ferran suay - hitzaldiko aurkezpena euskaraz
TRANSCRIPT
PertsonartekoPertsonarteko hizkuntzahizkuntzaerabilerarenerabileraren gainekogaineko eskuesku hartzehartze
psikologikoapsikologikoa
Ferran Ferran SuaySuay i i LermaLerma
Societat Valenciana de PsicologiaSocietat Valenciana de Psicologia
Universitat de ValUniversitat de Valèènciancia
►►HizkuntzaHizkuntza bat bat bizibizi ahalahal da da gramatikagramatikabatubatu barikbarik, , legelege aitorpenaitorpen barikbarik eta eta presentziapresentzia publikopubliko barikbarik. Baina . Baina ezinezin da da bizibizi hiztunhiztun barikbarik. . EdoEdo behinbehin eta eta berrizberrizbeharrikbeharrik izanizan barikbarik gaztelaniaragaztelaniara igarotzenigarotzendirelakodirelako hizkuntzahizkuntza horihori erabiltzenerabiltzen ezezdutenduten hiztunekinhiztunekin. .
Joan Joan TudelaTudela (AVUI, 06/06/06)(AVUI, 06/06/06)
3
Hizkuntza hautua
A hizkunt.
errefortzua zigorrak
Positib. Negatib. ZuzenaErantzunkostua
B hizkunt.
errefortzua zigorrak
Positib. Negatib. ZuzenaErantzunkostua
4
Probabilitatea = f (Erref/Zig)
ERREFORTZUAK
►Helburuak lortzeadenbora galtzeke
► Arreta lortzea
►Onartua izatea
► Anonimatuari eustea
►Ulertuko zaituztelajakitea
ZIGORRAKZIGORRAK
►► EndredoakEndredoak sortzekosortzekoarriskuaarriskua
►► DenboraDenbora eta energia eta energia kostuakostua
►► AzalpenakAzalpenak eskatzeaeskatzea
►► KonnotazioKonnotazio politikoapolitikoa
►► TratuTratu txarratxarra jasotzekojasotzekoarriskuaarriskua
5
Euskal hiztunenEuskal hiztunenhizkuntzahizkuntza--jokaerakjokaerak
SUMISIOASUMISIOA
Leialtasuna minimoaLeialtasuna minimoa
LEIALTASUN AHULALEIALTASUN AHULA
ASERTIBITATEAASERTIBITATEA
HIZKUNTZA
SUMISIOA
UKO EGITEAUKO EGITEA
HizkuntzaHizkuntza sumisioasumisioa
►►SolaskidearenSolaskidearen hizkuntzarahizkuntzara
((dominatzaileradominatzailera) ) sistematikokisistematikoki
aldatzeaaldatzea
�� BetiBeti euskaldunakeuskaldunak �� ezez da da kortesiakortesia
�� SistematikokiSistematikoki �� ezez da da aukeraaukera librealibrea
NorkNork praktikatzenpraktikatzen dudu hizkuntzahizkuntzasumisioasumisioa??
►►HonelakoHonelako euskaldunekeuskaldunek
�� EdozeinEdozein klaseklase sozialsozial etaeta kulturkultur mailatakoekmailatakoek
�� EdozeinEdozein joerajoera politikopolitiko edoedo ideologietakoekideologietakoek
�� ““HizkuntzaHizkuntza kontzientziakontzientzia”” mailamaila guztietakoekguztietakoek
�� NornahirekinNornahirekin ((lehenlehen hizkuntzahizkuntza gaztelaniagaztelania
dutenekindutenekin, , bestebeste hizkuntzahizkuntza batzuetakobatzuetako
hiztunekinhiztunekin, , bestebeste euskalduneuskaldun batzuekinbatzuekin....)....)
�������� ETBETB--2 2 ereduaeredua
8
EuskararenEuskararen ingurukoinguruko berezitasunakberezitasunak
►► DistantziaDistantzia linguistikoalinguistikoa: :
�� ZailtasunarenZailtasunaren mitoamitoa
�� UlertezintasunUlertezintasun osoarenosoaren mitoamitoa
►► KaixoKaixo eta eta aguragur eta eta folklorekeriafolklorekeria instituzionalainstituzionala
►► GurasoGuraso eta eta semeseme--alabenalaben arteanartean, baina , baina ezez gurasoengurasoenarteanartean
►► EuskaldunenEuskaldunen arteanartean gaztelaniaragaztelaniara aldatzeaaldatzea
�� ElebakarrenElebakarren aurreanaurrean
�� GaiakGaiak??
