaren eraginez, Dilma Rous-seffen presidentealdia bertan be-hera gelditu da 180 egunez. Rous-seff azken unean gonbidatu zutenhasiera ekitaldira, eta uko egindio. Lula da Silva aurreko presi-dentea ere ez da egongo. MichaelTemer da Roussefen ordezkoa,eta, kargua hartu zuenetik, ugari-tu egin dira haren aurkako protes-tak. Manifestarien iritziz, «esta-tuaren oligarkia ekonomikoa bul-tzaturiko estatu kolpe izan da».Ustelkeria da Brasilgo politikanhitzik zabalduena, eta Jokoak erezipriztindu ditu. Rio de Janeirokoestatuko parlamentuko kideen%82 ikertu dituzte. Jokoetako lanaskotan egon dira eskandaluak;handiena, Olinpiar Hiriarena.Eduardo Paesek Carlos Carvalho

Hosken higiezin enpresari abera-tsaren esku utzi zuen eraikuntza,hark 1973an oso merke erositakolurretan eraiki baitzen. Guztira,3.600 etxe dira, bakoitza 200.000eurotik gorako prezioan saldukodituenak. Alboan joango da olin-piar golf zelaia, babesturiko ere-mu batean eginikoa.

Segurtasunaren auzia ere puri-purian dago. Iragan astean, ustez

atentatu bat egiteko asmotan zeu-den hamabi lagun atxilotu zituz-ten Rio inguruetan. Rion, 65.000polizia eta 20.000 soldadu egongodira Jokoek irauten duten bitarte-an, Londresko Jokoetan halakobi. Jihadismoaren mehatxua, ohi-ko delinkuentzia eta protestakzaindu beharko dituzte. Izan ere,protestak ohikoak dira. Langilepublikoek arazo handiak dituzteeuren soldatak kobratzeko, etasusmoa zabaldu da Jokoak buka-tzean hiriak jasotako erreskateabukatu egingo dela, eta kobratze-ko zailtasunak handiagoak izan-go direla. Azken atxiloketek iritziinkestak hondoratu dituzte. LaFolha do Sao Paulo egunkariak2.792 laguneko inkesta bat egindu, eta, brasildarren %63ren iri-ziz, Jokoek mesede baino gehiagokalte egingo dute, eta Riokoen ar-

EZ DAGOSANBARAKOKrisi ekonomiko eta politikoa, segurtasun neurriengogortzea, iritzi inkesten emaitza kaskarrak, lanenerritmo geldoa... Rio de Janeirok zalantza etaezkortasun giro batean hartuko ditu Jokoak.

Jokoak antolatzekoardura hartu zuenean,Brasil goraka zihoanherrialde bat zen; orain,aldiz, beheraka doa

Inkesten arabera,gehiago dira Jokoekmesede baino gehiago kalte egingo dutela uste dutenak

RIO16 b 5 BERRIA


tean %47k dute uste hori. 2013an,biztanleen %25 zeuden Jokoenaurka; egun, %57.

Indarkeriaren auziaRio de Janeiro 6.300.000 biztan-leko hiri erraldoia da. 1.182 kilo-metro koadro ditu, Gipuzkoarenhedaduraren %60. Historikoki,indarkeria datuak handiak izandira, eta, Amnesty Internationa-len (AI) datuen arabera, hirianhiltzen diren 1.000 pertsonatikhiru indarkeriaren erruz hiltzendira. Erakunde beraren arabera,2006 eta 2015 artean 4.500 per-tsona hil ziren Rion bortizkeria-ren erruz. 2007 eta 2013 artean,bake ahaleginen eraginez, favele-tan poliziaren presentzia ikaraga-rri handituta hildako kopuruaharrigarri jaitsi zen. Jokoekinhiria eraldatu nahi zen, eta izen-

dapenaren beroan harturiko era-bakia izan zen.

2014an, baina, berriz ere goraegin zuten, eta, aurten, hamalaupertsona hiltzen dira eguneanbortizkeriaren eraginez. AIk sala-tu du Polizia ere errudun dela, etahari egozten dizkio hildakoen%16. Errepresioa hitza darabil el-karteak, hildakoen %90 «legezkanpoko exekuzioen» erruz izandela salatu baitu. 2015ean, 307pertsona hil ziren Rion Poliziaoperazioetan: horietatik %79 bel-tzak ziren, eta %75, 15, 29 urte ar-teko gizonezkoak. Azken bi urtee-tako joera mantendu egin da aur-ten. Poliziak ohartarazi du 2016a«urte oso txarra» izango dela.Maiatzera arte, 1.870 hil ziren Rionindarkeriaren erruz. Poliziak nar-kotrafikoari eta gaizkile talde an-tolatuei egotzi dizkie gehienak.

Manifestari batzuk Brasilgo banderari su

ematen, Rio de Janeiron. ANTONIO LACERDA / EFE

I. Magro Rio de JaneiroBerriemaile berezia

Inkestak datuak dira, bai-na herritarren ahotsak an-tzeko diskurtsoa du. «NiJokoak Rion antolatzea-ren aurka nago», aitortu

du Diego de Moraes Moreirak.Euskal jatorrikoa da, eta geografiairakaslea Rio de Janeiron; sus-traiak Araba eta Bizkaian ditu.Ondo ezagutzen ditu, genealo-gian aditua baita. «Nik uste nuenRioko portuan egin diren lanakhiriaren ondare historikoa azale-ratzeko aukera ona zirela, bainaez da hala izan. Museu do Aman-ha-n inbertitu da [Biharraren mu-seoa]. Geroari begiratu zaio, ira-ganari begiratu beharrean».

