g. B. C.DISSERTATIO

HISTORIAMECCLESUE REFOR-MATJE m SVETHIA

EXHIBENS,

Cujus PARTEM PRIMAM,Suffrag, Ampttff, Senat. Pbilof, in Reg. Acad. Abcfuf.

PR^kSIDE

Mao. j oh a n n e. BILMARK?

Hist. _. Phil. Pract. PROF. Reg. & Ord,nee non Facuk. Phil. h. c. DECANO,

Publicce dhqidfvtioni offertGABRIEL TIDGREN,

Westro - Gothu?.Iw AUDIT. SUPER. Die ?. Martii A. MDCCLXVIII.

Horis Amemeridianis,

AB 0 MImpreffi. JOH. C, FRENCKELL,

VIROMAXIME REVERENDO Atque AMPLISSIMO?

D-.no C A R O L ON O R I N G,

S. S. THEOL. DOCTORI, ECCL. SVEC. Qvx. LOND.ANGL. EstjAntehac PASTORI Ac PR_£POSITO GRA-

VISS.MO, M.CCENATI MAXIME COLENDO.

11/Jos fuit antiquis, Diis tutelaribus aras^JVi Et libros magnis facrificare Viris;Sie celebris Elacci Mecenas prcefidet Odis^

Sie a laude Maro Ccefaris infit opus.Hcec licet imparibus vejligia paffibus urgens

Dum TI.BI primitias liboy VIR Ample. meafiNon equidem valeo feris TVA tradere fceclis

Nomina. vel farnarn perpetuare TUAM.Jlla mccc non laudis egent, celebrata manebunt^Virtuti Iff meritis dumfamulatur honos:Immemor usque TUI nee clego favms^ vi illi

Hoc dare me fperem munere poffe vicem.Afl patiare tarnen. TUA quo benefada colantur y

Fiat tct hcec animi pigniis opella mci.E(l TUA prcefertim non fegnis gratia^ quce me

Aoniis fecit non dare terga Deis;Hcec igitur cape dona favens y PATRONE. dientes

Au£ioremque inter perge referre TUOS.Max. Rev£Reivd. Ac Amj.liss, NOMiNIS TUI

Cuttor HuniillimuSGABRIEL TIDGREN.

§. I.

Quamvis Religio, Chriftiana imprimis, fitpraeftantiffimum donum a Supremo Numi-ne mortalibus concefium; quippe qu« na-turales intelieftus noflri tenebras diflipat,

voiuntacem mandatis Divinis obedientem reddit,hominibusque ita virtutum ac falutis viam ingreffu-ris iuculentiffimam prsefert facem; tantarn tarnen de-prehendimus nonnuliorum pravitatem , vt bujusfplendorem nee ipfi.acie fatis conftanti fuftinere qu?-ant, nee alios in eodem verfari permittant, fedSanftiflima DEI Oracula corrumpant, <& ab oculishominum, vt maxime perniciofa, removeant, fuaviciffim placita, turpifllmorum vitiorum pabula, i-lis graviter obtrudentes. Magni prascipue taliumtechnarum fabripatores fuerunt Joves Capitolini,Pontifices Romani, Hi quidem ir> initio fatis mo»defte fefe geflerunt & intra pelliculam fe continue-runt fuam; quum autern ab Imperatoiibus magnisbeneficiis onerati potius quam honorati eflent, mo-re ingenii humani» quod fpes improbiflimas conc-pit, infperata confecutum, criftas erigere, altiora

A 2 fpirare,

4fp.rare, dornmatum extendere & omnia demumorbis Chrifiiani fceptra fuo fubjicere pedo funtmo-liti. Qaum vero tantis tamque perverfis machina-tionibus ratio vel tantillum culta refragaretur, igi«tür hi Religionis promachi fcilicet, ipfam Religio-nern ex animis hominum oblitterare ftuduerunt ,_k contra ea vanas fuperftitionum prasftigias intro-duxerunt. Ne autern e veterno expergefierent,variis delinimentis, quae pravo hominum ingenioconveniunt, eos demulferunt. Sie graviflima fcele-ra, dum vel fpecie Romana facra propagandi com-mitterentur vel tradita fifco Pontiiicah infigni pecu-niarum fumma expiarentur, in foro tarn Soli quamPoii, pro ea, quam fibi vindicarunt, pqteftate, faci»le remiferunt Romani Antiftites. Immo indulgen»tiis tantura ftatuebatur pretium, & vim adeo Divi-nam eis inefie nugabantur, vt non folum adpcen_.,verum etjara ad culpae remiflionem valerent.

Quid Cives facerent, audet cum talia Princeps ?Quid t Quod ficut venum omnta expofuerunt, ita

foedifilmae etjam Harpyiae in numerum San_iorumbaud operofe fuerint relatae, modo circa vitae exi-tum crumenas Monachorum fatis diftenderent.. Totraferrimas artes in robur fuper-eminentis dominiiPontificalis, fed in extremam generis humani pernici»em, excogitatas, argerriroe tulerunt cordati quivisViii. Sed qaum hinc horrendas JOH. BUSSI flammasperpenderent, inde graviffima Anathematum fulmi-i_a exticnefcerent, plerorumque ltudiujn reforman-

di

5di ecclefia-m intra pia fubftitit vota. Enimvero dumPontifex R. Leo X. in profundo voluptatum (inuotiatur, dumque ex Sedis Apoftolica. culmine fubpedibus c__lum atque terram fpeftat, occafione in-dulgentiarura. in eompitis etjam & tabernis Ger-manieis vena!ium,excita.usMegaianderLUTHEßUS,pravis Pontificis moliminibus fefe fortiter oppofuit,tantamque rerura mutationem tarn in Ecclefia quamin Rebuspublicis im-portavit, vt novum Saeculum»revocato Evangelio, condiderit. Quanta fint piihujusHerois in Ecclefiam meritajamdicereapropofitonoftro ninY.s foret aiienum. Sufficiat monuifle, quodadl LecVionem Scriptura. S, homines cujuscunqued.gnitatis ac conditionis admiferit, commenta Pon-tificia valide confutaverit, docftrinam, Sacrarum litte-rarum regulis convenientem, propofuerit, atque gra-viflimum au_toritatis Ponti.icia. jugum, Divinoauxilio, fortiter excufierit.

