esquema xeral de gramática latina
DESCRIPTION
Aproximación á gramática latina para alumnos/as do bacharelato de humanidadesTRANSCRIPT
(/)
~ z w :E w ..J w
DEl AlUMNO BACHILLER UNIVERSITARIO
11.! Edición
L. QUESADA M. LOS A RCOS XAN ASER N. ( Catt:dr .lt iCOI )
UESADA Paseo Ribalta , 10 • CASTELLON
•
l.- DECLINACIONES
1 . •
F. (m.)
Ros-a
N. ¡ -a V. -a Ae. -am G. {·ae D. { -ae
2.'
M. (f.· n.)
Lup-us Puer-
•U$ er--e er--u m er-um ·i ~
-o ~
-o +-
Tema en conson.
N. M. y F. N.
Don-u m Consu l- Fulgur-
-u m -l -l -u m -l · l -u m -e m ·l ~ -is ~
~ · i ~
+- -e ~
3.•
Tema en «i»
M. y F. N.
Civ-is Mar-e
-l -l ·l ·l -e m ·l -is ~
·i +--e .¡
M. y F.
Man-us
•US •US -u m •US •Ui •U
4.'
N.
Corn-u
-u •U •U ~
~
~
S.•
F. (m.)
R-es
-es -es -e m -ei -ei -e --~~:.J:.~ ........ . ............................................. ···························································· ················-··············
N. { -ae V. { -ae
Ac.¡-a.s G. -arum D. - is Ab. l-is
.¡ • i -os -orum - is -is
lrresrulares
2.·'
~
~
~
~
+-+-
X~.¡{~=~~ ;¡~m G. del vfrf D. deo viro
··~ttiª:;~:·· -[Jit O. ! deis/diis/ dis viris Ab. l de is/d iis/dis vir is
· a -es -a -es -ia -us -u a -es .¡ -es -a -es - ia -us -u a -es -a -es -a -esfis -ia •US -u a -es ~ -u m ~ -ium ~ -uum ~ -erum +- -ibus ~ +- ~ -ibus ~ -e bus +- - ibus +- +- ~ -ibus +- -e bus
3. • Adietivos Comparativos
vis it er luppiter pruden ·S ~ prudent·ior -lus vis iter luppiter pruden -s ~ -ior -ius vim it e r lovem prudent-em ·S ·ior-em -ius
ltlnerfs lovis ·is ~ -ior-is -ior-is ltlnerf lovf -i +- -ior-1 -ior-1
vi 1 itinere . love -i ~ ·ior-e -ior-e ··· ·· ·· · · ···-~·· ····· · ·· · ···· · ·· ·· :·· ·· ·· ····-·- ······························· ............................................ . vires ¡ itlnera ¡ -es ·ia - ior-es ·ior-a vires : itinera : -es -ia -ior-es ·ior·a
::;:m ! :::~=~m ¡ :~;m : ::~~=~~ :r-a vi ribus i it ineribus ¡ ·fbus ~ ·ior-ibus ~ viribus ! it iner ibus : -ibus ~ ·for-ibus ~
e Los Adj. de tres terminaciones· (Bon-us, bon-a, bon-um), como lup-us (m.), ros-a (f.) y don-um (n.). e » » dos » (Brev-is, brev-e), como civ-is (m. y f.), y mar-e (n.) • ... T . { 1) Parisílabos : Nu-bes, !1U·bis; 2) No parisílabos con radical en dos consonantes: Nox, noct-is;
ema en «l» 3) Adjetivos: Brev-is, brev-e; 4) Los neutros en -ar , -e, -al: Calcar, mare, animal • ... Tema en consonante: Todos los otros; y: Pater, mater, frater, juvenis, vatis, canis . • El nominativo de una p1b.bra se encuentra: 1) Suprimiendo la desinencia: 2) Si el radical te rmina en co o c.p. el nominativo en CJO:
Duc.oibus•dux : 3) Radical en cd:. o c'b, nominativo en es:.: Dent.tum=dens -4) Radical en en, nominativo en en o en: Mor-es• mos. _ En nominativo, c:ambia a veces la vocal final del radical (e, i, o)-+ u; i -+ e : Vulner-a~ vulnus; c:apit•a ~ caput ; torpor-a~ corpus ; milit•IS ~ miles.
2.- COMPARATIVOS Y SUPERLATIVOS: Adjetivos: doctus .. sabio doctior, doctius (n.) ... mds sabio Adverbios: docte doctius
doctissimus, -a, -u m = muy sabio, el mds sabio doctissime
...1 ~ e -er a o " -ilis
audax pulcher facilis
audacior, ius pulchrlor, lus facilior, ius
audacissimus, a, um pulcherrimus, a u m ~ (y veterrfmus) facillimus, a , um -+ (y simillimus, humill imus,
.( ) ) •X
¡:: < :;- -dicus, -ficus, ~ ~ < •volus: benevolus benevolentior, fus benevolentlssimus, a, um
~ ................... ~.~-~:.:~~~:. :.~.~~---~·¡·~-~ ............. ':':'~~~~- - P.~~~ ................ ~~~~~ .. ?.!.~~ ....................................................... -
gracillimus)
¡ bonus, a, um melior, fus optimus, a, um bueno, ... malus, a, um peior, ius pessimus, a, um molo, .. .
IRREGULARIDADES : magnus, a, um mafor, fus maxlmus, a, um rrande, .. . parvus, a, um minor, us mfnimus, a, um pequeño, .. . multl, ae, a piures, a plurlmi, ae, a numemos, ...
8. - GENERO DE LOS NOMBRES: (Importante para la concordancia de los adjetivos): A. Por el {a) Mase.: Nombres de oficio o cond ición de hombre, animales machos, rlos.
sentido: b) Fem.: Nombres de mujer u oficio de mujer, animales hembras, árboles, paises.
)
1.• Decl in. : Feme ni nos, excepto algunos Mase. por su significación: Nauta- marinero, ete.
