euskara erriberri hiria · egiten diren komunikabideetan euskararen presentzia areagotzea. b)...

Cymraeg ElsässischC atalà G alego

Lingua navarrorum

Administrazioak

Ekintza nagusiak

Irakaskuntza

Eta etorkizuna?

Erriberri h i r ia

I ruña h i r ia

Hi z k u n t z ap o l i t i k a

Euskara

Lingua navarrorum

Euskara bizirik

Normalizaziora bidean?

Zuzendaritza Nagusia

Helburu nagusiak

Aria. Aezkoabailarako

herria

Hizkuntza politikaAdministrazioak

Ekintza nagusiak

Irakaskuntza

Eta etorkizuna?

Euskara

Euskara

Euskarak Nafarroan galera prozesu etengabea jasan du orain dela gutxi arte. Galera hau, gainera,zenbait alditan biziki larria izan da: XIX. mendearen erdialdean eta Espainiako Gerra Zibilaren ondoren.Euskarak beharrezkoa den estatus soziala galdua zuen, gutxietsia eta gaitzetsia, mundu modernorako balioez zuen hizkuntzatzat hartua zen.

Gaur egun, ordea, galera prozesua gelditua da eta euskal hiztunen kopurua mantendu ez ezik goiti doalaerakusten dute inkestek nahiz erroldek. Nafarren nahia eta ahaleginari zor zaien berreskurapena, ezbairikgabe, aunitzen ustez oraindik berreskurapen motela bada ere. Baina nafarren iritzia eta onespen mailaeuskararekiko erabat aldatu da azken urteotan, eta batuari esker egungo bizitzaren erronkei erantzutekotresna egokia dela frogatu ahal izan da.

Euskararen erabilpen normal eta ofiziala arautzeko, gizarte elkarbizitzaren alorrean zein irakaskuntzan,1986an Euskararen Legea sortu zen, hasieratik bertatik aurkako eta aldeko jarrera sutsuak piztu zituena.

Lege honek zenbait helburu orokor ditu: hiritarrek euskara ezagutu eta erabiltzeko tresnak zehaztea,euskararen berreskurapena eta garapena begiratzea, eta honen erabilera eta irakaskuntza bermatzea, bainaborondatea eta egoera soziolinguistikoaren arabera.



Helburu nagusiakLingua navarrorum

Euskara bizirik

Hizkuntza politika

Euskararen egoeraren normalkuntza gizartearen arlo guztietan garatu beharreko prozesua da. Baina, zer esan nahidu honek? Euskarak edozein giza alorretan komunikatzeko balio behar duela, eta gainera, erabili egin behar dela:etxean, lanean, hirian zein hiritik kanpo, hezkuntzan eta administrazioan, kultura eta artearen munduan, komunikabideetan,aisialdian eta kiroletan.

Eta hau guztia lortzeko urratsak eman behar dira:

- Euskararen berreskurapen prozesua mantendu egin behar da.- Hizkuntz transmisioa segurtatu eta bultzatu familian.- Hiztunen kopurua handitzen segitu, derrigorrezko eta ondorengo irakaskuntzan ere ikasle gehiago hartuz, baita

helduen artean ere.- Hiritarren hizkuntz eskubideak bermatu, zerbitzu guztiak, euskaraz ere, eskainiz.

Eta hasteko, gutxieneko konpromisoak adostu beharko lirateke nafar gizartean. Esaterako:

- Epe zehatzak ezarri hiritarrak eskatzen dituen zerbitzuak eman dakizkion, bai Foru Administrazioan, bai Udalerrietaneta Estatuto Administrazioan ere.

- Euskarazko irakaskuntza Nafarroa osoan ahalbidetu, eta helduen irakaskuntza lagundu ere.- Komunikabideak legeztatu eta lagundu.- Hizkuntz normalizaziorako plangintzak abiatu arlo pribatuan: enpresetan, banketxetan, turismoan, kirol munduan...

Euskara bizirik




Hizkuntza politika

Euskara

1988ko maiatzean, eta 1986ko Euskararen Legearen garapena zein ezarpena koordinatzeko asmoz,Hizkuntz Politikarako Zuzendaritza Nagusia sor tu zen, hasiera batean Idazkaritza zena.

Zuzendaritza Nagusi honen barruan bi Zerbitzu daude: bata Normalizazio eta Sustapenekoa, besteaProgramazio eta Ikerketa Zerbitzua. Lehenengoaren barruan Itzulpen Atala eta Barne Kudeaketarako Bulegoadaude; bigarrenean, berriz, Programazio Atala eta Prestakuntza Bulegoa.

1996/99 legealdirako bere jarduera zuzenduko duten zenbait ardatz hartu ditu, besteak beste:

- Adostasuna eta integrazioa lortzera bideratutako jokabidea. Izan ere, hizkuntza politika ezin da inoizgizarte-gatazkarako tresna bihurtu.

- Nafarroako Foru Administrazioan normalizazioa lortzeko, horrela legedia betez, ahaleginik handienakjarri.

