1

PROGRAMACIÓN DIDÁCTICA

CURSO 2017 - 2018 FILOSOFÍA 1º BAC

IES Moncho Valcárce - As Pontes (A Coruña)

DEPARTAMENTO DE FILOSOFÍA

2

ÍNDICE 1. Introdución e contextualización 1.1 XUSTIFICACIÓN 1.2. CONTEXTUALIZACION 1.2.1. PROFESORES QUE IMPARTEN AS MATERIAS DA ÁREA 1.2.2. CARACTERÍSTICAS DOS GRUPOS E DO CENTRO TRABALLO 1.2.3. PLANIFICACIÓN HORARIA DA MATERIA 1.2.4. PANORAMA LEXISLATIVO 2. Competencias clave, estándares de aprendizaxe av aliables e perfís competenciais 2.1. CONTRIBUCIÓN Á ADQUISICIÓN DAS COMPETENCIAS CLAVE 2.2. AS COMPETENCIAS CLAVE NAS UNIDADES DIDÁCTICAS 2.3. COMPETENCIAS CLAVE 2.4. ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE 3. Obxectivos 4. Procedementos e instrumentos de avaliación, temp oralización e logro dos estándares de aprendizaxe. 4.1.PROCEDEMENTOS E INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN 4.2.TEMPORALIZACIÓN 5. Metodoloxía 5.1. PRINCIPIOS METODOLÓXICOS XERAIS 5.2. ESTRATEXIAS METODOLÓXICAS 5.3. ACTIVIDADES DE APRENDIZAXE 6. Materiais, espazos e recursos didácticos 6.1. ORGANIZACIÓN DE ESPAZOS 6.2. MATERIAIS E RECURSOS DIDÁCTICOS 6.3. FOMENTO DAS TICS 7. Criterios de avaliación, cualificación e promoci ón do alumnado 7.1. PROCESO DE AVALIACIÓN 7.2. PROCEDEMENTOS DE AVALIACIÓN 7.3. INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN 7.4. CRITERIOS DE CUALIFICACIÓN 7.5.. CRITERIOS DE PROMOCIÓN E DE RECUPERACIÓN 8. Avaliación do proceso do ensino e a práctica doc ente 9. Seguimento, recuperación e avaliación das materi as pendentes 9.1. CRITERIOS DE SUPERACIÓN DE PENDENTES 9.2. PROGRAMAS DE REFORZO, RECUPERACIÓN E PENDENTES 10. Acreditación de coñecementos necesarios en dete rminadas materias 11. Avaliación inicial 12. Medidas de atención á diversidade 13. Elementos transversais 14. Actividades complementarias e extraescolares 15. Revisión, avaliación e modificación das program acións didácticas ANEXO 1 : CADRO DE OBXECTIVOS,CONTIDOS, CRITERIOS D E AVALIACIÓN, ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE E COMPETENCIAS CLAVE DA MATERIA.

3

1. Introdución e contextualización 1.1. XUSTIFICACIÓN O bacharelato ten como finalidade proporcionarlle ao alumnado formación, madureza intelectual e humana, coñecementos e habilidades que lle permitan desenvolver funcións sociais e incorporarse á vida activa con responsabilidade e competencia. Así mesmo, capacitará o alumnado para acceder á educación superior. Introdución á materia de Filosofía A través da UNESCO, a ONU alenta os seus estados membros a traballar na promoción, no fortalecemento e na extensión da filosofía en todos os niveis do ensino, porque a sociedade democrática, formada por unha pluralidade diversa de persoas e comunidades, proxectos e intereses, demanda un pensamento racional que axude a comprender o mundo complexo que nos rodea e proporcione instrumentos para edificar unha sociedade libre, igual e xusta. A UNESCO considera que a materia de Filosofía, o saber máis antigo de Europa, é a ferramenta adecuada que debe servir a este fin. A filosofía forma unha cidadanía reflexiva, lúcida, participativa, amante das institucións democráticas e con habilidades prácticas na resolución dos problemas específicos das sociedades democráticas avanzadas. A materia de Filosofía capacita o alumnado para o exercicio do pensamento crítico e independente, co que alcanzar unha mellor comprensión do mundo globalizado e de si mesmo/a. Grazas a esta materia, os alumnos e as alumas adquiren a aptitude de entretecer unha defensa racional e razoable da súa autonomía, da súa dignidade e dos seus dereitos nun contexto en vías de globalización. O pensamento filosófico achega os coñecementos teóricos e as destrezas prácticas para entender, analizar e propor solucións aos desafíos intelectuais e morais do século XXI. Asemade, a materia de Filosofía ofrece os fundamentos conceptuais dos principios e dos valores da paz e da seguridade mundiais: democracia, imperio da lei, dereitos humanos, tolerancia, xustiza, igualdade e liberdade (a UNESCO nomea a Filosofía como "Escola de liberdade" na súa estratexia internacional e no informe de 2007). Os métodos filosóficos achegan enfoques plurais e contrastados que permiten albiscar saídas aos problemas que afectan a convivencia humana. A aprendizaxe do tratamento racional e dialogado destes asuntos disipa o recurso á violencia e á guerra, e fomenta a paz e a seguridade global e local. En segundo lugar, a materia de Filosofía impulsa no alumnado o valor da indagación e a reflexión argumentada para descubrir prexuízos, xerar claridade respecto aos obxectivos e ao sentido da vida, valorar a calidade dos argumentos, detectar sofismas e falacias, resistir a presión arbitraria dos/das superiores e dos/das pares, atopar puntos de encontro entre posicións diferentes, humanizar as persoas con quen estamos obrigados/as a convivir. É por iso que o tratamento na aula desta materia ten que facer reflexionar ao alumnado sobre as razóns da presenza maioritariamente masculina na produción filosófica desde as súas orixes, ao tempo que debe dar visibilidade ao pensamento filosófico na muller. A materia de Filosofía axuda a desmontar os argumentos das condutas baseadas nos valores da dominación e a vontade de poder que provocan crises ecolóxicas, económicas e humanas. A meditación filosófica esperta no alumnado o interese polas demais persoas, estimula a empatía para imaxinar os problemas que lles afectan e crea a capacidade para se emocionar moralmente. Mercé ao autocoñecemento que promove a filosofía, o alumnado pode chegar a recoñecer que a fraxilidade, a debilidade e a mortalidade non son aspectos negativos e odiosos da existencia humana, senón ocasións para a axuda mutua, a cooperación e a reciprocidade. En cuarto lugar, grazas aos modelos diversos de pensamento filosófico, a materia de Filosofía estimula a deliberación sosegada sobre as decisións que rexen a vida cotiá individual e colectiva, e impulsa a tomar iniciativas razoables. Nunha sociedade democrática avanzada, o alumnado debe formarse para aplicar o pensamento crítico á análise de principios económicos e políticos, sopesar teorías sobre a liberdade e a xustiza social, recoñecer a interacción dos fenómenos naturais e sociais, avaliar o impacto ético e social da tecnociencia e gozar con autonomía dos produtos artísticos. A materia de Filosofía proporciona a visión e a comprensión holística necesaria para realizar estas tarefas. O alumnado educado filosoficamente é, daquela, activo, curioso, argumentativo, creativo, comprometido e innovador. Como se ve, a Filosofía como materia potencia o desenvolvemento das competencias sociais e cívicas, por estar estreitamente vinculadas coa finalidade última de todo o seu proxecto. Pero nesa consecución precisa acudir á competencia en comunicación lingüística, que lle permite ao alumnado tanto a exposición dun pensamento rigoroso e claro como o diálogo frutífero coas demais persoas. A competencia de aprender a aprender maniféstase na obriga intrínseca do facer filosófico de xerar marcos de sentido cada vez máis complexos, globais e enriquecedores que nos permitan tratar cunha realidade plástica, multifacética e omniabarcante, realidade que provoca en nós a moi humana sensación de admiración. E nesa sensación, a Filosofía non está soa, xa que a matemática e a ciencia se nutren da mesma fonte, e a competencia neses saberes cobra máis luz cando se examinan desde o saber que na orixe foi un con eles. Pero non chega a admiración. Con ela aparece a curiosidade que só se satisfai cando polo sentido de iniciativa e o espírito emprendedor nos animamos á acción, á creación e á innovación. O mesmo saber require atrevemento, ousadía, iniciativa, como nos lembra Kant. A competencia dixital capacita os alumnos e as alumnas para o uso das novas tecnoloxías que serven para traballar coa materia mesma da razón, o sentido, que se presenta baixo as dúas facetas da información e a comunicación. O percorrido da filosofía polos seus temas e pola súa historia

4

brinda acceso, ao cabo, a un panorama de teorías, pensadores/as, correntes, ideas, argumentos, críticas e preguntas que conforman a trama onde se viñeron tecendo as expresións culturais que nos fan ser o que somos. Tamén se abordan no currículo de Filosofía varios dos elementos transversais de etapa, os que atinxen basicamente ao espírito emprendedor e ao estudo dos proxectos empresariais, e á influencia que poden ter neles as achegas das ramas da filosofía. Na materia de Filosofía, todas estas esixencias están aglutinadas en varios bloques temáticos: a especificidade do saber filosófico, o coñecemento humano, a pregunta pola realidade, a condición humana e a racionalidade práctica. A través destes bloques o alumnado coñecerá os interrogantes, os conceptos, as formulacións e as respostas da filosofía aos grandes problemas do saber, o coñecemento, a ciencia, a realidade, a natureza, o ser humano, a acción, a arte, o discurso e a innovación. Os contidos relacionados coa epistemoloxía, a filosofía da ciencia e da natureza, e a metafísica permiten afondar no coñecemento que o alumnado ten do seu contorno e da súa relación con el. O alumnado desenvolve a competencia para interpretar sucesos, avaliar o seu impacto, localizar as súas causas, anticipar e prever as consecuencias, analizar os factores capaces de transformar a realidade. Así mesmo, invitan o alumnado a exercer o pensamento metódico (na ciencia, na ontoloxía e na metafísica) con rigor e precisión. Os contidos de antropoloxía, ética e filosofía política dan luz sobre a realidade individual, social e cultural; estimulan a autocomprensión e o autocoñecemento, espertan a capacidade de argumentación moral e política, desenvolven a conciencia normativa e a empatía moral, fomentan o respecto polos dereitos humanos, invitan á participación activa na vida democrática. Os contidos de filosofía da linguaxe, lóxica, retórica e argumentación serven para educar a interpretación, a expresión, a formulación e a exposición do propio pensamento e do alleo en contextos comunicativos variados (deliberación, negociación, investigación, diálogo, controversia, discusión crítica e conversa informal), empregando con eficacia o razoamento lóxico e respectando as máximas que rexen a conduta racional comunicativa. Os contidos de estética proxectan o alumnado a comprender, apreciar e valorar con espírito crítico reflexivo, actitude aberta e respectuosa, as diferentes manifestacións culturais e artísticas. A finalidade é apropiarse criticamente dun conxunto de criterios estéticos para estimar o valor da produción cultural e artística e, chegado o caso, producir obras artísticas innovadoras con contido filosófico. Tanto estes contidos curriculares coma o tratamento das competencias clave e dos elementos transversais invitan o profesorado da materia a emprender unha renovación metodolóxica na que os alumnos e as alumnas sexan quen de ocupar o papel activo fundamental que lles corresponde nos procesos de ensino e aprendizaxe: o de persoas autónomas e críticas, sociais e racionais, creativas e prudentes, donas de si e respectuosas coas demais persoas, sabias e felices. O tipo de persoa que a mellor filosofía nos presenta, desde sempre, como ideal humano. 1.2. CONTEXTUALIZACION 1.2.1. PROFESORES QUE IMPARTEN AS MATERIAS DA ÁREA Neste curso académico o Departamento de Filosofía conta cunha profesora: - Guadalupe Leira Penabad, que actúa como Xefa de Departamento. Os niveis e grupos que impartirá esta profesora, son os seguintes: Filosofía nos grupos A, B, C de 1º de BAC.Tamén impartirá a materia "específica de opción" de Psicoloxía en dous grupos de 2º de BAC e a materia de" libre configuración" de Introdución ás ciencias políticas e socioloxía nun grupo de 2º de BAC. Ademáis, unha profesora adscrita ó Departamento de Xeografía e Historia impartirá como afíns asignaturas do Departamento de Filosofía: -Rosa Mª de las Nieves Méndez Fonte impartirá a materia de Valores éticos de 1º de ESO (1 grupo), de 2º de ESO (1 grupo), de 3º de ESO (2 grupos) e de 4º de ESO (1 grupo). 1.2.2. CARACTERÍSTICAS DOS GRUPOS E DO CENTRO TRABALLO Contexto social e organizativo a) Contexto social - Descripción xeral do entorno O IES Moncho Valcárce é un centro situado no Concello de As Pontes na comarca de Ferrolterra. As principais actividades económicas que dinamizan a vila son, sobre todo, a actividade industrial e a actividade agrícola do medio rural. A actividade industrial experimentou un certo decaemento e como consecuencia un descenso demográfico importante.