8 p 1
2. • » Ma.sc. los en -er; generalmente los en •us. Neut. los en -u m. · or ~ 3. • » Neutros los en -er, -e, -al, -ar, -us (Gen. -oris o -eris), -men, ·ma.
terr:n•· - Los restantes, Ma.sc. o Fem., generalmente como en espallol. nac•ón: 4. • » Los en ·us, Ma.sc. en su mayorla (Fem. : Manus=mano, domus=casa). Los en •U, Neut.
S. • » Fe m., excepto «dien ; aunque, en sing., es tambl6n a veces Fem.
4 . - VALOR SINTACTICO DE LOS CASOS: Nom. : Sujeto, predicado nominal. V oc. : Exclamación, apelación. Ac.: Compl. Oir. (sin prep.), Suj., de lnfin.,
Compl. Circunst. (con o sin prepos.)
- 1. -
Gen . : Complem. nominal generalmente, Dat.: Complem. indirecto generalmente. Abf.: Complem. circunstancial (lupr, tiempo,
Instrumento, etc.), agente, separativo, etc.
1. - NUMERALES: m. f. n. m. f. n.
N. unus una unum duo duae duo Ac. unum unam unum duos (duo) duu duo G. unlus +- +- duorum duarum duorum D. unl +- +- duobus duabus duobus Ab. uno una uno duobus duabus duobus
e Los cardinales, huta ciento Inclusive, son declinables sólo: unus, duo, tres.
m. f. tres tres tri u m tribus tribus
n. tria tria +++-
- Las centenas se declinan como los Adj. de 1.• y 2.• declinación plural: Ducentl, -ae, -.a: - Mille es Adj. Indeclinable; Milla mlllum sigue la 3.•, es substantivo (rige genitivo).
8.- DECLINACION DE LOS PRONOMINALES: Sin g u 1 a r j __________ P_ I_u_r_ a_l _________ _
N. A c. Gen. Dat. Abl. ; N. Ac. Gen. ego me
tu te
(reflex.) se
unus una un u m nemo nihil
allus alla aliud qu1 quae quod qulsl quael quldl aliquis al iqua aliqu id
uterl utral utruml
hic haec hoc lste lsta lstud ille illa illud
ls ea Id
un u m una m un u m
neminem nihil
alium allam allud que m quam quod que m qua m quid aliquem aliquam aliquid
utrum utram utrum hunc han e hoc lstum lstam lstud illum illam illud
eum eam Id
~:''" ~~:' ~: i ::: nulllus nulll nu llius re i nulli reí
alius alii
cu ius cu í
culus cui
allcu ius alicu i
utrlus u tri
huius huic
lstlus isti
ill ius illi
elus el
uno nullo nulla re
alio alia alio
quo qua quo quo qua quo aliquo aliqua aliquo
utro utra utro hoc hac hoc isto ista lsto illo illa illo
eo ea eo
alll allae alia qui quae quae qui quae quae aliqu i aliquae aliqua
u tri u trae utra
hi ha e ha e e istl lstae lsta illi illae illa
11, el ea e ea
nos
vos
se
al los allu alla quos quas quae quos quu qua e al iquos aliquu allqua
utros utru utra hos has haec lstos istaS lsta illos illas illa
eos eu ea
idem eundem eodem iidem eosdem eadem eandem eiusdem eidem eadem eaedem easdem idem ídem eodem eadem eadem lpse lpsum lpso ipsi lpsos lpsa lpsam lpsius ipsl lpsa ipsae ipsu lpsum lpsum lpso 1psa ipsa 7.- COMPLEMENTOS CIRCUNSTANCIALES DE LUGAR:
nostri, nostrum
vestri vestrum
sul
allorum allarum aliorum quorum quarum quorum quorum quarum quorum al iquorum aliquarum aliquorum
utrorum utrarum utrorum horum harum horum istorum lstarum lstorum lllorum illarum illorum eorum earum eorum
eorundem earundem eorundem lpsorum ipsarum lpsorum
De donde En donde Por donde
D.·Abl. nobls
vobis
O slbi Abl. se
allls
quibus
qulbusl
aliquibus
utrisl
his
lstls
ill is
lis, els
iisdem (eisdem)
lpsls
yo, nosotros
tú, Yosotros
se
uno, a, o
nadie nada
otra, a, o uno, o,omds
Adj. y Pron. Relat. quien; el cual el, la, lo que Adj. y Pron. lnterro. ¿qui~n (es) ••• ?
Adj. y Pron. lndef. alrún, olruno, a, os, os Pr. Rel.,lnter.,lndef.
l cudl ?l de los dos uno Adj. y Pron. Demos. este, a, o
Adj. y Pron. Demos. ese, a, o
Adj. y Pron. Demos. aquel, la, lo
Adj. y Pron. Demos. ~1. úte, a, o (f6 r icos)
este, a, o Adj. y Pron. Demos. mismo, o, o c ó r icos y) elmiSI'fl000 00 onfi<ICOS
Adj. y Pron. Demos. mismo, a, o (e nfáticos)
A donde
a. ab; e, ex + Ablat.: in + Ablat.: per + Acc.: ad, in + Acc. : Venit ex urbe. Viene de lo ciudad.
No m. Pro p. CII.Jdad: Ablat. : Venit Cartha¡lne.
.. ~!~~! .. ~! .. ~~~?.~~: ............... .
Manet In urbe. . Venit per urbem. Venit in urbem.
.~!!.'!!.~~~~~ .. !.~ .. !~ .. ~!~~~~··· · ·· - .. ~~~! .. ~!. .. ~~ .. ~!~~~~: ....... . ~!~~ .. ~.!.~ .. ~~~~~~: ............. . No m. Pro p. ciudad : Ablat.: Nom. comunes: Ablat.: No m. Prop. ciudad : Acc. : Manet Carthagine. Venit via Appla. Venit Carthaglnem •
.!.~~~~?.~~ .. ~? .. ~.~~?.~~: ......... . ~~~ .. ~:..!.~ .. ~~~ .. ~~?.: .. .. ~!~?.! .. ~ .. ~?.'!~~?: ................ .. Nom. Pro p. ciudad : Gen. 1. •y2.•dec.,S ing. (loct.) : Manet Romae, domi ... Permanece en Romo, en cosa ...