- Nafarroako Euskararen Kontseilua martxan jarri eta bultzatu. - Udal Erakundeekin eta euskara zerbitzu teknikoekin koordinazioa. - Gizarte eta Kultura munduko Entitateen parte hartzea eta hauekin etengabeko elkarlana. - Komunikabideekin lankidetza berezia.

Euskara bizirik




Hizkuntza politika

Euskara

Hemen aipatzen diren helburuak bakar batean laburbil daitezke: euskal hiztunen hizkuntz eskubideak bermatu.Hizkuntz eskubideak bermatzeak hiztunak gaur egungo gizartearen arlo guztietan bere hizkuntzaz aritzeko eskubideaeta aukera dituela ziurtatzea esan nahi du. Hizkuntza ororen mintzatzaileek eskubide berdinak dituzte, ez gutxiagohizkuntza eremu urrikoa edo minorizatua izateagatik.

Hizkuntza Politikarako Zuzendaritza Nagusiak helburu orokor hauek ditu:

- Foru Komunitateko Administrazioaren esparruan hizkuntza normalizaziorako prozesuan aurrera egitea, gaurkolegediaren arabera. Beraz, lanpostu eta zirkuito elebidunak ezarri beharko lirateke, horrela hiritarrak Administrazioarekinharremanak euskaraz izatea posible eginez; eta irudi instituzionala -kartelak, errotuluak, seinaleak...- beti elebizagertzea bermatuko litzateke.

- Era berean, Nafarroako Toki Administrazioan eta Estatuko Administrazioan ere hizkuntza normalizaziorako prozesuanaurrera jotzea.

- Gizarte eta Kulturaren esparruan euskararen agerpena bultzatzea, kantitatean, kalitatean eta gai-aukeran hobetuz,komunikabideetan bereziki.

- Nafarroako Administrazio Publikoetan sartzeko hizkuntz eskakizunak arautuko duen dekretua sortzea.- Nafarroako Euskararen Kontseilua martxan jarri, hizkuntz normalizazioari buruzko gaietan Nafar Gobernuaren aholku

gisa.- Finkatuak diren ekintzei jarraipena eman, hauek sustatuz eta hobetuz. Hemen aipatzekoak dira itzulpen lanak,

toponimiaren normalizazioa eta funtzionarioen hizkuntz prestakuntza ikastaro ezberdinen bidez.

Euskara bizirik


Zuzendaritza NagusiaLingua navarrorum

Helburu nagusiak

Hizkuntza politika

Euskara

Administrazioak

Normalizazioa Foru Administrazioan

Normalizazioa Udaletan

Langileen prestakuntza

Elkarlanerako bideak

NafarroakoParlamentua

Hizkuntza politikaLingua Navarrorum

Ekintza nagusiak

Irakaskuntza

Eta etorkizuna?

Euskara

Euskarari buruzko abenduaren 15eko 18/1986 Foru Legearen 2. artikuluko 1. atalak dio, gaztelania eta euskaraNafarroako hizkuntza berekiak direla eta, horren ondorioz, herritar guztiek dutela ezagutu eta erabiltzeko eskubidea.

Lege horrek, hizkuntzari doakionean, hiru eremu ezarri zituen Nafarroan. Eremu euskaldun bat dago, eta hartaneuskara ofiziala da gaztelaniarekin batean, eta horrez gain eremu mistoa eta eremu ez-euskalduna ere bai. Hiruretanaitortzen zaie herritarrei Administrazio Publikoekiko harremanetan euskara erabiltzeko eskubidea, Legean bereanezarritako eran, eta premiatzen ditu Administrazio horiek, eskubide hori bermatzeko eremu bakoitzean hainbat neurrihar dezaten.

Ildo horretan, aipamen berezia merezi du Herrialde edo Gutxiengoen Hizkuntzen Europako Agiriak, bereziki bere10. artikuluan administrazio baimenei eta zerbitzu publikoei buruz egiten dituen aholkuek. Agiria 1992.eko ekainaren25ean onetsi zuen Europako Ministroen Batzordeak, eta urte bereko azaroaren 5ean sinatu zuten hamaika Estatuelkartekidek, espainiarra barne.

Hauek dira Administrazioaren helburu nagusiak:

a) Eremu euskaldunean, berdin erabili ahal izatea hizkuntza ofizial bata nahiz bertzea, laneko nahiz herritarrazerbitzatzeko hizkuntza izanik.

b) Eremu mistoan, eremuko herritarrek beren hizkuntz eskubideak erabiltzea bermatzeko behar diren langileakeuskaraz prestatzea.

c) Nafarroako Foru Komunitateko Administrazioaren zerbitzu nagusietan, erabiltzaileak halaxe eskatzen duenean,zerbitzuak euskaraz ematea bermatuko duten administrazio zirkuito elebidunak ezartzea.