Iñaki Iturriotz, berriz, 43 urtekoanoetar bat da, eta ostatu batekobazkide da Rion. Urtean pare bataldiz joaten da hiru asteko ego-naldiak egiteko. Ondo ezagutzendu hiria. «Zalantzak sortzen diz-kidate Jokoek. Negozioak dituz-ten pertsonek aurreikuspen han-diak zituzten, baina ez dira bete-ko. Jokoen ilusioa galduz joan da.Gabezia handiak daude: hezkun-tzan, osasunean... Lagun bat dutirakasle, eta soldata hiru zatitanbanatuta kobratu du. Beste batezagutzen dut, biologoa dena, eta350 euro kobratzen ditu hilean».Moreirak datu deigarri bat gehitudu: «Rio de Janeiroko unibertsi-tateak lau hilabete daramatzagreban. Jokoen dirua hezkuntza-ra bideratu behar zuten».

Lilura galdu al da? Moreirabaiezkoan da. «Jendea, oro har,ez dago pozik. Hiriak dirua jasodu, eta lan handiak egin ditu ga-rraioan. Lan garestiak izan dira,baina familia asko bota dituzteetxetik eta ondare historikoaerrespetatu gabe. Turista gehiagoespero dituzte askok, baina bel-durra badago segurtasun faltak ezote dion hiriaren irudiari kalteegingo». Iturriotzek gertuagotikezagutzen du ostalarien ikuspun-tua, eta ideia bera nabarmendudu. «Rio hiri ederra da, harriga-

rria, bikaina benetan. Jokoakkontu handia dira, eta badago lo-tsagarri gelditzeko arriskua».

Lotsagarri ez gelditzeko, alda-ketak egin dituzte hirian. Itu-rriotz grafikoa da: «Makillajea da,eta, gainera, inguru batzuen xar-ma galdu da». Dioenez, inguruturistikoenak «garbitu» egin di-tuzte. «Nik Copacabana hondar-tza ingurua ezagutzen dut, batezere, eta, azken urteetan, asko al-datu da. Dagoeneko ez dago pros-

tituziorik, ez jendea kalean lotan,musika zuzenean entzun ziteke-en taberna txikiak itxi egin dituz-te... Pobrezia, baina, ez da desa-gertu, hiriko beste gune batzueta-ra joan da. Orain, oso zorrotz jarridira zaborraren kontuarekin, eta60 euro arteko isunak jartzen di-tuzte norbait paperen bat lurrerabotatzen harrapatzen badute.Hori ulertezina da Brasil bezalakogizarte batean, eta, gainera, ezdago paperontzirik. Kolpetikmendebaldeko egin nahi dute,baina bizkorregi ari dira».

Aldaketak aipatzean, Moreia-ren ustez, Jokoak hartuko dituz-ten guneetan daude bakarrik.«Barra de Tijuca eta Deodoroasko aldatu dira, eta portua erebai. Mugikortasuna hobetu da,trena eta tranbia, Prefeito Marce-llo Allencar tunela... Baina hiriakJokorik izan gabe merezi zituenaldaketa horiek. Riok gabezia his-torikoa du garraio publikoan, etaaldaketa horiekin ere ez da beharadina hobetu». Iturriotzek ereuste du garraioa izan daitekeelaarazo handietako bat. Demogra-fia ere aipatu du. «Copacabanakmundu guztiko jendea erakarridu, eta alokairuen prezioa igoegin da. Orain atzerritarrak bizidira lehen bertakoak zeudenetxeetan. Copacabanatik hiriarenerdialdera joan behar izan dute».

Segurtasun faltak ere eman duzeresana, baina, Iturriotzen ustez,«esajeratu» egin da. «Beldurra-ren politika handia dago. Egia daindarkeria badagoela, baina horihiriaren iparraldean da, gune tu-ristikoetatik 20-30 kilometrora.Gauez eta behar ez duzun tokiansartzen ez bazara, ez dago arris-kurik». Pasadizo bitxia kontatudu gaiaz. «Hirira etorri nintzenlehen egunean, apartamentukoleihotik favela bat ikusten zen, etatiro sorta entzun nuen. Lagun ba-tekin nengoen, eta izoztuta geldi-tu ginen: ‘Nora demontre etorrigara?’. Gerora jakin dut hori sei-nale bat dela, auzora droga iritsidela jakinarazteko. Hiriaren di-namika ezagutu behar da».

Bien ustez, egoera politiko eze-gonkorrak ez du eraginik izango,baina protestak egon daitezke.«Ustelkeria oso sartuta dago gi-zartean. Dena den, manifestariahezkuntzako jendea-eta da; batezere, ospitaleetako langileak. Esandidatenez, ospitale askotan mate-rial falta sumatzen hasia da»,azaldu du Iturriotzek.

Ez batak eta ez besteak ez duZika birusa aipatu, galdetuta ba-karrik. «Rion egongo dira ka-suak, baina mikrozefalia kasuen%90 ipar-ekialdean izan dira,2.000 kilometrora. Rioko biztan-leentzat ez da existitzen».

Azken galdera erraza da: denaondo irtengo al da? Anoetarrakbihotzarekin erantzun du. «Halanahiko nuke nik, baina ez lapureta ustelkerian dabiltzanengatik,herriarengatik baizik».

«HASIERAKO ILUSIOAITZALI EGIN DA»Jokoak hastear daudela, herritarrenganmesfidantza sumatzen da. BERRIAkeuskal jatorriko biren testigantza jaso du.

«Rioko unibertsitateaklau hilabete daramatzagreban. Jokoen diruahezkuntzara bideratu behar zuten»Diego de Moraes MoreiraEuskal jatorriko brasildarra

«Joko arrakastatsuakizatea nahiko nuke, bainaez lapur eta ustelkeriandabiltzanengatik,herriarengatik baizik»Iñaki IturriotzRion ostatu bat duen anoetarra

