estresari erantzuna
DESCRIPTION
Estresari erantzuna. Maniega Dk. KONTZEPTUA -Lesio larri baten ondoren, martxan jartzen diren aldaketa metabolikoak. AURREKARIAK CLAUDE BERNARD (1830): Barneko ingurugiroaren oreka aztertu . CUTHBERSTON (1930): Nitrogeno galera handiegia gernutik,hausturen ondorioz - PowerPoint PPT PresentationTRANSCRIPT
![Page 1: Estresari erantzuna](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022082207/5681512f550346895dbf48a5/html5/thumbnails/1.jpg)
Estresari erantzuna
Maniega Dk.
![Page 2: Estresari erantzuna](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022082207/5681512f550346895dbf48a5/html5/thumbnails/2.jpg)
KONTZEPTUA
-Lesio larri baten ondoren, martxan jartzen diren aldaketa metabolikoak
![Page 3: Estresari erantzuna](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022082207/5681512f550346895dbf48a5/html5/thumbnails/3.jpg)
AURREKARIAK
•CLAUDE BERNARD (1830):Barneko ingurugiroaren oreka aztertu .
•CUTHBERSTON (1930):
Nitrogeno galera handiegia gernutik,hausturen ondorioz
“Trauma osteko sukarra” deitu zion erantzun honi.
•LERICHE (1934):
“La maladie postopératoire”
•MOORE (1953):
“The metabolic response to surgery”
![Page 4: Estresari erantzuna](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022082207/5681512f550346895dbf48a5/html5/thumbnails/4.jpg)
MOOREk 1953. SUSPERRALDIAN LAU DENBORALDI
BEREIZTU ZITUEN:
1 FASEA: ERREAKZIO ADRENOKORTIKOIDEOA(1-3 egun)
2 FASEA: KRISIA EDO KORTIKOIDEEN DESAGERKETA
(4. egunetik 2-3 egun)
3 FASEA: FASE ANABOLIKOA(7-10 egun)
4 FASEA: GANTZEN IRABAZTEA
![Page 5: Estresari erantzuna](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022082207/5681512f550346895dbf48a5/html5/thumbnails/5.jpg)
1.-ESTRES ERAGILEAK
• Traumatismoak
• Ebakuntzak
• Odoljarioak
• Erredurak
• Hipobolemia eta mina.
![Page 6: Estresari erantzuna](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022082207/5681512f550346895dbf48a5/html5/thumbnails/6.jpg)
ESTRESARI ERANTZUNAREN OSAGAIAK
• 1.-Estimuluak
• 2.-Erantzun neuro-hormonala
• 3.-Erantzun metabolikoa
• 4.-Erantzun inmunitarioa
![Page 7: Estresari erantzuna](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022082207/5681512f550346895dbf48a5/html5/thumbnails/7.jpg)
ESTRESARI ERANTZUNA ERAGITEKO ESTIMULUAK
• Kausa psikikoak.
• Anestesikoak.
• Ehunetako kausak.
• Hipobolemia.
• Tenperatura aldaketak.
• Medikamenduak.
• Nerbio-sistemaren estimulua.
![Page 8: Estresari erantzuna](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022082207/5681512f550346895dbf48a5/html5/thumbnails/8.jpg)
ESTRESARI ERANTZUNA ERAGITEKO ESTIMULUAK
• Psikikoak:– Beldurrak hipotalamoari eragiten dio.
• Anestesikoak:– Nitrogenozko protoxidoak ACTH-ren jariaketa eragiten
du. Halotanoak GH-rena.
• Ehunen apurketa:– Zelula apurketa dela eta serotonina,bradikinina eta
histamina askatzen dira, erreakzio baskularra sortuz.
![Page 9: Estresari erantzuna](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022082207/5681512f550346895dbf48a5/html5/thumbnails/9.jpg)
ESTRESARI ERANTZUNA ERAGITEKO ESTIMULUAK
• Hipobolemia:– Deshidratazioarengatik.– Oxigeno ezarengatik.
• Tenperatura aldaketak:– Hipotermia batez ere,muskulu-uzkurdurak
sortuz.• Medikamenduak:
– Morfina, transfusioak,etab. Aldaketa metabolikoak eragiten dituzte.
![Page 10: Estresari erantzuna](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022082207/5681512f550346895dbf48a5/html5/thumbnails/10.jpg)
•ESTIMULUEK NERBIO SISTEMA ERABILTZEN DUTE ORGANISMOA OHARTARAZTEKO
•ESTIMULU NAGUSIA LESIOA EDO TRAUMATISMOA JASAN DUEN TOKIAN SORTZEN DA ETA NERBIOEN BIDEZ NERBIO SISTEMA ZENTRALERA BIDERATZEN DA.