11.

Sed non diuturna halcyonia egit Ecclefla, a men»dis Pontificiorum repurgata, Inimicus enim Ziza*nia inter triticum, quod überem pollicebatur pro*ventum, feminare inftituit, utque meflem in ipfaherba interciperet, ftatim a primordio in id incubu»it, vt vel variis hasrefibus Ecclefiam dilaceraret, velSchifinatibus excitatis animos Evangelicorum invi-cem redderet infcftos. Primus turbo exftitit in i-pfa Saxonia. Dura cnira LUTHERUS Ecclefia. & re-

A * for-

6formand_e __ pacandae fedulam impenderet operarn,CAROLOSTADIUS Archi-diaconus Wittembergenfis,Vir cetera do&us, fed, turbulento, quo fuit, animoitcrum iterumque in transverfum aftus, ignoransquae fata Lutherum manfiffent, fuccrefcentem DEIplantationem fenne difperderat. Fanaticifmi enimfpiritu potius abreptus, quam debito pietatis Zeloduc.us, in jpfas San-ftorum imagines, quae in tem-plisfervabantur.fa.vire incepit, eafque penitus ab. -lendas e-fie ftatuminavit. Immo in ipfis graviflimisdogmatibus, pra.fertim in articulo de Sacra Ccena,a Scriptura Sacra & a Luthero receflit; veram a:-que realem praefentiam corporis & fanguinis Chri-fti in augufto hocce Sacramento admodum negans.Verum bos motus fua & pr_efentia & prudentiabrevi poft compofuit Lutherus* faftumque eft, vtCaroloftadius paucos in Saxonia inveniret adfeclas.Eodem circiter tempore & alibi locornm parem Ec-clefia. reformationem fufceperunt alii, quos interprimo loco nominandus eft Ulrtcus ZWIhGLWS ,Paftor E-clefia. Tigurina. in Helvetia. Scilicettui-baverant admodum Ecclefiam acerriniae contentic-nes inter Monachos Dominicanos & Franciicanosde immaculata Virginitate B MARI/Ej quorum utri-que vt placita fua con-firmarent. non folum crebrasapparitionum prapftigias jactitarunt, fed etjam vari-is ftratagemafibus» qua. horrendam iftorum tempc-rum barbariem fapiunt, ufi funt, vt adverfariosfuos confunderent. Enimvero quum conftitiftet,quod Papicolae venenatas hoftias in S. Ccena eis

ccnvi-

7convivis porrigere non duhitaffent, qui atroces eo-rum ferre non potuerunt injurias; finguli, quibus fa-lus" tarn civilis quam aterna cura. fuit, tantorumabufuum abolitionem atque Ecclefi._ reformationemvehementer defiderare inceperunt. ExulceratosHelvetiorum animos infuper exafperarunt LegatiPontificum R., qui per nundinationem sndulgenti-arum ingentem pecuniarum vim ab affi;<_tis Helve-tiis ea tempeftate extorlerunt. H_ec omnia probenoverat Zwinglius; quamobrem cum ad EcclefiamTigurinam A. rjTip vocatus eflet, Pontificis avar:-tiae fcfe oppofuit, Samfonem Francifcanum Medic-lanenfem indulgentias vendentem repreffit, atquetarn Pontificem, quam ejus Legatos officii fui ad-monuit. Tandem, babitis variisSynodis, Reforma-tio Ecclefiae in multis Helvetias pagis fufcepta atqueperacta fuit. Sed majori fervore in Srduo hoccenegotio fefe geflerunt Helvetii, quam Germani,adeo vt imagines __ alia priftini cultus veftigia eTemplis removerint omnia. Quid 7 Quod Zwingliusipfe, dum pagi, Pontifici_e Religioni addicli, con-tradis copiis Reformatos opprimere ftuderent, exer-citum, ex fuis adfeclisccmpofitum, duxerit. fed in gravipra-lip A. 15_j i occubuerit. Opus aZwinglio inceptumcontinnavit Joh. CALVINUS^ a quo Reformatae Ec-clefia_addi<_ii nuncupantur Ca.vini.___; quemadmodumAMERSCIS VESPUTIUS fuum dedit noxuen lndi_eOccidentali, a COLUMBO licet dete_t_e. Sicut auteranos Evangelici potius quam Lutherani dici volumus jita Calvini adfeclae Ecclefia Reformata potius, quamCalvinifta* falutari optant. §. Iil»

8§. 111.

