gag la constitucionalizacion del derecho-mar2017guidoaguila.com/images/general/5vf0yc.pdf ·...

12

Upload: nguyenhuong

Post on 30-Nov-2018

215 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

La Constitucionalización del Derecho —Según la Jurisprudencia del TC—

5

Guido Aguila Grados

— Según la Jurisprudencia del TC—

La Constitucionalización del Derecho —Según la Jurisprudencia del TC—

7

ÍNDICE PRESENTACIÓN.........................................................................................................................................15I. EFECTIVIZACIÓNDELOSDERECHOSFUNDAMENTALES 1. Controldeconstitucionalidaddelosdecretosleyes............................................................19

EXP.Nº0010‐2002‐AI/TC Caso: Inconstitucionalidad de los Decretos Leyes Nos 25475,

25659,25708y25880 legislaciónantiterrorista 2. Estadodecosasinconstitucionales.............................................................................................23

EXP.Nº2579‐2003‐HD/TC Caso:JuliaEleyzaArellanoSerquén 3. Habeasdatacontrapersonasjurídicasprivado.....................................................................27

EXP.Nº0390‐2007‐PHD/TC Caso:JoséOswaldoVidalRucabado 4. Causalesdeimprocedenciadelhabeascorpus......................................................................28

EXP.Nº6218‐2007‐PHC/TC Caso:VíctorEstebanCamarena 5. Amparocontranormaslegalesautoaplicativas.....................................................................31

EXP.Nº1535‐2006‐PA/TC Caso:EmpresadeTransportesTurismoImperialS.A. 6. Recursodeagravioconstitucional..............................................................................................33

EXP.Nº3908‐2007‐PA/TC Caso:ProyectoEspecialdeInfraestructuradeTransporteNacio‐

nal PROVIASNacional 7. Inicio y conclusión en el cómputo del plazo de prescripción de

amparocontraresolucionesjudiciales.....................................................................................37EXP.Nº0252‐2009‐PA/TC

Caso:MáximoValerianoLlanosOchoa8. AplicacióndelCódigoProcesalCivilalosprocesosconstituciona‐

les 41EXP.Nº4084‐2009‐PA/TC

Caso:FélixAmílcarTincosoSanRomán

Guido Aguila Grados

8

9. Integracióndesentenciasenlosprocesosconstitucionales............................................42

EXP.Nº0294‐2009‐PA/TC Caso:MargaritaDelCampoVegas 10. Límitesdelplazodeprescripción................................................................................................44

EXP.Nº5296‐2007‐PA/TC Caso:PolicíaNacionaldelPerú 11. Recurso de apelación por salto a favor de la ejecución de una

sentenciadelTribunalConstitucional.......................................................................................48EXP.Nº0004‐2009‐PA/TC

Caso:RobertoAllccaAtachahua 12. Actoslesivoshomogéneosenotrosprocesosconstitucionales......................................50

EXP.Nº0052‐2011‐PHC/TC Caso:OchoaVargasafavordeTeófiloMarioOchoaVargas 13. AmparocontraAmparoydemásvariantes.............................................................................51

EXP.Nº4095‐2010‐PA/TC Caso:MunicipalidadDistritaldeNepeña 14. Controldenormasreglamentariasporlaadministraciónpública................................52

EXP.Nº0025‐2010‐PI/TC Caso: Inconstitucionalidadcontra laOrdenanzaRegionalNº004‐

2010‐GRA/CR,emitidaporelGobiernoRegionaldeAyacucho II.PENALYPROCESALPENAL1. Incumplimientodelareparacióncivil.......................................................................................59

EXP.Nº1428‐2002‐HC/TC Caso:ÁngelAlfonsoTroncosoMejía 2. Cadenaperpetua.................................................................................................................................60

EXP.Nº0010‐2002‐AI/TC Caso: Inconstitucionalidad de los Decretos Leyes Nos 25475,

25659,25708y25880 legislaciónantiterrorista 3. Aplicacióndelaleypenaleneltiempo......................................................................................64

EXP.Nº2196‐2002‐HC/TC Caso:CarlosSaldañaSaldaña 4. Límitesaladetencióndomiciliaria.............................................................................................66

EXP.Nº0731‐2004‐HC/TC Caso:AlfonsoVillanuevaChirinos

La Constitucionalización del Derecho —Según la Jurisprudencia del TC—

9

5. Plazorazonabledeladetenciónpreventiva............................................................................70

EXP.Nº2915‐2004‐HC/TC Caso:FedericoTiberioBerrocalPrudencio 6. Flagrantedelito...................................................................................................................................76