•NERBIO SISTEMA MOZTUTA BADAGO (TETRAPLEGIA, LABORATEGIKO ESPERIMENTUAK..) ERANTZUN NEUROENDOKRINORIK EZ DAGO EDO APALA DA.
![Page 11: Estresari erantzuna](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022082207/5681512f550346895dbf48a5/html5/thumbnails/11.jpg)
NERBIO SISTEMA ZENTRALA
• Estimulu aferenteak
• Nerbio sistema zentralean antolatzen da erantzun hormonala eta metabolikoa
• Ardatz neuroendokrinoa– Hipotalamoa– Hipofisia– Guruin endokrinoak
![Page 12: Estresari erantzuna](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022082207/5681512f550346895dbf48a5/html5/thumbnails/12.jpg)
ARDATZ NEUROENDOKRINOA
• Hipotalamoa
• Hipofisia:– Aurrehipofisia (adenohipofisia)– Atzehipofisia (neurohipofisia)
• Giltzurrungaina:– Azala– Muina
![Page 13: Estresari erantzuna](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022082207/5681512f550346895dbf48a5/html5/thumbnails/13.jpg)
Hipotalamoa
Hipofisia
Giltzurrungaina
![Page 14: Estresari erantzuna](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022082207/5681512f550346895dbf48a5/html5/thumbnails/14.jpg)
Hipotalamoa• Gune parabentrikularra:• CRH (ACTH-askapenerako faktorea)
– Estimuluak:• Mina• Beldurra• Antsietatea
• GHRH (GH ekoizpenaren faktore erregulatzaile)– Estimuluak:
• Loa• Hipobolemia• Estresa
![Page 15: Estresari erantzuna](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022082207/5681512f550346895dbf48a5/html5/thumbnails/15.jpg)
Hipofisia• Adenohipofisia edo aurrehipofisia
– ACTH– GH– FSH– TSH– Prolaktina PRL
• Neurohipofisia edo atzehipofisia– ADH– Oxitozina
![Page 16: Estresari erantzuna](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022082207/5681512f550346895dbf48a5/html5/thumbnails/16.jpg)
Hipofisia• ACTH:
– Ekoizpenaren atze-kontrola galtzen da.
– Ekintzak:• Kortisola
• Aldosterona
– Estimuluak:• CRH
• VIP
• Angiotensina II
• Katekolaminak
• Zitozinak
![Page 17: Estresari erantzuna](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022082207/5681512f550346895dbf48a5/html5/thumbnails/17.jpg)
Hipofisia
• GH Hazkuntzaren hormona– Estimuluak:
• GHRH hipotalamikoa
• Nerbio sistema autonomoa
• ACTH
• Glukagoia
– Ekintzak:• Gantz azidoen askapena (lipolisia)
• Metabolismo proteikoan anabolikoa
• Karbohidrato eta lipidoen metabolismoan katabolikoa
• Intsulinaren aurkako efektua
![Page 18: Estresari erantzuna](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022082207/5681512f550346895dbf48a5/html5/thumbnails/18.jpg)
Hipofisia
• ADH (Basopresina):– Atze-kontrola ere galtzen da (hipobolemiak egiten du)
– Estimuluak:• Plasmaren osmolaritatea
• Anestesia
• Angiotensina II
• Mina
• Bolumenaren jaitsiera
– Ekintzak:• Giltzurrunean ura xurgatu
• Basokonstrikzio periferikoa.