RIO16 b 7 BERRIA

Osteguna, 2016ko abuztuaren 4aBERRIA

Osteguna, 2016ko abuztuaren 4a6 b RIO16

1

1

1

1

1

4

710

11

12 13

14

15

16

17

9

86

5

3

2

2

2

3

3

4

4

5

5

6

6

7

7

8

8

9

9

1

2

2

3

3

4

4

5

5

4

6

8

10 1112

13

14

15

16

17

2

3

5

7

9

EGUTEGIA

EGOITZAK

Arku tiroa

Arrauna

Atletismoa

Badmintona

Bela

Belar hockeya

Boleibola

Borroka

Boxeoa

Eskrima

Eskubaloia

Futbola

Gimnastika artistikoa

Gimnastika erritmikoa

Gimnastika: tranpolina

Golfa

Halterofilia

Hondartzako boleibola

Igeriketa

Igeriketa sinkronizatua

Judoa

Mahai tenisa

Mendiko bizikleta

Pentatloi modernoa

Piraguismoa

Piraguismoa: ur biziak

Saskibaloia

Taekwondoa

Tenisa

Tiroa

Tranpolin jauziak

Triatloia

Txirrindularitza

Txirrindularitza: BMX

Txirrindularitza: pista

Ur irekiak

Ur poloa

Zaldi heziera

Zaldi jauziak

Zaldiketa konbinatua

Zazpiko errugbia

3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21

Abuztua

Abuztuaren 3tik abuztuaren 21era

Inaugurazio ekitaldia eta

bukaera ekitaldia

INA

UG

UR

AZ

IO E

KIT

AL

DIA

BU

KA

ER

A E

KIT

AL

DIA

Kirol berriak (2)

Am

azonia Arena

Man

e Garrin

cha e

stadio

a Co

rin

thia

ns

Are

na

Ca

rioc

a Are

na 1

Ur kiro

letako o

linpiar estad

ioa

Ca

rio

ca

Are

na

2

Pontal

Min

eira

o

Font

e N

ova

Are

na

Manaus

Salvador

Brasilia

Sao Paulo

Belo Horizonte

Rio de Janeiro

Olinpiar parkea

Kristo Erredentorea

Brasil

Rio de Janeirotikkanpoko egoitzak

Rio de Janeiroko egoitzakOlinpiar parkeko egoitzak

Maracana

Jacarepagua aintziraOzeano Atlantikoa

DeodoroDeodoro

MaracanaMaracana

CopacabanaCopacabana

BarraBarra

Ca

rioc

a A

ren

a 3

Futu

re Are

na

Mar

ia L

enk

ur k

irole

tako

gun

ea

Teniseko olinpiar gunea

Olin

pia

r Are

na

Olin

pia

r be

lod

rom

oa

Golfeko olinpiar zelaia

Riocentro

Zaldiketako olinpiar gunea

Tiroko olinpiar gunea

Deodoro ur kiroletako gunea

Deo

do

ro estad

ioa

X-P

ark

You

th A

ren

a

Be

lar h

oc

keyko

olin

pia

r gu

ne

a Mar

ac

an

aM

ara

ca

naz

inh

o

Olin

pia

r est

adio

a

San

bo

dro

mo

a

Lago

a es

tadi

oaFort

Copacabana

Hondartzako b

oleib

oleko A

rena

Marin

a da Gloria

42 Olinpiar kirolak

Golfa eta errugbia bueltan.

Golfa 1904an izan zen olinpiar

kirola azken aldiz, eta errugbia, 1924an.

(Estadio Jornalista Mario Filho)

Olinpiar Jokoen eta Paralinpiar Jokoen

inaugurazio eta bukaera ekitaldiak

306 probak

161 gizonezkoenak

136 emakumezkoenak

9 mistoak

10.500 kirolariak

36 euskal kirolariak

206 herrialdeak

45.000 boluntarioak

6.500 beharginak

37 estadioak/ egoitzak

95.000 ikusle

7,4 milioi

Saldutako sarrerak

11.400 milioi euro

Antolakuntza gastuak

%57 inbertsio pribatua.

5.000 milioi

Jokoak telebistaz

ikusiko dituzten ikusleak

Inaugurazioa1950eko ekainaren 24a.

Munduko Kopako finala: Brasil-Uruguai.

Etxekoek galdu zuten, 1-2. Maracanaço izena

hartu zuen ezusteko hark. Eta halakoei izen

hori eman izan zaie futbolean.

Errekorra1950eko Brasil-Uruguai

partida hartan, 199.854

ikusle izan ziren

estadioan.

LanakBehin baino gehiagotan berritu dute. 2000.

urtean, kluben arteko Munduko Koparako

berritu zuten. Sao Pauloko Corinthians taldeak

irabazi zuen txapelketa hura. Berritze lanetan,

ikusle kopurua gutxitu zuten 140.000tik

103.000ra. 2014an, Munduko Koparako berritu

zuten, araudi berrietara egokitu eta 95.000

ikuste sartzeko eserita.

Infografia: Joxean Apeztegia

Datuak: Enekoitz Telleria

Iturria: Rio 2016

PIKTOGRAMAK © RIO 2016

BERRIA

8 b RIO16BERRIA


eta zortzi milioi biztanle daude,eta horiek guztiek badiara isur-tzen duten uraren %34 tratatzenda bakarrik. Eta botatzen denaez da ura bakarrik, beste hainbatobjektu ere bai. Egunero, 80-100tona zabor. Tratatu gabeko18.000 litro ur segundoko.

Jokoak hartzeko badiaren ku-tsaduraren %80 garbituko zelahitzeman zuten antolatzaileek,«hiriari egingo zaion opari gi-sa». Joan dira ordutik zazpi urte,eta antolatzaileek eurek onartudute «ezinezkoa» izan dela.

Rioko Udalak hainbat ontzikontratatu ditu zaborra arran-tzatzeko, eta sareak jarrita dauz-ka uretan, zaborra hondartzeta-ra irits ez dadin, baina agerikoada kirolariek arazoak izango di-tuztela. Mario Moscatellik aspal-di eman zien gomendioa: «A he-patitisaren kontrako txertoa hardezatela».

Badian jokatuko dira belako,triatloiko eta ur irekietako lehia-ketak. «Kaka artean ariko diraigeri», iragarri du duela egungutxi Daniel Beckerrek, Riokofaveletan lanean aritzen denmedikuak. Non eta The NewYork Times egunkarian.