Licet Calvinus pleraque fua dogmata ex B. bu»tbero fumferit mutua, in multis tarnen ab eo feces»fit. Sed vere dici poteft de illo, quod de EPICUROpridem profeffus fuit CICERO: Democrito qua.damadjecit, perpauca mutans, fed ita, vt ea quse corri-gere vult, mihi quidem depravare videatur (<?).lnterim tarnen quum Lutherus, magnam, uti parerat, in Germania confecutus fuiffet au£toritaten) ,Calvinus quoque & ceteri eorundem dogmaturnDo__ores, vt tarn fuis placitis robur adderent, quatnGermanos & alios populos in fua perducerent ca-ftra, itcrum iterumque jacYitarunt: Ecclefiam ficdi&.rn Reformatarn parum adeo ab Evangeiica dis-fentire, vt tota difcrepantia in verbis tantummodoconfifteret. Fatemur quidem has Ecclefias in ver-bis differre, fed fimul erit admittendum, quod fen»fus horum verborum tanti fit momenti, vt ad ho-minum aeternam vel falutem vel condemnationemvergat. Notum enim eft, quod Reformati ftatuant»quoidam homines jam ab aeterno vel ad felicitatemvel ad exquifitiffimos cruciatus ita cffe deftinatos ,vt, quidquid moliantur & agant, neceflitatem fatifui nequaquam elu-tari queant; conftat vero fimulquod Evangelici inevitabiie ejusmodi decretum,vt Sapientia; atque Bonitati Divinae e diametro ad»verfum, penitus rejiciant. Prseterea dum Evange»lici, ad tenorern inftitutionis S. Coenae, docent cor-pus & fanguinemCHßlSTl inhoc Sacramcnto vere

&

9realiter & fubftantialiter adeffe, & convivis, in, eum 8tfub pane atque vino exhiberi. Calviniftae contra autu-mant, panem _. vinum effe tantummodo Symbolacorporis & fangvinis Salvatoris noftri, cum quibusipfe fpiritualiter & per fidem unitur. Enimvero noaomnesßeformati in dogmatibus fuis aequaliterab Ec-clefia Evangelica recefferunt, fed propius ab eademabfunt nonnulli. Hos inter praecipue nominandus eftJacobus ARMINIUS, Remonftrantium antefignanus,qui cym in eo erat occupatus, vt Joh. CALVINUM& Tbeedorum BEZAM contra Sublapfarios defende-ret, ipfemet non tantum de veritate fententiae,quam fibi confutandam fumferat, fuit conviftus, fedulterius procedens, Do&rinam de abfoluto decretoimpugnare ccepit, gratiamque adeo DEI Univerfa-lem adferere. Et quamvis h_ec fententia in Syno-do Dordracena damnaretur, multi tarnen, tarn ali-bi, quam in Gallia fuerunt Eruditi, qui ad partesArminii accederent, abfolutumque decretum pro-fcriberent, Eodem prorius modo fuam fententiamde vera praefentia corporis & fanguinis Chrifti inS. Ccena exafciatam perpoliunt Reformati, vt mini-mus ab Evangelieis diffenfus adpareat. Hinc Cl.STAPFERUS: Reformati flatuunt quidem corporis& fcmguinis Chrifli prxfentiam realem, veram, fedfpiritualem, dum ea adfmt vi & efficacia fua. _V_*-gant atitem prxfenttam corporalem &> fubftantialem ,qttam nulltus ufns, impofjibilem & fidei Analogia con-trariam efje docent. Negant propterea etjam, mdi.grios verum Ckrifli corpus & fangtnnem accipere. Et

B paucis

10paucis interjeC-is idem Au_.or ira pergit : Subfcnbimttsitidem Coufejfionis Aaguflauj/ Articulo X. qttod cotpus& fanguis Lhrjfli vere adfni /&> difiribuantur vefceu*tibtts in Ccena Domini (J/) Entmvero vel ex his inmedium aliatis adfatim conftat, quod Calvinift?emagnificis demonftrationum adparatibus vei fucumlimplicionbus faciant, vel nodum in fcirpo qusrant,dum ftatuunt corpus & fanguinem Chnfti in SacraCcena vere & realiter adeffe, & tarnen hanc dein-ceps phrafin virtuaiiter foiummodo interpretantur,Quts, qua?f_>, ferret hominem calculos ita fubducen-tem : Anima vere & reaiiter adeft corpori noftro ;Ergo virtualiter tantum, non fubitantiaiuer, eidernadeft. Potiori jure ita foret concludendum: Ergo &fubftantialiter & virtualiter eidern adcst. Fatemurequidem, quod modum prarfentis corporis & fan»guinis Chrifti in pane & vino non cognofcamus ;fed quis adeo perfrictae frontis effet, vt curta in-genii atque rationis fuae decetnpeda immenlam My-ftoriorum Divinorum abyflum metiri conaretur.Verum ulteriori harum opinionum examme fuper-fedemus, ne extra oleas vagari videamur.

(4) Vid. CICEROMS Libr. 1, de linibus bo». & »_./, (b) Vid,Tbeelog'l4 Pokmie* Tom, V, p, tn, 2,30 0" 232,

§. IV.His pnemiflis, inftituti ratio poftulat, vt intra

definitam tractationis orbitarn nos recipiamus, fuc-cincle expefituri Hifloriam Ecclejne Reformatte in Pa-

iria.