Elkarlanerako bideakAdministrazioak


Hizkuntza politika

Euskara

Euskararen Legeak ezarritako eremu euskaldun eta mistoko udal guztietan euskararen normalizaziorako urratsakeman dira. 18 udal euskara zerbitzutan bildurik daude. Hizkuntza Politikarako Zuzendaritza Nagusiaren programanagusietako bat izan da zerbitzu hauek garatzea. 1994ko martxoaren 15ean Lankidetza Hitzarmena sinatu zuten -urtero berritzen dena-Nafarroako Gobernuarekin, funtzionamendua, finantziazioa eta elkarlana adosteko. Hitzarmenhorretan udal langileen euskaldundu, euskara teknikarien finantziatu eta kultur jarduerak sustatzeko oinarriak finkatuziren.

Hauek dira Udalek gauzatu dituzten lanak:

a) Administrazioaren euskalduntzea: udal langileen prestakuntzaren bidez herritarrei zerbitzuak euskaraz jasotzekourratsak eman dira bai ahozko komunikazioan baita idatzizkoan ere. Horrekin batera, udalen irudi elebidunahedatu da: inprimakiak, iragarkiak, errotulazioak e.a.

b) Sentsibilizazio eta motibazio kanpainak: euskararen aldeko jarrera areagotzea bilatu da. Aldi berean Udalekeuskaraz eskaintzen dituzten zerbitzuen berri ematen zaie herritarrei, administrazioarekin euskaraz egitea haieneskubidea dela adieraziz.

c) Euskara sustatzeko ekintzak: programa honen bidez kultur jarduerak antolatzea bilatzen da: antzerkia, zinea,bertsolaritza, tailerrak e.a. Honen bidez euskararen erabilera eguneroko bizitzan bultzatzen baita.

d) Euskararen normalizazioa udal komunikabideetan: komunikabideek euskararen erabilera areagotzeko dutengarrantzia agerikoa da, eta udal euskara zerbitzuek ardura berezia hartu dute arlo honetan.




Iruñeko UdaletxeaNormalizazioa Udaletan

Hizkuntza politika

Euskara

1990. urtean Nafarroako Gobernuko langileak euskalduntzeko euskaltegia sortu zen. Helburu nagusia herritarrenhizkuntz eskubideak bermatu ahal izateko beharrezkoak ziren langileak euskaraz trebatzea zen.

1994. urtean Lankidetza Hitzarmena sinatu zuten Udalei euren prestatzeko formatzeko eskaintza luzatu zitzaien.1996. urtean Espainiako Administrazioarekin Lankidetza Hitzarmena sinatu zen Nafarroako Foru Komunitatean

lan egiten duten Estatuko langileak euskalduntzeko.

Euskalduntze prozesuko maila guztiak eskaintzen dira, ikastaro mota hauetan banatuta:Ikastaro estentsiboak: egunero bi ordu.Ikastaro trinkoak: 6 ordu egunero. Hilabete bateko iraupena dute.Birtziklapena: Ikasturte bat, sei ikastaro trinko jarraian.Ikastaro teknikoak: 42 orduko ikastaroak dira. Langileen funtzioak kontutan hartuz, hizkuntza teknikoan trebatzeadute helburutzat: itzulpengintza, idazkiak nola egin, sakontze ikastaroak, jendeari harrera nola egin, e.a.

Euskaltegia sortu zenetik urtero 500-550 langilek euskarazko ikastaroak egiten dituzte. Horietatik 70 bat UdalAdministrazioko langileak dira eta 60 bat Estatuko Administrazioko langileak dira.

Zirkuito elebidunak ezartzeko planarekin euskalduntzen ari diren langile hauekin herritarrari zerbitzuak eskaininahi zaizkio. Orain arte langileak berak eskaini duen zerbitzua da, baina plangintza diseinatzerakoan Administrazioareneskaintzea izatea lortu nahi da, Legeek agintzen dutena betetzeko eta herritarrari, euskaraz hitz egiteko duen eskubideabermatua izan dadila, zerbitzua eskaintza.





Hizkuntza politika

Euskara

Nafarroako Parlamentua

18/1986 Legeak bertze helburu batzuen artean, Nafarroan euskararen berreskurapena eta garapena babestu etaharen erabilera sustatzako neurriak ezartzen ditu.

Hori horrela izanik ere, honelako hizkuntz normalizaziorako prozesu batek zaila izanen du esleiturik dituen helburuaklortzea ez badoaz bide beretik, batetik, botere publikoen jarduketa eta, bertzetik, euskararen alde jardun eta harenerabilera soziala ezartzeko hain garrantzitsua den eginkizuna betetzen ari diren sektore sozialak ordezkatzen dituztenorganismo, erakunde eta pertsonen inplikazioa eta partehartzea.

Xede hori erdiesteko asmoz, egokia da organo misto bat eratzea Administrazioaren eta gizarte nafarraren arteanelkarretaratu, parte hartu eta elkarrizketarako foro modura.

Horretarako 1996an sortu den Nafarroako Euskararen Kontseiluan ordezkaritza izanen dute gizarte mailanm etaeuskararen inguruan egin duten lanarengatik, hizkuntz normalizaziorako prozesu konplexuan bizitasun handiagoaekarriko duten proposamenak, gomendioak eta ekimenak emateko gaitasuna duten erakundeek eta pertsonek.