Brasilgo Gobernuak eta zien-tzialari independenteek aztertudituzte badiako urak. Emaitza:rotavirusak daude uretan, etabeherakoak eta goitigaleak era-giten dituzte. Bakteriologoengomendioa: «Ahoa itxita lehia-tu daitezela»

Jordi Xammar kataluniarrabelan ariko da, 470 mailan. Ba-dian entrenatu da berriki. «Egiada uraren egoera ez dela ideala.Ur gardenetan aritzea gustatzenzaigu denoi, baina sumatu duthalako desprestigio kanpainabat AEBetatik eta Europatik».

Erika Villaecija kataluniarrakur irekietako lehiaketan hartu-ko du parte; laugarren jokoakdira harentzat: «Lehiatu aurre-tik ematen dizkiozu buelta ba-tzuk uraren egoerari, bainabehin lehian sartutakoan, ez.

Londresen horren zikinak zeu-den urak, non ez genituen ikus-ten geure eskuak ere».

Ricardo Winiki Bimba brasil-darra RS:X modalitatean arikoda, belan, 36 urterekin. «Bosturte nituenetik nabil badian.Horrenbeste ur tragatu duda-nez, antigorputzak ditut jada.Irabazten badut, badiako uraritrago bat emango diot».

ZIKAALARMATIKZUHURTZIARA

Hego Amerikan eta ErdialdekoAmerikan Zika birusak hartutako

herrialde kopuruak eta ku-tsatutako lagunen kasuak piz-tu zituen alarmak urte hasie-ran. Eta hartutako herrialdeen ar-tean Brasil egoteak eta Brasilenkutsatutako lagunen kasuak mi-lioi eta erdi baino gehiago izateaklotura ezinbestekoa sortu Olin-piar Jokoekin. OME OsasunarenMundu Erakundeak larrialdi ba-tzorde bat osatzeko deia egin be-har izateraino bihurtu zen larriauzia urtarrilean, eta larrialdi ba-tzorde horrek hartu zuen eraba-kia otsailean:Zika birusa dela-etalarrialdi egoera globala ezartzea.OMEk ez zuen zientifikoki froga-tutzat eman makrozefalia kasuen

eta Zika birusaren artekolotura, baina makrozefaliakasuen gorakadan oina-rrituta erabaki zuen la-rrialdi egoera globala ezar-tzea.

Eta zer den zika? Infek-zio bat; oro har, arina.Gripe baten antzeko sin-tomak eragiten dizkionaeriari, eta Aedes aegyptiizeneko eltxoaren zizta-den bidez kutsatzen denagehienetan, nahiz etagerta litekeen sexu bidez-ko transmisioa eta odola-ren bidezkoa ere. Haur-dun dauden emakumeakkutsatuz gero haurrekmakrozefalia paira deza-ketelakoan daude, bainalotura ez da oraindik fro-gatu zuzenean.

Otsaileko iragarpenhorrek erreakzio andanaeragin zuen. Hainbat ki-rolarik uko egin zionOlinpiar Jokoetara joate-ari, eta beste hainbatenadierazpenek are gehiagoizutu zuten jendea.

Brasilen, iragarpenabaino lehen hasita zeu-

den lanean. Soldaduak urmael,laku eta estoldak fumigatzeariekinda zeuden: eltxoek arrau-tzak jarri ohi dituzten tokiak.260.000 lagun horretara jarrita.

BESOAK ZABALIK,BIHOTZA UZKURTUTA

Goian, langile bat, Rioko badian

dagoen zaborra garbitzen. Erdian,

eltxoak aztertzen, laborategi

batean. Azpian, olinpiar hiria.

MARCELO SAYAO-MICHAEL KAPPELER / EFE

Badiako «komun zuloa», Zika birusaren «alarma etamehatxua», sarreren salmenta«motela», garraiobideen«kaosa» eta olinpiar hiriko«kuxidadea». Ez da arantzarikgabea izan bidea. Epiteto etahiperboleez harago, iritsi dajokoen garaia Rion, bainazalantzek uzkurtuta.

Enekoitz Telleria Rio de JaneiroBerriemaile berezia

Gerria izatea-ren besteadiera batb a r n e r a t udute honez-kero Rio de

Janeiroko (Brasil) Olinpiar Jo-koetako Antolaketa Batzorde-an. Sanba gerriarekin lotzenohitutakoek kritikak gerriare-kin saihesten ikasi beharra izandute denbora gutxian. Hasi ba-diako komun zuloarekin; ja-rraitu Zika birusaren alarmare-kin, garraiobideen kaosarekineta sarreren salmenta kaskarra-rekin; eta bukatu olinpiar hirikokorrika eta presekin. Ez da be-rria. Joko guztien atarian agertuizan den gaitza da. Izan zirenLondresen ere azken ordukoiturgin eta igeltseroak, izan zi-ren Atlantan (AEB) egoitza ez-berdinen arteko autobusetangaldutakoak. Hasi aurreko ko-rapiloak dira, behin hasitakoekaskatzen dituztenak. Zurrunbi-loak astintzen ditu gero ur gel-doak. Ustez.

Egia baita Rioren kasuan in-darrez agertu direla behaztopaketa estropezuak. Eta herritarrekilusioa baino gehiago kezka ez

ote duten, hori da lehen egune-tan jasotako inpresioa. Askok,ez dutelako inon ikusten joko-ak hartzearen onurarik; besteaskok, uste dutelako kalteakhandiak izan litezkeela turis-motik bizi den hiri batek itxurakaskarra ematen badu. Besoakzabalik nahi dituzte kanpota-rrak hartu, baina kezkak, urdu-riak, zalantzak eta uzkurrak jo-ta daude.

BADIAKO URAKALFERRIK GALDUTAKOAUKERA

Jokoek hiriari utzi beharrekoondarerik handiena behar zuenizan: Guanabarako badiakourak garbi ikustea. Ezta hurrikeman ere. 412 kilometro koa-dro, 33 kilometro luze eta 1,6 ki-lometroko ahoa. Inbutu bat.Kutsatutako inbutu bat. «Ko-mun zulo bat», Mario Moscate-lli Rio de Janeiroko Unibertsita-te Federaleko biologoak behineta berriz nabarmendu duenez—badiari buruzko bere ikerke-tak zabaldu ditu mundu osoan;eta egunotan argitaratuko duBERRIAk hari egindako elkarriz-keta—.