5

- Descripción xeral do alumnado Clase media. Aportación de alumnos de zonas rurais próximas. En xeral, a actitude dos alumnos é boa, con baixa conflictividade e niveis de socialización aceptable. -Descripción do nivel xeral de interés polas materias do departemento de filosofía amosado polo alumnado: En xeral, o nivel de aceptación das materias do Departamento é boa, o grao de participación nas actividades é satisfactorio e a porcentaxe de suspensos en setembro é escasa. Aínda así, detéctase unha tendencia a percibir as materias do Bacharelato como complicadas e as da ESO como algo secundario dentro do currículo. b) Contexto organizativo. O IES imparte ensinanzas de ESO e Bacharelato, nas modalidades de Ciencias e Tecnoloxía e Humanidades e Ciencias sociais. O número de alumnnos experimentou un importante incremento e este ano a marícula é duns 371 alumnos. O IES ten unha plantilla duns 45 profesores máis 2 adscritos, 3 bedeis e 1 administrativo. - Formación do profesorado Guadalupe Leira Penabad, a única titular da área, é licenciada en Filosofía e Ciencias da Educación. A profesora doutro departamento que imparte materias no Departamento de Filosofía non é definitiva no centro. - Infraestructuras e instalacións: O centro conta con aulas materia, aulas multiusos, aulas ABALAR, laboratorios, aula de informática, aula de TICS, biblioteca, salón de actos.... A profesora adscrita ó Departamento de Filosofía impartirá as materias na aula-materia de Filosofía. A profesora á que se lle adxudicaron como afíns materias do Departamento impartirá as clases nas aulas de referencia dos distintos grupos. O Departamento conta con dous ordenadores persoais, un canón e unha pizarra dixital co seu proxector. Un dos ordenadores está situado na aula-materia de filosofía e o outro está situado no Departamento.

1.2.3. PLANIFICACIÓN HORARIA DAS MATERIAS E DISTRIBUCIÓN DOS GRUPOS A relación das horas semanais dedicadas a cada materia é a seguinte: Valores éticos de 1ºESO: 1 hora (1 grupo). Valores éticos de 2º ESO: 1 hora (1 grupo). Valores éticos de 3º ESO: 2 horas ( 2 grupos). Valores éticos de 4º ESO: 1hora (1 grupo). Filosofía de 1º BAC: 9 horas (3 grupos). Psicoloxía de 2ºBAC: 6 horas (2 grupos). Introdución ás ciencias políticas e socioloxía de 2º de BAC: 2 horas (1 grupo). En canto á planificación horaria das materias do Bacharelato valórase como positivo que na materia obrigatoria de Filosofía de 1º de BAC só haxa 1 sesión lectiva a última hora da mañá en cada un dos grupos. En relación á distribución dos alumnos por grupos sinalamos o seguinte: -Igual que o ano anterior se puideron formar 2 grupos na materia de Psicoloxía de 2º de BAC. -Na materia de libre configuración ofertada polo departamento, Introdución ás ciencias políticas e socioloxía de 2º de BAC, parece que se formou un só grupo por dificultades para axustar os horarios xerais do centro ( o curso pasado a materia se impartía nunha soa hora lectiva a dous grupos, este ano se imparte en dúas horas lectivas a un grupo). -Este ano non se imparte a materia de Historia da filosofía de 2º de BAC, según informou a dirección, por que non houbo suficiente matrícula. A criterio do Departamento esta materia non se imparte este ano por que xa dende o curso pasado se atende ós intereses horarios doutros departamentos.

6

1.2.4. PANORAMA LEXISLATIVO As leis nas que nos baseamos para redactar esta programación didáctica son: a Lei orgánica 2/2006, do 3 de maio; Lei orgánica 8/2013, do 9 de decembro, para a mellora da calidade educativa, que modifica en distintos aspectos a Lei orgánica 2/2006, do 3 de maio, e que lle dou unha nova redacción ao artigo 6 da Lei orgánica 2/2006, dando lugar ao novo artigo 6 bis da Lei orgánica 2/2006, do 3 de maio; Decreto 86/2015, do 25 de xuño; Orde do 15 de xullo de 2015; Real Decreto 665/2015, de 17 de julio, e a Resolución do 27 de xullo de 2015, da Dirección Xeral de Educación, Formación Profesional e Innovación Educativa. 2. Competencias clave, estándares de aprendizaxe av aliables e perfís competenciais A descrición das relacións entre as competencias, os contidos e os criterios de avaliación na educación secundaria obrigatoria e no bacharelato está establecida na Orde ECD/65/2015, do 21 de xaneiro, pola que se describen as relacións entre as competencias, os contidos e os criterios de avaliación da educación primaria, da educación secundaria obrigatoria e do bacharelato. Unha posible definición de competencia clave podería ser a capacidade de poñer en práctica de forma integrada, en contextos e situacións diversos, os coñecementos, as habilidades e as actitudes persoais adquiridas. O concepto de competencia inclúe tanto os saberes como as habilidades e as actitudes e vai mais alá do saber e do saber facer, incluíndo o saber ser ou estar. A incorporación de competencias clave ao currículo permite poñer o acento naquelas aprendizaxes que se consideran imprescindibles desde unha formulación integradora e orientada á aplicación dos saberes adquiridos. De aí o seu carácter básico. Son aquelas competencias que debe desenvolver un mozo ou unha moza ao finalizar o ensino obrigatorio para poder lograr a súa realización persoal, exercer a cidadanía activa, incorporarse á vida adulta de xeito satisfactorio e ser capaz de desenvolver unha aprendizaxe permanente ao longo da vida. 2.1. CONTRIBUCIÓN Á ADQUISICIÓN DAS COMPETENCIAS CLAVE A Filosofía como materia potencia o desenvolvemento das competencias sociais e cívicas, por estar estreitamente vinculadas coa finalidade última de todo o seu proxecto. Pero nesa consecución precisa acudir á competencia en comunicación lingüística, que lle permite ao alumnado tanto a exposición dun pensamento rigoroso e claro como o diálogo frutífero coas demais persoas. A competencia de aprender a aprender maniféstase na obriga intrínseca do facer filosófico de xerar marcos de sentido cada vez máis complexos, globais e enriquecedores que nos permitan tratar cunha realidade plástica, multifacética e omniabarcante, realidade que provoca en nós a moi humana sensación de admiración. E nesa sensación, a Filosofía non está soa, xa que a matemática e a ciencia se nutren da mesma fonte, e a competencia neses saberes cobra máis luz cando se examinan desde o saber que na orixe foi un con eles. Pero non chega a admiración. Con ela aparece a curiosidade que só se satisfai cando polo sentido de iniciativa e o espírito emprendedor nos animamos á acción, á creación e á innovación. O mesmo saber require atrevemento, ousadía, iniciativa, como nos lembra Kant. A competencia dixital capacita os alumnos e as alumnas para o uso das novas tecnoloxías que serven para traballar coa materia mesma da razón, o sentido, que se presenta baixo as dúas facetas da información e a comunicación. O percorrido da filosofía polos seus temas e pola súa historia brinda acceso, ao cabo, a un panorama de teorías, pensadores/as, correntes, ideas, argumentos, críticas e preguntas que conforman a trama onde se viñeron tecendo as expresións culturais que nos fan ser o que somos. Tamén se abordan no currículo de Filosofía varios dos elementos transversais de etapa, os que atinxen basicamente ao espírito emprendedor e ao estudo dos proxectos empresariais, e á influencia que poden ter neles as achegas das ramas da filosofía. 2.2. AS COMPETENCIAS CLAVE NAS UNIDADES DIDÁCTICAS Non todos os aspectos da práctica educativa inciden de igual xeito na adquisición das competencias básicas. Cada momento do proceso presenta as súas peculiaridades, o que fai que ao longo do curso académico, as distintas partes do currículo primen o desenvolvemento de competencias básicas diferentes, aínda que sen perder de vista o obxectivo final de ofrecer unha síntese equilibrada de todas elas. Cada unidade didáctica da programación inclúe un cadro coa a relación de competencias nas que se traballa en correspondencia cos obxectivos, contidos, criterios de avaliación e estándares de aprendizaxe avaliables que lle son propios a cada un dos bloques de contidos en que se divide a asignatura. A descrición das relacións entre as competencias, os contidos e os criterios de avaliación na educación secundaria obrigatoria e no bacharelato está establecida de conformidade coa Orde ECD/65/2015, do 21 de xaneiro, pola que se describen as relacións entre as competencias, os contidos e os criterios de avaliación da educación primaria, da educación secundaria obrigatoria e do bacharelato. Para acadar unha adquisición eficaz das competencias e a súa integración efectiva no currículo, procuraremos empregar deseños de actividades de aprendizaxe integradas que lle permitan ao alumnado avanzar cara aos resultados de aprendizaxe en máis dunha competencia ao mesmo tempo. 2.3. COMPETENCIAS CLAVE Para os efectos desta programación, as competencias clave do currículo serán as seguintes:

7

• Comunicación lingüística (CCL). • Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía (CMCCT). • Competencia dixital (CD). • Aprender a aprender (CAA). • Competencias sociais e cívicas (CSC). • Sentido de iniciativa e espírito emprendedor (CSIEE). • Conciencia e expresións culturais (CCEC).

2.4. ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE A descrición das relacións entre as competencias, os contidos e os criterios de avaliación na educación secundaria obrigatoria e no bacharelato teñen como referencia última os Estándares de Aprendizaxe Avaliables previstos para cada curso e materia, que son aquelas premisas claras, concretas e medibles nas que se basa ao proceso de avaliación. Estes son os que completan e definen os distintos perfís competenciais. Na materia de Filosofía de 1º de Bacharelato os estándares cos que traballaremos figuran en cadro do ANEXO1. 2.5. PERFíS COMPETENCIAIS A relación entre os estándares de aprendizaxe e as competencias clave constitúen os perfís competenciais. Dita relación se visualiza nos cadros do ANEXO 1. 3. Obxectivos No que respecta aos obxectivos, está establecido que o Bacharelato contribuirá a desenvolver nos alumnos e nas alumnas as capacidades que lles permitan:

• a) Exercer a cidadanía democrática, desde unha perspectiva global, e adquirir unha conciencia cívica responsable, inspirada polos valores da Constitución española e do Estatuto de autonomía de Galicia, así como polos dereitos humanos, que fomente a corresponsabilidade na construción dunha sociedade xusta e equitativa e favoreza a sustentabilidade.

• b) Consolidar unha madureza persoal e social que lle permita actuar de forma responsable e autónoma e desenvolver o seu espírito crítico. Ser quen de prever e resolver pacificamente os conflitos persoais, familiares e sociais.

• c) Fomentar a igualdade efectiva de dereitos e oportunidades entre homes e mulleres, analizar e valorar criticamente as desigualdades e discriminacións existentes e, en particular, a violencia contra a muller, e impulsar a igualdade real e a non discriminación das persoas por calquera condición ou circunstancia persoal ou social, con atención especial ás persoas con discapacidade.

• d) Afianzar os hábitos de lectura, estudo e disciplina, como condicións necesarias para o eficaz aproveitamento da aprendizaxe e como medio de desenvolvemento persoal.

• e) Dominar, tanto na súa expresión oral como na escrita, a lingua galega e a lingua castelá. • f) Expresarse con fluidez e corrección nunha ou máis linguas estranxeiras. • g )Utilizar con solvencia e responsabilidade as tecnoloxías da información e da comunicación. • h) Coñecer e valorar criticamente as realidades do mundo contemporáneo, os seus antecedentes históricos

e os principais factores da súa evolución. Participar de xeito solidario no desenvolvemento e na mellora do seu contorno social.

• i) Acceder aos coñecementos científicos e tecnolóxicos fundamentais, e dominar as habilidades básicas propias da modalidade elixida.

• l) Comprender os elementos e os procedementos fundamentais da investigación e dos métodos científicos. Coñecer e valorar de forma crítica a contribución da ciencia e da tecnoloxía ao cambio das condicións de vida, así como afianzar a sensibilidade e o respecto cara ao medio ambiente e a ordenación sustentable do territorio, con especial referencia ao territorio galego.

• m) Afianzar o espírito emprendedor con actitudes de creatividade, flexibilidade, iniciativa, traballo en equipo, confianza nun mesmo e sentido crítico.

• n) Desenvolver a sensibilidade artística e literaria, así como o criterio estético, como fontes de formación e enriquecemento cultural.

• ñ) Utilizar a educación física e o deporte para favorecer o desenvolvemento persoal e social, e impulsar condutas e hábitos saudables.

• o) Afianzar actitudes de respecto e prevención no ámbito da seguridade viaria. • p) Valorar, respectar e afianzar o patrimonio material e inmaterial de Galicia, e contribuír á súa conservación

e mellora no contexto dun mundo globalizado.