- 2.
8.-CONJUGACION ACTIVA
INDICATIVO SUBJUNTIVO
1 .• 2.• 3.• 3.• mixta ~-· 1.• 2.·. 3.•, 4. ' ----------~------
Amo ... Amo
as at
¡ Destruyo... ¡ Leo... C<ljo... Oigo... Ame l Destruyo etc.
==e~~~t~s 1:::::::.--L-eg_~_t ---_Ca_p_: -~----A-u_d_:_~---+-A-m_·~_· m--l'--D_I_)_~_~_· ---1 a mus atls ant
imus i mus i mus =~us l i~ ~ ;~us itis o tos i tis etis ¡ Aud l atis unt i unt i unt ent : ant
o ... u
~ " c. E
Amoba ... Ama bam
abas a bat a bamus a batís a bant
~¡~.¡ ~; ~ ~~,. ~~¡¡-§r ~:···:¡ §r i,i'rir ·"" ---------- (lnfinit. +desinencias)
¡ Destruiré... :::: : Del e bo o ..
::1 ... ::1 u.
Amaré ... Ama bo
a bis a bit a blmus a bltls a bunt
l e bis l e bit ! : e bimus: l e bitis l f e bunt [
Leeré ... Leg am
es et e mus etis ent
Cogeré ... Cap i am
¡ es i et i emus ¡ etis i ent
0/rL. Aud o am
i es i et i emus i etis i ent
Perfecto Pluscuamperf. Fut. anterior Perl. Subj. Plusc. Subj.
.. ~ vi o ui ) Porl.ct~ " Amé ... ; destrul ... Hablo amado ... Habré amado ... Haya amado ... Hubiera amado ...
&. : si o xi
~ ")' . rM Am av eras E a_ i (leg i) Del ev ~sto Del ev erat Del ev eros Am ") "
0 Am av l :~:~ Del ~v) erit Aud IV erimus Leg J eritis Cep ( erint
~~ :~¡ ::::~ ~ G (la e se alarga) Aud lv ~t Aud iv eramus Aud lv erot
, Reduplicación L omus L eromus Leg eratis
Aud iv osset L ossemus
eg .. (dedi), etc. C IStiS
ep erunt Cep erant ceg erot os
ep erint ceg issetis
ep issent
Imperativo Amo tú... l Destruye tú ... Ama (amato) l Del e am ate (amatote) ¡ del ete
Gerundio Am andum, Del endum, 1, O, O i, o, o
Supino Am atum, u Del etum, u
Part. p,.es. Am ans, tis Del ens, tis
Part. Fut. Am a turus Del e tu rus
Presente Preter1to
l Lee tú... l Coge tú... ¡Oye tú ... 1 = lnf. menos re (excepto : ¡ Leg e ¡ Cap e : Aud i J d ie, duc, fac, fer) . Es=sé ¡ leg ite ¡ c:ap ite ¡ aud ite (tú; Este=sed vosotros. --~------------~ Leg endum, l Cap iendum, Aud iendum, : A, de, para ... amar;
i, o, o ¡ l, o, o i, o, o ¡ amando. - ----------i Lec tu m, u Cap tu m, u Aud itu m. u ¡ A, de omor.
Leg ens. tis
Lec turus
Futuro
Cap iens, tis Aud iens, tis El que ama.
Cap turus l Aud i turus El que amar6.
Presente Pretérito Futuro
Ser, etc. Haber sido, etc. Hober de ser, etc. Ser, etc. legere apere audire ferre
Haber sido, etc. Hober de ser, etc.
Infinitivo que •• (ero) que ho ( hoblo ) r ido que rerd (urlo)
es se fu isse futurum esse (fore) amare amav isse amaturam es se
leg isse lecturas es se cep isse captura es se audiv isse audituros es se
delere delev isse deleturum es se tul i1se laturum es se
9.- Verbo ESSE =Ser o estar
Tiempos de pr'esente Tiempos de pretérito
Indicativo Subjuntivo Indicativo
Pres. ¡ lmperf. l Fut. Pres . ! lmperf. Soy... Era... Seré... Sea ... ¡ Fuero ... Sum Eram Ero Sim l Essem
Pret. Perf. l Pluscpfto. Fui... l Habfa sido ... Fui Fu eram
es eras eris sis l esses fu isti fu eras est erat erit sit : esset sumus eramus erimus simus ¡ essemus
fu it fu erat fu imus fu eramus
estis erat is ; erit is sitis : essetis sunt ennt : erunt sint ¡ essent
fu istls fu eratis fu erunt fu erant
Fut. Perf. Habré sido .. Fu ero fu eris fu erit fu erimus fu eritis fu erint
Subjuntivo
Pret. Perl. ¡ Prt. Pluscto. Haya sido ... i.· Hubiera sido ... Fu erim Fu issem fu eris fu isses fu erit fu isset fu erimus fu issemus fu eritis fu issetis fu erint fu issent
e Se conjugan como esse: Adsum-(estoy presente), absum (estoy ausente), praesum (presido), y otros compuestos. M T raduc. ~ 1) Pueri pigri sunt. Los niños son perezosos. 2) Semper erunt pueri pigri. Siempre habrá niños perezosos.
de ESSE: 1 3) Credo Deum esse. Creo que Dios existe. ~) Mihi sunt llbri. Tengo libros, etc.