Datuak argigarriak dira: ba-diaren ertzetan hamabost hiri

RIO16 b 9 BERRIA


rismotik bizi den hiria da, etaantolatu izan ditu kirol ekitaldihandiak lehen ere: PanamerikarJokoak (2007), KonfederazioKopa (2013), Munduko Kopa(2014)... Eta aldatuz joan da hi-riaren itxura horietan, baina betiizan du arazoa garraioarekin.

Garraio sistema zaharkituaizan du Riok beti, gainezka egin-dakoa, korapiloz eta istripuz jo-sia, gehiegizko abiadurak etapresak hartutakoa. Horri buelta

ematea izan du beti helburu, etajokoak baliatu nahi ditu behin-goz hiritarrei gustua egingo dienondare bat uzteko.

Iragarrita dagoena: errepidesare nagusiko 260 kilometromarkatuko dituzte, eta atletak,funtzionarioak eta kazetariaktokiz aldatzeko erabiliko dira. 16kilometroko metro linea berria,156 kilometro berezi autobusen-tzat eta 28 kilometro tranbiamodernoarentzat. Helburu na-gusia: hiritarren %63k garraiopublikoa erabiltzea, autoenjoan-etorriak, korapiloak etaistripuak saihesteko. Areago:antolatzaileek iragarri dutegarraio publikoa izango delaolinpiar guneetara iristekomodu bakarra.

OLINPIAR HIRIAHAN BAI,

BIZI LITEKE

Paradoxa galanta da. Olinpiarhiria lehen favela bat zegoen lu-

rretan eraiki dute: Vila Autodro-mon. Jarri dituzte hiri horretan3.604 etxebizitza mundu osotikjoandako kirolarien esku. Burbui-la eder bat erosotasun guztiekin:gimnasioak, jatetxeak, ile apain-degiak, banketxeak, garraiobide-ak... Baina joandako lehenengo-ek, australiarrek, sortu zuten joanden astean kalapita: han ez zegoe-la bizitzerik, itoginak zeudela, ka-bleak bistan, argirik ez eskailere-tan eta gela batzuk zikinak. Ingu-ruko hotel batera zihoazela. Esan-dakoa: paradoxa galanta.

Ez zuen egoera goxatu EduardoPaes Rioko alkateak: «Pentsatzenjarrita nago kanguru parea jartzeasaltoka australiarren eraikinarenparean, etxean bezala senti daite-zen». Australiako delegazio buruKitty Chillerrek berehala eran-tzuna: «Kanguruak badauzkagu;iturginak behar ditugu».

31 dira eraikinak orotara, eta18.000 kirolarik hartuko dutehan ostatu. Olinpiar Jokoen his-torian eraiki den hiririk handie-na da. 18.000 lagunek hartu duteparte haren eraikuntzan —11 la-gun hil dira eraikuntza lanetan—,728 milioi euroko aurrekontuaizan du, eta, egindako kalkuluenarabera, 900 milioian saldukodute —3.604 apartamentuetatik250 bakarrik saldu dira orain-goz–. 60.000 otordu emangodira han egunean, eta 1.800 me-tro koadroko gimnasioa dauka,24 orduz irekita.

Izan dira kirolariak euren ka-buz garbiketan parte hartu dute-nak, edo euren kabuz iturginaketa igeltseroak kontratatu dituz-tenak. «Horrenbesterainokoa»ez zela esan dutenak ere bai. 630lagun aritu dira etenik gabe la-nean hura «bizitzeko moduan»jarri ahal izateko.

—jendeak protestei eta liskarreidien beldurra—, Zika, segurta-sun falta, azpiegiturarik eza, iza-rren falta...

GARRAIOAZAHARRA BERRITZEKO

Dena ez da berria Rio de Janeiro-rentzat. Turismoarentzat eta tu-

Brasilgo Gobernuan izandakozalapartak, Dilma Roussef kar-gutik kendu eta ondoren sortu-tako egoerak azpian hartu zi-tuen Zika eta haren inguruansortutako herioa. Ekainaren14an, OMEk iragarri zuen RiokoOlinpiar Jokoak ez zirela arriskugehigarri bat Zika hedatzeko.

Abuztuan egingo direla,eltxo gutxien orduanegoten dela, eta arriskua«oso baxua» izangodela.

Gutxiagok iragartzendutena da aire girotu-dun apartamentuetanostatu hartuko duten ki-rolari horiek direla ku-tsatzeko arrisku «ba-xuena» izango dutenak.Aukera handiagoa dutelakatarro bat harrapatzeko,Zikarekin kutsatzeko baino.Azken datuen arabera, kutsa-tzeko aukera 1,8koa da milioibatetik, 500.000 turistatik bat.Otsailean Rion 2.116 kasu izanziren; maiatzean, 208.

Azken hilabeteetan dengeeta chikunguya kasuek egindute gora, baina faveletan. Ho-rrek ez du kezkarik eragiten.

SARREREN SALMENTAUSTE BAINOGELDOAGO

Nazioarteko Olinpiar Batzorde-ak, Brasilgo Gobernuak eta kirolmarkek eurek onartu dute es-pero baino geldoago joan delasarreren salmenta azken aste-an. Antolaketa Batzordeakeman dituen datuen arabera,uztailaren 21etik 100.000 sarre-ra saldu dituzte. Sarreren %72adago salduta. Eskari handienaduten kirolak futbola, hondar-tzako boleibola, saskibaloia, te-nisa eta atletismoa dira.

Sarrerak horren makal salduizanaren arrazoiak, berriz, fo-kua mugitzen duenaren arabe-ra, ezberdinak: Brasilek duenegoera politiko eta ekonomikoa

Egin dute hiru hondartza na-gusiak bidegorriz lotzeko ahale-gina ere. Itsasoari jandakoa itsa-soak eskatu izan die geroztik, or-dea, eta izan dira puskatutakozatiak eta hildakoak —bi txirrin-dulari—. Lan gehienak atzerape-narekin joan dira, baina metroaazken astean jarri dute martxan.