Nafarroako Euskararen Kontseilua 1997ko ekainean eratu da, Nafarroako Gobernuari hizkuntz normalizazioarenarloan aholkuak emateko, parte hartzeko eta proposamenak egiteko talde-organo modura. Eraketa egunean hiruazpibatzorde osatu ziren:

- Normalizazioa eta Administrazio Publikoak- Erabilera soziala eta komunikabideak- Toponimia



Langileen prestakuntzaAdministrazioak

Irantzuko MonastegiaElkarlanerako bideak

Hizkuntza politika

Euskara

Ekintza nagusiak

Euskararen sustapenerakodirulaguntzak

Ikerketak, argitalpenak,erakusketak

Itzulpengintza

Hitzarmenak

Lizarra hiria


Administrazioak

Irakaskuntza

Eta etorkizuna?

Euskara

Hizkuntza Politikarako Zuzendaritza Nagusiaren arduren artean euskararen normalizazioa bizitza sozialean sustatzeasartzen da. Lehentasunen artean, komunikabideetan euskararen erabilera bultzatzea, kultur jarduerak bultzatzea etasorkuntza literarioa nahiz beste hizkuntzetan idatzizkoaren itzulpena bultzatzea sartzen dira.

A) Euskara komunikabideetan erabiltzeko dirulaguntzen deialdia urtero egiten da, 26 komunikabideren arteanbanatzen dena: 4 egunkari (horietako bat erabat euskaraz argitaratzen da), 17 aldizkari (9 erabat euskaraz), 4irrati (lauak euskaraz) eta telebista bat. Deialdi honek bi helburu ditu: alde batetik, euskara hutsez argitaratzendiren komunikabideak bultzatzea, hizkuntzaren normalizazioan duten garrantziagatik, eta bestetik gaztelaniazegiten diren komunikabideetan euskararen presentzia areagotzea.

B) Kultur jarduerak bultzatzeko programa: honen barrenean udalek kultur programak euskaraz antolatu ahal izatekolaguntzak sartzen dira eta baita ekimen pribatuko elkarteek antolatzen dituzten ekintzak ere: kultur zikloak,antzerkia, musika, hitzaldiak.

C) Nafarroan liburuak euskaraz argitaratzen dituzten lau argitaletxe daude. Guztira 30 bat liburu urtean. Euskarazsortu diren eleberriak (adibidez: Bernardo Atxaga, Aingeru Epaltza idazleen lanak) nahiz literatura unibertsaletikeuskaratutako hainbat lan (P. Highsmith, T. Capote, Céline, e.a.) laguntzen dira.

D) Kanpainak: euskararen aldeko jarrerak bultzatzeko kanpainak lantzen ditu: eskolatzea euskaraz egiteko kanpaina,lan munduan, helduak euskalduntzekoa, ...

Ikerketak, argitalpenak, erakusketak

Itzulpengintza

HitzarmenakEkintza nagusiak


Hizkuntza politika

Euskara

Ikerketak:

Euskararen Legeak aldizka euskararen errealitate soziolinguistikoari buruzko ikerketak egitea agintzen dio NafarroakoGobernuari. Ildo horretatik eta biztanleriaren errolda oinarritzat harturik, 1986 eta 1991 urtetako datuak argitaratu ditu.1991ko datuen azterketa egin eta gero Nafarroako Mapa soziolinguistikoa argitaratu da 1997an. Hiztunen kopurua,geografikoki nola dauden banatuta eta antzematen diren joerak aztertu dira.

1990. urtean "Nafartarren euskararekiko jarrerak" ikerketa egin zen. Hizkuntza Politikarako Zuzendaritza Nagusiakegin zuen lehenengo ikerketa izan zen eta bere emaitzetan oinarritu zen bere lehendabiziko plangintzaren oinarriakfinkatzeko.

1992-3 urteetan hizkuntz eremuen araberako ikerketa soziolinguistikoa egin zen (Euskara Nafarroan zertan den.1995). Ikerketa horretan hiztunen kopuruak, euskararekiko eta bere sustapenarekiko jarrerak, e.a. aztertu ziren.

1991 eta 1996an Eusko Jaurlaritzako Hizkuntza Politikarako Sailordetzaren eta Euskal Kultur Erakundearenlankidetzarekin Euskal Herri mailako azterketa soziolinguistikoa gauzatu zen (Soziolinguistika atalean ematen da honenberri)

Argitalpenak:

Alde batetik hiztegiak eta Nafarroako euskalkiren batean idatzirik dauden testu zaharrak nahiz gaurregungo idazlanakargitaratzen dira, bestetik Nafarroako toponimia normalizatzeko egin diren lanak, herrien izendegia, toponimia txikiariburuzkoak...

Erakusketak:

Orain arte hiru egin dira: "Euskara denona", "Euskararen iraupena Nafarroako gaztelanian" eta "Euskara betikomintzoa". Erakusketa ibiltariak dira.