8

4. Procedementos e instrumentos de avaliación e tem poralización dos estándares de aprendizaxe. 4.1. PROCEDEMENTOS E INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN Polo que respecta aos procedementos e instrumentos de avaliación, e aínda que hai variacións dunhas unidades didácticas a outras (entendemos por unidades didácticas os distintos bloques de que aparecen no ANEXOS 1) en termos xerais empregaremos estes elementos: Procedimentos de avaliación Instrumentos de avaliación 4.2. TEMPORALIZACIÓN Queremos deixar constancia do noso pronóstico sobre o desenvolvemento da programación desta materia: será difícil desenvolver todos os contidos e cumprir cos obxectivos . Todos estes anos foi imposible facelo na materia de Filosofía e cidadanía contando con 2 horas lectivas semanais. Agora contamos con 3 horas lectivas semanais para a materia de Filosofía pero no currículo da mesma aparecen moitos máis contidos e criterios de avaliación que se concretizan nun sinfín de estándares.Tendo en conta isto e que circunstancias de distinto tipo alleas á vontade dos membros do departamento poden reducir o número de horas presentamos a nosa proposta “ideal" de temporalización. A secuenciación dos contidos,criterios de avaliación, estándares de aprendizaxe e competencias clave para a materia de Filosofía de 1º de BAC será a seguinte:

A ADQUIRIR Ó LONGO DO CURSO

-Os relativos ó Bloque 1 “Contidos transversais”.

1ª avaliación Unidade 2: O saber filosófico. Unidade 3: O coñecemento 2ª avaliación Unidade 4: A realidade. Unidade 5: O ser humano desde a filosofía. 3ª avaliación Unidade 6: A racionalidade práctica. (Consideramos como unidades os distintos bloques do cadro que figura no ANEXO 1)

Procedementos de avaliación A observación directa e/ou indirecta D valoración colectiva cualitativa B valoración colectiva cuantitativa E valoración individual cualitativa C valoración individual cuantitativa F procedimentos mixtos

Instrumentos de avaliación A avaliación de probas de contidos D proxectos individuais e de grupo B rúbricas/escalas de valoración E proxectos multimedia C debates e postas en común F enquisas, bases de datos e/ou outros

9

5. Metodoloxía 5.1. PRINCIPIOS METODOLÓXICOS XERAIS A actividade docente que se desenvolve no marco do Bacharelato debe observar certos principios metodolóxicos establecidos na lexislación vixente:

• Os centros docentes implementarán metodoloxías que teñan en conta os diferentes ritmos de aprendizaxe do alumnado e as súas características individuais e/ou estilos de aprendizaxe, co fin de conseguir que todo o alumnado alcance o máximo desenvolvemento das súas capacidades. Así mesmo, estas metodoloxías deberán favorecer a capacidade do alumnado para aprender por si mesmo, para traballar en equipo e promover o traballo en equipo, e para aplicar métodos de investigación apropiados.

• A metodoloxía que se utilice no bacharelato favorecerá o traballo individual e en grupo, o pensamento autónomo, crítico e rigoroso, o uso de técnicas e hábitos de investigación en distintos campos do saber, a capacidade do alumnado de aprender por si mesmo, así como a transferencia e a aplicación do aprendido.

• As tecnoloxías da información e da comunicación serán unha ferramenta necesaria para a aprendizaxe en todas as materias, tanto polo seu carácter imprescindible na educación superior como pola súa utilidade e relevancia para a vida cotiá e a inserción laboral.

• A consellería con competencias en materia de educación promoverá as medidas necesarias para que as habilidades de comprensión de lectura e de uso da información, a expresión escrita e a capacidade de se expresar correctamente en público se traballen polo profesorado en todas as materias. O alumnado de bacharelato debe adquirir, ademais, un manexo adecuado da información en diferentes soportes e procedente de distintas fontes, incluída a biblioteca escolar, en liña co concepto de alfabetizacións múltiples.

• Os centros docentes impartirán de xeito integrado o currículo de todas as linguas da súa oferta educativa, co fin de favorecer que todos os coñecementos e as experiencias lingüísticas do alumnado contribúan ao desenvolvemento da súa competencia comunicativa plurilingüe. No proxecto lingüístico do centro concretaranse as medidas tomadas para a impartición do currículo integrado das linguas. Estas medidas incluirán, polo menos, acordos sobre criterios metodolóxicos básicos de actuación en todas as linguas, acordos sobre a terminoloxía que se vaia empregar, e o tratamento que se lles dará aos contidos, aos criterios de avaliación e aos estándares de aprendizaxe similares nas materias lingüísticas, de xeito que se evite a repetición dos aspectos comúns á aprendizaxe de calquera lingua.

• A acción titorial e a orientación educativa e profesional terán un papel relevante nesta etapa. O/a profesor/a titor/a coordinará a intervención educativa do equipo docente e manterá unha relación permanente cos pais, coas nais ou cos titores e coas titoras legais, co fin de garantir o exercicio dos dereitos recoñecidos no artigo 4.1.d) e g) da Lei orgánica 8/1985, do 3 de xullo, reguladora do dereito á educación.

Estes principios xerais terán o seu reflexo a través do uso de estratexias específicas encamiñadas a concretar a súa aplicación na aula e nas actividades a desenvolver nesta. 5.2. ESTRATEXIAS METODOLÓXICAS Dacordo cos principios metodolóxicos do Bacharelato as nosas estratexias metodolóxicas basearanse nas seguintes liñas xerais:

1. Partir da competencia inicial do alumnado. 2. Ter en conta a diversidade: respectar os ritmos e estilos de aprendizaxe. 3. Potenciar as metodoloxías activas e participativas, tanto combinando traballo individual e cooperativo como potenciando a Aprendizaxe por Proxectos. 4. Aplicar un enfoque orientado á realización de tarefas e á resolución de problemas. 5. Promover o uso habitual das TIC. 6. Potenciar o papel facilitador do profesor/a.

As estratexias didácticas en torno ás cales se organizará o curso son as seguintes:

Estratexias de explicitación de conceptos

Encamiñadas a que as alumnas e alumnos podan constatar que usan conceptos filosóficos habitualmente e que éstos teñen unha determinada evolución histórica.

Estratexias expositivas

Preténdese con isto proporcionar ás alumnas e alumnos as claves e as aclaracións necesarias para a comprensión e profundización nos conceptos, problemas e teorías.

Estratexias de reflexión

10

Trátase de afianzar a adquisición dos contidos explicados e contribuír ó desenvolvemento nas alumnas e alumnos dun pensamento reflexivo, crítico e autónomo en correspondencia co nivel no que se atopa.

Estratexias de lectura e análise de textos

O obxectivo é a práctica do traballo con textos: localizar,interpretar, comparar e opinar críticamente.

Estratexias de elaboración de discursos

Estas estratexias están dirixidas a que as alumnas e alumnos se exerciten na elaboración de escritos e na adquisición dun discurso propio no que incorpore a terminoloxía filosófica.

Estratexias de comunicación oral

O obxectivo é que alumnas e alumnos se exerciten na exposición oral e dialóxica das súas opinións, argumentacións, traballos etc....

Estratexias de creatividade

Trátase de que as alumnas e alumnos se esforcen por pensar e plasmar as súas opinións, ideas e traballos de modo creativo.

Estratexias de investigación

O obxectivo é promover a búsqueda, seleción e integración de información relevante procedente de distintas fontes.

A liña pedagóxica a seguir para cada unidade didáctica estrutúrase en tres momentos: a) Motivación. Nun primeiro momento, permitirase ás alumnas e alumnos un achegamento acrítico ó tema a tratar na unidade didáctica, como un acto de recoñecemento do uso que lle dan ós conceptos e nun intento de detectar qué preconceptos operan na valoración que o alumno fai do tema en cuestión. Para isto deseñaranse actividades de exploración de ideas e coñecementos previos e formularanse cuestións que favorezan o conflito cognitivo, facendo unha presentación axeitada e atractiva da actividade a través de mapas, gráficos, textos, fotos, etc b) Información por parte do profesor/a. A través duna serie de contidos conceptuais,procurarase que o alumno entenda o tema como algo coherente e articulado en torno a unhos problemas, conceptos e teses. Con este fin, o profesor/a proporcionará tanto información básica para todo o alumnado, como información complementaria para reforzo e apoio así como para o afondamento e ampliación da materia. c) Traballo persoal. Neste ponto se intentará afianzar os coñecementos adquiridos polos alumnos. Propoñeranse algunhas actividades que propicien a memorización de conceptos claves e a reflexión e elaboración sobre os contidos explicados.

Para que a aprendizaxe sexa significativa, o alumno debe de atopar unha aplicación práctica aos saberes adquiridos. Por este motivo, a actividade na aula terá una carácter preponderantemente práctico, e seguirá as bases dunha metodoloxía activa.

5.3. ACTIVIDADES DE APRENDIZAXE En cada Unidade didáctica desenvolveremos actividades que poden variar dunhas a outras en función dos contidos, pero que en xeral, seguirán estes modelos: -Actividades de avaliación de coñecementos previos. Serven para detectar a percepción que o alumno ten dos contidos que se van tratar. -Actividades de desenvolvemento de contidos. Serven para amosar estes ao alumno. -Actividades de asimilación. Favorecen a comprensión dos novos contidos. -Actividades de consolidación. Serven para afianzar os novos coñecementos,contrastando as novas ideas coas antigas, favorecendo a aprendizaxe. Tamén desenvolveremos outros tipos de actividades, como as de Reforzo, Ampliación, Síntese, Recuperación, Avaliación ou Actividades Complementarias, pero de todas elas ocuparémonos máis en detalle noutros apartados.

11

En concreto as actividades deseñadas son :

-Elaboración de vocabulario filosófico en base á explicitación de conceptos realizada polos alumnos e o profesor na aula.

-Actividades para definir e explicar brevemente, para relacionar-comparar, esquematizar, sintetizar,ilustrar, argumentar, criticar, valorar...e de posta en común das respostas.

-Exercicios de lectura comprensiva e de comentario de textos.

-Elaboración e posta en común de guións temáticos e de plantexamentos de problemas, teorías, conclusións, críticas e opinións.

-Elaboración de temas-clave ou tópicos.

-Debates Organización de grupos Dependendo do tipo de actividade que propoñamos, o sistema de traballo modificará o número de alumnos que toman parte nela. Dende este ponto de vista, temos planificados catro tipos de actividades: -Individuais. Para favorecer a iniciativa propia , a creatividade e a autonomía persoal. -En parella. Unha forma de estimular o debate e o intercambio de ideas nun primer momento. -De pequeno grupo. Tomando como moito grupos de cinco persoas, intentamos favorecer a integración e desenvolver a capacidade de traballo en equipo. -De gran grupo. Pretenden convidar ao debate e estimular o desenvolvemento das relacións sociais e persoais. 6. Materiais, espazos e recursos didácticos 6.1. ORGANIZACIÓN DE ESPAZOS As sesións lectivas da materia terán lugar, en xeral, na aula-materia de Filosofía. A realización dalgunhas actividades requerirán a utilización da aula de informática, da aula deTICS, da biblioteca e das aulas de audivisual coas que conta o centro. Ampliaremos a información sobre a organización de espazos e recursos didácticos no apartado correspondente. 6.2. MATERIAIS E RECURSOS DIDÁCTICOS Os materiais didácticos cos que se abordará o proceso de ensino-aprendizaxe serán fundamentalmente escritos: -Fotocopias de apuntamentos, artigos, textos... - Diccionarios, enciclopedias, libros, xornais e revistas, fundamentalmente da biblioteca do centro. -Audiovisuais (películas e video-documentais) e páxinas web. Entre a bibliografía recomendada destacamos: TEJEDOR CAMPOMANES, CÉSAR, Introducción a la filosofía 3º de BUP , Editorial S.M. TEJEDOR CAMPOMANES, CÉSAR, Filosofía 1 Bacchillerato, Editorial S.M. KRUNZMAN P. e outros, Atlas de filosofía, Alianza Editorial. FERRATER J.,Diccionario de filosofía abreviado, Editorial Edhasa e Diccionario de grandes filósofos, Alianza Editorial. MARTÍNEZ MARZOA F., Iniciación a la filosofía , Ediciones Istmo. Entre as páxinas web destacamos:

12

www.paginasdefilosofia.com. Página de Francisco Conde. www.xtec.es. Apuntes de filsofía de José Vidal www.rafaelrobles.com blog.educastur.es/lacasadeelrond/filosofía blog.educastur.es/.../presentaciones-de-filosofía lamuertedesocrates. Blog del profesor Antonio Alba. www.filsofiafacil.com www.iespiobaroja.org Filonexos Cibernous Filópolis Aula de filosofía. Página de Eugenio Sánchez Bravo. Torre de Babel. Redes en la red. Eduardo Punset. Web de Oliver Sacks. Wikillerato. Boulesis. Webdianoia. Filomatrix. La lechuza de minerva. Filosofía en el ministerio. Claves de la evolución humana. Investigación de la percepción. Cibernous. Páxina da UAB Filoética. 6.3. FOMENTO DAS TIC O Departamento estimulará o uso das TICS como elementos que contribúen ó desenvolvemento das competencias básicas; en concreto a competencia no tratamento da información e competencia dixital. Neste sentido as TICS son

13

instrumentos que potencian e vehiculan a busca, o procesamento, a comunicación e a transformación de información en coñecemento efectivo . Doutra banda, as tecnoloxías da información e a comunicación son elementos moi próximos ó ámbito do ocio dos alumnos e contribúen a estimular e motivar as súas aprendizaxes. Os alumnos empregarán técnicas e estratexias diversas en función do soporte. Aínda que o Departamento conta cun ordenador persoal na aula-materia de filosofía, isto non é suficiente para atender a tódolos alumnos de modo satisfactorio cando se trata de traballo con TICS. Por esta razón, empregaremos as aulas de informática ocasionalmente, na medida en que os contidos das unidades didácticas o demanden. 7. Criterios de avaliación, cualificación e promoci ón do alumnado Todo proceso de avaliación que realicemos na etapa do Bacharelato, deberá ter en conta unha serie de aspectos básicos:

• Os referentes para a comprobación do grao de adquisición das competencias e o logro dos obxectivos da etapa nas avaliacións continua e final das materias dos bloques de materias troncais, específicas e de libre configuración autonómica, serán os criterios de avaliación e estándares de aprendizaxe que figuran nos anexos I, II e III do decreto 86/2015, do 25 de xuño.