Egunero 80-100 tonazabor botatzen dira badiara; antolatzaileekesan dute %80 ere ezdela garbituko

Azken datuen arabera,Zikarekin kutsatzekoaukera 1,8koa da milioibatetik, 500.000turistatik bat

10 b RIO16BERRIA


ESERI ETA GOZATUIritsi dira Olinpiar Jokoak. Rion dena prest dago biharko inaugurazio ekitaldirako. Eseri, eta biasteko gozatua hartzea besterik ez zaie falta kirolzaleei. Kirolariak prest dira kirolarenOlinpoan distira egiteko. Izarren zerrenda luzea da: Usain Bolt, Shelly-Ann Fraser, SimoneBiles, Kohei Uchimura, Michael Phelps, Katie Ledecky, Carmelo Anthony, Venus Williams,Novak Djokovic... Garaipen gosez daude denak, urrezko dominari kosk egiteko gogoz. Olinpohorretan, gainera, izar berriek egingo dute distira. Ikuskizuna oraintxe hasiko da.

Ainara

Arratibel

Gacon

Michael

Phelps

Usain

Bolt

Simone

Biles Serena

Williams

RIO16 b 11BERRIA


ATLETISMOABOLTEK GERAEZINA DIRUDI

GIMNASTIKABILESEN AGERPENA, ETAUCHIMURAREN AGURRA

IGERIKETAPHELPS, ASEEZIN

SASKIBALOIAHUTSUNEEKIN ERE,AEB-AK FABORITO

TENISAWILLIAMS ETAMURRAY,ERREPIKATZEKOGOGOZ

Hogeita hamabost ur-terekin, txapelketagarrantzitsu guztiakirabaziak ditu Sere-na Williams tenisla-

riak. Bi baino ez zaizkio faltaGrand Slam gehien duen emaku-mezko tenislaria izateko. Horrekilusio berezia egiten dio. Baina ja-kitun dago Rion lehiatuko delaazken aldiz Olinpiar Joko batzue-tan, eta, aurten, horixe du helbu-ru nagusi. Banakakoa irabazinahi du; baita binakakoa ere, Ve-nus ahizparekin. Buruz buruko-an estu hartuko dute AgniezkaRadwanskak, Angelique Kerbe-rrek eta Garbiñe Muguruzak.

Roger Federer eta StanislasWawrinka izango dira gizonez-koetan faltako diren izarrak. RafaNadal ere kili-kolo ibili da azkenunera arte. Beraz, bi hautagai na-gusi daude urrezko domina ira-bazteko: Andy Murray eta NovakDjokovic. Irabaziko balu, AndreAgassiren eta Nadalen pare jarri-ko litzateke Djokovic, GrandSlam guztiak eta Jokoak irabazi-ta, eta erronkatzat hartu du.

Abiadurako hiru probatan —100 metrokoa, 200 metro-koa eta 4x100 txandaka—urrezko domina irabaztea hi-rugarren aldiz. Horixe du

erronkatzat Usain Boltek Rion. Gutxi diramunduko atletarik azkarrenari itzal egindiezaioketen aurkariak. Boltek geraezinazirudien duela hilabete eskas. Baina, uz-tailaren 2an, Olinpiar Jokoetarako sailka-tzeko Jamaikako Txapelketan, zartadaizan zuen ezker izterrean. Aste gutxianlortu du osatzea, eta baikor azaldu da.Agertu aurretik, zalantza guztiak uxatunahi izan ditu, eta azken bi Olinpiar Joko-etako balentria errepikatuko duen usteosoa du: «Azkarrago korri egin dezake-dala sentitzen dut». Lesio horrek, denaden, ikusmin handiagoa jarri die atletis-moko abiadura probei. Boltek arazorenbat edukiz gero, Yohan Blaken, TrayvonBromellen eta Justin Gatlinen arteko lehiaestua espero daiteke.

Atletismo probetan badira aipatu beha-rreko beste bi izen: Mo Farah eta AshtonEaton. Iraupen luzeko probetan nagusiziren Afrikako atletei aurre egin, etaurrezko domina irabazi zuen 5.000 eta

10.000 metroko probetan Farahek aurre-ko Olinpiar Jokoetan, eta berriro errepi-katu nahi du lorpena. Antzeko helburuadauka Eatonek, dekatloian. Historian,Daley Thompsonek bakarrik lortu du ha-lako balentria bat. Thompsonek 1980koMoskuko Olinpiar Jokoetan eta 1984koLos Angeleskoetan lortu zuen urrezkodomina hamar probako atletismo lehia-ketan. Maratoian, Eliud Kipchoge da izarnagusia. Lehiatu den zazpi maratoietatiksei irabazi ditu, eta munduko markatikzortzi segundora dago.

Emakumeen atletismoan, azken urtee-tako Olinpiar Jokoetako izarretako batfaltako da: Ielena Isinbaieva pertika jauzi-lari errusiarra. Herrialde horretako besteatleten antzera, kanpoan geratu da dopinauziagatik. Kasu honetan ere abiaduraprobek sortuko dute ikusmin handiena.Shelly-Ann Fraser Pryce da 100 metrokoairabazteko hautagai nagusia. Allyson Fe-lixek 200 eta 400 metrokoetan gailendunahi zuen, baina huts egin zuen 200 me-trokorako sailkatzeko proban. Caster Se-menyakek Londresko arantza kendunahi du 800 metroko proban, eta podiu-maren gorenera igo.