EXP.Nº2096‐2004‐HC/TC Caso:EleazarJesusCamachoFajardo 7. Finesdelapena...................................................................................................................................77

EXP.Nº0019‐2005‐PI/TC Caso:InconstitucionalidaddelaLeyNº28568 8. Derechoanosercondenadoenausencia.................................................................................83

EXP.Nº0003‐2005‐PI/TC Caso:InconstitucionalidaddelDecretoLegislativo921,922 los

artículos2º,3º,4º,5º,6º,8º,12ºy3ºDisposiciónComplementa‐ria , 923, 924 artículo 4º , 925, 926 artículos 1º, 2º, 4º y 1ºDisposicióncomplementaria y927 artículos1º,2º,3º,4º,5º,6º,7º,8º,9ºy10º

9. Reincidenciayhabitualidad...........................................................................................................88

EXP.Nº0014‐2006‐PI/TC Caso:InconstitucionalidaddelaLeyNº28726‐ColegiodeAbo‐

gadosdelConoNortedeLima 10. Intervencióncorporal.......................................................................................................................98

EXP.Nº0815‐2007‐PHC/TC Caso:JustoGermanFloresLlerena 11. Plazoestrictamentenecesario...................................................................................................103

EXP.Nº6423‐2007‐PHC/TC Caso:AliGuillermoRuizVianderas 12. Investigaciónpreliminar..............................................................................................................106

EXP.Nº2748‐2010‐PHC/TC Caso:AlexanderMosqueraIzquierdo 13. Imprescriptibilidaddeloscrímenesdelesahumanidad................................................111

EXP.Nº0024‐2010‐PI/TC Caso:InconstitucionalidaddelDecretoLegislativoNº1097–14. Límitesalaprescripcióndelaacciónpenal.........................................................................129

EXP.Nº3693‐2008‐PHC/TC Caso:FranciscoMarcañaupaOsorio

Guido Aguila Grados

10

15. Concesióndebeneficiospenitenciarios.................................................................................131

EXP.Nº0012‐2010‐PI/TC Caso:Inconstitucionalidaddelartículo2ºyelprimerpárrafodel

artículo3ºdelaLeyNº28704 III.LABORALYPROCESALLABORAL1. Proteccióncontraeldespidoarbitrario.................................................................................137

EXP.Nº1124‐2001‐AA/TC Caso:SindicatoUnitariodeTrabajadoresdeTelefónicadelPerú

S.A.yFETRATEL 2. Proteccióncontraeldespidoarbitrario.................................................................................140

EXP.Nº0976‐2001‐AA/TC Caso:EusebioLlanosHuasco 3. Secretodelascomunicacionesdeltrabajador....................................................................149

EXP.Nº1058‐2004‐AA/TC Caso:SerpostS.A. RafaelFranciscoGarcíaMendoza 4. Régimenconstitucionaldeltrabajo.........................................................................................153

EXP.Nº0008‐2005‐PI/TC Caso:JuanJoséGorritiyotros‐InconstitucionalidaddelaLeyNº

28175 5. Jornadadetrabajo...........................................................................................................................169

EXP.Nº4635‐2004‐AA/TC Caso:SindicatodeTrabajadoresToquepalayAnexos 6. Negociacióncolectiva....................................................................................................................173

EXP.Nº3561‐2009‐PA/TC Caso: Sindicato Único de TrabajadoresMarítimos y Portuarios

delPuertodelCallao SUTRAMPORPC 7. Amparocontraamparoenmaterialaboral..........................................................................179

EXP.Nº4650‐2007‐PA/TC Caso: Cooperativa de Ahorro y Crédito de Sub‐Oficales de la

PolicíaNacionaldelPerú“SantaRosadeLimaLtda.”

La Constitucionalización del Derecho —Según la Jurisprudencia del TC—

11

IV.DERECHOCIVILDERECHODELASPERSONAS...........................................................................................................1831. Laconcepción....................................................................................................................................183 EXP.Nº02005‐2009‐PA/TC Caso:ONG“AccióndeLuchaAnticorrupción”2. Derechoalaidentidad...................................................................................................................192 EXP.N°2273‐2005‐PHC/TC Caso:KarenMañucaQuirozCabanillas3. Derechoalaidentidad–Sexo.....................................................................................................199 EXP.N°00139‐2013‐PA/TC Caso:P.EM.M.Representado a porRafaelAlonsoYngaZeva‐

llos4. Integridadpersonal........................................................................................................................201 EXP.N°2333‐2004‐HC/TC Caso:NataliaForondaCrespoyOtras5. Derechoalreconocimientodelapersonalidadjurídica..................................................208 EXP.N°02432‐2007‐PHC/TC Caso:RolandoApazaChuquitarqui6. Derechoallibredesenvolvimientodelapersonalidad....................................................211 EXP.Nº007‐2006‐PI/TC Caso:AsociacióndeComerciantesSanRamónyFigari7. DocumentoNacionaldeIdentidadcaduco...........................................................................213 EXPN°02310‐2013‐PA/TC Caso:LANPERUS.A.Representado a porLuisEnriqueFelipe