11tria. Quamvis igitur GI. mcm. Rex Suethiae GU-STAVUS I. non tantum natale folum a Chriftiernityrannide in libertatem & tranquillitatem vindicas-fet, fed etjam auguftum Reformationis opus felici*ter peregiffet, omnemque navafiet, operarn vt do-cirinam Evangelicam a quavis heterodoxia puram }

fartam teclamque confervaret; fua tarnen au&oritate& gravitate impedire non potuit, quintarn Catholi»ci iterurn iterumque refurgerent, quamßeformati perpfeudothyrum aditum fibi in has oras pararent.Ferunt nonnulli, quod Nohilis quidam Polonus ,JOHANNES de LASCO, quem propter ReligionernCalviniftieam ex Anglia ejecerat Kegina MARIA,& qui paullo poft foium Danicum, quorfum fe con-tulerat, vertere coaftus fuiffet, a GUSTAVO inSuethiam arcefiitus fuerit; fed quum res fucceffucaruerit, de hac invitatione multi non immeritodubitant (a). Extra dubitationis autern alearn po-fitum eft, quod interea dum GUSTAVUS cum DaniaeRege in Regnorum confinio -conventffet, vt taraantiquas quam nuper oborras controverfias compo-neret, varii tumuitus propter Religionis negotiumin ipfa metropoli exftiterint. Taceo alios, fed no«tandum eft, quod Melcbior Rinck & BrnbardusKnipperdbllinck ex Germania cum Hollandica n.vepervenerint: quod auda_.er ingrefii fint TemplumHolmenfe, diftum S. ffobannis, organa ejecerint, f.a-tuas & imagines confregerint, tantasquc turhas ex*citaverint, vt vulgus inter claram Evangehi ductri-nam & perverfos hofce Zelotas fiu_.uaverir, Poft-

B % quam

12quam autern Rex c.o:_.urn redierat, cauffamque ho«ium motuum cognovcrat, hos turbatcres carcerfmancipavit, pofteaque eosdem regno proferipfit, ca-pitis pcena ipfis indtdfa, fi unquam in Suethiam re-verti auderent (_>). Novimus equidem, quod hiNovatores ad claffem Anabaptiftarum vulgo refe-rantur . idem tarnen cos Spiritus, qui Caroloftadi-um, Zwinglium & Calvinianos piurimos agitabat ,& ad organa cum ftatuis & imaginibus, quse inno-cua tarnen erant Tempiorum ornamenta, ejiciendaincitabat. Nam Caroloftadius, tit vidimus, ineptafua doeendi ratione populum eo perduxit, tit fefeChriftianum per imaginum fracYionem arbitraretur,Et in GaHia ac Belgio Calviniani paffirn imaginesgaltaria & organa fubverterunt. Ac ne quis opine-tur, veteres Zwinglianoe & Calvinianos ita folum-modo faeviiffe; Berolini etjam, übi non Calvinianisfed Reformati falutari cupiunt, noftu intemploCa-thedrali altare medium & imaginem crucifixi confre-gerunt, ac in fluvium Spream projecerunt, & pofteadies aiiquot confumfemnt fubverfione altaris magni»imaginum crucifixi, baptifterii cum in aede faeraturn in ccemiterio, & deniqne fclopetis in ferreamauroque obdu-tam crucem Templo impofitam glan»desmagnavi, fedirrito conatu,vibrarunt (.*).

(.i) Vid. DALINI Ihjlor, Sverb. Tom Itl. p.m, 444, (b). Vtd.T.AAZII b-.vent. nffior. Bel, Svio-Gotb. p. m. rjB. (<r), V.d.Job. LUCII Dresstenfis Wabrhaft/ger Beriebt über dat ztiSramfurt an der Oder gedrttcbte Calvinifcbe Biuhkin,

§" v.

13§, v.

Conttnent Scientia? Mathematicse tot & tarnexquifitas deiicias, vt homines exceili ingenii ea»rundem cognitionem fibi comparare plerumque fo-leant. Quamobrem etjam de Jefuitis confiat, quodpoflquam Rel-gionem Papifticam per Imperium Chi-nenfe propagare decreviffent, negotium tanti mo«menti demandaverint Viris, rerum MathematicarumpericiiTimis; qui bas difcipbnas profitentes & earuraufum curiofis Chinenfibus oftendentes, Cahtam fibiacquiflverunt farna m, vt in ipfajrn Aularn fuerintadmifli. 3. Religionis fuae fundamenta in multorurncordibus dextre pofuerint; quae tarnen paullo poft,quum impotenter fe gererent, penitus everternnt.Parem fenne feenarn in Patria noftra fub ERICOXIV a Calviniftis ludi cceptam» perhibent Armales.Quum enim hie Princeps ingenti litterarum ftudioflagraret & difciplinis pra_cipue Mathematieis valdedde__aretur, ad fe arcesfendum curavit Dionyft*iim BEURREUM, qui Reformatae Religioni fuitaddiftus, vt ab ipfo tarn in Mathefi, quam praeci»pue in Aftrologia inftitueretur. Nee partibus fuisdefuit BEURREUS, verum longius progreffusi quamRegi GUSTAVO I. circa aufpicia muneris fui pro-miferat; atque impetrata Principis gratia, quotiesoccafio ferret, de praeftantia Relig-onis fuaß magni-fice differuit; fperans fe, partim Principem, quivarius admcdum fuit, in fuam fententiam fenfimperdufturum, partim etjam liberum Religionis ex«ercitium adflidis Galvinianis in Suethia procuratu»

B 3 rum»