-3-
10 - CONJUGACION PASIVA:
INDICATIVO SUBJUNTIVO
1 .• 2.• ' 3.· 3.• mixta 4.•
Soy amado •.• i Soy destruida ..• Í Soy leida ... el A m or Del e or Leg or .. e: a ris e r is e ris el a tur e tur i tur .. el a e mur i .. mur mur a. a mini e mini i mini
a ntur e ntur untur
Soy cogido ... Soy ofdo ... Que yo seo amado ... Cap 1 or Aud i or
Am " )" e rls i rls eris Del e aris i tur i tur etur Le, at ur i mur i mur emur Cap i amur i mini i mini emini Aud i ami ni i untur i untur entur antur
Ero amada ... Í Ero destruido ... ! Ero leido ... o Ama bar : Del e bar : Le' e bar .. u Í baris ! el baris baris .....
batur : batur ! .. batur Cl a. bamur ! bamur ! bamur E baminl ! baminl ! bamlni
bantur ! bantur ! bantur
Ero cogido ... Ero ofdo .. . Que yo fuese amada ... Cap ie bar Aud ie bar
Am 'T'' baris baris batur batur Del ere tur
bamur bamur Leg ere mur
bamin i bamlni Cap ere .. Aud ire mml
bantur bantur ntur
Ser~ amada.. . ! Se~ destruida ... ! Se~ leida .. . Am a bor ¡ Del e bor ¡ Le, ar
beris ¡ beris !. e r is bitur ¡ bitur : e tur bimur · b imur · e mur bimini l bimini l e mini
Se~ cogido ... Ser~ afdo ... Soy amado = Amor. Cap i ar Aud i ar pero NO: amatus sum
i e ris 1 e ris i e tur 1 e tur Amatus sum = he sido i e mur i e mur amado, pero NO: Wf i e mini i e mini amado. Una forma ver-
buntur l buntur l e ntur i e ntur i e ntur bal menos que espal\ol
Perfecto Pluscuamperfecto Fut. anterior Perf. de Subj . P lusc. Subj. ·····-·························- ···· ..... ··---- ·········································· ...................... -
He sida amado... Yo habla sido amado ... Habr~ sido amado ... Fui amado ...
Que yo haya sido amado ...
Hubiera (ese) sido amada
Amnus. a. um ~ sum Deletus; Lectus es Captus; Auditus est
Amatus, a, um ~ eram Deletus; Lectus eras Captus; Audltus erat
A matus. a, u m ~· ero Ama tus ~ s m ~ .. essem Deletus; Lectus eris ( ) s1s .. esses Captus; Auditus erit a, um sit ... esset
Amati , ae, a ~ sumus Deletl ; Lecti estis Captl; Auditi sunt
Amati, ae. a ~ eramus Deleti ; Lectl eratis Capti ; Audltl erant
Amati, ae, a ~ erimus A . ~ simus ( ... essemus O 1 1 L
. . matl . . J . e et ; ecti ent1s ( } SltiS / ... esset1s
Captl; Audlti erunt ae, a sint ... essent
1 t 1 S~ amado,... ¡ A m are ! m p era · 1 Sed amados, ... l Am ami ni !
Del ere Del emini
Leg ere ¡ Cap ere Aud ire} (como el lnfinit. Act.) Le' imini ¡_Ca;;,;;.:p~i_m_i_n_i _; • .;.A.;.u;.;d~im_,n_, ________ -f
Adjetivo verbal 1 Am andus, a, um l Del endus ! Leg endus Í Cap iend us l Aud 1end us ; que ha de ser omodo
Lec tus i Cap tus i Aud itus ! Amada Part. pasado 1 Am atus, a, um Del etus
Infinitivo
Presente
Am ari Del eri Aud ir i Leg i Cap i Ferri
ser amado » destruido » ofdo » leido » COfido » llevado
................................ ~.~ .. ~-~-~ -~--~-~ ............................... ·····-~-~-~~-~~ ... - ~ .i Amatum ir i ~ ~ Deletum ir i ! i Aud itum iri {'iz Lectum ir i 1! t,! Captum iri ~~ 11 Latum iri !. l]
Amat ( l Delet Audit um, am, um Lect os, as, a esse
Capt Lat
haber sido amado » » destruido » » ofdo
que ha (hablo ) sido amado, destruido, etc. (en oro c. completivas)
H.- PECULIARIDADES DE LAS FORMAS NOM INALES e a) El Part. de Presente se decl ina como prudens; los otros como bonus, a, um. e b) Forma perifrástica: Part. de Fut. + el Vf'rbo «esse»:
1) Activa: Amaturus sum = voy o amar; 2) Pasiva: Amanda est .. ha de ser amada. e e) Gerund ivo: Es el mismo Part. Fut. Pas. ; conc1erta siempre en ,~nero, nGmero y caso. e d) Gerun d io: Parecido al anterior ; puede concertar en caso; puede · llevar complemento. e e) Traducción de gerundio y gerund1vo: 1) Por oración final: 2) por lnfinit. con la preposición de su caso.
A. PAIHI· udo : E¡.: Oux, victus ;anta urbam, tu1it in montam. El leJMIGI, vencido onte lo ciudod, huy6 ol monte. ¡a) Concer-¡ Concieru con una palabra de la oración pral. en Gnr. , NGm. y aso :
C . b) A b J o nc,erta con una p1 11b ra de tu pro pia o ración . llamada sujeto del Part. IPIOS . lut:~ - Ambas nn siempre an ablativo, llamado oblativo absoluto».
· EJ.: Oux, vicu urbe. fu¡it in montem. E.l fenerol. Yencido lo ciudod, huy6 ol monte.
a) Histórico: Verbo principal, con sujeto en nominativo; se traduce por Pres. o lmperf. de lndic. Ej.: Dux ire in hostes = E/ genero/ Iba (va) contra /os enemiros.
2) NO concertado: Verbo dependiente, con sujeto propio en acusativo.
0 - Se traduce por Indicativo o Subjuntivo, precedido de QUE + el Sujeto-Acusativo.
o > 1- 1
1) C o ncertad o : Verbo dependiente, su sujeto es el del V. Prpal. ; se traduce por lnflnit. E¡.: Dux cogitat venire hocfie = E/ renero/ pienso (él) venir (él) hoy.
z e El In f. Pres. se traduce por Pres. si el V. Pral. está en Pres.; por lmperf. si el V. Pral. está en pasado. z .!! e Ellnf. Pret. » » lt Pret. Perf. » » » » ; » Plusc. » » » lt e¡• El lnf. Fut . » » » Fut uro » » » » ; » Potenc. » » » » u... ~~ Ej.: Pacer dicit filium venire filium venisse flllum vent urum esse
ui ~ ~! .. ~~~~--~~~~ ............ ~~~--~~--~ ~~~- -~!~~~ ............. 9.~~-.!~ .. ~!!~--~-~--~~!~?. ................. 9.~~--!~ .. ~!!~ .. ~~~-~!.~ ..... . Pater dixit filium ven ire filium venisse filium ve ntur um esse
\ E/ padre dijo que su ñijo venfo que su hijo habla venido que su hijo vendrfo
-4-
1a.-VERBOS IRREGULARES (¡eneralmente por la 3.•). Los tiempos incompletos, como cle¡o».