![Page 19: Estresari erantzuna](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022082207/5681512f550346895dbf48a5/html5/thumbnails/19.jpg)
Giltzurrungaineko guruina
• Anatomia:– Azala: Gluko eta mineralokortikoideak– Muina: Katekolaminak
• Jariatzen dituen hormonak:– Kortisola– Aldosterona (renina-angiotensinaren menpe)– Adrenalina eta noradrenalina
![Page 20: Estresari erantzuna](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022082207/5681512f550346895dbf48a5/html5/thumbnails/20.jpg)
KortisolaEstres egoeratan oinarrizkoa da:
Glukosaren maila plasmatikoa handitzen du
• Erritmo zirkadianoa galtzen da.• Hipokolesterolemia agertzen da.• Ekintzak:
– Beste hormona batzuen ekintzak handitu:• Katekolaminak
– Lipolisia– Proteolisia– Glukoneogenesia– Intsulinari erresistentzia handitu– Inmunitatearen jaitsiera
![Page 21: Estresari erantzuna](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022082207/5681512f550346895dbf48a5/html5/thumbnails/21.jpg)
Aldosterona
• Estimuluak:– Angiotensina II– ACTH– Hiperkaliemia
• Ekintzak:– Sodioaren xurgapena giltzurrunetan– Potasioaren sekrezioa giltzurrunetan
![Page 22: Estresari erantzuna](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022082207/5681512f550346895dbf48a5/html5/thumbnails/22.jpg)
Katekolaminak• Bi iturburu:
– 1.-Ardatz neuroendokrinoa:hipotalamo-hipofisi-giltzurrungaina (adrenalina)
– 2.-Nerbio sistema autonomoa (noradrenalina).– Katekolaminak erantzunaren integratzaileak
• Estimuluak:– Mina– Anestesia– Deshidratazioa– Odol-galera– Infekzioa– Hipogluzemia
![Page 23: Estresari erantzuna](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022082207/5681512f550346895dbf48a5/html5/thumbnails/23.jpg)
Katekolaminak
• Ekintzak:– Glukogenolisia– Glukoneogenesia– Lipolisia– Zetogenesia– Intsulinaren inhibizioa– Basokonstrikzioa– Miokardioaren susperketa
![Page 24: Estresari erantzuna](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022082207/5681512f550346895dbf48a5/html5/thumbnails/24.jpg)
Are endokrinoa• Intsulina:
– Hormona anaboliko garrantzitsuena.– Estrés egoeratan gutxituta (lehenengo orduetan, katekolaminen
eraginagatik)– Bigarren fase batean,bere ekintzak oztopatuta (hormona
kontraerregulatzaileen eraginagatik)
• Glukagoia:– Ekintzak:
• Glukoneogenesia• Lipolisia• Zetogenesia
– Estimuluak:• Egoera fisiologikoan: Gluzemia, aa…• Estrés egoeratan: katekolaminak,endorfinak,GH,kortisola,gantz-azido
libreak…
![Page 25: Estresari erantzuna](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022082207/5681512f550346895dbf48a5/html5/thumbnails/25.jpg)
Hormona kontraregulatzaileen elkarekintza
• Hormona kontraregulatzaileak:– Kortisola– Glukagoia– Katekolaminak
• Batera banaka baino ekintza handiagoa.• Estresaren erantzuna ulertzeko beste
bitartekari batzuen beharra:– Inflamazioaren bitartekariak
![Page 26: Estresari erantzuna](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022082207/5681512f550346895dbf48a5/html5/thumbnails/26.jpg)
ERANTZUN METABOLIKOA
UR ETA ELEKTROLITOEN METABOLISMOA-URA, SODIOA, KLOROA ETA BIKARBONATOA IRABAZI-POTASIOA ETA HIDROGENIOIAK GALDU
KARBOHIDRATOEN METABOLISMOA-GLUKOSA KOPURUAK HANDITU-DIABETES TRAUMATIKOA
LIPIDOEN METABOLISMOA-GANTZAK GLUKOSA EKOIZTEKO
ERABILTZEN DIRAPROTEINEN METABOLISMOA
-PROTEINAK GLUKOSA EKOIZTEKO ERABILTZEN DIRA
![Page 27: Estresari erantzuna](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022082207/5681512f550346895dbf48a5/html5/thumbnails/27.jpg)
TRAUMATISMO NAGUSIETAKO METABOLISMOA
• Metabolismoa jasota dago• Energia premia handiagoak:
– Konplikaziorik gabeko ebakuntza programatutan oinarrizko energia > %10-%15
– Sukar gradu bakoitzeko > % 4– Infekzioek > %20- % 75– Sepsiak > % 20- % 40– Erreduretan > %120
![Page 28: Estresari erantzuna](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022082207/5681512f550346895dbf48a5/html5/thumbnails/28.jpg)
ERANTZUN METABOLIKOA
• 1.-PROTEINEN METABOLISMOA
• 2.-LIPIDOEN METABOLISMOA
• 3.-KARBOHIDRATOEN METABOLISMOA
• 4.-METABOLISMO HIDROELEKTROLITIKOA
![Page 29: Estresari erantzuna](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022082207/5681512f550346895dbf48a5/html5/thumbnails/29.jpg)
1.-PROTEINEN METABOLISMOA
• Proteolisia dela eta, nitrogenoa galtzen da gernuarekin.Balantze nitrogenatu negatiboa.