Itzulpengintza


Gramatica Bascongada liburua. V, Huici

Ikerketak, argitalpenak,erakusketak

Hizkuntza politika

Euskara

18/1986 Euskararen Legearen 9. Artikuluak hauxe dio: "Nafarroako Gobernuak Iruñean euskara-gaztelaniaitzulpen ofizialeko unitate administratiboa sortuko du". Honen ondorioz, 1989. urtean Itzulpen unitatea eratu zen,eta Hizkuntza Politikarako Zuzendaritza Nagusia sortu zenean, honen egitura organikoaren barruan kokatu zen.

Euskararen Normalizazio eta Sustapen Zerbitzuaren barnean dagoen Itzulpen Atalak du itzulpenak egitekoardura eta honako eginkizun hauek ditu:

- Nafarroako ALDIZKARI OFIZIALaren euskarazko alean argitara eman behar diren xedapen orokor, ebazpenadministratibo eta gainerako ekintza eta dokumentuen itzulpen ofiziala.

- Nafarroako Administrazio Publikoek eskatutako euskara-gaztelania eta gaztelania-euskara itzulpen ofizialak,Euskararen Legean xedatutakoari jarraikiz.

- Euskara-gaztelania eta gaztelania-euskara itzulpen ofizialari buruz, Toki Entitateei nahiz gainerako AdministrazioPublikoei aholkuak ematea.

Lan hauetaz gain Departamentuek, Erakunde Publikoek eta beste erakunderen batek eskatutako itzulpenakegiten dira: agiriak, inprimakiak, liburuskak, gidak e.a. Honen barnean kokatu daitezke Administrazioaren inprimakiofizialak, Turismoko gidak, Nafarroako Gobernuak egiten dituen argitalpenen euskarazko edizioak, NafarroakoMuseoko gida...

Gaurregun hamazazpi itzultzaile ari dira lan honetan. Horietatik hiru itzultzaile-interpretari lanetan ari dira, etaAdministrazioak behar duenean, egintza publikoetan eta epaiketetan aldi bereko itzulpenak, gaztelania-euskaraeta euskara-gaztelania, egitea dagokie.




Nafarroako Aldizkari OfizialaItzulpengintza

Hizkuntza politika

Euskara

Euskaltzaindia

Euskararen Legearen 3.3. artikuluak hauxe dio: "Hizkuntz arauak ezartzeko ondorioetarako, Euskaltzaindiaizanen da erakunde aholku-emaile ofiziala, eta berari eskatuko dizkiote botere publikoek aurreko (... ) beharrezkozaizkien txosten eta diktamenak".

1989ko urriaren 7an Nafarroako Gobernuak, Eusko Jaurlaritza eta Araba, Gipuzkoa eta Bizkaiko ForuDiputazioekin batean, Euskaltzaindiarekin elkarlanerako baldintzak arautzen dituen Hitzarmena sinatu zuen.1995ean Lankidetza-Hitzarmen batek ordeztu zuen. Hartan xedatzen da Euskaltzaindiaren finantzaketarakobehar den diru kopuruaren % 10,3 emanen duela. Honen ondorioz urteroko aurrekontugaiak, martxan daudenprogramak eta bertzelakoa biltzen dituen txostena eta urtero egiten duten lanaren memoria aurkeztu beharditu erakundeak.

UZEI

Erakunde hau egiten ari den lanak eragin haundia du Euskararen normalizazioan: egungo EuskararenBilketa-lan Sistematikoa, Terminologi lana (Administrazio Hiztegia), Euskaltzaindiko Hiztegi Batuko Batzordeakaztergai izanen dituen zerrendak eta txostenak prestatu behar ditu, Euskalterm datu bankua hazi eta egokitubehar du, e.a. Izan ere, Nafarroako Gobernuaren zenbait Departamentuk erabiltzen dituzte. Horren ondorioz1990ean Lankidetza Hitzarmena sinatu zen. Urtero laguntza ematen zaio UZEIri.

UEU (Udako Euskal Unibertsitatea)

Erakunde unibertsitarioetan ikasketak euskaraz oso gutxi direla ikusirik, eta erakunde honek antolatzendituen ikastaroek euskara sustatzeko duten garrantziaz oharturik, 1990. urtean Hitzarmena sinatu zen.Harrezkeroztik laguntza ematen zaie.



ItzulpengintzaEkintza nagusiak

Hitzarmenak

Hizkuntza politika

Euskara

Lizarra hiria

Irakaskuntza

Euskara Zerbitzua

Euskarazko eta euskararenirakaskuntza

Gorakada hizkuntz eremu arabera

Normalizazioa Unibertsitatean

Bigarren HezkuntzakoIturrama Institutua.

Iruña


Administrazioak

Ekintza nagusiak

Eta etorkizuna?