Baltimoreko marra-zoa ezinena jarrizioten aspaldi Mi-chael Phelps igeri-lariari. Marrazoen

antzera, gose ase ezina daukaPhelpsek. Dominen eta garai-penen gosea, hain zuzen. 22 do-mina ditu irabaziak Olinpiar Jo-koetan, inork baino gehiago.Haatik, beste lau irabazi nahiditu Rion, eta, ahal bada, urrez-koak. Erretiratzeko asmoa ber-tan behera utzi ostean, are gose-tuago itzuliko da igerilekura.2014. urtean, positibo emanzuen alkoholemia kontrol bate-an, eta bere irudia garbitu nahidu. Lau probatan lehiatuko da:tximeleta estiloko 100 eta 200metrokoetan, 200 metro estilo-etan eta 4x100 metro estiloetan.Tximeleta probetan, Chad LeClos eta Laszlo Cseh izango dituaurkari. Iazko Munduko Txa-pelketan lehen eta bigarrenpostuan sailkatu ziren. Estiloe-tan, berriz, azken hamarkadanigerilekuan izan den lehiarikikusgarriena errepikatuko du,Ryan Lochterekin. 11 dominaditu Lochtek, eta hark ere garai-penak lortzeko gogoz jarraitzen

du. Uretan, lagunak direlaahaztuko dute.

Betidanik miretsi du PhelpsKatie Ledeckyk, eta hura izangoda emakumezko igeriketanikusmin handiena eragingoduena. Londresko Olinpiar Jo-koetan, Ameriketako EstatuBatuetako ordezkari gazteenazen: 15 urte eskasekin. Urrezkodomina irabazi zuen estilo li-breko 800 metrokoan. Ordutik,hamabost domina irabazi ditunazioarteko txapelketetan, etamunduko markarik onenakditu 400, 800 eta 1.500 metro li-breetan. Olinpiar Jokoetarakosailkatzeko txapelketan aiseirabazi zituen 200,400 eta 800metroko probak. Baina SarahSjontromek, Federica Pellegri-nik, Leah Smithek, Jessica Ash-woodek eta Lauren Boylek ezdiote erraz jarriko.

Emakumeetan, dena den,Missy Franklin izan zen izarraLondresen. Urrezko lau dominaeta brontzezko bat irabazi zi-tuen, baina 2014an lesioa izanzuen bizkarrean, eta ikustekodago haren maila. Estilo libreko200 metrokoan eta bizkar esti-loko 200 metrokoan ariko da.

Simone Biles eta Kohei Uchi-mura. Horiexek dira gimnas-tika artistikoan aipatu beha-rreko bi izenak. 40 urte betedira Nadia Comanecik Mon-

trealgo Olinpiar Jokoetan hamar batlortu zuela, eta perfekzioaren ikur bihur-tu. Bada, berrogei urte geroago, SimoneBiles da ikur hori. Estatubatuarrak jadabadauka bere izena daraman akrobaziabat, gimnasta batek izan dezakeen ohorenagusietakoa. 19 urte besterik ez du, eta1,45 baino ez da luze. Haatik, EstatuBatuetako gimnastika artistikoaren etor-kizuna da. Munduko Txapelketetanurrezko domina gehien irabazi duengimnasta da: hamar. Duela lau urtetik ezdu txapelketa bakar bat ere galdu nazio-artean. Ziurtzat jotzen dira haren urrez-ko dominak banakakoan, barran eta sal-toan. Gainera, taldekakoa irabaztekoaukera du. Lehen aldiz lehiatuko daOlinpiar Joko batzuetan, baina horrek ezdu kikiltzen, eta ziurtatu du ohiko irriba-rrearekin ekingo diela ariketa guztiei:«Gimnastika kirol zoragarria da, eta irri-

barrez heldu behar zaie ariketei». BainaOlinpiar Jokoen historian bada madari-kazio bat: munduko txapeldunak ez duurrezko domina irabazten Olinpiar Joko-etan. Historian hiru gimnastak baino ezdute lortu madarikazio horri izkin egitea;azkena Lilia Podkopaieva izan zen,1996an. Madarikazio hori betez gero,Aliya Mustafina, Laurie Hernandez etaOksana Txusotivina dira podiumarengorenera igotzeko aukera handienaduten gimnastak, bakarkako proban.Taldekakoan, Ameriketako EstatuBatuekin batera, Errusia eta Txina izangodira hautagai nagusiak.

Gizonezkoetan, Uchimura japoniarraizango da lehiaketako ikurra. OlinpiarJoko batzuetatik besteetara MundukoTxapelketa guztiak irabazi dituen gim-nasta bakarra da: sei jarraian, 2009tik.Uchimurak berak onartu du goi mailaniritsiko den azken jokoak direla Riokoak.Manrique Larduet, Deng Shudi eta OlegVerniaiev haren hutsak aprobetxatzekozain egongo dira. Taldeka, Txina, Japoniaeta Errusiaren arteko lehia espero da.

LeBron James, StephenCurry, James Harden,Rusell Westbrook,Chris Paul, BlakeGriffin, Anthony Da-

vis... Arrazoi desberdinengatik,jokalari askok egin diote ukoAmeriketako Estatu Batuetakosaskibaloi taldearekin OlinpiarJokoetan parte hartzeari. Bainaosatu duten taldea joan ez dire-nak bezain ona da, eta, zalan-tzarik gabe, urrea irabaztekohautagai nagusia da. 1992koBartzelonako Olinpiar Jokoeta-tik, behin bakarrik ez du lortuurrezko domina, Atenasen,2004an; orduan, Argentinakirabazi zuen. Kevin Durant etaCarmelo Anthony izango dirataldeko izar nagusiak. Irabazizgero, Olinpiar Jokoetan hiruurrezko domina irabazi dituenlehen saskibaloi jokalaria izan-go da Anthony. Durant eta Ant-honyrekin batera, NBAren az-ken All Star txapelketarakohautatuak izan ziren bederatzijokalarik osatuko dute oraingodream team-a: Jimmy Butle-rrek, DeMarcus Cousinsek, De-

Mar DeRozanek, Paul Georgek,Draymond Greenek, KyleLowryek eta Klay Thompsonek.2006. urteko irailaren 1etik ezdute partidarik galdu. Ordukohartan, Greziaren aurka izanzen, Japoniako Munduko Txa-pelketan: 101-95. Halakorik be-rriz ez gertatzeko, Mike Krzy-zewski hautatzaileak oharraegin zien Riora joan baino lehe-nago: «Prestakuntza bikainaegin dugu. Alde horretatik, osopozik nago. Baina behar bainohobeto pasatzen dugu. Neurtuegin behar dugu hori, aurkarieierrespetua izan, eta serio joka-tu». Krzyewskik urrea lortunahi du entrenatzaile karguautzi aurretik. Olinpiar Jokoeta-ko azken bi finaletan aurkariizan duen Espainia eta Argenti-na dira podiumera igotzekobeste bi hautagairik sendoenak.Ez dira ahaztu behar Frantzia,Kroazia eta Serbia ere.

