eskola agenda 21eskola agenda 21 - arratia.net · azterketa kimikoen emaitzek uren kalitatea ona...
TRANSCRIPT
ESKOLA AGENDA 21ESKOLA AGENDA 21ESKOLA AGENDA 21ESKOLA AGENDA 21
BIOANIZTASUNA ETA PAISAIABIOANIZTASUNA ETA PAISAIABIOANIZTASUNA ETA PAISAIABIOANIZTASUNA ETA PAISAIA
DimaDimaDimaDimako ko ko ko DiagnostikoaDiagnostikoaDiagnostikoaDiagnostikoa 2.0102.0102.0102.010----2.011 ikasturtea2.011 ikasturtea2.011 ikasturtea2.011 ikasturtea
DIMAKO ESKOLA AGENDA 21. DIAGNOSTIKOA. BIOANIZTASUNA ETA PAISAIA
AURKIBIDEAAURKIBIDEAAURKIBIDEAAURKIBIDEA
1. NATUR ETA PAISAIA BALOREAK .................................................................................... 1
2. INTERESA DUTEN ETA BABESTUTA DAUDEN EREMU NATURALAK ................ 14
3. HERRI ETA ESKUALDE MAILAN INGURUMEN NATURALAREN ORDENAZIOA ETA KUDEAKETA................................................................................................................. 19
4. HERRI MAILAN INGURUMENA BABESTEKO GARATUTAKO EKINTZAK .......... 20
5. ONDARE NATURAL ETA BIODIBERTSITATEARI BURUZKO LEGERIA .............. 21
DIMAKO ESKOLA AGENDA 21. DIAGNOSTIKOA. BIOANIZTASUNA ETA PAISAIA
1
Erlazionatuta dauden Aalborgeko konpromezuak:
3. ONDASUN NATURAL KOMUNAK
1. NATUR ETA PAISAIA BALOREAK
Balorazioa
1.1. Natur sistemaren kalitate orokorra
Dimako natur sistemen kalitatearen balorazioa egiterako garaian lurra, airearen kalitatea,
ibaien egoera ekologikoa odo gaur egungo landaredia hartu dira kontutan; guzti hauen
azterketa behin egin ondoren, herriko natur sistema eta paisaiaren kalitate orokorra
ertaina dela esan dezakegu.
Ondoren, herriko natur sistemen deskripzio bat aurkezten da:
A.) Lurra
Ihobeko “Lurzorua kutsa dezaketen jarduerak edo instalazioak izan dituzten edo dituzten
lurzoruen inbentarioa”-n oinarriturik, Dimako udalerrian potentzialki kutsatutako 2
enplazamendu aurkitzen dira eta oso azalera txikia hartzen dute 2.037,57 m2. Horietako bat
industri enplazamendu bezala katalogatua dago eta bestea zabortegi bezala. Hain
enplazamendu gutxi egotearen arrazoia Dima gutxi industrializaturiko herria delako da, beraz
lurraren egoera orokorrean hartuta ez dela kalitate txarrekoa esan daiteke.
Hala eta guztiz ere, herrian etorkizunean ezarri daitezkeen industri jarduera berrien kontrola
egitea nahitaezkoa izango da lurra eta uraren kalitatea babesteko.
Lurzorua kutsa dezaketen jarduerak edo instalazioak izan dituzten edo dituzten lurzoruen inbentarioa” jasotako
enplazamenduak (gorriz azpinarraturik). Iturria:Ihobe.
DIMAKO ESKOLA AGENDA 21. DIAGNOSTIKOA. BIOANIZTASUNA ETA PAISAIA
2
B.) Atmosfera
Eustateko datuen arabera, herriko airearen kalitatea, 2005 eta 2009 urteen bitartean, “ona”
edo “onargarria” mailatan mantendu da aztertutako urte bakoitzeko egunen %75 baino
gehiagotan.