MiguelGálvezdelaPuenteDERECHODEFAMILIA.........................................................................................................................2171. Protecciónalafamilia...................................................................................................................217 EXP.N°06572‐2006‐PA/TC Caso:JanetRosasDominguez2. Modeloconstitucionaldefamilia..............................................................................................220 EXP.N°09332‐2006‐PA/TC Caso:ReynaldoArmandoSholsPérez

Guido Aguila Grados

12

3. Derechoatenerunafamiliaynoserseparadodeella....................................................223 EXP.N°01817‐2009‐PHC/TC Caso:J.A.R.R.A.YV.R.R.A.4. Unióndehecho.................................................................................................................................226 EXP.N°09708‐2006‐PA/TC Caso:LuzSofíaBacaSoto5. Unióndehechoydeberfamiliar...............................................................................................227 EXP.N°04493‐2008‐PA/TC Caso:LenyDelaCruzFlores6. Protecciónalasrelacionesfamiliares.....................................................................................230 EXP.N°1317‐2008‐PHC/TC Caso:FranciscoAntonioGregorioyJuanFelipeGasparJoséTu‐

delaVanBreugelDouglasafavordeFelipeTudelayBarreda7. PruebadeADN.................................................................................................................................231 EXP.N°00227‐2011‐PA/TC Caso:RenzoFabrizioMarianiSecadaDERECHODEMENORES......................................................................................................................233

1. Proteccióndelosderechosdelmenor....................................................................................233 EXP.Nº03247‐2008‐PHC/TC Caso:J.V.C.B.2. Interéssuperiordelmenor.........................................................................................................237 EXP.N°04058‐2012‐PA/TC Caso:SilviaPatriciaLópezFalcónDERECHODESUCESIONES................................................................................................................241

1. HerenciayDerechodePropiedad............................................................................................241 EXP.Nº03347‐2009‐PA/TC Caso:PontificiaUniversidadCatólicadelPerú PUCP DERECHOSREALES...............................................................................................................................245

1. Derechodepropiedad...................................................................................................................245 EXP.Nº0008‐2003‐AI/TC Caso:InconstitucionalidaddelArtículo4°delDecretoDeUrgen‐

ciaN°140‐2001

La Constitucionalización del Derecho —Según la Jurisprudencia del TC—

13

2. Inviolabilidaddelapropiedad...................................................................................................249 EXP.Nº07364‐2006‐PA/TC Caso:YeonImSongyOtra3. Expropiación.....................................................................................................................................250 EXP.N°0031‐2004‐AI/TC Caso:MáximoYauriSalazarymásde5000Ciudadanos4. Proteccióndelapropiedadprivadaconfiscada..................................................................252 EXP.Nº03569‐2010‐PA/TC Caso:AgrícolaCerroPrietoS.A.CDERECHODELASOBLIGACIONES..................................................................................................2551. Cobrodelasobligaciones.............................................................................................................255 EXP.N°2790‐2002‐AA/TC Caso:JoséLoayzaSupa2. Cobroindebido.................................................................................................................................257 EXP.N°043‐2007‐PA/TC Caso:JaimeRicardoDelgadoZegarra3. Préstamobancario..........................................................................................................................258 EXP.Nº1238‐2004‐AA/TC Caso:CarlosEverGamarraTapiaMusso4. Responsabilidadcivil.....................................................................................................................261 EXP.0001‐2005‐PI/T Caso:JoséAlfredoChinchaySánchezDERECHODELOSCONTRATOS.......................................................................................................2651. Límitesalalibertaddecontratación.......................................................................................265 EXP.N°2670‐2002‐AA/TC Caso:CooperativadeTrabajoyFomentodelEmpleoSantoDo‐

mingoyOtras2. Contratoley........................................................................................................................................266 EXP.N°0005‐2003‐AI/TC Caso:CongresistasdelaRepública3. Cláusulapenal...................................................................................................................................269 EXP.N°5311‐2007‐PA/TC Caso:CompañíaDistribuidoraS.A