14rum. Religiofum hunc Mathematicum, qui fubli»rnia jucundis temperare apprime novit, haud invi-tus audivit ERICUS, nee facra ipfius dogmata im-probavit; quare multa ab hoc Principe fibi pollice-bantur Calvinifta£, poftquam imperii haben_s ca«peffiviffet. Interea BEURREUS novas meditabarurtechnas in gratiam Reformatse Ecclefiae. Quutnitaque ERIGUS ea tempeftate tasdas conjugales para-ret, BEURREUM.jue in intimae familiaritatis jura ad»mififlet, hie opportunarn adeo occafionem haud neg»ligend_m effe cenfuit. fed ERICO perfuafit, quodAnghaePrinceps ELISABETHA tot gratiis, virtuttbus& tarn ingentibus dotibus praedita eftet, vt fi velfingere ipfe veilet, nee meliorem nee prapftantioremthori Sociam exfpeclare poffet. Sed in his omnibusnon tarn ERICI, quam Calviniftatum, cauffam egitBEURRELJS. Satis enim pr_pyid.it?, quod fi has nu-.ptias conciliare poffet, ERICLS viciffim E.LISABE-THT, quae Reformatam profitebatur Religtonem,amorem fibi confervaturus, ilhus fidei adfeclis com-moda quaedam tanto minus deneg ,ret, quod eademSacra ipfe probaret. Sed quum ELISAfETHA p're.«ces ERICI, quantumvis ambitiofi, dexrre eluderet,molim.ina quoque BEURR.EI ex hac parte incaffumturn cefid-runt (a). Ctrca idem t<*tr.pus GeorgiusPctri, queui fua familiarjtate drgnatus fuerat LRI-CUS, opus a BF.URPEO inceptum pro ea, quaturn poiktit, au_.oritate continuavif, Regetr.que inpartes Caivinianorum pertraxit, ceu teftatur NIE-HENKIUb (_-). lnterim cardo feheis fuecefTus Cal-

vinifta-

15viniftarum in BEURREO vertebatur; qui poftquampurpurea dignitate ornatus effet, nullarn pratermifitoccafionem, qua Religionis fuae fiorem promove»ret. Edidit enim BEURREUS Scriptum, in quoAuguftanam Confeflionem, ejus Apologiam atque■Lutherum pro fuis dogmatibus aliegaverat, man-ducationem indignorum oppugnaverat, Panem <&Vinum Ccense Dominicse effe nuda rerum abfentiumfymbola finxerat, negaverat etjam Ohnftum proimpiis fangutnem fudiTe. Sed quod fcriptum foli-de refutavit Arcbi-Epifcopus Upfalicnfis LAURENIT»US Nericius (c). Interea in fuas partes perduxit quen-diu. J/bannem Ofeg & pro ea, qua apud Regemvaluit gratia, eflf.ctt, vt ipfe Epifcopatum Arofien-fem obtinuerit. Hie aliquamdiu celavit propenfumfuum in Calvinianos animum, fed deinceps a bello,quo impediti Mcrcatores Suethiei vinum ex Hifpa-nia &. Belgio .advehere non poterant, occafionem.fumfit, Caivinianorum placitum, quod S. Ccena inalio potu, quam .vino, urgente nectfficate, admini-ftrari poftet, paffim dflen.inandi. Etfi enim A. 1563.fundamentis fidei de Sanguinis Dominici participa*tione in vino & non alio potu, communi Cleri Sue-cani confenfu collec.ts fubfiripfiffet; attamen quum aGeorgio Petri audiviffet, R<rg- m velle, vt Paftoresabsque omni tergiverfatione adminiftrarent S. Coe-nam in q< o-unquc hquore farrum poculum porrigereposfent, Doecefanis fuis perfuadere pecultari Epifto-la,datad. 25. September An, 1564, annifus eft, idre&e fieri; quamobrem Epifcopum hunc per con-

temtum,

16tteratum, vt videtur, nuncuparunt liquoriflam (d),Mox autern h_ec fententia evanuit, fufficiente inufum Euchariftiae vino in Svethiam allato. Verumnon una fuit tempeftas, qua Ecclefia Evangelicatunc temporis in Suethia agitabstur : ali3m enirnhaud ita tnulto poft excitavit id«m Aeolus Hyper-boreus BEURREUS, qui Calvinianis, quos ex Galliain Suethiam vocaverat, liberum Religionis exerci-tium procurare impenfe moliebatur. Aegre admo-dum hi tulerunt, quod ab Evangelieis Haeretici di-cerentur, contendentes, fe effe orthodoxos. Nihi-Io taraen minus Sacerdotes a Rege ERICO enixepetierunt, vt ipfi ejicerentur, ne partern finceramEvangelicorum traherent; fed ipfe arduam hanclitern reliquit indccifam (e).

O) Vid. LOCCENII Hiftor. Suec. p. 347 feg. (f DALINIHitt.or, Pstr. Tom, VI, p, 414. (B) ln Oratione S<eeuUrip- 2X. (0 Vid. BAAZtI Inv. Hifl, Ecci. p. 290 feg.CO Vid. SPEGELS Hijl. Ecclef. Part. I. p, 3^B (')" Cet!f>DALINI Ilifl, eit, p, m, f°2> -793.

§. VI.Tragici \\tae exitus, qucs fequenti tcmpore

habuerunt BEURREUS, GEORGIUS Petri &. ipfeRex ERICUS XIV. impediverunt, ne Calvinifta? fu-am libere profiteri poffent religionern. ERICO, defolio Imperii dejedrto, fucceffit ejusdem Frater Jo-HANNES 111, qui, ineunte*adolefcentia,magna, qui-dem dedit prudenti_e, magnanimitatis & conftantiaefpecimina, fed qui Rex fa.Tus, ad.o fui disfimitis