• A avaliación da aprendizaxe do alumnado será continua e diferenciada segundo as materias, terá un carácter formativo e será un instrumento para a mellora tanto dos procesos de ensino como dos procesos de aprendizaxe.

• Estableceranse as medidas máis adecuadas para que as condicións de realización das avaliacións, incluída a avaliación final de etapa, se adapten ás necesidades do alumnado con necesidade específica de apoio educativo; estas adaptacións non se terán en conta en ningún caso para minorar as cualificacións obtidas.

• O profesorado avaliará tanto as aprendizaxes do alumnado como os procesos de ensino e a súa propia práctica docente, para o que establecerá indicadores de logro nas programacións didácticas.

• A consellería con competencias en materia de educación garantirá o dereito dos • alumnos e as alumnas a unha avaliación obxectiva e a que a súa dedicación, o seu esforzo e o seu

rendemento se valoren e se recoñezan con obxectividade, para o que establecerá os oportunos procedementos.

• O profesorado de cada materia decidirá, ao termo do curso, se o alumno ou a alumna lograron os obxectivos e alcanzaron o adecuado grao de adquisición das competencias correspondentes. O equipo docente, constituído en cada caso polos profesores e as profesoras do/da estudante, coa coordinación do/da titor/a, valorará a súa evolución no conxunto das materias e a súa madureza educativa en relación cos obxectivos do bacharelato e as competencias

• correspondentes. • Coa finalidade de lles facilitar aos alumnos e ás alumnas a recuperación das materias con avaliación

negativa, a consellería con competencias en materia de educación regulará as condicións para que os centros docentes organicen as oportunas probas extraordinarias e os programas individualizados nas condicións que se determinen.

Cada perfil competencial inclúe unha relación de criterios de avaliación que relacionan obxectivos, contidos e Estándares de Aprendizaxe coas diferentes competencias clave. A relación de criterios de avaliación que empregaremos figuran no ANEXO 1. Cada actividade será avaliada según os criterios de avaliación que dispoña a normativa para os Estándares de aprendizaxe que van ser avaliados a traés dela. No momento de plantexar a actividade ao alumno, informaráselle de cales son os criterios de avaliación desta, asi como os procedementose instrumentos de avaliación, asi como os criterios de cualificacióin empregados para valorala. 7.1. PROCESO DE AVALIACIÓN O proceso de avaliación desenvolverase en tres fases ou momentos: 1. Avaliación inicial: Nesta fase avaliarase o nivel de información con que o alumno conta respecto aos contidos a tratar. Serve tanto para determinar a natureza dos coñecementos aprendidos con anterioridade como para detectar preconceptos ou actitudes a corrixir fronte aos mesmos. 2. Avaliación continua, formativa ou procesual: Ocúpase de avaliar o proceso de aprendizaxe ao longo do traballo diario. 3. Avaliación sumativa:

14

É a última fase, e reflicte o resultado acadado ao longo de todo o proceso, contrastando os resultados finais cos de partida. 7.2. PROCEDEMENTOS DE AVALIACIÓN Os procedimentos de avaliación que empregaremos de modo xeral son os seguintes: - A. Observación directa e/ou indirecta do alumno. Permite recoller información sobre as súas actitudes na aula, o seu grado de integración e a súa disposición cara os contidos e o proceso de aprendizaxe. - B. Valoración colectiva cuantitativa. Permite recoller información cualitativa sobre o grado de comprensión e asimilación da materia e o grao de participación nas actividades de grupo. - C. Valoración individual cuantitativa. Permite recoller información cualitativa sobre o grado de comprensión e asimilación da materia e o grao de implicación nas actividades individuais. - D. Valoración colectiva cuantitativa. Permite recoller información sobre resultados específicos que revelen o grado de comprensión e asimilación da materia e o grao de participación nas actividades de grupo, e cuantificalos. - E. Valoración individual cuantitativa. Permite recoller información sobre resultados específicos que revelen o grado de comprensión e asimilación da materia e o grao de implicación nas actividades individuais, e cuantificalos. - F. Procedementos mixtos. Unha combinación dos anteriores. útil para establecer enfoques globais. 7.3. INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN Os instrumentos de avaliación que empregaremos de modo xeral son os seguintes: - A. Avaliación de probas de contidos. Busca un reflexo obxectivo do nivel de asimilación de contidos polo alumno. Adoita cuantificar o resultado. - B. Rúbricas/escalas de valoración. Permite recoller información sobre certos Estándares de aprendizaxe en particular e graduar o nivel de logro. - C. Debates e postas en común. Moi útiles para clarificar o afianzamento tanto de contidos como de competencias a través do diálogo constructivo. - D. Proxectos individuais e de grupo. Permiten detectar e avaliar eficazmente as capacidades de organización e coordinación de cara ao traballo - E. Proxectos multimedia. Reflicten as capacidades do alumno para o traballo multitarefa e a adquisición de novas capacidades. - F. Enquisas, bases de datos e outros. Moi útiles para detectar factores de relación entre os membros dun grupo e as dinámicas deste. 7.4. CRITERIOS DE CUALIFICACIÓN Os criterios de cualificación establecen as premisas de necesario cumplimento para que un alumno consiga unha cualificación positiva, feito que acontece cando acada un grao mínimo de logro na consecución dos estándares de aprendizaxe avaliables correspondentes. As cualificacións, tanto trimestral como final do alumno, dependerán das cualificacións obtidas en dous tipos de probas: traballos de aula e/ou exames. Ademáis das notas obtidas nestas actividades, teráse en conta, ata onde sexa posible, as circunstancias e capacidades de cada alumno en particular e todos aqueles aspectos relativos ó proceso de realización das actividades que poidan incidir no resultado.

15

Valoración de actitudes De modo xeral, a cualificación poderase ver ponderada pola valoración que do alumno faga o profesor. Esta valoración irá referida especialmente a aqueles aspectos do alumno relacionados coa súa actitude. Ó noso xuízo non poden ser avaliados tan obxectivamente como o resto dos contidos, pois impregnan todo o proceso educativo e teñen un carácter holístico, polo que cremos que deben incluirse de modo global na cualificación. En xeral, a valoración de actitudes pode modificar - á alza ou á baixa- ata un 10% como maximo a cualificación do alumno tanto nos procesos de avaliación trimestrais como na avaliación final. En todo caso, o profesor está obrigado a razoar e xustificar a valoración do alumno, e explicala sempre que lle sexa requerido. Cualificación dos traballos de aula O número e tipo destos pode variar dependendo das circunstancias, pero estarán en consonancia, en cantidade e contidos, coas unidades didácticas de cada curso. En xeral, se cualificarán duas modalidades de traballos de aula: as actividades realizadas na aula e os traballos monográficos. O profesor indicará documentalmente os criterios de corrección e puntuación de cada un dos traballos de aula. -Actividades Na 1ª avaliación serán cualificadas de 0 a 3 puntos, admitíndose fraccións decimais dunha soa cifra. Na 2ª avaliación serán cualificadas de 0 a 2 puntos, admitíndose fraccións decimais dunha soa cifra. Na 3ª avaliación serán cualificadas de 0 a 3 puntos, admitíndose fraccións decimais dunha soa cifra. -Traballos monográficos Na 1ª avaliación serán puntuados de 0 a 7 puntos, admitíndose fraccións decimais dunha soa cifra. Na 2ª avaliación serán puntuados de 0 a 8 puntos, admitíndose fraccións decimais dunha soa cifra. Na 3ª avaliación serán puntuados de 0 a 7 puntos, admitíndose fraccións decimais dunha soa cifra. O proceso de avaliación e cualificación dos traballos monográficos constará de tres fases nas que, de modo independente pero coordinado, o profesor valorará os seguintes aspectos: a) Comprensión e asimilación. Tratarase de ver ata qué punto a actividade reflicte un certo grao de comprensión dos presupostos enunciados polo docente e de asimilación dos contidos teóricos e información implicados nela. b) Desenvolvemento de habilidades e destrezas. Trátase de avaliar o grao de adquisición dos seguintes procedementos: -Busca e obtención de información procedente de distintas fontes (audiovisuais, textos, viñetas, imaxes, TIC...) -Identificación de problemas, a súa conceptualización e a reflexión argumentada. -A transferencia das nocións adquiridas a situacións do contorno e á vida real. -Uso dun vocabulario técnico e filosófico axeitado de carácter básico, -A práctica de exposición das ideas propias ou dos resultados das lecturas e da información manexada. -A análise comparativa e avaliación crítica das informacións. c) Execución Avaliaráse: -A estructuración -A corrección ortográfica. -A creatividade. En caso de precisarse actividades de reforzo específicas, o tipo e cantidade destas será decidido polo profesor, aínda que sempre irán referidas ós contidos parciais nos que o alumno amosou non alcanzar o nivel previsto.

16

Cualificación dos exames - Os exames puntuarán para cada unha das avaliacións do seguinte xeito: Na 1ª avaliación serán puntuados de 0 a 7 puntos, admitíndose fraccións decimais dunha soa cifra. Na 2ª avaliación serán puntuados de 0 a 8 puntos, admitíndose fraccións decimais dunha soa cifra. Na 3ª avaliación serán puntuados de 0 a 7 puntos, admitíndose fraccións decimais dunha soa cifra. - Nos exames de tipo práctico (plantexados en base a textos, material audiovisual ou informático), os alumnos poden ter a opción de consultar material didáctico no propio exame como apoio nos primeiros instantes do traballo, co obxectivo de estimular a aprendizaxe práctica economizando esforzo memorístico. Esta medida só se aplicará cando o profesor estime que é axeitado e o autorice de modo expreso. - O profesor indicará documentalmente os criterios de corrección e puntuación de cada un dos exames. Traballos suplementarios para subir nota Ademais das actividades trimestrais previstas, o alumno pode achegar traballos suplementarios, desenvolvidos baixo a supervisión do profesor. Estes traballos suplementarios terán unicamente cualificación positiva, expresada en tres graos: ben, moi ben e óptimo. A presentación dunha certa cantidade destes traballos pode supoñer un incremento máximo de 1 punto na nota final. A nota acadada reflectirá a cantidade e calidade dos traballos presentados, co que para acadar 1 punto de máximo hai que entregar todos os traballos suplementarios propostos optimamente realizados. A cantidade de traballos suplementarios a entregar e o criterio a aplicar para acceder a este incremento de nota, será exposto polo profesor ós alumnos con suficiente antelación. Cualificacións trimestral e final -Para cada trimestre a escala de puntuación irá de 0 a 10 e poderá ter fraccións decimais. En caso de haber fraccións de punto, éstas serán decimais, é dicir, dunha soa cifra. Se a cualificación resultante do alumno inclúe unha fracción de décima de punto e ésta é de 5 décimas ou máis o alumno obterá a puntuación enteira seguinte. Se a fracción é inferior a 5 décimas obterá a puntuación enteira anterior. -A cualificación trimestral do alumno será a suma da cualificación obtida nas actividades e da cualificación obtida nun traballo monográfico e/ou exame.

-A cualificación final do curso será a media aritmética das cualificacións dos tres trimestres ou a puntuación obtida na recuperación final de xuño ou na recuperación de setembro. Esta cualificación outorgaráse seguindo os mesmos criterios que na cualificación trimestral en canto a escala numérica e fraccións decimais.

-A cualificación final poderá verse completada coa aportación, se a houbese, dos traballos suplementarios.

7.5.. CRITERIOS DE PROMOCIÓN E RECUPERACIÓN Considérase que un alumno aproba a asignatura, e polo tanto promociona, cando a media aritmética das cualificacións dos tres trimestres é igual ou superior a 5. A recuperación nas cualificacións trimestrais -Cando un alumno non acade nota suficiente para aprobar un trimestre, terá dereito a que se lle ofreza unha proba de recuperación consistente en traballos de aula e/ou exames do mesmo tipo que os da avaliación ordinaria.

-Se a recuperación o é da totalidade dos contidos do trimestre a puntuación outorgada pasará a ser a cualificación total do trimestre. Se a recuperación é de parte dos contidos a cualificación total obteráse do mesmo xeito que no trimestre correspondente.