Emakumeen kasuan, aurre-ko Olinpiar Jokoetako podiu-mean izan ziren AEBen, Fran-tziaren eta Australiaren nagusi-tasuna espero da.

12 b RIO16BERRIA


RHARTU ETA PASA

Julen Etxeberria

Kipchogerenohea

Eskandalizatuta daudekirolari asko. Xumee-giak omen dira olinpiarhiriko logelak. Txikiak

dira, ez dago guztietan telebista-rik, Interneterako konexioakhuts egiten du tarteka, eta ura ezda behar den indarrarekin atera-tzen. Ez da agindu zietena, etahorrela ezin dira behar bezalalehiatu. Dena barne hotel batagindu zieten nonbait, eskumu-turreko eta guzti.

Nor da Kipchoge? 5.000 metro-koan munduko txapeldun etaolinpiar txapeldunorde izandakoatleta kenyar bat, eta egungo ma-ratoilaririk onena —maratoi ga-rrantzitsuenak irabazi ditu, etamarkarik onenetan bigarrena du:2.03.05—. Emaitza bikain horiekaberats egin dute. Iaz bakarrikmilioi erdi baino gehiago irabazizuen sarietan. Dirutza da hori, etazer esanik ez Kenya bezalako he-rrialde xume batean. Diru horri

Eskandalizatuta dauden ho-riek guztiek ondo egingo luketehalako kalapita sortu aurretikEliud Kipchogeri erreparatuta.

esker, eroso bizi da Kipchoge fa-miliarekin, Eldoret hirian.

Entrenatzeko eta lehiatzerakogaraian, ordea, Kaptagateko en-trenamendu gunera joaten da bi-zitzera. Luxu bakar bat ere ezdago han. Tira, bat: telebista txikieta zahar bat dago. Eraikina, be-rriz, adreiluz egindako eraikinbat da, uralitazko teilatua duena.Are xumeagoak dira logelak: ohetxiki bat eta gau mahai txiki bat,egurrezkoak, eta denborak de-

zente hondatuak. Kito. Kipcho-geren logelak, hori bai, apainga-rri bat du, koadro bat, eta bertanPaulo Coelho idazle brasildarra-ren esaldi bat dago idatzita —bai,brasildarra, kasualitatea!—:«Arrakasta izan nahi baduzu,errespetatu arau bat: inoiz ezesan gezurrik zeure buruari».Esaldi horri fidela zaio Kipchoge.«Ez dut hemen dagoena bainogehiago behar hobea izateko»,dio. Beste batzuk bai, nonbait.

Irudia b Rio de Janeiro

Gimnasio hoberik ez dago munduanGoi errendimenduko zentroetan orduak eta orduak igarota iritsi dira kirolari gehienak Rio de Janeiroko Olinpiar Jokoetara, baina Ipane-mako hondartzan badago aire giroturik eta milioi askoko balioa daukaten makinarik gabeko gune bat. Rio de Janeiroko herritar askogimnasio horretan ari dira estutzen jokoetan bete-betean egoteko. Itsasoari begira eta inguruak eskaintzen dituen baliabideei helduta,urrutira begira jarri eta ikusmira hobea daukaten gimnasio gutxi egongo dira munduan. PETER KLAUNZER / EFE

%45RION ARIKO DIRENEN

ARTEAN ZENBAT DIREN

EMAKUMEZKOAK

Azken ekitaldietako joerari jarrai-

tuz, inoiz baino emakumezko kiro-

lari gehiago ariko dira Rio de Ja-

neiroko Olinpiar Jokoetan. Brasil-

go hirian lehiatuko diren 12.000

kirolarietatik %45 izango dira ema-

kumezkoak, 5.400 inguru, duela

lau urte Londresen aritu zirenak

baino %1 gehiago.

Zaldiek ‘business’klasean egingodute bidaia Riora

HIPIKA bGizakiak bakarrik ez,300 bat animalia ere elkartukodituzte Jokoek. Hipika probeta-rako 300 bat zaldi ere lehiatukodira Rion, eta guztiek hegazkine-an egingo dute bidaia, businessklasean. Albaitariak, aire girotua,maila goreneko elikadura... Bi-daia egin aurretik, hamabost bategun igaro beharko dituzte zain-tzan. 3,5x2,5 metroko itxituretanegingo dute bidaia.

«Beldurra ematen duhasiera ekitaldiaprestatzeak, ekitaldimotela eta poetikoabaita. Zuzenekoaurkezpen batenparekoa da»Fernando Mirelles

Hasiera ekitaldiaren arduraduna

Phelpsek eramangodu AEBetakobandera bihar

IGERIKETA bEgun bakarra faltada Rio de Janeiroko Olinpiar Jo-koak hasteko, eta pixkanaka aridira zehazten herrialde bakoitza-ren kasuan nork eramango duenbandera bihar, hasiera ekital-dian. AEBen kasuan, MichaelPhelpsek edukiko du ohore hori.«Ohorea da aukera hau eduki-tzea. Oso harro nago». EuskalHerrian 23:00ak direnean hasikoda ekitaldia.

Belgikako gimnastak, olinpiar hirian,

entrenatzen. SERGEI ILNITSKI / EFE

hasi leku bila - berria · 2016-08-04 · hegoafrika futbol partida olin-piarra jokatzen hasita....

Documents