fuit,

17ftjitj utcives Principem, nuper optimum, vix cogno-fcerent. Quamvis enim JQHANNES, dumMagnumDucatum Finiandiae regendum fufceperat, teftamentoRegis GUSTAVI 1, in quo inter alia fancitum fuit,vt Reltgionem Evangelkam fartam teftamque tarn ipfetquam hujus pofferi confervarent, fefe obftrinxifletjquamvis etjam eandem promiflionem plenius, dumad gubernacula imperii Sveo-Gothici pervenir, con»finnafler, additQ editfto, vt qui fedarias fequerenturopiniones, nifi eandem nobifcum complecli vellent veri-tatem, imra anni fpatium e regno omnes difcederent ;ab his tarnen ommbus promiflis Rex difceflit, atqueConjugi fuae gratificaturus, uc Pontificiam religio.nern in Suethiam poifiiminio imroduceret, Lithur-giam a (econfictam, quse media itjter Evangelicam &Catholicameffet (d), eivibus partim propofuit, partiraobtrudere conatusfuir, adeo vt cum vera Religione a-_fum fenne conclaroatumque t-fle videretur. Deceterofub hoc Rege h_erefis Liqmrifiarmfi 9 de quibus nuperlocuti fuimus, magis magisque ingravefcere ccepititj variis rcgui provinciis, qui motus Ecclefiafticioccafionem nra.buerunt Conciiio Upfalienfi. An. 1572celebrato, iri quo graviter ftatutum, vt in ReligioneEvangelica omnes perfifierent (/*) Quamvis auternrurbis Lithurgicis fub JOHANNE & machinationibusPapiftarum fub SIGISMUNDO Rege maxime diftra-herentur civium animij verofimile tarnen elt, .quodReiigio R.formata hac tempeftate non omnibus dis-plicuerit, fed fuos paffim, licet clandei.inos, habuerit..dfeclas. Inter alia hoc conftat cx gtavi iilo fermone,

G quem

18quem Archi-Epifcopus Upfalienfis NICOLAUS Olavi,Botnienfis, in agone mortis ad circuml.antts- habuitamieos: übi inter alia ficdiilerit: DtlecTi fratres, vi-detis me virum ejje infirmum, & agnofcitis EcclefamDhl his prjecipue ultimis nutndi temporibus femper teii'tationibits obnoxiam ejje: Satan ad fummum conaturlabefacTare & obfcurare falularem & cenfolatione ple-tnfjimam dotlrinam de Sacramentis Domini noflri JhSUCHRISTI, qttibits inclttfit ac velut figrllavit CHRISTLSomnia beneficia, humano generi per moriem ipftus parta.Etjam videmus Ecclefam Patr?<e his duabus pefhferisSeclis, Papiftica & Cahiniffica, nntltum agitari (.).Immo Epifcopus Strengnefenfis f ETRI.S Jotu innonnullorum fufpicionem incidit. quod Calvinianisclanculum faveret, fed qui in Concilio UpfaljenfiAn. I>P3 ab hac culpa Ctk vaiide liberavit, Sacra-menrariorum errorem & alias h_tre.es graviter refu-tans (d). An vero Crypro - Calvinanorum machina-tionibus obtentum fit, vt in die.o Concilio verbaExorcifmi: Exi ab hoc, frtF [)at \Xtf duriora cenfe-renrur, ac nro his fubftiruerentur iiia; Difcede ab boc tXCiil fjikifrai. / aliis difcutiendum relinquimus.

(<?) Hac Lichurgia JOHANNES i.!em intendit, quod fuoJntertm haud ita pridem molici fuerant Pontificii. Sed utrum-que inftitutum fufpe_.um fuit Evangelieis. Hinc dixeruntG-rmani: Selig ift der Mann, Der GOTT vertrauen l.an,und willigt nicht ins Interim, denn es hac den Schalcl. hincerihm. (*). Vid, DALtNI Hiji, Sm*c, Tom. 111. Part, 11. p. m, 30 &31. («r). Conf. BAAZII lnv,H, £, p. jBjk f*q. (d), Vki. DALINILibr, cit, p, m, 2^4,

§. Vil.

19§. VII.

Quod communi dici folet proverbio: Quisquefuos patimur manes, quadrat etjam in filios MagniRegisGUS.AVI 1, quorum ne conftantifliiri quidemm graviffimo Religionis negotio fatis conftantes fu-erunt. Vidimus nuper , quod Rex ERICUS XIV a ftu-diorum Moderatore BEURREO in devia Calvinifta-rum fuerir fedu_tus & quod Religionern Reforma-tam per Patriam propagare conarus fir. Conjugirurfus, quam impenfe dilexif, grarificarurus Rex JO-HANNES 111, Papiftica Sacra civibus obtrudere vo-luir. Quamvis terrius filiorum Guftavi gl. mcm. RexCAROLUS IX. exferta hydra. Pontifici,- capita, tan-quam alrer Hercules, mafcule contriverit, & in roburReligionis Evangelic_e quamlibet fymbolam contule»rir, diffiteri tarnen non poflumus, quin in Religio-nern Reforma.am propenfior videatur, quam ab ereclaejus indole exfpectare fas fuir. Primam Religionis hu-jns promulfidem haufiffe creditur CAROLUS, cumHeidelbergct nuptias cum Principe MARIA An. 15*79celebraret (a). Deinceps in celebri Concilio Upfali-enfi, An. 1595 habiro, ftatutumfuit, quod non folumSacramentarii, fed erjam Zwingliani & C-.lviniani,horum licet in initio exprefla non facla effet mentio,in perpetnum a communione Ecclefia. Svecana. ex«cluderentur. Scilicet verebantur Ordines Regni, neDux CAROLUS hos defenderet, fed quum ipfumfolliciraflent de his excludendis, preeibus quoque eo-rum annuit (/>). Licet in di&o Concilio fancitum