Euskara

Hezkuntza Zuzendaritza Nagusiaren barruan kokatua dagoen zerbitzu hau 1988. urtean sortu zen, bainaaurretik Euskara Bulegoa izan zen (1983an sortua), eta lehenago ere euskara teknikari bat 1973an hasi zenlanean. Euskara Zerbitzuak hurrengo eginkizunak betetzen ditu:

- Hizkuntz laguntza ematearren eskolako hezkuntza jarduerak, kulturalak bereziki, programatu eta burutzea.- Euskararen edo euskarazko irakaskuntzen edukin akademiko bereziak aztertzea, Departamenduko

gainerako zerbitzuekin koordinatuta.- Haur, lehen eta bigarren hezkuntzan eta helduenean euskararen edo euskarazko irakaskuntzarako

erabiltzen diren material didaktiko osagarriak prestatu eta zabaltzea.- Plangintza orokorraren arabera euskararen edo euskarazko irakaskuntzan ari daitezkeen ikastetxeetako

pedagogi baliabideak koordinatzea.- Hizkuntz ereduak ebaluatzea, Zerbitzuak Ikuskatzeko eta Ikuskapen Teknikorako Zerbitzuarekin lankidetzan.- Euskararen edo euskarazko irakaskuntzarako ahalmen edo gaitasun tituluak izapidatzea, eta haiek

eskuratzeko probak sustatzea.- Euskarazko irakasleen hobekuntza ikastaroak planifikatu eta egitea, Departamentuko gainerako zerbitzuekin

lankidetzan.- Helduendako ikastetxeak koordinatzea, bai birtziklatzekoak, bai euskalduntze eta alfabetatzekoak ere.- Indarra duten xedapenek esleitutako beste edozein edo haren helburuak egoki betetzeko bere esku uzten

diren guztiak.



Normalizazioa UnibertsitateanIrakaskuntza

Euskara Zerbitzua

Hizkuntza politika

Euskara

Euskarazko irakaskuntzak gorakada handia izan du bere lehen urratsak eman zituen garaitik, lehenengo ikastola,Uxueko Ama, Iruñean 1964an sortu zen, ikastetxe publikoetan euskara irakasgai bezala 1973an sartu zen etaeuskarazko irakaskuntza, berriz, 1975ean.

Gaur egun 84 ikastetxek D eredua eskaintzen dute (heziketa euskaraz, gaztelania irakasgai bezala), hauetatik4 ikastola publiko eta 17 pribatu direlarik, 87k A eredua (heziketa gaztelaniaz, euskara irakasgai bezala) eta 135ikastetxek G eredua (gaztelaniazko heziketa). Ikastetxe aunitzetan hizkuntz eredu bat baino gehiago eskaintzendira.

1996-97 ikasturtean Hezkuntza Erreforma ezarri den mailetan (3-15 urte bitartekoetan):- D ereduan ikasleen % 20'42ak ikasten du- A ereduan ikasleen % 14'23ak- G ereduan ikasleen % 65'35ak

Azken lau urteetan D ereduak puntu edo puntu t'erdiko igoera izan du, A ereduak igoera berdintsua edohandixeagoa, G ereduak 13 puntuko galera jasan duen bitartean.

1997-98 ikasturterako matrikula berrien datuak (3 urteko haurrak, Haur Hezkuntzako lehen urtekoak) hauexekdira: 4.596 ikasleetatik,

- D ereduan 1257 ikasle (% 27'3a)- A ereduan 1206 ikasle (% 26a)- G ereduan 2116 ikasle (% 46a)

Euskara Zerbitzua




Hizkuntza politika

Euskara

Euskarazko irakaskuntza (D eredua)

- Eremu ez-euskaldunean Haur-Hezkuntzaren ikaslegoaren % 5’38a D ereduan ari da 1996/97an, 1988/89an% 3'6a zen bitartean.

Euskararen irakaskuntza (A eredua)

Eremu euskaldunean 1988/89 ikasturtean OHOko ikasleen % 46'17a A ereduan ari zen, eta 1996/97an LehenHezkuntzan % 22'42a eta Haur Hezkuntzan % 15'48a. 10 urtetan ikasleen gehiengoa hartzetik gutxiengoaizatera pasatu da.Eremu mistoan biziki hazi da: 88/89an Haur Hezkuntzako ikaslegoaren % 3’3a zen eta 96/97an % 17'26a.Eremu ez-euskaldunean 88/89an ez zen inon aurkitzen, eta 96/97an Haur Hezkuntzaren matrikulen % 28'09ahartzen du.

Euskara Zerbitzua

Euskarazko eta euskararen irakaskuntza



Hizkuntza politika

Euskara

- Eremu euskaldunean, 1996-97 ikasturtean, HaurHezkuntzako ikasleen % 84'56a D eta B ereduetanaritzen da (B ereduan % 3’56a soilik). Porzentaia hauetengabe igo da azken urteetan:

1988/89: % 691990/91: % 73'81992/93: % 75'71994/95: % 81'91996/97: % 84'5

- Eremu mistoan, eta ikasturte berean, HaurHezkuntzako (3-5 urte) ikasleen % 26'27a D ereduanmatrikulatua dago. Hemen ere igoera etengabea izanda:

1988/89: % 19'91990/91: % 20'81992/93: % 22'81994/95: % 24'451996/97: % 26'46

Nafarroako Unibertsitate Publikoa 1987ko apirilean sortu zen. Ikasketa gehienak gaztelaniazburutzen diren arren, euskararen presentzia gero eta zabaltzenago doa. Gaur egun Magisteritzakobi espezialitate -Haur-Hezkuntza eta Lehen Hezkuntza- erabat euskaraz ikasteko aukera dago etaburutu den Hizkuntza Normalizaziorako Plan Orokorraren ondorioz, euskarak gero eta leku gehiagohartuko du ikasketa plan orotan. Magisteritzaz gain, Ekonomian, Enpresen Administrazio etaZuzendaritzan, Enpresen Zientzietan, Soziologian eta Nekazaritza Ingeniaritza Teknikoan ere zenbaitirakasgai euskaraz ikasten ahal dira. Etorkizunari begira, Hizkuntza Normalizaziorako Plan Orokorreaneginiko planteamenduaren arabera, helburua ez da izanen lerroak bikoiztea, oinarrizko irakasgaiakeuskaraz ikasteko aukera eman eta hautatzeko eskubidea bermatzea baizik.1952. urtean sortu zen Nafarroako Unibertsitateari dagokionez, 1963an Euskara Katedra antolatuzen. 1994an Euskal Ikasketen Diploma gorpuztuz joan zen eta hurrengo urtean hasi, horrela EuskaraKatedrak titulu propioa emateko aukera duelarik. Euskal Ikasketen Diplomak sekulako arrakasta izandu ikasleen artean: 1996-97 ikasturtean Diploma osoa egiteko matrikulatutako ikasleak 43 dira, etaDiplomaren ikasgairen batean (Euskal Hizkuntza, Hizkuntzalaritza ... ) dagoen matrikula kopurua935koa da. Bestalde, 1993-94 ikasturtean "Abarrots" euskara taldea sortu zen. Ikasleek osatutakotalde honen helburua NUan euskararen normalkuntza lortzea da, eta horretara bideraturiko ekintzakantolatzea ere.

Euskara Zerbitzua

Euskarazko eta euskararen irakaskuntza

Gorakada hizkuntz eremu araberaIrakaskuntza

Normalizazioa Unibertsitatean

Hizkuntza politika

Euskara

Eta etorkizuna?

Lorpen nagusiak

Erronkak eta gabeziak I

Erronkak eta gabeziak II

Erronkak eta gabeziak III

Gares herria. ... etaEuropako bideek bat

egiten dute


Administrazioak

Ekintza nagusiak

Irakaskuntza

Euskara

Azken urteotako aurrerakuntzak hizkuntz normalizazioan kontutan hartzekoak dira dudarik gabe,baina ez horregatik nahikoak edo lasai hartzeko modukoak normalizazio prozesu honetan ari direngehientsuenen ustez.

Garrantzitsuena hiztunen kopuruan euskara jasaten ari zen galera etengabea geldiaraztea izan da;herri ekimenari eta borondateari esker lortu da mendetako joerari buelta ematea.

Hizkuntzak gizartean betetzen dituen esparruetatik aurrerapauso handienak ematen ari denairakaskuntza da. Bera da, etxeko transmisioarekin batera, euskal hiztunen sortzaile nagusia, etaetorkizunerako itxaropena. Datozen urteetan euskarazko ereduetan hezitako neska-mutil asko lanmundura pasatuko dira, orain arteko egoeran aldaketa handia ekarriko duena.

Administrazioan euskararen erabilerari buruzko arautegi argi bat agertu izana aipatu behar da,betebehar jakin batzuk eta epe zehatzak ematen baititu euskaraz aritzeko eskubideak bermatzeko. TokiAdministrazioetan haratago joan da: 18 Euskara Zerbitzu sortu dira eremu euskalduneko eta mistokoudaletan, herrietan euskararen agerpenari bultzada handia emanez.

Badira aipamena merezi duten aitzinamendu gehiago ere: komunikabideei emandako dirulaguntzak,oinarri teorikoa eta konponbide praktikoak emateko balio duten azterlanak eta ikerketak, euskarazkoeta euskarari buruzko argitalpenak, toponimiaren erregulazioa Nafarroa osoan zehar, itzulpengintza-Nafarroako Aldizkari Ofizialaren bi heren eta beharreskoak diren beste itzulpen lan guztiak itzultzen-eta Administrazio ezberdinetako langileen prestakuntza.



Erronkak eta gabeziak IIIEta etorkizuna?

Lorpen nagusiak

Hizkuntza politika

Euskara

Lehendabizi, hiztunen kopuruan gorako joerari eutsi egin behar zaio, ahal delarik joera apal horiareagotuz: alde batetik etxeko transmisioa ziurtatu behar da, eta bestetik hiztun berriak sortu. Beraz,gizarte osoan eragina duten kanpainak dira beharrezkoak, bai transmisioa segurtatzera bideratutakoak,bai euskalduntzea bultzatzen dutenak, eta, aurrekoak bezain garrantzitsua, erabilera kanpainak ere.