ENUN· CIADO
e o i (v)-i it um
(ero volo nolo malo possum ¡ fio tul·i volu·i nolu·i malu·i potu·i l:. factus sum lat·um -----
e o fero volo nolo malo possum l fio is fers vis non vis mavis potes ! fis it fert vult non vult mavult potest ! fit
Pres. imus ferimus volumus noiumus malumus possumus i fimus itis fertis vuitis non vultls mavultis potestis ! fitis eunt : ferunt : volunt : nolunt . malunt Í possunt ! fiunt
~ ~:~:~ i[::=·I~~:~! :¡~~~~~:::: ¡ ~~~:::~li~~~~,:l ~¡¡~~:I~~~~::: O ibitis ¡ (eretis ¡ voletis ¡ noletls ¡ maletls ¡ peterit is ¡ flet1s z ibunt ¡ ferent ¡ volent ¡ nolent ¡ malent ¡ poterunt ¡ fient
·;··~···· ···n~¡~¡ .. · ··· ···· · 1 ·· ·t~¡:·,······ · ····r ··~~¡~:·¡ ········· - 1·· ·~~¡~:·¡···· ·-1···~~¡~·~;······· ···¡·· ·;;~i~:¡··········¡··¡~-~t·~·; ··~~~···
... : ... ~: ........... :~~~::: .... 1 ....... ~~~-'::.: ... ! .......... :~~~::: .... 1 .......... :!~!:::.-) ........... ~~~~:: : ... j .......... :~~~::: ... 1 ............ ~~:.:.--P. PI i (v)-eram ¡ tul-eram ¡ volu-eram ¡ nolu-eram ¡ malu-eram ¡ potu-eram ¡ factus eram
-eras... l -eras... l -eras... l -eras... l -eras... ¡ -eras ... ¡ eras ...
-~: -~·;:· · ·-¡--<~>:~:::· --~---t·~-~::~.·-·:-- r··~~i~=~~:::·--¡ ··-~;;¡~-:~:::··-r .. ~~¡~-:~:::··r·¡;~~-~:·~~---.·_·-! ··¡~~t~~--:~:::· Pres. ea-m fera-m veli-m nol i-m mali-m possi-m l fia-m
0 •S... : •S . • , Í •S.,, : •S.,, : •S .. , : •S,, : •S ...
~ ·;~~~:· ... ¡r·e~0::·········r·-¡~-;~~:~::·· .. r·· ·~~ii~:f·:····· ·¡ · ··~~¡¡~-~~.-... ·····¡-;~¡¡~::.·.·-·· ·¡ .. ·¡;~~-;~~~--... ·· ·· r · ¡¡;~~-~~.----··· ···
:;) ........... ¡-(~)'~·;¡;;;····¡ ... t~i~~i·~·-·¡ .... v~J~~~·¡;-¡· .. ~~i~~;¡~····-¡-.. ·.:,:;;¡~~~¡;;;··-¡· .. ¡;~¡~~;¡;;,--- ¡ --fu~~~- ~~;-··
~ P. Pf. .. ........ ~~-'-~::: ... L. ..... ~~!~::: .. 1 .......... ~~-'-~::: ... i .......... ~~-'-~:::. .. i .......... ~~!~::: .. L .......... ~.~!~::.: .. i ............. ~~~::: .. . VI i (v).issem ! tul.issem l voiu.fssem ! nolu. issem ! malu.issem ! potU-issem ! factus essem P. Pi. . : . . . .
·isses ... ! ·isses ... ¡ ·isses... i -isses ... ¡ ·isses ... ¡ · isses ... l esses ...
i fer nol·i IMPERAT. ite ferte ·ite
Prs. ire . (erre ¡ veile , noile . malle . posse ! fieri g -,~~t.- · ·· ·¡ ··<~·¡:~~~~······1 ... t:~·¡:¡~~;·····¡···~~¡~:~~~ ...... r··~~¡~:·¡~~~-·····r··;;;~¡~-~~~~;·····¡-- · ¡;~t·~·.-;~~-~-···· ·¡··f~-~t·~-~- -~~~~--~ Fu t. --¡t~:~;;;--·--· ·· ! ... i~i~~;·--¡ -- ···· .. ··············r--·--················T ...................... i ....................... ! .. '~:~;¡~;;; .. ..
)
Prs. : Alo, als, alt; aiunt (decir) inquam, inquls, inqult; lnquiunt (decir) Imp.: Aiebam, aiebas... inquiebat
VERBOS Fut.: inqules, inqulet DEFECTIVOS : Perf.: Ait inquistl, inquit
Odi (odio), coepi (comienzo, comencé), memini (recuerdo), novi (conozco). Estos verbos, aunque tienen sólo tema de perfecto, se traducen por el de presente.
VERBOS DEPONENTES : Tienen forma pasiva; pero significado activo. Ej. : Hortor = exhorto. 13.- ORACIONES INDEPENDIENTES
Real ) Indicativo Puer iegit. E./ niño /ee. 1. ENUNCIA· · Infinitivo Puer legere. E./ niño /ee (lefa).
TI VA : Potencial . . Subj. (Pr. , Pf.) Puer forsitan legat. E./ niño quizás leo. Irreal . . Subj. (Imp., PI.) Puer legisset. E./ niño hubiera lefdo.
Desiderativa (utinam) . Subjuntivo Utlnam puer legat . Ojalá el niño leo • Exhortativa. • Subiuntivo Legamus omnes. Leom~n todos.