Guido Aguila Grados

14

4. Responsabilidadsocial..................................................................................................................270 EXP.N°0048‐2004‐PI/TC Caso:JoséMiguelMoralesDassoymásde5000ciudadanosSOCIEDADES.............................................................................................................................................2731. Reduccióndecapitalyoperación“acordeón”.....................................................................273 EXP.N°00228‐2009‐PA/TC Caso:FlordeMaríaIbáñezSalvador2. Sistemadesupervisióndeimportaciones.............................................................................279 EXP.Nº2226‐2007‐PA/TC Caso:BureauVeritas/BivacyOtra3. Transformacióndeunasucursaldeunaempresafinancieraex‐

tranjeraenunaempresaconstituidaenelPerú.................................................................283 EXP.N°0005‐2005‐CC/TC Caso:BancoCentraldeReservadelPerú

La Constitucionalización del Derecho —Según la Jurisprudencia del TC—

15

PRESENTACIÓN

l término“Constitucionalizacióndelordenamiento jurídico” fuecreadoporel ju‐rista italianoRicardo Guastini y fue presentado por primera vez como título deunapresentaciónenelXVCongresoInternacionaldeDerechoComparado Bristol,

1998 . El ensayo estaba en versión francesa y aunque tenía como apellido “El casoitaliano”,esdeunaaplicacióncasiuniversal.Elmismoautorreconocequenotieneunsignificadounívocoypermanente.

Guastini propone entender por dicho término al proceso de transformación de unordenamientocuyoresultadofinalesquelanormaconstitucionallohayaimpregnadoensutotalidad.LuisPrietoSanchísutilizaeltérminode“Constitucióninvasora”paragraficarestemodelodeConstitucióncomonormajurídica,mudandosucaracterísticaoriginal de norma política predominante. El profesor de la Universidad de Génovatambiénreconocequeesunconceptosugestivoeimprecisoporloqueestableceunaseriedecondicionesparasuconfiguración:

1. LaexistenciadeunaConstituciónrígida.

2. LagarantíajurisdiccionaldelaConstitución.

3. LafuerzavinculantedelaConstitución.

4. La“sobreinterpretación”delaConstitución.

5. Laaplicacióndirectadelasnormasconstitucionales.

6. Lainterpretaciónconformealasleyes.

7. LainfluenciadelaConstituciónsobrelasrelacionespolíticas.

Estefenómenonohasidoajenoennuestropaís.Enmayoromenorintensidadsepre‐sentanlassietecondicionesenelDerechoperuano.Elanalizarestascondicionespro‐puestasyencontrarlasen la jurisprudenciadenuestroTribunalConstitucionaleselpropósitodeltextoquetieneentremanos.Porello,lohemostitulado“LACONSTITU‐CIONALIZACIÓNDELDERECHO”,ypretendemosseleccionarlasprincipalessentenciasconstitucionales que el supremo intérprete de nuestra Carta ha elaborado para elordenamiento jurídiconacional.Algunasvecesampliándolo,otrascreándoloyhastacorrigiéndolo,elTCsehaconvertidoenlaprincipalfuentedelDerechonacional.Yno

Guido Aguila Grados

16

sóloanivelconstitucional,sinotambiénlegal.LaimagenenlaqueseveunestudiantedeDerechoounabogadopremunidodesucódigo,yconellolasensacióndeserdueñodetodoelDerecho,eshoyunaimagenobsoleta.Loscódigos,aúnensusedicionesmásactualizadas, sólo traen las modificaciones legislativas. La Constitucionalización delDerecho se caracteriza por las modificaciones jurisprudenciales, normalmente másdinámicas que las legislativas y, por ello, ausente en el formato tradicionalde com‐pendios legislativos. Los numerosos cambios realizados en la legislación nacional apartirdelosfallosdecasosconcretosenlosprocesosconstitucionalesdela libertadhábeascorpus,amparo,hábeasdataycumplimiento ,principalmente,seencuentrandispersosenlos40precedentesvinculantesylainasibledoctrinajurisprudencial.

EnlassiguienteslíneaselprofesionaldelDerechoencontrarádemaneraordenadaysistematizadalaConstitucionalizacióndelDerechoperuanolossiguientesámbitos:

EfectivizacióndelosDerechosFundamentales

PenalyProcesalPenal

LaboralyProcesalLaboral

Civil

Tenemosla ilusióndequeconesteaportemuchosabogadosenelPerútendránunaherramientaadicionalparaalcanzarsussueñosprofesionales.

GuidoAguilaGrados