Hezkuntzan, euskarazko ereduetan matrikulatzearen aldeko kanpainak beharrezkoak dira oraindikere, baina gaia ez da matrikula zenbakietan agortzen. Haur Eskolatik hasi -lehen haurtzaindegiakzirenak- eta Unibertsitateraino, ikasketa guztiak euskaraz egiteko posibilitatea ziurtatu beharkolitzateke. Hortaz tokian tokiko egoera ikusita ikastetxe berriak irekitzeko aukera aztertzea komenigarrialitzateke, eta, batez ere, Lanbide Heziketan eta Unibertsitatean euskarazko lerro edota karrerak sortueta eskaintzea nahitaezkoa da.

Hezkuntza munduan, normalizazioan aurreratuen dagoen esparrua izanik ere, badira hobetzekobeste puntu asko: baldintza pedagogikoak, irakasleen euskalduntzea, birtziklaiak, ikastolenfinantzabideak, zerbitzu guztiak elebidunak izatea... eta helduen alfabetatze eta euskalduntzea dagoenegoera zailetik ateratzeko behar diren laguntza administratiboak ere.

Lorpen nagusiak




Hizkuntza politika

Euskara

Hizkuntz politikak, administrazioak egiten duen politika delarik, legedia du abiapuntua eta aldi bereanmuga. Hortaz, hizkuntzen normalizazioaren alde lan egiteko tresna baliagarriak diren legeak behar ditu,arlo ezberdinetan hiztunen eskubide teorikoak direnak errealitate bihurtuko duten neurri ofizialak hartuz.Honen inguruan 1986ko Euskararen Legeak ezarritako aspektu batzuk gainditu beharko lirateke, eremuez-euskaldunean, esaterako, ikastetxe publikoetan euskararen irakaskuntza ezinezkoa egiten duelako.Baina beti aintzat hartuz oinarrizkoa bezain eztabaidatua den legea aldatzeko gizarte osoaren nahizalderdi politikoen oniritzia nahitaezkoak direla.

Egokia den legedia izatea ezinbesteko baldintza da, ez nahikoa baina, legea martxan jarri beharbaita. Horixe falta zaio Nafarroako Administrazio Publikoetan euskara erregulatzen duen 135/1994 ForuDekretuari. Erronka nagusienetako bat da, beraz, Foru Administrazioaren Zerbitzu Zentraletan -biztanleriaosoa hartzen dutenak- zirkuito elebidunak ezartzea, hau da, herritarra Administraziora zuzentzen denlehen unetik prozedura administratibo (edo asistentziazkoa...) osoa amaitu arte, hartu-eman guztiakeuskaraz izateko eskubidea bermatuko duen funtzionario elebidunen sarea. Eta Zerbitzu Zentraletanez ezik, eremu euskaldunean eta mistoan hiritarren hizkuntza eskubideak segurtatuak izan daitezenlangileak prestatu behar dira, horrela Departamentu bakoitzeko plantila organikoetan lanpostuen hizkuntzeskakizuna zehazten den egunean funtzionarioen prestakuntza irizpide jakin batzuen arabera antolatuahal izango da.

Lorpen nagusiak




Hizkuntza politika

Euskara

Toki Administrazioetan Foru Administrazioan baino aurreraxeago joan bada ere, badago oraindikzer egina, esate baterako, Zaraitzu eta Erronkari bailarak hartuko lituzkeen Udal Euskara Zerbitzu berriasortzea.

Garrantzi handia duen beste gai bat irudi instituzionalarena da. Hemen, berriro ere, legeak argizehazten badu ere, eta zenbait tokitan ongi betetzen ari den arren, hutsune nabariak daude, legeakezarritakoa bete gabe dagoelarik (kanpoko eta barneko errotulazioa, imprimakiak, zigiluak, publizitateinstituzionala eta errepideetako seinaleztapena).

Erronka gehiago kulturaren eta komunikabideen munduan kokatzen dira. Izan ere euskaraz emititzenari diren irratiak baimen ofizialik gabe ari dira; beren egoera normalizatu eta legeztatzeko lizentziakerdiestea ezinbestekoa da. Era berean telebista publikoan ere programazio zabalagoa eskatzen da.Orokorrean euskarazko eta euskaraz zerbait duten komunikabideentzako laguntza handiagoak banatubeharko lirateke, hauen kopurua goiti baitoa etengabe. Bestalde, komunikazioarekin zerikusia dutenbeste kultur adierazpenetan ere (antzerkia, zinea, argitalpenak...) euskararen agerpen orekatua bilatubehar da.

Beste esparru askotan eragitea derrigorrezkoa da hizkuntz normalizazioa lortuko bada, baina, betiere, mundu honetan mugitzen diren erakundeen eta elkarteen arteko harremana eta koordinazioa behardira, bitarteko gehiago jarriz (giza baliabideetan eta dirutan), eta amaitzeko, ahalik eta hiritar gehienerakarri, guztion partaidetza behar baitu eraginkorra izan nahi duen edozein hizkuntz politikak.

Lorpen nagusiak


Erronkak eta gabeziak IIEta etorkizuna?

Erronkak eta gabeziak III

Hizkuntza politika

Euskara

euskara erriberri hiria · egiten diren komunikabideetan euskararen presentzia areagotzea. b)...

Documents