-A cualificación total do trimestre seguirá a mesma escala de puntuación que na avaliación ordinaria e obteráse segundo as mesmas porcentaxes e criterios.

17

A recuperación na cualificación final de xuño En caso de que a nota final do curso non acade cualificación positiva, o profesor pode convocar unha proba final de repesca consistente en traballos de aula e/ou exames. Ésta constará de tres bloques de contidos, cada un deles correspondente a un trimestre. O alumno examinarase dos bloques correspondentes aos trimestres que ten suspensos, e deberá obter como mínimo unha nota de 5 en cada un deles. Cando un alumno con avaliación positiva queira subir a nota final de curso, igualmente pode presentarse á proba final de repesca para subir unha ou varias notas trimestrais. As cualificacións obtidas reemplazarán ás dos trimestres correspondentes.

A recuperación en setembro

Consistirá nunha proba, traballo de aula ou exame, do mesmo tipo que as realizadas durante o curso. Esta proba puntuará de 0 a 10, sen decimais.

8. Avaliación do proceso do ensino e a práctica doc ente

Para avaliar o proceso de ensino e a práctica docente, empregaránse preferentemente procedimentos cualitativos, expresados a través de rúbricas ou escalas de valoración nos que figurarán os items e indicadores de logro que se consideren necesarios para unha correcta avaliación destes procesos. O Departamento recollerá regularmente nas Actas das súas reunións información sobre estes extremos. Procurarase asimesmo que o grao de coordenación cos órganos responsables da planificación e desenvolvemento da actividade docente sexa a axeitada. Tamén se contempla, se o Departamento o estima oportuno, a obtención directa de información, mediante cuestionarios distribuidos aos alumnos, sobre a calidade da práctica docente recibida.

Modelo de rúbrica para a avaliación do proceso de ensino e a práctica docente

elementos a considerar e

indicadores de percepción

en relación ao proceso de ensino e a práctica docente

INDICADORES DE LOGRO

NON ACADADO ACADADO

BAIXO SUFICIENTE MEDIO/ALTO EXCELENTE

cando elaboro a programación fágoo sempre tendo en conta as distintas competencias clave

considero a programación unha referencia de traballo e adoito consultala regularmente

os instrumentos de avaliación e os indicadores de nivel de logro son claros e comprensibles

explico sempre a progamación aos alumnos/as e trato de aclarar todas as súas dúbidas

escoito e acepto as suxerencias e propostas de mellora útiles que me fan os alumnos/as

todo o que está proxectado na programacion coincide co traballo que desenvolvo na aula

a infromación dispoñible na programación é facilmente comprensible para as familias

a infromación dispoñible na programación é clara de cara a posibles profesores sustitutos

18

9. Seguimento, recuperación e avaliación das materi as pendentes Os alumnos pendentes teñen dereito a unha proba específica proposta polo Departamento, e que se celebrará dacordo cun calendario proposto pola dirección. Poden igualmente acadar avaliación positiva por avaliación continua, seguindo un programa de actividades. 9.1. CRITERIOS DE SUPERACIÓN DE PENDENTES Os alumnos con materias pendentes poden superalas por dúas vías: Superación por avaliación continua A actividade principal para obter información de cara á avaliación dos alumnos con materias pendentes, serán as probas de recuperación de pendentes, que terán lugar dacordo co calendario xeral do centro. Estas probas serán deseñadas a partir dos contidos mínimos da materia, deberán ter o mesmo formato que ás probas trimestrais e estarán rexidas polos mesmos criterios de cualificación. Se o profesor o considera conveniente, e coa aprobación do Departamento, a proba de recuperación pode ser reemplazada por unha batería de exercicios que reflictan de modo efectivo un coñecemento dos contidos mínimos da asignatura por parte do alumno. Estes execicios terán un formato similar ós realizados durante o curso e deberán ser entregados todos eles en forma e prazo, dacordo coas directrices que marque o profesor. A efectos de cualificación, cada lote de exercicios será puntuado de 0 a 10. Superación por proba extraordinaria Os alumnos terán dereito, en caso de non obter media de 5 por vía de avaliación continua, a unha proba final, que versará sobre tódolos contidos mínimos da materia. O exame puntuará de 0 a 10, sen decimais. Nesta proba será preciso acadar alomenos un 5 para obter avaliación positiva. En todo caso, as medidas e actividades de recuperación, reforzo ou de ampliación de contidos para alumnos con materias pendentes serán propostas e supervisadas polo profesor, que será quen determine xustificadamente en qué casos e baixo qué criterios deberán aplicarse. En setembro o alumno realizará unha única proba que será deseñada e cualificada do mesmo modo que a proba final de xuño. 9.2. PROGRAMAS DE REFORZO, RECUPERACIÓN E PENDENTES O Departamento poderá programar actividades para aqueles alumnos con asignaturas pendentes, así como os que presenten déficit de aprendizaxe ou queiran someterse a un plan de reforzo deseñado polo profesor, dacordo cos membros do departamento. Estes programas abranguerán o curso completo, e desenvolveranse fóra do horario lectivo. Programas de reforzo da aprendizaxe Todo plan de reforzo, que eventualmente se aplicará aos alumnos que o precisen, consistirá nun abano de actividades nas que o profesor traballará, durante o curso, os contidos máis problemáticos, ou nos que parezan xurdir máis complicacións, repecto á materia tratada cada semana na aula. Asimesmo, o alumno poderá dispoñer, dacordo co profesor, dun tempo semanal para facer consultas. As actividades de reforzo serán supervisadas e valoradas polo profesor dacordo cos criterios de cualificación habituais. Cando estes planos de reforzo impliquen, a criterio do profesor, unha proba de recuperación, os criterios que aplicaremos na súa cualificación serán os mesmos que rexen para as probas ordinarias. Programas específicos para alumnos con materias pen dentes Os alumnos con materia pendente poden solicitar participar nun plan de reforzo se eles o demandan ou o profesor o recomenda. O procedemento, en todo caso, será o que expoñemos máis arriba, coa diferencia de que os contidos a tratar serán os correspondentes á materia pendente.

19

10. Acreditación de coñecementos necesarios en dete rminadas materias No caso de que algún alumno precise acreditar coñecementos previos e necesarios para cursar algunha materia, as probas necesarias para levar a cabo esta acreditación serán deseñadas conforme aos criterios e estándares vixentes, e dacordo co que determine o Departamento de Orientación e os órganos de dirección do centro. 11. Avaliación inicial En caso de levar a cabo un proceso ou proba de avaliación inicial, esta diseñeranse conforme aos obxectivos, contidos, criterios de avaliación e estándares de aprendizaxe vixentes, e en colaboración co Departamento de Orientación. Dependendo dos resultados, tomaranse as medidas oportunas, tanto individuais como colectivas, para garantizar que todos os alumnos alcanzan uns niveis de logro mínimo aceptables na consecución dos estándares de aprendizaxe previstos para a materia e o nivel correspondentes. 12. Medidas de atención á diversidade A mesma definición do proxecto educativo e das súas concrecións curriculares constitúe unha medida de atención á diversidade. Por outro lado, o seu desenvol- vemento nas programacións de aula e nas súas unidades didácticas xerará un conxunto de propostas que favorezan a adaptación aos intereses, ás capacidades e ás motivacións dos alumnos respectando sempre un traballo común de base e intención formativa global que permita a consecución das competencias básicas e dos obxectivos de cada curso e da etapa. Polo que respecta á materia de Filosofía, en caso de pre- sentarse alumnos con algunha necesidade educativa derivada de de discapacida- de sensorial, cremos que o emprego de ferramentas informáticas ofrece, pola súa versatilidade, solucións válidas para a maioría dos casos. Para outro tipo de nece- sidades, como pode ser o caso de alumnos estranxeiros ou alumnos sobredota- dos intelectualmente, por exemplo, cremos que as medidas a adoptar deben adaptarse ás que, de modo xeral, decidan os órganos competentes do centro, e que poden ser moi diversas segundo as circunstancias. En calquera caso, a toma de decisións de cara á realizaciónde adaptaciones curriculares ou calquera outra medida de atención á diversidade ordinaria ou extraordinaria, tomarase sempre dacordo co Departamento de Orientación, e dacordo cos criterios que, en cada caso, se establezcan para cada necesidade concreta. 13. Elementos transversais Na etapa do Bacharelato traballarase, de modo xeral, tendo en conta estes elementos transversais:

• A comprensión lectora, a expresión oral e escrita, a comunicación audiovisual, as tecnoloxías da información e da comunicación, o emprendemento, e a educación cívica e constitucional traballaranse en todas as materias, sen prexuízo do seu tratamento específico nalgunhas das materias de cada etapa.

• A consellería con competencias en materia de educación fomentará o desenvolvemento da igualdade efectiva entre homes e mulleres, a prevención da violencia de xénero ou contra persoas con discapacidade, e os valores inherentes ao principio de igualdade de trato e non discriminación por calquera condición ou circunstancia persoal ou social. Do mesmo xeito, promoverá a aprendizaxe da prevención e resolución pacífica de conflitos en todos os ámbitos da vida persoal, familiar e social, así como dos valores que sustentan a liberdade, a xustiza, a igualdade, o pluralismo político, a paz, a democracia, o respecto aos dereitos humanos, o respecto por igual aos homes e ás mulleres, e ás persoas con discapacidade, e o rexeitamento da violencia terrorista, a pluralidade, o respecto

• ao Estado de dereito, o respecto e a consideración ás vítimas do terrorismo, e a prevención do terrorismo e de calquera tipo de violencia. A programación docente debe abranguer en todo caso a prevención da violencia de xénero, da violencia contra as persoas con discapacidade, da violencia terrorista e de calquera forma de violencia, racismo ou xenofobia, incluído o estudo do Holocausto xudeu como feito histórico.

• Evitaranse os comportamentos e os contidos sexistas e os estereotipos que supoñan discriminación por razón da orientación sexual ou da identidade de xénero, favorecendo a visibilidade da realidade homosexual, bisexual, transexual, transxénero e intersexual.

• A consellería con competencias en materia de educación fomentará as medidas para que o alumnado participe en actividades que lle permitan afianzar o espírito emprendedor e a iniciativa empresarial a partir de aptitudes como a creatividade, a autonomía, a iniciativa, o traballo en equipo, a confianza nun mesmo e o sentido crítico.

• No ámbito da educación e a seguridade viaria, promoveranse accións para a mellora da convivencia e a prevención dos accidentes de tráfico, coa finalidade de que os/as alumnos/as coñezan os seus dereitos e deberes como usuarios/as das vías, en calidade de peóns, viaxeiros/as e condutores/as de bicicletas ou vehículos a motor, respecten as normas e os sinais, e se favoreza a convivencia, a tolerancia, a prudencia, o

20

autocontrol, o diálogo e a empatía con actuacións adecuadas tendentes a evitar os accidentes de tráfico e as súas secuelas.

Nesta programación tentamos introducir todos os elementos transversais antes referidos no traballo de aula e o deseño de actividades e tarefas, procurando orientar estas cara ao desenvolvemento dalgunhas actitudes concretas: - Fomentar a tolerancia intelectual para aceptar e estar abertos a obras, opinións, interpretacións e puntos de vista diferentes dos propios. - Propugnar unha actitude de rexeitamento ante mensaxes que denotan unha discriminación sexual, racial, social etc. - Difundir a análise de materiais impresos e audiovisuais como unha forma de comprender, integrar e relacionar os recursos verbais e plástico-visuais que empregan. - Fomentar o emprego das tecnoloxías da información e a comunicación para mellorar a cultura plástico-visual e para expresar, de forma persoal e creativa, vivencias e emocións. - Aprender a disfrutar do tempo de lecer dun xeito persoal e enriquecedor. - Convidar á utilización creativa de recursos materiais variados do entorno, tanto convencionais como non convencionais. 14. Actividades complementarias e extraescolares O Departamento non ten previsto realizar ningunha destas actividades para os alumnos desta materia. 15. Revisión, avaliación e modificación das program acións didácticas A Xefatura de Departamento fomentará a realización de procesos de autoavaliación ao final de cada curso que permita coñecer e valorar a percepción que os seus membros teñen das programacións didácticas de cara á súa revisión, avaliación, e modificación se é o caso, a fin de promover á súa mellora e posta en valor. Un dos principais criterios de avaliación á hora de abordar o cumprimento da programación será o grao de desenvolvemento da mesma, tendo en conta tanto a presentación e asimilación de contidos, como o respecto á temporalización prevista. O Departamento reflictirá regularmente nas Actas das súas reunións información todos sobre estes puntos. Procurarase asimesmo que o grao de coordenación cos órganos responsables da planificación e desenvolvemento da actividade docente sexa a axeitada. Tamén se contempla, se o Departamento o estima oportuno, a obtención directa de información, mediante cuestionarios distribuidos aos alumnos, sobre a calidade da práctica docente recibida.