2005 2006 2007 2008 2009 Porcentaje de días con calidad de aire buena o admisible en Igorre
87,4 76,4 85,5 92,1 96,44
Udalerriko airearen kalitatea. Airearen kalitatea ona edo onargarria den egunen ehunekoa. 2005-2009
Iturria: Ingurumen, Lurralde Plangintza, Nekazaritza eta Arrantza Saila. Eusko Jaurlaritza. Kutsadura atomsferikoaren
estadistika.
C.) Ibaiaren egoera ekologikoa
Arratia ibaiak herria zeharkatzen du Hego-Ipar norabidean, bertako Indusi, Igorrebaso edo
Urkizu bezalako zenbait errekastoen ura jasotzen dituelarik. Arratia ibaia, Ibaizabaleko
ibaiadar nagusia, Zeanurin, Undurragako baserrietan, jaiotzen da eta Gorbeako erreka,
Saldropo eta Lekanda mendietako urak jasotzen ditu.
Gainazaleko hidrologia
Indusi ibaia Dimaren hegoekialdean jaiotzen da, Altungane (765m) eta Saibagain (943m)
mendietan. Ibaiaren goi aldeko eremuan, Dima zeharkatzen duen tartean, bere kalitate
maila oso ona da. Hala ere, ohiko nekazaritzako jardueren eragin kaltegarria jasaten du,
zeren ortu eta bazka-larreak ibaiertzeraino bertaraino zabaldu baitira. Dimako herrian
barrena 15km egin ondoren, Indusi ibaiak Igorrera iristean Arratia ibaira isurtzen ditu bere
urak.
Arratia ibaia bailara estuetako ohiko ibai mota da. Ibaiaren gertuko eremuetan haintzat
hartzeko luzera duten ibarbaso eremuak daude (Kantauriko haltzadia).
Arratiako ibaiarroak, gainontzeko Ibaizabal arroko ibaiek baino nekazaritza eta
abelazkuntzako erabilera gehiago ditu. Ibaiaren goi aldean baso autoktonoak eta pinu-sail
birpoblatuak aurki daitezke eta sega-belardi eta soro landuak berriz ibairen erdialdetik
aurrera.
Lurpeko hidrologia
Lurpeko urei dagokionean, aipatu beharra dago Aramotz unitate hidrologikoa partzialki
Diman kokatzen dela.
Unitateko uren kalitateari dagokionean, unitateko iturburu garrantzitxuenetan egindako
azterketa kimikoen emaitzek uren kalitatea ona dela adierazten dute. Kalitate maila hau
potentzialki kutsakorrak diren fokuen presentzia urriarekin erlazionatu daiteke.
Unitate hidrogeologiko honek puntu desberdinetan dreinatzen du. Hauetako puntu bat Orue
iturburuaren hegomendebaldean kokatzen da, Dimako bailaran, eta 75-100 l/sko ur emaria
du.
DIMAKO ESKOLA AGENDA 21. DIAGNOSTIKOA. BIOANIZTASUNA ETA PAISAIA
3
D.) Landaretza
Iturria: Ondoan, S.coop egina Geoeuskadiko datuetatik abiatuta.
Erabilera Azalera (ha.) %Publikoa
Basoa 930 13,7
Landa basoa 3.435 16,7
Erriberetako zuhaixkak baso
eremuetan
17 0,0
Erriberetako zuhaixkak 14 0,0
Basoaren osagarriak 1 0,0
Sastraka 285 5,0
Belartza 124 35,3
Goi landaretzarik gabeko mendia 89 18,1
Nekazaritzarako 41 0,0
Artifiziala 66 1,7
Hezegunea 0 100,0
Ura 1 0,0
Autopistak eta autobiak 2 0,0
DIMAKO ESKOLA AGENDA 21. DIAGNOSTIKOA. BIOANIZTASUNA ETA PAISAIA
4
Erabilera Azalera (ha.) %Publikoa
Hoditeriaren azpiegiturak 1 100,0
Meagintza-hondakindegi eta
zabortegiak
4 00,0
Berroez osaturiko larrea 29 0,0
Parke periurbanoa /jolas gunea 4 83,8
Larrea 429 0,0
Bazkagune-sastraka 92 24,9
Haitzarteko artzaintza 627 14,6
Guztira 6.189 14,5
Iturria: Baso Inbentarioa 2.005
Baso eta Landa basoko erabilerek azalera osoaren % 70,5a ordezkatzen dute beraz.