• Katabolismo proteikoa:– Muskulua
– Larruazala
– Hesteak
• Aminoazidoak gibelera:– Glukosa ekoizteko
– Proteina bereziak ekoizteko:• Proteina C erreaktatzaile
• Fibrinogenoa
![Page 30: Estresari erantzuna](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022082207/5681512f550346895dbf48a5/html5/thumbnails/30.jpg)
1.-PROTEINEN METABOLISMOA
• Kanpotik emandako proteinek ez dute katabolismoa geldiarazten,baina osagai gehiago gehitzen dute.
• Orbaintze prozesua ez da gelditzen, baina ez da egokia.
• Proteinen katabolismoa inflamazio bitarkekariek ere bultzatzen dute
• Gibelak glukosa ekoizteko alanina erabiltzen du
![Page 31: Estresari erantzuna](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022082207/5681512f550346895dbf48a5/html5/thumbnails/31.jpg)
2.- LIPIDOEN METABOLISMOA
• Gantz-azido libreak energia iturri garrantzitsua estres egoeratan
• Lipolisiaren eragileak:– ACTH– Kortisol– Katekolaminak– GH– Nerbio sistema sinpatikoa– Glukagoi
• Gantzen lipolisiak ura ere ematen du• Lipogenesia inhibituta
![Page 32: Estresari erantzuna](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022082207/5681512f550346895dbf48a5/html5/thumbnails/32.jpg)
2.- LIPIDOEN METABOLISMOA
lipolisia
triglizeridoak
Gantz-azido libreakGlizerola
Muskuluan oxidatu
Gibelean neoglukogenesia
Gibelean triglizeridoak
![Page 33: Estresari erantzuna](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022082207/5681512f550346895dbf48a5/html5/thumbnails/33.jpg)
3.-KARBOHIDRATOENMETABOLISMOA
• Gibelean:– Neoglukogenesia
• Periferian:– Hipergluzemia.– Intsulinarenganako erresistentzia
• Gibeleko neoglukogenesia gerta dadin:– Laktatoa– Alanina– Glizerola
![Page 34: Estresari erantzuna](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022082207/5681512f550346895dbf48a5/html5/thumbnails/34.jpg)
3.-KARBOHIDRATOEN METABOLISMOA
• Fisiologikoki gibeleko glukoneogenesia hipergluzemiak eta intsulinak inhibitzen dute.
• Estres egoeratan gibeleko neoglukogenesia gehituta dago.• Hipergluzemia burmuinako energia iturri ona da.• Honez gain hipergluzemiak zeluletatik at ura kanporatzen
du bolemia berriz betetzeko.• Glukosa hartzeko intsulina behar dute:
– Muskuloak– Ehun adipotsuak
• Glukosa intsulinarik gabe hartzen dute:– Globulu gorriek– Burmuineko zelulek– Zaurietako zelulek.
![Page 35: Estresari erantzuna](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022082207/5681512f550346895dbf48a5/html5/thumbnails/35.jpg)
3.- KARBOHIDRATOEN METABOLISMOA
• Hormona eragileak:
– Katekolaminak
– Kortisola
– Glukagoi/intsulina
![Page 36: Estresari erantzuna](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022082207/5681512f550346895dbf48a5/html5/thumbnails/36.jpg)
4.-METABOLISMO HIDROELEKTROLITIKOA
• Trauma ostean hipobolemia agertzen da.
• Oliguria (ADH, Aldosterona)
• Sodio,kloro eta bikarbonato gutxiago galtzen da
• Potasioaren galera (Aldosterona)
![Page 37: Estresari erantzuna](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022082207/5681512f550346895dbf48a5/html5/thumbnails/37.jpg)
INMUNITATEA
• Inmunitatea jaitsita dago estresaren erantzunean
• Erantzun inflamatorioa handiegia izan ez dadin
• Infekzioari aurre egiteko gaitasuna gutxituta dago
• Inflamazio bitartekariek mikrobioengandik babesten gaituzte.
![Page 38: Estresari erantzuna](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022082207/5681512f550346895dbf48a5/html5/thumbnails/38.jpg)
Estresak eragindako erantzun inmunitarioa
• Inmunozitoek ekoiztuak:– Makrofagoak, monozitoak, zelula basofiloak,…
– Linfozito T-supresoreak ↑
• Bitartekari asko:– Zitozinak
– Eikosanoideak
– Kalikreina-kinina
– Serotonina
– Histamina
![Page 39: Estresari erantzuna](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022082207/5681512f550346895dbf48a5/html5/thumbnails/39.jpg)
ODOLAREN GATZAPENEAN ALDAKETAK
• Gatzapena gehituta dago,erantzun fisiologikoa hemorragiaren kontra.
• Gertakari tronboenbolikoetarako joera
• Antitrombina IIIaren gabezia,hiperkontsumoarengatik.