21

ANEXO 1: CADRO DE OBXECTIVOS,CONTIDOS, CRITERIOS DE AVALIACIÓN, ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE E COMPETENCIAS CLAVE DA M ATERIA

22

Filosofía 1º Bacharelato

OBXEC

TIVOS

CONTIDOS

DA ASIGNATURA

CRITERIOS DE

AVALIACIÓN

ESTÁNDARES DE

APRENDIZAXE

COMPE

CLAVE

Bloque 1. Contidos transversais

b

d

e

h

m

B1.1. Textos filosóficos e pertencentes a outras ramas do saber relacionados coas temáticas filosóficas estudadas.

B1.1. Ler comprensivamente e analizar de forma crítica textos significativos e breves, pertencentes a pensadores/as destacados/as.

FIB1.1.1. Analiza de xeito crítico textos pertencentes a pensadores/as destacados/as, identifica a problemática e as solucións expostas (distinguindo as teses principais e a orde da argumentación) e relaciona os problemas propostos nos textos co estudado na unidade, e/ou co achegado por outros/as filósofos/as ou correntes, e/ou con saberes distintos da filosofía.

CAA

b

d

e

B1.2. Composición escrita de argumentos de reflexión filosófica e de discursos orais, manexando as regras básicas da retórica e a argumentación.

B1.2. Argumentar e razoar os propios puntos de vista sobre as temáticas estudadas na unidade, de forma oral e escrita, con claridade e coherencia.

FIB1.2.1. Argumenta e razoa as súas opinións de forma oral e escrita, con claridade e coherencia, e demostrando un esforzo creativo e educativo na valoración persoal dos problemas filosóficos analizados.

CCL

CSC

b

d

e

g

B1.3. Uso dos procedementos de traballo intelectual (incluíndo os das tecnoloxías da información e da comunicación) adecuados á filosofía, en especial a asimilación e o uso rigoroso do léxico relacionado cos temas filosóficos estudados.

B1.3. Seleccionar e sistematizar información obtida de distintas fontes.

FIB1.3.1. Selecciona e sistematiza información obtida tanto de libros específicos como de internet, usando as posibilidades das novas tecnoloxías para consolidar e ampliar a información.

CD

CSC

FIB1.3.2. Elabora listas de vocabulario de conceptos e comprende o seu significado, aplícaos con rigor e organízaos en esquemas ou mapas conceptuais, táboas cronolóxicas e outros procedementos útiles para a comprensión da filosofía.

CAA

d

e

g

B1.3. Uso dos procedementos de traballo intelectual (incluíndo os das tecnoloxías da información e da comunicación) adecuados á filosofía, en especial a asimilación e o uso rigoroso do léxico relacionado cos temas filosóficos estudados.

B1.4. Analizar e argumentar sobre formulacións filosóficas, elaborando de xeito colaborativo esquemas, mapas conceptuais, táboas cronolóxicas e outros procedementos útiles, mediante o uso de medios e plataformas dixitais.

FIB1.4.1. Elabora con rigor esquemas, mapas conceptuais, táboas cronolóxicas, etc., amosando a comprensión dos eixes conceptuais estudados.

CAA

Bloque 2. O saber filosófico

b

d

e

B2.1. Filosofía: sentido, necesidade e historia.

B2.2. Saber racional. Explicación prerracional: mito e maxia. Explicación

B2.1. Coñecer e comprender a especificidade e a importancia do saber racional en xeral e do filosófico en particular, en tanto que saber de

FIB2.1.1. Recoñece as preguntas e os problemas que veñen caracterizando a filosofía desde a súa orixe, comparando coa formulación doutros saberes, como o científico ou o teolóxico.

CAA

23

h racional: razón e sentidos.

B2.3. Funcións e vixencia da filosofía.

comprensión e interpretación da realidade, valorando que a filosofía é, á vez, un saber e unha actitude que estimula a crítica, a autonomía, a creatividade e a innovación.

FIB2.1.2. Explica a orixe do saber filosófico diferenciándoo dos saberes prerracionais, como o mito ou a maxia.

CCEC

CSC

d

e

B2.4. Disciplinas teórico-prácticas do saber filosófico.

B2.5. Racionalidade teórica e práctica.

B2.2. Identificar as dimensións teórica e práctica da filosofía, os seus obxectivos, as características, as disciplinas, os métodos e as funcións, relacionándoa paralelamente con outros saberes de comprensión da realidade.

FIB2.2.1. Identifica, relaciona e distingue as vertentes práctica e teórica do labor filosófico, así como as disciplinas que conforman a filosofía. CAA

CSC

b

d

e

h

B2.6. O saber filosófico a través da súa historia. Características da filosofía.

B2.3. Contextualizar histórica e culturalmente as problemáticas analizadas e expresar por escrito as achegas máis importantes do pensamento filosófico desde a súa orixe, identificando os principais problemas formulados e as solucións achegadas, e argumentando as propias opinións ao respecto.

FIB2.3.1. Recoñece as principais problemáticas filosóficas características de cada etapa cultural europea.

CCEC

FIB2.3.2. Expresa por escrito as teses fundamentais dalgunhas das correntes filosóficas máis importantes do pensamento occidental. CCL

b

e

g

B1.3. Uso dos procedementos de traballo intelectual (incluíndo os das tecnoloxías da información e da comunicación) adecuados á filosofía, en especial a asimilación e o uso rigoroso do léxico relacionado cos temas filosóficos estudados.

B2.4. Comprender e utilizar con precisión o vocabulario filosófico fundamental, realizando un glosario de termos de xeito colaborativo mediante as posibilidades que ofrecen as novas tecnoloxías.

FIB2.4.1. Comprende e usa con rigor conceptos filosóficos como razón, sentidos, mito, logos, arché, necesidade, continxencia, causa, existencia, metafísica, lóxica, gnoseoloxía, obxectividade, dogmatismo, criticismo, etc.

CCL

b

e

l

B1.1. Textos filosóficos e textos pertencentes a outras ramas do saber relacionados coa temática filosófica estudada.

B2.5. Analizar de maneira crítica fragmentos de textos significativos e breves sobre a orixe, a caracterización e a vixencia da filosofía, identificando as problemáticas e solucións expostas, distinguindo as teses principais e a orde de argumentación, relacionando os problemas formulados nos textos co estudado na unidade e coa presentación doutros intentos de comprensión da realidade, como o científico e o teolóxico, ou outros tipos de filosofía, como a oriental.

FIB2.5.1. Le e analiza de xeito crítico fragmentos de textos breves e significativos sobre a orixe da explicación racional e acerca das funcións e as características do pensamento filosófico, pertencentes a pensadores/as, que identifiquen as problemáticas filosóficas formuladas.

CCL

Bloque 3. O coñecemento

d

e

h

B3.1. Teoría do coñecemento.

B3.2. Graos e ferramentas do coñecer: razón, entendemento e sensibilidade.

B3.3. Abstracción.

B3.4. Problemas implicados no coñecer: posibilidades, límites e intereses; o irracional.

B3.1. Coñecer de modo claro e ordenado as problemáticas implicadas no proceso do coñecemento humano, analizadas desde o campo filosófico, os seus graos, as ferramentas e as fontes, e expor por escrito os modelos explicativos do coñecemento máis significativos.

FIB3.1.1. Identifica e expresa de xeito claro e razoado os elementos e as problemáticas que implica o proceso do coñecemento da realidade, como é o dos seus graos, as súas posibilidades e os seus límites. CCL

d

e

h

g

B3.5. Problema filosófico do coñecemento.

B3.6. A verdade como propiedade das cousas. A verdade como propiedade do entendemento: coherencia e adecuación.

B3.7. Algúns modelos filosóficos de explicación do coñecemento e o acceso á verdade.

B3.2. Explicar e reflexionar sobre o problema do acceso á verdade, identificando as problemáticas e as posturas filosóficas que xurdiron en torno ao seu estudo.

FIB3.2.1. Coñece e explica teorías acerca do coñecemento e a verdade, como son o idealismo, o realismo, o racionalismo, o empirismo, o perspectivismo, o consenso ou o escepticismo, e contrasta semellanzas e diferenzas entre os conceptos clave que manexan.

CCEC

FIB3.2.2. Explica e contrasta criterios e teorías sobre a verdade, tanto no plano metafísico como no gnoseolóxico, usando con rigor termos como gnoseoloxía, razón, sentidos, abstracción,

CD

CSC

24

obxectividade, certeza, dúbida, evidencia, escepticismo, autoridade, probabilidade, prexuízo, coherencia, adecuación, consenso, incerteza, interese, irracional, etc., e construír un glosario de conceptos de xeito colaborativo, usando internet.

b

d

e

B1.1. Textos filosóficos e textos pertencentes a outras ramas do saber relacionadas coas temáticas filosóficas estudadas.

B3.3. Analizar de forma crítica fragmentos de textos significativos sobre a análise filosófica do coñecemento humano, os seus elementos, as súas posibilidades e os seus límites, valorando os esforzos por alcanzar unha aproximación á verdade arredándose do dogmatismo, da arbitrariedade e dos prexuízos.

FIB3.3.1. Analizar fragmentos de textos breves de Descartes, Hume, Kant, Nietzsche, Ortega y Gasset, Habermas, Popper, Kuhn ou Michel Serres, entre outros.

CCL

d

e

h

i

l

B3.8. Filosofía, ciencia e tecnoloxía. Filosofía da ciencia.

B3.9. Obxectivos e instrumentos da ciencia.

B3.10. Método hipotético-dedutivo.

B3.11. Investigación científica na modernidade e na época contemporánea: das matemáticas e a técnica como ferramentas de coñecemento e interpretación fundamentais á reformulación dos conceptos clásicos.

B3.4. Coñecer e explicar a función da ciencia, os seus modelos de explicación, as súas características, os seus métodos e a tipoloxía do saber científico, expondo as diferenzas e as coincidencias do ideal e a investigación científica co saber filosófico, como pode ser a problemática da obxectividade ou a adecuación teoría-realidade, argumentando as propias opinións de xeito razoado e coherente.

FIB3.4.1. Explica os obxectivos, as funcións e os principais elementos da ciencia, manexando termos como feito, hipótese, lei, teoría ou modelo.

CMCCT

FIB3.4.2. Constrúe unha hipótese científica, identifica os seus elementos e razoa a orde lóxica do proceso de coñecemento.

CMCCT

FIB3.4.3. Usa con rigor termos epistemolóxicos como indución, hipotético-dedutivo, método, verificación, predición, realismo, causalidade, obxectividade, relatividade, caos e indeterminismo, entre outros.

CMCCT

d

e

h

i

l

B3.12. Técnica e tecnoloxía: saber e praxe. B3.5. Relacionar e identificar as implicacións da tecnoloxía, en tanto que saber práctico transformador da natureza e da realidade humana, reflexionando, desde a filosofía da tecnoloxía, sobre as relacións coa ciencia e cos seres humanos.

FIB3.5.1. Extrae conclusións razoadas sobre a inquedanza humana por transformar e dominar a natureza, póndoa ao servizo do ser humano, así como das consecuencias desta actuación, e participa de debates acerca das implicacións da tecnoloxía na realidade social.

CMCCT

CSC

b

d

l

B3.13. Reflexións filosóficas sobre o desenvolvemento científico e tecnolóxico: o problema da indución

B3.14. Visión aristotélica do quefacer científico.

B3.6. Analizar de xeito crítico fragmentos de textos filosóficos sobre a reflexión filosófica acerca da ciencia, a técnica e a filosofía, identificando as problemáticas e as solucións propostas, distinguindo as teses principais e a orde da argumentación, relacionar os problemas formulados nos textos co estudado na unidade e razoar a postura propia.

FIB3.6.1. Analiza fragmentos de textos breves e significativos de pensadores como Aristóteles, Popper, Kuhn, B. Russell, A. F. Chalmers ou J. C. Borrón, entre outros.

CMCCT

d

e

h

i

g

l

B3.15. Relación entre filosofía e ciencia. B3.7. Entender e valorar a relación entre a filosofía e a ciencia.

FIB3.7.1. Identifica e reflexiona de forma argumentada acerca de problemas comúns aos campos filosófico e científico, como son o problema dos límites e as posibilidades do coñecemento, a cuestión da obxectividade e a verdade, a racionalidade tecnolóxica, etc.

CMCCT

FIB3.7.2. Investiga e selecciona información en internet, procedente de fontes solventes, sobre as problemáticas citadas, e realiza un proxecto de grupo sobre algunha temática que afonde na interrelación entre a filosofía e a ciencia.

CD

CSC

Bloque 4. A realidade

d

e

h

B4.1. A metafísica como explicación teórica da realidade.

B4.1. Recoñecer e valorar a metafísica, disciplina que estuda a realidade en tanto que totalidade, distinguíndoa das ciencias, que

FIB4.1.1. Coñece o que é a metafísica e usa a abstracción para comprender os seus contidos e a súa actividade, razoando sobre eles.

CAA

25

versan sobre aspectos particulares desta.

d

e

h

B4.2. Pregunta polo ser como punto de partida da Filosofía. Platón fronte a Aristóteles.

B4.3. Interrogación metafísica sobre a verdadeira realidade: problema da aparencia e a realidade.

B4.4. Pregunta pola orixe e a estrutura do real.