2. VOLITIVA: Imperativa . . Imperativo Lege epistolam • Lee tú la corta.
~a) N e Sub). (Perf.) Ne legeris. No leas. Prohibitiva b) Cave, cavete Subjuntivo Cave legas. No leos.
e) Noli, nolite Infinitivo Nolite legere. No leáis.
0 ) p,OO. lo<m. lndic. o Subj. Quis legit! ¿Quién lee? Q. Adv. común lndic. o Subj . Quando iegitl ¿Cuándo lee?
3. INTERRO· . § Adv. propio lndic. o Subj. Nonne (num. -ne, utrum) legit! ¿Acaso lee? GATIVA: VI (Ninguna) lndic. o Sub). Legit epistolam! ¿lee /o corto?
Doble: Utrum ... an ... lndic. o Subj. Utrum legit an dormitl ¿Acaso /ee o duerme 7 Deliberativa Quo eam, quo non eam? ¿ D6nde iré, d6nde no iré 7
... EXCLA- Normal. .lndic. o Subj. Quam bene legit! ;Qué bien lee! MATIVA: Vehemente .Infinitivo Catonem legere bene! ¡Qué Cot6n lee bien!
-S-
14. _ ORACIONES DEPENDIENTES
., A. Infinitivo: a) Concertado; b) No concertado: (vistas ambis al tratar del infinitivo: 11, B).
>< a) Con ut = que ¡ Dependen de v. de i lubeo ut veniat. Ordeno que venga.
~ ne = que no ¡ voluntad positiva. ¡ Rogas ne veniat. ¡ Ruegas que no venga. ~ ~ ·¡;re:~~-·u·t .. ~·;;~~· · ~~ ........ ¡ .. D'~-p~~ d~~ d-~-· v: .. d; ...... ¡ · 'f~·iiies .. ~t .. ~~~i~~: ........... ¡ · ·r~~~;· q·~~·~~ .. ~~~¡:~· ... "' ; ne = que ¡ voluntad negativa ¡ T1mes ne venlat. ¡ Temes que venga. 3 ; i ! i
~ ! .c) .. c~~-·~~f"minüs"t·:·~-~~ ~-~~p~e~d~ii.'·i~·~·~~~~~ .. ¡ ··~~~i~:i~t~,~~~;~~~: ~ ··frjiji~j·~~~~~~~~~~····· · < cD ~ .. d.,··¡~t~~~~·····¡ .. ~~~~:~··;¡~:·E··o:·;··Esii.i·fi;;¡·: ··¡r¡(J·ie::··¡··¡~~·~~~~pt··c¡üi·¡ ··s¡:m: ·· .. ··r ·¡.~~i~~-¡~·-q·~-¡~~--~~;::·· · ..J ¡atlvas ¡ S1n s1gno 1nterrog.; con partícula ¡ Quaerit . utrum v1vat. ¡ Pregunta si vive. ~ Indirectas i Nonne, num, utrum, -ne (= SI) i VIde satlsne lst.l slnt. ¡ Ve si esto es bastante. L ~~------~~--~------------~~~--~~--------~----------~ . 8 c. lndicat. : 1 ACdodn quod = e l (hecho de) que; con V. de sentimiento o suceso :
- e quod venisti sero. Añade el (hecho de) que lfegoste tarde.
0 A. Explicat.: ¡ lndicat. Llber quem mlhl dedisti bonus est. i El libro que me diste es bueno. > ·················· ········ ¡-·.iy- ·ca:ü5ar····· sü¡;¡:··¡:i¡;;~·~··¡~~;j~·q·ú·i··~i~··¡;~~~~·:·· ¡ · A¡~t;¡;~¡·¡¡¡;~-po;qüe·~~- -¡,~~-~~ : ······ ··· ····· ~ b) ¡¡¡ e. Circunst. : i Conceslva » Librum laudo _qui sit malus. i Alabo el libro aunque es molo. a: ¡ e) Consecut. » Digni sunt qul . lepntur. ¡ Son dignos de ser lefdos . .: i d) Final » Misit servos qul Jaborarent. ¡ Envi6 ese/ovos poro que trabajasen . .: ·¡··e¡··p:~~~~i~~:·d~~-~-~.,~.d~· ·p·~-~-~~--~--~~~~~··y·~~~~.- -~q~¡~-~~--~--~~·demostrat·¡vo:································· · · · · · ·· ··
~ E¡.: lbi erat puer; quod (=hoc) ut vidi. = El niño estaba al/(; cuando vi esto. t; e El Rel.ativo puede atraer el an'tecedente a su caso y a su oración. 0 Er.: (Norm~l) Homo, quem. quaeris, eg~ su m 1 =Soy el hombre que buscos.
,..¡ < (Atrac:c:1on) Quem homlnem quaens ego sum. ! Real lndi~. ~ qu~d ~ Clamas qula doles. ¡ Gritas porque sufres.
A. Causales: Potenc:. Sub!. qu1a . Clamas qula doleas. ¡ Gritos porque (tal vez) sufres. Irreal SubJ. quon1am Clamas, non qula doleas, sed ... : Gritas, no porque sufras, sino ...
e Cualquier ~onjunc:ión, para cualquier clase- porque, puesto que. Con lndic. quando; con Subj. c:um - Las potenciales se traducen por lnd1c. + «al parecen>, «tal vez». - Las irreales llevan negación antes de la conjunción: «non quod» = «no porque» .
..... ~ ............ ;··¡¡:ea:i ........ ,.ñ.ciic:···üi·.·sicü·i: ·:;eiüi··· ······ut·~~¡;~·d¡;c·i:······· · · ......... c~~~··d¡j~··~~·¡~~:·······················
B. 0t~pa: i Potenc. Subj. quasi, tamquam si Loquere quasl audiant. Hablas como si te oyesen.
ra IYU •. 1 1 S b' . 1 . . ¡ rrea u l· ut SI, ve ut SI Loqueris ut si SIS orator. Hablas como si fueses un orador.