�� ErdarakadakErdarakadak / / euskaeuskaññolaola
NolaNola ikasiikasi dugudugu jokabidejokabidehorihori??
PertsonenPertsonen oinarrizkooinarrizko ikaskuntzaikaskuntza mekanismoakmekanismoak: :
ErrefortzuaErrefortzua / / ZigorraZigorra/ / BabesgabetasunaBabesgabetasuna/ /
ModelatzeaModelatzea
ZigorraZigorra ⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒SaihesteaSaihestea
ErrefortzuaErrefortzua ⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒ErrepikatzeaErrepikatzea
• Zuzena: abertsiozko estimulo kontingentea
• Erantzun kostua: eskuragarri den errefortzu baten deuseztatze kontingentea
• Positiboa: estimulo atsegingarri kontingentea
• Negatiboa: zigor baten deuseztatze kontingentea
GaztelaniaGaztelania indartzeaindartzea
►► ErrefortzuErrefortzu positiboapositiboa
�� HistorianHistorian
�� Gaur Gaur egunegun
►► ErrefortzuErrefortzu negatiboanegatiboa
�� AnonimatoariAnonimatoari eusteaeustea
�� HizkuntzaHizkuntza ““neutroaneutroa””
�� KomunikatzekoKomunikatzeko zailtasunakzailtasunak saihesteasaihestea
EuskaraEuskara zigortzeazigortzea
►►HistorianHistorian
► ''Nunca fue la nuestra, lengua de imposición, sino de encuentro; a nadie se le obligó nunca a hablar en castellano: fueron los pueblos más diversos quienes hicieron suyo por voluntad libérrima, el idioma de Cervantes''
Juan Carlos I (2001)
Gaur Gaur egungoegungo zigorrakzigorrak
itxia
intsolidarioa
baserritarra
edukazio
txarrekoa
antigualekoa
erradikala
intolerantea
....
••LegeakLegeak
••KomunikatzekoKomunikatzeko zailtasunakzailtasunak
••KonnotazioKonnotazio politikoapolitikoa
••GatazkaGatazka�� nekeanekea
••DeserosotasunaDeserosotasuna= =
erantzunerantzun kostuakostua
14
Babesgabetasun ikasia
Learned helplessnessOvermier i Seligman (1967)
15
Babesgabetasun ikasiaren eraginaanimalietan
Deskarga saihesten ikasten
duten animalien %a
NORMALA BABESGABEA
Weiss et al., 1975
16
Pertsonetako eraginak
• Motibazioa jaistea (Cowling, 2006)
• Autoestima txikia (Weems i Silverman, 2006)
• Gaitasun txikiagoa kontrola antzemateko
(Maldonado, 2002), eta arazoak konpontzeko (Gonzalez,
Goeppinger i Lorig, 1990)
• Memoria gorabeherak (Kim, Song i Kosten, 2006)
• Depresioa (Sloman, Farvolden, Gilbert i Price, 2006)
• Sumisioa, mendekotasuna (Kao, Nagata i Peterson, 1997)
1717
BehaketaBehaketa bidezkobidezkoikasketaikasketa
ImitazioaImitazioa
HizkuntzaHizkuntza jokabidejokabide sumisoasumisoa modelatzeamodelatzea
HIZKUNTZA KONTZIENTZIA ETA HIZKUNTZA KONTZIENTZIA ETA BABESGABETASUNABABESGABETASUNA
HIZKUNTZA INTERAKZIOKO
EGOERA
GAZTELANIAZ EGITEA
Ordezkatzea bultzatu
Kontzientzia txarra
KATALANEZ EGITEA
Estresantea da
Aurkariak sortzen ditu
Gaia aldarazten du (hizkuntza)
Konnotazio politikoa
Gatazka sortzen du ����nekea
PRESIOSOZIALA
DESERO
SOTASUN
A
DESERO
SOTASUN
A
DESERO
SOTASUN
A
DESERO
SOTASUN
A
21
GutxitutakoGutxitutako hizkuntzahizkuntza batekobatekohiztunenhiztunen babesgabetasunababesgabetasuna
►► EzEz dagodago jokabidejokabide ezikezik
►► EzEz dagodago hizkuntzahizkuntza hautuhautu neutrorikneutrorik: :
euskaldundueuskaldundu edoedo erdaldunduerdaldundu egitenegiten dugudugu
�������� EzEz dagodago gustukogustuko hauturikhauturik (zigorzigor
bikoitzabikoitza))
22
ErrefortzuaErrefortzua eta eta zigorrazigorra pertsonetanpertsonetan
►► ErrefortzuakErrefortzuak eta eta zigorrakzigorrak: : baldintzatubaldintzatu
gabeakgabeak eta eta baldintzatuakbaldintzatuak
►►GarunGarun garatugaratu baten baten pisupisu espezifikoaespezifikoa::
�� FaktoreFaktore kognitiboakkognitiboak kontingentzienkontingentzien eraginareneraginaren
modulatzailemodulatzaile gisagisa
HizkuntzaHizkuntza sumisioasumisioa saihestusaihestuedoedo murriztumurriztu ahalahal da?da?