B4.5. Caracterización da realidade: cambio ou permanencia, substancialismo estático fronte ao devir. Esencialismo e existencialismo.

B4.6. Necesidade de categorizar racionalmente o real.

B4.2. Coñecer e explicar, desde un enfoque metafísico, os principais problemas que presenta a realidade.

FIB4.2.1. Describe as principais interpretacións metafísicas e os problemas que suscita o coñecemento metafísico da realidade.

CCEC

FIB4.2.2. Comprende e utiliza con rigor conceptos metafísicos como ser, sistema metafísico, realidade, aparencia, materia e espírito, unidade, dualidade, multiplicidade, devir, necesidade, continxencia, transcendencia, categoría e abstracción, materialismo, espiritualismo, existencialismo ou esencialismo, entre outros.

CCL

FIB4.2.3. Realiza unha análise crítica ante teorías metafísicas diverxentes de interpretación da realidade.

CAA

FIB4.2.4. Analiza e comprende fragmentos de textos breves e significativos sobre as problemáticas metafísicas que presenta a realidade, de pensadores como Platón, Aristóteles, Tomé de Aquino, Descartes, Marx, Nietzsche, etc., comparando e establecendo semellanzas e diferenzas entre os enfoques, e disertando coherentemente sobre as posturas históricas.

CAA

d

e

h

i

g

l

B4.7. Cosmovisións científicas sobre o universo. A filosofía da natureza como admiración filosófica pola natureza.

B4.8. Paradigma cualitativo organicista: universo aristotélico.

B4.9. Universo máquina: visión mecanicista na Modernidade. Supostos epistemolóxicos do modelo heliocéntrico: procura das leis universais dun universo infinito. Determinismo, regularidade, conservación, economía e continuidade.

B4.10. Visión contemporánea do Universo.

B4.11. Reencontro da filosofía e a física na teoría do caos.

B4.3. Coñecer e comparar as explicacións dadas desde as grandes cosmovisións sobre o universo.

FIB4.3.1. Explica e compara dúas das grandes cosmovisións do Universo: o paradigma organicista aristotélico e o modelo mecanicista newtoniano.

CMCCT

FIB4.3.2. Describe os caracteres esenciais das interpretacións relativista e cuántica contemporáneas da realidade, explicando as implicacións filosóficas asociadas a eses caracteres.

CMCCT

FIB4.3.3. Usa con rigor termos epistemolóxicos e científicos como cosmovisión, paradigma, Universo, natureza, finalismo, organicismo, determinismo, orde, causalidade, conservación, principio, mecanicismo, materia, relatividade, cuántica, espazo, tempo, azar, determinismo, indeterminismo, probabilidade, gaia e caos, entre outros.

CMCCT

d

e

g

h

i

B1.3. Uso dos procedementos de traballo intelectual (incluíndo os das tecnoloxías da información e da comunicación) adecuados á filosofía, en especial a asimilación e o uso rigoroso do léxico relacionado coas temáticas filosóficas estudadas.

B4.4. Elaborar táboas e/ou mapas conceptuais comparando os caracteres adxudicados historicamente ao Universo, entendido como totalidade do real, contextualizando historicamente e culturalmente cada cosmovisión e ampliando información mediante internet e/ou fontes bibliográficas.

FIB4.4.1. Elabora esquemas, táboas e/ou mapas conceptuais que comparen os caracteres adxudicados historicamente ao Universo, entendido como totalidade do real, contextualizando historicamente e culturalmente cada cosmovisión e ampliando información mediante internet e/ou fontes bibliográficas.

CD

d

e

h

i

m

B1.1. Textos filosóficos e textos pertencentes a outras ramas do saber relacionados coas temáticas filosóficas estudadas.

B4.5. Ler e analizar de xeito crítico textos filosóficos, epistemolóxicos e científicos sobre a comprensión da realidade, tanto desde o plano metafísico como desde o físico, usando con precisión os termos técnicos estudados, relacionar os problemas presentados nos textos co estudado nas unidades e razoar a postura propia.

FIB4.5.1. Analiza textos filosóficos e científicos, clásicos e contemporáneos, que aborden as mesmas problemáticas, e investigar a vixencia das ideas expostas.

CMCCT

FIB4.5.2. Reflexiona sobre as implicacións filosóficas que afectan a visión do ser humano en cada cosmovisión filosófico-científica estudada, e argumenta as súas propias ideas de xeito razoado e creativo.

CAA

Bloque 5. O ser humano desde a filosofía

26

b

c

d

e

B5.1. A reflexión filosófica sobre o ser humano e o sentido da existencia: antropoloxía filosófica.

B5.1. Recoñecer en que consiste a antropoloxía filosófica.

FIB5.1.1. Utilizar con rigor vocabulario específico da temática, como evolución, dialéctica, proceso, progreso, emerxencia, azar, selección natural, apto, reducionismo, creacionismo, evolución cultural, vitalismo, determinismo xenético, natureza e cultura.

CCL

d

e

h

i

B5.2. Implicacións filosóficas da evolución. Filosofía e bioloxía.

B5.2. Coñecer e explicar as implicacións filosóficas da evolución, en relación cos contidos metafísicos e cos/coas pensadores/as xa estudados/as.

FIB5.2.1. Coñece e explica as consideracións filosóficas implicadas na teoría da evolución, como a consideración dinámica e dialéctica da vida ou o indeterminismo, entre outras.

CMCCT

FIB5.2.2. Analiza fragmentos breves e significativos de E. Morin, K. Popper, R. Dawkins, J. Mosterín, A. Gehlen, M. Harris ou M. Ponty, entre outros.

CCEC

d

e

g

h

i

l

B5.3. A dialéctica natureza-cultura no proceso de antropoxénese e de construción da identidade propia humana.

B5.3. Recoñecer e reflexionar, de maneira argumentada, sobre a interacción dialéctica entre o compoñente natural e o cultural que caracterizan o ser humano como tal, sendo o culturalmente adquirido condición para a innovación e a creatividade que caracterizan a especie.

FIB5.3.1. Identifica e expón en que consiste o compoñente natural innato do ser humano, e a súa relación cos elementos culturais que xorden nos procesos de antropoxénese e humanización, dando lugar á identidade propia do ser humano.

CCEC

CSC

FIB5.3.2. Diserta sobre o ser humano en tanto que resultado da dialéctica evolutiva entre o xeneticamente innato e o culturalmente adquirido, condición para a innovación e a capacidade creativa que caracterizan a nosa especie.

CSIEE

CCEC

FIB5.3.3. Localiza información en internet acerca das investigacións actuais sobre a evolución humana, e reflicte a información seleccionada e sistematizada de xeito colaborativo.

CD

CSC

a

b

c

e

h

B1.2. Composición escrita de argumentos de reflexión filosófica e de discursos orais, manexando as regras básicas da retórica e a argumentación.

B5.4. Valorar os coñecementos adquiridos nesta unidade, rexeitando os prexuízos tanto etnocéntricos como por motivos físicos, e tamén as actitudes de intolerancia, inxustiza e exclusión.

FIB5.4.1. Argumenta con coherencia, baseándose nos datos obxectivos aprendidos, sobre as implicacións de adoptar prexuízos etnocéntricos para xulgar os seres humanos e as culturas.

CSC

b

c

d

e

h

B5.4. Visión grega. Heroe homérico: concepto socrático. Dualismo platónico. Animal racional e político aristotélico. Materialismo e individualismo helenista.

B5.5. Pensamento medieval: creación á imaxe divina; nova concepción do corpo e a alma, da morte e da liberdade.

B5.6. Renacemento: antropocentrismo e humanismo.

B5.7. Modernidade e século XIX: razón, emocións e liberdade.

B5.8. O ser humano na filosofía contemporánea.

B5.5. Coñecer e reflexionar sobre as concepcións filosóficas sobre o ser humano como tal que se viñeron dando ao longo da filosofía occidental, comparando semellanzas e diferenzas entre as sucesivas formulacións, analizando criticamente a influencia do contexto sociocultural na concepción filosófica, e valorando algunhas formulacións diverxentes que abriron camiño cara á consideración actual da persoa.

FIB5.5.1. Contrasta e relaciona as principais concepcións filosóficas que se viñeron dando historicamente sobre o ser humano.

CCEC

FIB5.5.2. Analiza de xeito crítico textos significativos e breves dos grandes pensadores.

CCL

FIB5.5.3. Usa con rigor termos como dualismo e monismo antropolóxico, areté, mente, corpo, espírito, creacionismo, antropocentrismo, teocentrismo, alma, humanismo, persoa, dignidade, sentido, estado de natureza, estado de civilización, existencia, liberdade, emoción, paixón, determinismo, alienación, nihilismo, existencia, inconsciente, morte, historia ou transcendencia, entre outros.

CCL

b

e

h

B5.9. Visións filosóficas orientais: budismo, taoísmo e hinduísmo.

B5.6. Comparar a visión filosófica occidental do ser humano coa visión filosófica oriental, o budismo, o taoísmo e o hinduísmo, e argumentar as opinións propias sobre semellanzas e diferenzas.

FIB5.6.1. Contrasta e relaciona as principais concepcións filosóficas que se viñeron dando historicamente no contexto da filosofía occidental sobre o ser humano, coa visión filosófica oriental, o budismo, o taoísmo e o hinduísmo.

CCEC

b

d

e

h

B5.10. Algunhas claves sobre o sentido da existencia humana.

B5.11. Cuestión do sentido, a esencia e a existencia, o eu, a liberdade, a morte, o destino, o azar, a historia e a necesidade de transcendencia.

B5.7. Disertar, de forma oral e escrita, sobre as temáticas intrinsecamente filosóficas no ámbito do sentido da existencia, como poden ser a cuestión do sentido, a esencia e a existencia, o eu, a liberdade, a morte, o destino, o azar, a historia ou a necesidade de transcendencia, entre outras.

FIB5.7.1. Diserta, de xeito oral e escrito, sobre as grandes cuestións metafísicas que lle dan sentido á existencia humana.

CCL

FIB5.7.2. Argumenta e razoa, de xeito oral e escrito, acerca dos puntos de vista propios sobre o ser humano, desde a filosofía e sobre diferentes temáticas filosóficas relacionadas co sentido da existencia humana.

CCL

27

b

c

d

e

h

B5.12. Reflexión filosófica sobre o corpo.

B5.13. Teorías filosóficas sobre a relación entre mente e corpo.

B5.8. Coñecer algunhas teorías filosóficas occidentais sobre o corpo humano, e reflexionar de xeito colaborativo e argumentar acerca dos puntos de vista propios.

FIB5.8.1. Coñece as teorías filosóficas da relación entre mente e corpo (monismo, dualismo e emerxentismo), e argumenta sobre esas teorías comparando semellanzas e diferenzas, de forma colaborativa.

CMCCT

Bloque 6. A racionalidade práctica

a

b

c

d

e

h

B2.5. Racionalidade teórica e práctica.

B6.1. Orixe da ética occidental: Sócrates fronte aos sofistas.

B6.1. Identificar a especificidade da razón na súa dimensión práctica, en tanto que orientadora da acción humana.

FIB6.1.1. Recoñece a función da racionalidade práctica para dirixir a acción humana, aínda recoñecendo os seus vínculos ineludibles coa razón teórica e a intelixencia emocional.

CSC

FIB6.1.2. Explica a orixe da ética occidental no pensamento grego, contrastando, de forma razoada, a concepción socrática coa dos sofistas. CCEC

a

b

c

d

e

B6.2. A ética como reflexión sobre a acción moral: carácter, conciencia e madureza moral.

B6.2. Recoñecer o obxecto e función da ética.

FIB6.2.1. Explica e razoa acerca do obxecto e a función da ética.

CSC

a

b

c

d

e

h

B6.3. Principais teorías sobre a moral humana.

B6.4. Procura da felicidade.

B6.5. A boa vontade: Kant.

B6.6. A xustiza como virtude ético-política.

B6.7. Relativismo e universalismo moral.

B6.3. Coñecer e explicar as principais teorías éticas sobre a xustiza e a felicidade, e sobre o desenvolvemento moral.

FIB6.3.1. Expresa de xeito crítico as argumentacións das principais teorías éticas sobre a felicidade e a virtude, razoando as súas propias ideas, e achega exemplos do seu cumprimento e do seu incumprimento.

CSIEE

CSC

FIB6.3.2. Expresa de maneira crítica as argumentacións das principais teorías éticas sobre a xustiza, razoando as súas propias ideas, e achega exemplos do seu cumprimento e do seu incumprimento.

CSIEE

FIB6.3.3. Analiza textos breves dalgúns dos filósofos representantes das principais teorizacións éticas e sobre o desenvolvemento psicolóxico moral do individuo.

CSC

FIB6.3.4. Usa con rigor termos como ética, moral, acción moral, autonomía, responsabilidade, convención moral, madureza moral, virtude moral, subxectivismo, relativismo e universalismo moral, utilitarismo, deber moral, ética de máximos, ética de mínimos, consenso, xustiza, eudemonismo, hedonismo, emotivismo e utilitarismo.

CCL

a

b

c

d

e

h

B6.8. Fundamentos filosóficos do Estado.