. . . ................... T.Re.i.l ........ iñdic·: .. ·················q-ü·a·ñiqüa:;n··· ........................ r···Q~~~·¡¡~~~··¡;~~·d¡~·i¡; · ·~~~~~:·········--
::: Aunque dice esto vengo . ..J C Conce- Potenc:. Subj. (Prs.-Pf.) quamvis, tametsi, etiamsi Quamvls hoc dicat veniam. < · sivas: Aunque dijera esto vendrla. Ü Irreal Subj. (lmpf .• PI use.) etsi. l icet, cum, si Etsi hoc dixisset venissem. z Aunque él hubiese dicho esto < e Cada conjunción vale para su clase; las compuestas de «Si», para todas. yo hubiese venido.
~ ·····~~~~;~· .. · ¡ ··~~~.,. ....... ,.~·~·i:~: .. ~·i· ... ~~;;,·~~~~··:·~; ... ................. ~rf~~~~~-;;·:_s: ~;;~~~f~iJ~l~.E~:~~··~!:q·~~~~~~~;~. D. . 1 .' Poten c. SubJ. (Prs.· Pf.) Sin =pero si d
::::> Clona es •. 1 1 S b' . . . SI hoc IXIsses, erravisses. u · rrea u l· (lmpf. • Piusc.) "1' MISI =si no SI hubieras dicho esto, te hubieras equivocado. ~ e La condicional de futuro se traduce por presente: Si eras pluet ... = Si mañana llueve ... u ····················r · -.::afrñ~: ·········üt··:¡:.··s·ü·¡;y:_······;:~-~~~~--~~~~~~--~~¡;¡;~~~--~~~--~·i·-~~diq~~·a·ü·c¡¡;:et·ü·~:·· · ······················
o E. Co~se- ¡ Espa.nol: que + lndlc. Se levantó un clamor tan grande que se ola por todas partes. cutlvas: ~ e Puede tradu~irse al español por Subj. únicamente s_i la principal es negativa.
w - La conj. «qu~n», como consecutiva, = «que no», «sm que».
~ .................... ~ .. *·:r~-~~~·::: ·:· :· : .... ·t:~~~~l~:~¿l~~J.> ....... : Is·i: .. .... \ .. :f~~~f~~~=j;;,)·~n-vi~ .. u·n--,~~a~~ .. F. Finales: d) causa (Abla.) Gerund_io (Genit.) legatum causa orandi pac:em. ~' paro que pidiese w
> o
¡..;<
e) causa. .. .... Ger~nd1vo (Genit.) / causa pac:is orandae. la paz. f) . . . . . . . . . . . Part .. c. Fu t. Act. oraturum pace m. g) . . . . . . . . . . . Supmo oratum pacem.
e «Quo» puede sustituir a «ut» si hay comparativo. "Ne» = «para que no». ···················· ¡ ··sóio .tem·r;¡;;:aies·; · ·¡ñ·iii~:·· ··· ··· · · ····· · · ·· ·· · · · · ····· · ··· · ·····························c;t;:o···ma:i·ii · · ¡;:¡[l¡·; ·· s~¡;i : ·· ·
G. Tempo· ¡ rafes:
Cuando, tan pronto como .. . Después de que, desde que .. Antes de que ............. . Mientras, mientras que ..... .
ut, ubi, simul ac:, ut primum post-quam, postea-quam . .. ante-quam, prius-quam .... . dum, donec:, quoad ....... .
antes de que hasta que
. . . . . . cum . . . . . . . . . . . . . . . b) cum + Subj. =gerundio. ~a) «como» + Verbo en Subj .
(hist6rico) e) «al» con infinitivo. • La temporal de futuro se traduce por presente : Cum venies = Cuando vengas (cuando vendrds).
-6-
15.-CONVERSION DE UNA ORACION ACTIVA EN PASIVA:
~ Magíster pueros laudat. ~ Pueri a magistro laudantur.
Activa: s. c. d. v. Pasiva: s. c. ag. v. f/ maestro alabo o los niños. Los niños son alabados por e/ mawro.
1) El C. Dlr. pasa a Suj.; 2) El V., en pasiva concertando con el S. paciente; ) El S. agente, en Ablat. con cu o cab».
He ATRACCION MODAL: Cuando una oración, que debe Ir en lndic., va en Subj. por depender de otra en Subj. Accidit ut nonnulli milites qu+ in siln discessissent interciperentur. Sucedió que algunos soldados que se hablan alejado en /os bosques fueron cercados.
18.-ALGUNOS MORFEMAS DE VALORES DISTINTOS
a ~ Nom., Voc.,AOf. ¡ 1.• D-eclln. ; Vita =la vida, ¡oh vida!, por la vida. ; Nom., V~. Acc.f PI. Neut. ¡ 2.:. 3.•. ~- · Declln. ¡ T~mpla, opera, cornua (y el Adj. fortia). ¡ lmperat. Smg. ¡ 1. Con¡. ; Y1ta {de vito, as, are) = evito.
· ~;; · .. ¡ · c;¡;¡¡:s: ·o~c:s : · N"c;iii:fi:VéX-:F•·: ·i';·oeciiii:·············· ¡ · -p:c;$~;; ·~· ·;¡~ .. ¡~· ·~~: ·~··¡~·-,:;,~~: .. ;~~ .. ~~~: .. ¡~;:,: .. ~~~i ......... i Locat. (cuando se está en ... ) ¡ 1. • Declin. ¡ Romae .,. en Roma (cuando se está allí). ; Femen. S. o Neut. P. ; Pronombre ; Quae.
· · ¡;· · · ·· ¡ ··No m::· v oé:· 'A<:-c:·Ne;;t :·s¡;; :·· ¡ · -r.- ·o~;:¡: ··pa:~Y5rc .. ¡ ·;.;;a:;.-e ... ; .. ~i .. ~di~~·~~~··¡c;;.·¿e·: ··············································· ¡ Abl. Sif1g. ¡ 3-: y s-: Decl.in . ¡ Lege = por la ley; die = en e/ dfa (Compf. tiempo). ; ImperatiVO ¡ J. v 2. Con¡ug. ¡ Lege = /ee {de lego); dele = destruye (de deleo). i V oc. Sing. i 2. • Declin. i Domine = ¡oh, señor! ¡ Adverbio ¡ ; Docte = sabiamente.