C _, e.fet,

20effet, ne cives aliam pubSice profi6lerentur Religio-nern, quam Evangelicatm; pertniflum tatnen fuit Mer-catorious <5c Arrificibus, qui Reformatae Ecclefise fu-erunt addidi, hie confedere. Hie ratione pruden-tiflimus Princeps in Patriam allicere voluit Vallones,qui propter Inquifitionem Hifpanicam in Belgio avi-tos penates deferere cogebantur (/), lnrerjefV* tem-pore ficut Sueci aegerrime tulerunr in.perium SiGiS-3V.U IDI, quod Pontifici-e Religioni efiet devotus; itaipfe vicifiim CAROLUM atro notare carbone obCalvinifmum ftuduit. Inter alia igitur praecepir Fin-landiae Gtibernatori, Claudio flemming, vt m temploCathedrali Aboenfi & alibi conftirueret Signum CrucisCHRISTI & San&orum imagines, quas H-eretici, utidicebat, more Calviniftico inde dejecerant (_/). Ver-geme ad finem Stecuio XVI CAR.OLUS edendamciraverar Ordinationem Eccieiiafticam, quam exami-nandatn fibi fumfir depolirus Archi Epifcopus ABRA*HAMUS Andreee , qui Stegeborgi captivos detinebatnr,& oftendit eandem propius ad Calvinifticarn, quamad Evangelicam. accedere Religionern. Quid?Quodimperterrito, quo fuit, animo Principi CAROLO ob-jicire aufus fuerit, quod non folum faveret Calvini-ani<*, fed etjam pari i.udio Reformatam Religionernintroducere conaretur, qno JCHANNESnuper foveratPapifticam; quo tarnen captivitatis fuae fqualoremnon minuit (e). Poftquam ad Regni gubernaculaaccefisffet CAROLUS, precibus Ordinum Regni fnf-fragarurus, eulmini Archi« Epifcopali admovir M.OLAVUM Mmiui, fiiium M.Martiui^ Epifcopi Lin-

copien-

21copienfis, qui pr-eftigiis Lithurgic.s conftanter fe op^pofuir, etiamfi ab omnibus tunc in Arce Holmenficongregatis Clericis folus a finiftris relinqueretur. DePatns conftantia nihil plane remifit Filius,. CAROLOturn ab proprias virtutes,tum ab gratarn Patris mc*moriam charus. Eleclus Rex urgtbat, non efje vijt*tandos a Mmiftro hcclefia agroios, tit porrigutur iis-dem necefjario S. Cmia t quafi moriturus uou fnlvareturabsque hac ultima Ccena Dominica participatione (/).Quisque faciie videt, hoc confiiium a Crypto Calvi-i-ianis fuifle novo Regi fubminiftratum. ■ ut cives fui S.Ccenarn vilifacerenf. Si enim in ea nihi! eflet prce-ter merum panem & vinum, quid opus eflet, mori-turis cam exhibere . Praeterea Rex ngvam pnfatio-nem in ufu Baptifmi & S, Ccena populo effe pralegen-dam voluit. S_d Clerici pie Sc mafculerefponderunt,innovationes iftas decreto Coneihi Upfalienfis repu*gnare, nee fine graviffimo fcandalo admitti pofle. Pa-larn quoque teftati fum. Pidere fe in allato ScriptoElecft Regis quasdam contineri tecTts verbis fententiasu Sacramentariis excogiiatas ; qua cum negarent inftitu-tam Sctcramentorum efficaciam, nou pojjent vi DecretiConctTu Upfalienfis ? quod in verbo fundatum efjet, in Sue-cicis Scclefiis admitTu Rex vicijjim fe vitam & omnitt(uapro fervanda Relgione hvangelica ofjerre, nee quid*quam fe in gratiam Sacramentariorum jcribereaut inno*vare,profef]us eft (g). Eodem An. 1602. CalvinianusTbeodoricus MICROIUS, Regem ex Livonia in Sue-thiam comitatus. Thefes cpniignavit, plenas placito-rum Gaivinianorum. In iis negabatur Communica-.

C 3 tio

22tio idiomatum in perfona CHRISTI: fingebatur, ope-ra noftra ingredi ac-um luftificationis: Ele&io homi-nis ad falutem definiebatur abfolute, quafi eleciusfalvaretur quomodocunque viveret: Sacramentorumcfficacia coarctabatur fola obfignatione: Phrafes, ///,cum & ftib pane Sacramentali eft corpus Chrifti, dam-nabantur, etc. Thofes illas Rex offerri juflit Archi-Epifcopo, a quo folide refutabantur (/*). Idem quo-que refutavit Ordinantiam Ecclefiafticam , juxta quamri.tus Ecclefiaftici in ALLA Regis difoonerenrur.Often-dit enim Archi-Epifcopus GLAUS M. ordinantiamiftam fcandaii plenarn effe, atque obfervatores ejus fe-fe Ecclefiae Calvinanae adfociare docuit, eo quod exAgenda H rildeibergenfi nonnulli ritus & phrales efientdepromra. Animadverfiones Archi-Epifcopi convel-lere quidam funt aggrefli, fed vicit veritas & nuliampraxin invenit haec innovatio, exernplaribus illiusOrdinanrtK fepofitis(z). InComitiisH jlmenlibtis,quumOrdines Regni circa aufpicia imperii fubmiffe a Regeperiiftent, vt Confeflionem fidei fu_e ipfls exhiberer,libere profeflus eft, quod Scripra Prophetarum & Aoo»ftolorum anteponerentur Confeflioni AUGUSTAN/E,cujus claflicam au_.-oritatem agnofcerct, quatenusScri-pturae Sacrse ipfa convenirer (k), Srquenti An. 1605.edidit Rex Lirreras parentes Eifsburgi, quibus Hollan-dos aliosque inviravit, vt ifi infula llifwgen confede-rent, & novamürbem Gothoburgum fundarenr (/).Quibns, licerCalvinianis, Hberum Religionis exerciriumpaullo poft conceflit (m). Ur ex Gorhia ■Holmiam per-venit CAROLUS, ferram conrentionis cutn Archi-