B6.9. Principais interrogantes da filosofía política.

B6.4. Explicar a función, as características e os principais interrogantes da filosofía política, como a orixe e a lexitimidade do Estado, as relacións entre o individuo e o Estado ou a natureza das leis.

FIB6.4.1. Identifica a función, as características e os principais interrogantes da filosofía política.

CSC

FIB6.4.2. Utiliza con rigor conceptos como democracia, Estado, xustiza, dereito, dereitos naturais, Estado democrático e de dereito, legalidade, lexitimidade, convención, contractualismo, alienación, ideoloxía, utopía, entre outros conceptos clave da filosofía política.

CCL

a

b

B6.10. A xustiza segundo Platón.

B6.11. O convencionalismo nos sofistas.

B6.5. Coñecer as teorías e os conceptos filosóficos principais que estiveron na base da construción da

FIB6.5.1. Explica de xeito coherente as formulacións filosófico-políticas de Platón, os sofistas, Maquiavelo, Locke, Montesquieu,

CCEC

CSC

28

c

d

e

h

B6.12. Realismo político: Maquiavelo.

B6.13. Contractualismo: Hobbes, Locke, Rousseau e Montesquieu.

B6.14. A paz perpetua de Kant.

B6.15. Fundamentos filosóficos do capitalismo no século XIX. John Stuart Mill. Alienación e ideoloxía segundo Marx.

B6.16. Disputa política entre Popper e a escola de Frankfurt.

idea de Estado e das súas funcións, apreciando o papel da filosofía como reflexión crítica.

Rousseau, Hobbes, Kant, John Stuart Mill, Popper ou Habermas, entre outros.

FIB6.5.2. Analiza e reflexiona sobre a relación entre individuo e Estado, sobre a base do pensamento dos sofistas, Marx e a escola de Frankfurt.

CSC

FIB6.5.3. Analiza de xeito crítico textos significativos e breves dalgúns dos autores estudados, nos que se argumente sobre o concepto de Estado, os seus elementos e as súas características.

CSC

FIB6.5.4. Valora e utiliza a capacidade argumentativa, de forma oral e escrita, contra a arbitrariedade, o autoritarismo e a violencia.

CSC

a

b

c

d

e

h

B6.17. Función do pensamento utópico. B6.6. Disertar de xeito oral e escrito sobre a utilidade do pensamento utópico, analizando e valorando a súa función, para propor posibilidades alternativas, proxectar ideas innovadoras e avaliar o xa experimentado.

FIB6.6.1. Reflexiona por escrito sobre as posibilidades do pensamento utópico, e argumenta as súas propias ideas.

CSC

a

b

c

d

e

h

B6.18. Legalidade e lexitimidade. B6.7. Distinguir os conceptos de legalidade e lexitimidade.

FIB6.7.1. Describe e compara os conceptos de legalidade e lexitimidade.

CCL

CSC

b

d

e

h

p

B6.19. Capacidade simbólica. E. Cassirer.

B6.20. Creatividade. H. Poincaré.

B6.8. Recoñecer a capacidade simbólica como elemento distintivo da especie humana.

FIB6.8.1. Explica as teses fundamentais de E. Cassirer sobre a capacidade simbólica humana, e as de H. Poincaré sobre o proceso creativo.

CCEC

b

d

e

h

n

p

B6.21. Estética filosófica: función e características.

B6.22. A arte como instrumento de comprensión e expresión simbólica da realidade.

B6.23. A estética filosófica e a capacidade simbólica do ser humano. A realidade desde a arte, a literatura e a música.

B6.9. Coñecer o campo da estética, reflexionando sobre as contribucións filosóficas realizadas por tres das construcións simbólicas culturais fundamentais.

FIB6.9.1. Comprende e usa conceptos como estética, creatividade, creación, símbolo, signo, arte, experiencia estética, mímese, beleza, gusto, subxectividade, xuízo estético e vangarda.

CCL

CCEC

FIB6.9.2. Contrasta e relaciona algunhas construcións simbólicas fundamentais no contexto da cultura occidental, e analiza, de xeito colaborativo, textos literarios, audicións musicais e visualizacións de obras de arte para explicar os contidos da unidade.

CAA

CCEC

a

b

d

e

h

n

p

B6.24. Relación da arte coa ética, co coñecemento e coa técnica.

B6.10. Relacionar a creación artística con outros campos como o da ética, o coñecemento e a técnica.

FIB6.10.1. Diserta sobre a relación e a posibilidade transformadora da realidade humana, a creación artística, a ciencia e a ética.

CSC

CCEC

b

d

e

h

n

p

B6.25. Sentimento, experiencia e xuízo estético. Beleza. Creación artística e sociedade. Abstracción artística e pensamento metafísico. A arte como xustificación ou como crítica da realidade.

B6.26. Filosofía e arte. Filosofía e literatura. Filosofía e música.

B6.11. Analizar textos en que se comprenda o valor da arte, a literatura e a música como vehículos de transmisión do pensamento filosófico, utilizando con precisión o vocabulario específico propio da estética filosófica.

FIB6.11.1. Coñece e describe algúns dos elementos fundamentais da reflexión estética sobre a arte, analizando textos significativos de filósofos como Platón, Schelling, Hume, Kant, Nietzsche, Walter Benjamin, Gadamer, Marcuse ou Adorno, entre outros, e aplica esas ideas ao estudo de diversas obras de arte.

CCEC

FIB6.11.2. Entende o valor filosófico da literatura, analizando textos breves de pensadores e literatos como Platón, Santo Agostiño, Calderón de la Barca, Pío Baroja, A. Machado, Voltaire, Goethe, Sartre, Unamuno, Borges ou Camus, entre outros.

CCEC

29

FIB6.11.3. Coñece a visión filosófica da música a través da análise de textos filosóficos sobre as visións dos pitagóricos, de Platón, Schopenhauer, Nietzsche ou Adorno, entre outros, así como mediante audicións significativas.

CCEC

d

g

h

n

B1.2. Composición escrita de argumentos de reflexión filosófica e de discursos orais, manexando as regras básicas da retórica e a argumentación.

B6.12. Reflexionar por escrito sobre algunha das temáticas significativas estudadas, argumentando as propias posicións, e ampliar en internet a información aprendida.

FIB6.12.1. Diserta de xeito claro e coherente sobre o valor das artes para transmitir ideas filosóficas, e procura e selecciona información en internet que amplíe o xa aprendido.

CD

CSC

b

d

e

B6.27. Retórica, argumentación e lóxica: a comunicación desde a filosofía.

B6.28. Importancia da comunicación e a súa relación coa linguaxe, a verdade e a realidade.

B6.13. Entender a importancia da comunicación para o desenvolvemento do ser humano e as sociedades.

FIB6.13.1. Coñece e manexa con rigor conceptos como símbolo, comunicación, linguaxe formal, lóxica, xuízo lóxico, razoamento, demostración, discurso, elocuencia, orador, retórica, exordio, inventio, dispositio, argumentación, elocutio, compositio, actio, falacia, debate, negociación, persuasión e concepto universal, entre outros.

CCL

b

d

e

B6.29. Lóxica proposicional. B6.14. Coñecer en que consiste a lóxica proposicional e apreciar o seu valor para amosar o razoamento correcto e a expresión do pensamento como condición fundamental para as relacións humanas.

FIB6.14.1. Utiliza os elementos e as regras do razoamento da lóxica de enunciados.

CAA

b

d

e

B6.30. Retórica e composición do discurso. B6.15. Coñecer as dimensións que forman parte da composición do discurso retórico, e aplicalas na composición de discursos.

FIB6.15.1. Comprende e explica a estrutura e o estilo da retórica e da argumentación.

CCL

FIB6.15.2. Coñece a estrutura e a orde do discurso, e escribe breves discursos retóricos establecendo coherentemente a exposición e a argumentación.

CCL

b

d

e

B6.31. Argumentación: regras e ferramentas do diálogo e a demostración de argumentos.

B6.32. Filosofía da linguaxe: o problema filosófico dos conceptos universais e o erro argumentativo da xeneralización apresurada.

B6.16. Coñecer e utilizar as regras e as ferramentas básicas do discurso baseado na argumentación demostrativa.

FIB6.16.1. Constrúe un diálogo argumentativo no que demostra as súas propias teses mediante as regras e as ferramentas da argumentación.

CSIEE

CSC

FIB6.16.2. Distingue un argumento veraz dunha falacia.

CAA

FIB6.16.3. Analiza e comenta textos breves e significativos sobre a arte da retórica e a argumentación de Platón, Aristóteles, Cicerón, Quintiliano, Tácito e autores/as contemporáneos/as.

CCEC

b

d

e

m

p

B6.33. A filosofía e a empresa como proxecto racional.

B6.17. Coñecer as posibilidades da filosofía na creación dun proxecto, en xeral, e no ámbito empresarial en particular, e valorar o seu papel potenciador da análise, a reflexión e o diálogo.

FIB6.17.1. Utiliza conceptos con sentido filosófico e aplícaos ao contexto empresarial: principios, saber, orde lóxica, finalidade, demostración, razoamento, indución, dedución, argumentación, sentido, significado, creatividade, diálogo, obxectivo/subxectivo, emocións, globalidade e valor, entre outros.

CSIEE

b

e

m

p

B6.34. O modo metafísico de preguntar para deseñar un proxecto vital e de empresa.

B6.35. Os procesos de cuestionamento e a importancia da definición de obxectivos.

B6.18. Comprender a importancia do modo de "preguntar radical" da metafísica para proxectar unha idea ou un proxecto vital ou empresarial, facilitando os procesos de cuestionamento e definición das preguntas radicais e as respostas a estas.

FIB6.18.1. Formula correctamente os interrogantes filosóficos radicais que deben estar na base da creación dun proxecto, tanto vital como laboral, como "que son?", "que fago?", "por que?", "para que?", "cal é o meu obxectivo?", "cal é o seu sentido, a súa razón de ser?", etc., e saber argumentar a defensa das respostas.

CSIEE

CSC

b

m

p

B6.36. Proceso de análise racional do conxunto dun sistema, dos elementos que o integran e da orde racional que subxace á estrutura lóxica dun proxecto, vital e empresarial.

B6.19. Comprender o valor da teoría do coñecemento, a razón crítica e a lóxica para introducir racionalidade na orixe e no desenvolvemento dun proxecto.

FIB6.19.1. Deseña un proxecto vital ou empresarial, sobre a base da filosofía, valorando a íntima relación entre os pensamentos e as accións, entre a razón e as emocións, a través do diálogo, da argumentación e a linguaxe filosófica.

CSIEE

b

e

m

B6.37. Importancia do diálogo e da defensa argumentativa de proxectos, fins e medios.

B6.20. Valorar as técnicas do diálogo filosófico, a argumentación e a retórica para organizar a

FIB6.20.1. Coñece e utiliza as ferramentas da argumentación e o diálogo na resolución de dilemas e conflitos dentro dun grupo humano.

CSC

30

comunicación entre as partes e a resolución de negociacións e de conflitos, para xerar diálogo baseado na capacidade de argumentar correctamente, para definir e comunicar correctamente o obxectivo dun proxecto.

a

m

n

B6.38. Deseño dun proxecto vital e laboral. Papel da Estética no desenvolvemento do pensamento creativo e innovador.

B6.21. Valorar a capacidade da estética filosófica para favorecer o pensamento creativo e innovador que permite adaptarse e anticiparse aos cambios, xerando innovación e evitando o estancamento, valorando así a función e a importancia das persoas emprendedoras e innovadoras para a construción e o avance dunha cultura, e a transformación da realidade.

FIB6.21.1. Valora a posibilidade de crear tarefas innovadoras, valorando a función e a importancia das persoas emprendedoras e innovadoras para a construción e o avance dunha cultura, e a transformación da realidade.

CSIEE

a

b

c

f

m

p

B6.39. Importancia da ética para establecer o sistema de valores no traballo.

B6.22. Comprender e apreciar a función axiolóxica da ética para establecer un sistema de valores que permita mellorar o clima laboral, comprendendo que os valores éticos son clave para lograr o equilibrio entre innovación, sustentabilidade e competitividade.

FIB6.22.1. Realiza un decálogo de valores éticos que deben rexer no mundo laboral e de cara á sociedade e á natureza.

CSC

FIB6.22.2. Valora e diserta sobre a importancia do traballo para desenvolvernos como seres humanos, para o avance dunha cultura e para transformar a realidade.

CSC

b

m

p

B6.40. Razón crítica en tanto que reguladora da acción humana.

B6.23. Coñecer e valorar a importancia da razón crítica para o avance dun proxecto persoal e colectivo.

FIB6.23.1. Comprende e valora a importancia da razón crítica para o avance dun proxecto persoal e colectivo.

CSC

31

Por último, queremos deixar constancia de que calquera modificación no cumprimento desta programación faráse de conformidade con tódolos membros do departamento, e quedará reflectida na memoria de fin de curso correspondente.

32

Sen máis que engadir, e dacordo no exposto,

Os membros do Departamento,

33

As Pontes, 15 de setembro de 2017