··¡;~ ··· ¡··N·~·ii.·::v;;e:·::¡;,~·~: · p¡:·· · · ·· · · ·· · ·· ¡·j:·.--y·:s:;·o;;a·;·,;·:···· ¡ · ·c:¡~e·s ···~· ·;·~~·~¡~;¡~'d~~·~·;··~¡;s···;;; .. ¡~~ .. ~~;~~:······· .. ············· l Nom., V~. Si.ng. l 3.; 'l S.~ Declin. i Clades = e/ desastre; res = la cosa. ¡ Pres. Sub¡unt1vo ¡ 1. Con¡ug. Ames = que tú ames. ; Pres. In d. ¡ 2. • Conj~.~g. Mones = avisas. ¡ Futuro (2. • p. Sing.) ¡ 3.• y 4. • C"onjug. . Leges = /eerds (de lego); no siempre = leyes .
.. i ...... ¡--t;;ñ·: ·s·i·ñg: .; .. N.orri.':Voc.'·p¡:· .. r·2:;·oe·é¡¡;;:··. .......... l .. Doiiiiiii··~··d~·¡·;~fi~;: ··¡~··~~{¡~~~~·:·¡~¡;:·~~·~~~~¡··············· ·
¡ Loq.tivo. ¡ 2.•Decl!n. ¡ Lugduni=enlyón; doiJli=encasa; ruri=ene/campo. ; Dat1vo S1ng. ¡ J. • Declm. · Leg1 = a la ley; ventr1 {de ven ter, tris; no es Gen.) ¡ Abl. Neut. parisilabo . l 3.; Dedin. Mari = en, por, etc. e/ mar; Tiberi, vi, siti, etc. ; Perfecto; lnfit. Pres. pas1vo ¡ J. Con¡ug. leg1 = /eí, ser /efdo {de lego, is, ere). ¡ Imperativo i 4. • Conjug. . Aud i = escucha tú .
. ·¡;; .... f' o~·t : : ·¡,:¡;¡~t·: ·r>¡~·~ :·· ................ !"1·:; ·:; ·;::; ·o~·~¡¡~ :· ·· ·· · l ·R~~·i; ··;;. .. p;;~~ ··¡~~·. ~~~~~·:·~~··¡~~··~~~_. .......................... . ¡ ¡ ¡ Dominis. templis, viris =a /os hombres, por /os hombres .. . ¡ Nom., V oc .• Genit. Sing. i 3. • Declln. i Civis = e/ ciudadano, oh ciudadano, del chldadono. ¡ 2. • p. Pres. In dic. ¡ 3. • y 4. • Coniug. ¡ Legis (no siempre = de la ley) = tú lees. Capis, Audis.
··c; · · ·· · ¡-· 1·:: ·¡;: ·fi~·~~·.- ·¡ñ·d·i·é:··· ·· · · ·· · ········ ¡ · =r~'d~s· ·¡a;i ·ca·,;i·~g: · · ¡ ·r.~do ... ~ .. ;~ .. j~~i~··(d~··¡~;j~:··,~: ··~·;~): .............................. . ¡ Dat., A.bl. Sing. i 2.: Decl¡n. : Ludo ::= poro e/ juego, .por e/ juego (de ludus, 1). ¡ Nom. Smg. ¡ 3. Declln. ¡ Leo (n1s) = león; mult1tudo (am1s) = muchedumbre.
17.- ALGUNAS PARTICULAS DE VALORES DISTINTOS
¡ Ablat. Preposición con Pater cum filio venit Viene e/ padre con su hijo. CUM ¡ lndicat. Conj. temporal cuando Cum hoc dixisti. Cuando dijiste esto.
j Subjunt. «cum» histórico «Cum + Subj.» =gerundio Cum hoc diceret. Como dijera (diciendo) esto. l . ... tu m Partic. Correlat. tan (tanto) ... como Cum meo judicio tu m omnium. . Tanto en mi opinión como en la de otros.
:~~~ i ~:ti:: JJE"~::::: ?;::::: ::; :::r ~;~;~~:~;:~~t~.~~~:~:~, . -! Ayudaba a los enemigos el {hecho de) que ! e/ rfo habla crecido.
·~~·~·· · ·l ·~:~~~·~ : · i·~~~v:~~~R~i~t:·····~~i~~cj:¡··· ··········· ·· ·· · ·· .. ···· ·· ··· ·~·~~··j!d~;·i·d~~Ü~~~~~~~~~~~··d¡~~¡~;;;~~~~:· i Subjunt. Final poro que Quo melius intelligas. ¡ Para que entiendas mejor . .............. ¡ ·s·~·¡;f~·~·¿: ····c;c;¡;j: · c;;;;y;¡;¡~·t : ····;¡~e·· ~;; ······················ · ·············a¡;t·¡,··~·¡; ·~~~¡~: ··~~~··q~~··~-;;··~~~i~~·:···· · ··
NE ¡ » Conj. final poro que no lbo ne venias. Ir~ para que no vengas.
i ..... ~~ .......... ~~.~~~·~·i·~······· · ·······~~ .. ~~~~.~~~ .. ~.~~~'.·.~ ................. ~~ .. ~~~~.~~~ ... ~~: ... ~.~ .. ~~~~~ .. ~~~: ................... . lndicat. Conj. Co!l)parat. como Ut diximus. Como dijimos.
)) Conj. temporal cuando Ut me audisti. Cuando me ofste. Subjunt. Con¡. Complet. que Cura ut valeas. Procura cuidarte.
UT )) Con¡. final poro que Mitto legatum ut pacem oret.
Mando un le~ado para que pida la por. » Conj. Consecut. (de modo) que Sic Graece oquebatur ut Athenis natus
videretur. De al modo hoblabc griego que porecfa nacido en Atenas.
)) Conj. concesiva aunque Ut ego non dicam. Aunque no lo digo.
- 7 - SERJOLS • HFRRFRO ~ A - VU A-AJ:'.ll