ZerZer falta falta dugudugu normaltasunanormaltasuna lortzekolortzeko??PlanteamenduPlanteamendu tradizionalatradizionala
HIZKUNTZA FIDELTASUNA
Hizkuntza dimisioa
Kontzientzia
25
PlanteamenduPlanteamendu honenhonen arazoakarazoak
• Gizarte arazo bat dagoela
jakitea
•Nik egiten dudana
garrantzitsua dela jakitea
•Neure gaitasunak ezagutzea
1. Kontzientzia =
2. Hizkuntza kontzientzia izateak ez du esan nahisumisioa nola saihestu dakienik
• Zer pentsatu
• Zer esan eta egin
•Nola sentitu
GureGure planteamenduaplanteamendua ((osagarriaosagarria))
HIZKUNTZA FIDELTASUNA
(katalanez egin nahi izatea)
KATALANAREN ERABILERA ERAGINKORRA
Kontzientzia
2727
Aukerak
►Estimuluan eragitea:
► Modelatzea aldatzea
► Hizkuntza hautuari lotutako
kontingentziak aldatzea
►Erantzunean eragitea:
► Zigorraren eragina murriztea
► Errefortzuen eragina handitzea
28
JokabideaJokabidea aztertzekoaztertzeko mailakmailak
NOLA SENTITU?
EMOZIOAK
ZER ESAN? ZER EGIN?
KOMUNIKAZIOA
ZER PENTSATU?PENTSAMENTUAK
29
EstimuluanEstimuluan eragiteaeragitea::
ModelatzeaModelatzea aldatzeaaldatzea
►►BotereBotere publikoakpublikoak
►►HedabideakHedabideak
►►IdoloakIdoloak
►►PresentziazkoPresentziazko ereduakereduak::
�� GurasoakGurasoak
�� BesteBeste senidesenide batzukbatzuk
�� IrakasleakIrakasleak
�� IdoloIdolo lokalaklokalak
30
EstimuluanEstimuluan eragiteaeragitea::
KontingentziakKontingentziak aldatzeaaldatzea
►►BotereBotere publikoakpublikoak
�� LegeakLegeak
�� OhiturakOhiturak ((ereduakereduak))
►►MasaMasa kritikoakritikoa
31
ErantzuneanErantzunean eragiteaeragitea::
ZigorrarenZigorraren eraginaeragina murrizteamurriztea
►►GizarteGizarte sareasarea: : bakardadebakardade sentimentuasentimentuahautsihautsi
►►ProzesamenduProzesamendu kognitiboakognitiboa::
�� BaliabideBaliabide kognitiboakkognitiboak: : autozentratzeaautozentratzea, , helburuakhelburuak finkatzeafinkatzea......
�� KomunikazioKomunikazio baliabideakbaliabideak: : interakzioainterakzioakontrolatzeakontrolatzea, , deserosotasunadeserosotasuna murrizteamurriztea
�� BaliabideBaliabide fisiologikoakfisiologikoak: : aurreaurre hartzeahartzea, , emozioemozionegatiboennegatiboen kontrolakontrola
32
ErantzuneanErantzunean eragiteaeragitea: :
ErrefortzuenErrefortzuen eraginaeragina handitzeahanditzea
►►GizarteGizarte sarteasartea: :
�� HelburuHelburu berberenberberen inguruaninguruan elkartzeaelkartzea... ...