Epifcopo

23Epifcopo reciprocavit. Scilicet vt moliminibus Regis obvi-am irer, coli.gie varias antiquorum Dcctorum fententias dePerfonaCHRISTI &Sacra Ccena, Verbo DEI conformes,qua_hanc doctrinam fratftabant, vt ifa declararet Ofj.osjy(p!av vera_-que Religionis conformicatem. Ut hoc Scriptum confutaretRex, aliud eodem anno edendum curavit, quod continebac:Argumenta quxdam ex Patribus , Lutbero £f Phiiippo Meianchtonedejumta, de Unione perfonaii duarum naturarum in Chrijlo, deSatrameriroEutharifii* illiusque zero ufu , indignatus valde, quodArchi- Epifcopus in his femina Calviniani.mi inveniret (*).Hoc Schediafma rurfus ad vivum refecuit Archi-Epifcopus, \neodem detegens membra non integra, fed Calvinianifmi labegravicer infeela. Rigidior autern fuic Rex CAROLUS IX.,guam ut his fi.-ier.tur, quare mox edidit Refponfionem fusm€i Veram Informationem de Sacra Ccena (o), An. 1607. edi-tus fuit Catechifnus , /eu Sig',um Cbr Jiianum de fidei Arciculis& Capitibus neceff^riis, Catechefin illam Au_tor.m qucque ha-bere CAROLUM IX, exiftimat SCHEFFERUS (■.). Quid-quici f\t, librum hunc ctjam r.futavit Archi-Epifcopus & cor-rupcelas ejus perfpicue d.monftravif. Inttrea Rex CAROLUSin Suethiam arcefl.ndum curaverat JOHANNEM FORBE-SIUM, Scofum* quem Archi-Epifcopo & Proftfforibus Up-f-lienlibus opponerec Hi. Rcgi offertbatConfiffiomm fideifua.,vel perfidiae potius. Mox eruciituro ccnf.idr.um cum hoc Ar«gyrafpide Calviniano inftituerunt Upfalknfes, ftd quum mi-nus ordinace fe utrinque ger.r.rt, iritm in aliud tempus dilatusfuit- Ut igitur folemniter omnia peragertntur, conftitufa fuicdifputauoni publics di.s 17N0V. 1603, juffitque Rex FORBE-SIUM Upfaliamfe coriferre,& in Acadtmia thefes fuas publicedefenderej mific quoque illuc quosdam Senatores Regni, vtconf_i_tum Religionis audirent. A_tum difputationis graviOratione apernir Archi Epifcopus, tandtmque a FORBESIOpetiit, vt fibi monflrarentur 68 thefes, quas Rtgi antea tradi*

derat.

24e.erar. Recufavit quidsm aliquamdiu FORBESiUS. csusfas fusforfiran diffifus; tandem vero eas porrexit; quo fafto, aleaeertaminis ja_.a fuit, In hac autern palaeftra FORBESiUS tarnpingui Minerva Caivinianifmum propofuit, vt Archi - Epifco-pus feffionem concluderet his verbis : lrsm/us refert , vetertsG:rmanos cLtufiJJe aures fuas , audita in DEHM eontumetia, Siefatemur iS ipft aures ncftras tffe defatigatas audnione contumcli*arum in DEUM , ab boe peregrino bornine profeHarum, RegemusT/EllMf vt bune fedutlum Virum converta* (d). Quum Rex com-periiflet, quam eraffe FORBESlUSdifferuiffet, omnino id ipflriifplicuic, ttsc ab illo cernpore Religionis E-vangelicae vcrita-tem follicitavic (.). Paullo poft deceffit Rex CAROLUS IX.__ fmiuifpes omnis Calviniftarum, fa^rafua perSuethiampropa-gandi, evanuit, Crebris autem his difputationibus interEvan-geliros& Calvinianos infticutis, CAROLUS, vel pienioremße-jigionis verae noticiam haurire voluit, vel hoc modo, quo pri-demufus fuerat Pacerejus, difpari fucceffu adexftirpancias prae-ftigias Sacrorura Pontificiorum , introducere ftuduic R.ligion.mReformacam; quamvis non defint, gui omnia hsc moliminaAalicis potius, guam cordaco Regi tribuenda tffe cenfeanr,

(a) VId.DALINI H/ftor.Patr, Tom, 111. Part. 11, p, m. 109. (B),Vid. IVERIVING Hijt, Caroli IX, T. 1. p, 1; 3. (')', Vid. DaLINILibr, cit. p. m, 260. (<%). Confr. DALtNI Lrbr-. cit, v, w, 342, (■).Vid. WERWINGI Libr. cit. T. 11, p. m. 23, (/), Vid, BA//ZII h>-vent^Hifl. £. S. p. fs2. (t>~). Vid, Libr, ntif, cit.p.cit, (h). Vid.Libr, n-.oh cir.p. fi0r.602. (t). Vid. BAAZH Libr.cit. p. 603.604,60,. (_").. Cor.fr. DALtNIHft. cit, p, ». y 0l. (/). Vid. CEDERBR.defcripi. Gotboburg. p. 9, (m). Vid. WSRIFING Tom. 11, p, 182,(_). Vid, DALtNI Hiftor. crt, p, m. <fti, (0), Vid. DALIN. Loc,cit. (p). In Svetia l.itter.tta p, fj. (a), Vid. BAAZII Libr, cit p,634. (r). Vid. IPSRIFINS Libr, m.p, m, I^-9. (s). BAdZLUSeantum non onrqem culpam conjicit in Aulicos Regis.