►►BalorazioBalorazio kognitiboakognitiboa::
�� LortutakoLortutako helburuakhelburuak baloratzeabaloratzea
HIZKUNTZA FIDELTASUNA
Hizkuntza dimisioa
Egin nahi
HIZKUNTZA ASERTIBITATEA
Egiten jakin
3434
GureGure ekarpenaekarpena
Taller Taller d'Espaid'Espai LingLingüíüísticsticPersonal (TELP)Personal (TELP)
35
HelburuakHelburuak
►► NorbanakoarenNorbanakoaren mailamaila::
�� KatalanezKatalanez egiteariegiteari lotutakolotutakodeserosotasunadeserosotasuna murrizteamurriztea..
�� HizkuntzaHizkuntza jokabidejokabide asertiboariasertiboari eskereskergusturagogusturago egoteaegotea..
�� BaliabideBaliabide gehiagogehiago sortzeasortzea..
••GizarteGizarte mailamaila: : hizkuntzahizkuntza jokabidekojokabideko eredueredu
berriakberriak finkatzeafinkatzea�� eragineragin espantsiboaespantsiboa..
36
PuntuPuntu garrantzitsuakgarrantzitsuak
►► PopulazioPopulazio helburuahelburua: : katalanezkatalanez egitekoegiteko gogoagogoa dutenduten
hiztunakhiztunak ((hizkuntzahizkuntza kontzientziadunakkontzientziadunak).).
►► BesteBeste mailamaila batzuetanbatzuetan hizkuntzarenhizkuntzaren aldealde jardunjardun
beharrabeharra ezez du du zalantzanzalantzan jartzenjartzen..
►► HizkuntzaHizkuntza asertibitateaasertibitatea lortzekolortzeko progresibotasunaprogresibotasuna..
37
50 50 edizioedizio
►► LehenaLehena: : AlboraigAlboraig (Pa(Paíís Valencis Valenciàà), 2003ko ), 2003ko azaroanazaroan
►► AzkenaAzkena: Universitat de Val: Universitat de Valèència, 2007ko ncia, 2007ko iraileanirailean
EgokitzapenakEgokitzapenak
�� FuntzionarioentzatFuntzionarioentzat: : jendaurrekojendaurreko arretarakoarretarako hizkuntzahizkuntza ohiturenohiturentailerratailerra (6 (6 orduordu).).
�� EuskarazEuskaraz: 3 : 3 edizioedizio EuskalEuskal HerrianHerrian + + formatzaileenformatzaileen formaziokoformaziokoikastaroikastaro bat (bat (EMUNEMUN).).
�� UnibertsitateUnibertsitate hedapenerakohedapenerako ikastaroaikastaroa (40 (40 orduordu))
�� HizkuntzaHizkuntza AholkularitzakoAholkularitzako MasterraMasterra (UV, 2 (UV, 2 kreditukreditu))
AzkenAzken laburpenalaburpena
EzEz dugudugu hauhau esanesan nahinahi izan...izan...
►► ... ... hizkuntzahizkuntza diskriminazioarendiskriminazioaren konponbidekonponbide
bakarrabakarra denikdenik norbanakoennorbanakoen jokabideajokabidea aldatzeaaldatzea..
►► ……norbanakoennorbanakoen jokabidejokabide batzukbatzuk aldatzeakaldatzeak
konpondukokonponduko duenikduenik euskaleuskal kulturarenkulturaren egoeraegoera
anormalizatuaanormalizatua..
►► ... ... azterketarenazterketaren mailamaila psikologikoapsikologikoa besteakbesteak bainobaino
garrantzitsuagoagarrantzitsuagoa edoedo emankorragoaemankorragoa denikdenik..
HauxeHauxe esanesan dugudugu......►► ... ... mailamaila psikologikoanpsikologikoan ereere lanlan eginegin beharbehar deladela
pertsonenpertsonen jokabideakjokabideak aldatzenaldatzen..
►► ... ... banakakobanakako aukerekaukerek ezinbestekoezinbesteko gizartegizarte
aldaketakaldaketak eragiteneragiten laguntzenlaguntzen duteladutela..
►► ... ... pertsonapertsona batenbaten jokabideakjokabideak bestebeste askoreneanaskorenean
eragineragin dezakeeladezakeela ((eragineragin espantsiboaespantsiboa).).
►► ... ... denokdenok ikasikas dezakeguladezakegula hobetohobeto bizibizi izatenizaten
hizkuntzahizkuntza harremanakharremanak, , etaeta horrekhorrek katalanarenkatalanaren
gizartegizarte presentziapresentzia handituhanditu egingoegingo dueladuela..
EskerrikEskerrik askoaskozuenzuen arretagatikarretagatik
GalderakGalderak, , oharrakoharrak etaeta kritikakkritikakongiongi etorrietorri