Goazen ondoren Diman landatutako baso azalera espezien eta jabetzaren arabera zein den
ezagutzera:
Espeziea Guztira (Ha.) Jabetza % Publikoa
Pinus Sylvestris 130 56,6
Pinus nigra 192 69,7
Pinus pinaster 0 100,0
Pinus radiata 2.579 1,5
Picea abies 9 70,6
Pseudotsuga menziesii 57 88,6
Larix spp. 103 32,4
Chamaecyparis lawsoniana 190 57,9
Beste konifera batzuk 23 52,1
Koniferoak guztira 3.284 14,0
Quercus robur 10 81,8
Quercus ilex 325 0,0
Erriberetako basoak 32 0,0
Alnus glutinosa 3 100,0
Hostozabalen landaketak 12 66,8
Eucalyptus globulus 1 0,0
Eucalyptus nitens 2 0,0
Robinia pseudacacia 0 0,0
Quercus rubra 38 93,4
Fagus sylvatica 345 31,6
Betula spp. 7 98,6
Fraxinus angustifolia 10 90,9
Amilburuko baso mistoa 2 0,0
Baso misto altantiarra 317 18,9
Beste hostozabalak 5 54,3
Hostozabalak guztira 1.111 21,9
Espezieak guztira 4.395 16,0
Landatutako baso azalera espezien arabera (Ha.) 2.005. Eusko Jaurlaritza: Ingurumen, Lurralde Plangintza, Nekazaritza
eta Arrantza Saila.
DIMAKO ESKOLA AGENDA 21. DIAGNOSTIKOA. BIOANIZTASUNA ETA PAISAIA
5
Diman hostozabal eta koniferoen arteko presentzia Arratia Nerbioiko batezbestearen oso
hantzekoa da. Arratia Nerbioi mailan, Diman bezala, koniferoen presentzia nabarmena da,
baso ezpezie honek landatuta dagoen guztian ordezkatzen duena % 72a da eta espezie
hauen artean pinus radiata eta pinus nigra azpimarratu daitezke. Beste %28a hostozabalek
ordezkatzen dute eta hauetatik Fagus sylvatica eta baso misto atlantiarra azpimarratu
daitezke.
Dimari dagokionean berriz, Koniferoek %74,7a ordezkatzen dute eta hostozabalek %25,3a.
Koniferoen artean pinus radiatak du presentzia gehien eta hostozabalen artean Quercus
ilex, Fagus sylvatica eta Baso misto atlantiarra nabarmendu ditzakegu.
Goazen ondoren Dimako zenbait espezie nagusienen deskribapena zein den ikustera:
Izena Deskribapena Irudia
Pinus radiata Xenotipoa: Ergasiofigofitoa
Biotipoa: Mesofanerofito hostoiraunkorra
Loraldia: II-V
Lehen erregistroaren urtea: 1984
Jatorria: Ipar Amerika Monterrey Penintsula
(Kalifornia)
Sartzeko modua: Gaur egun baso espezie
gisa landatua edo utzitako soroetatik
etorritakoa
Habitata: Sailetatik hurbil dauden ezponda
eta txilardi malkartsuak
Baso mixto
atlantiarra
Ariztiak (Quercus robur), eta honako beste
espeziez osaturik dago: lizarra (Fraxinus
excelsior), hurritza (Corylus avellana),
gaztainondoa (Castanea sativa), astigar
arrunta (Acer campestre), zumarra (Ulmus
glabra), pagoa (fagus sylvatica), elorria,
zuhandorra, gorostia, sahatsa (Salix
atrocinerea), Ruscus aculeatus, Rubus sp,
e.a.
Fagus
sylvatica
(Pagoa)
Hostozabaldun zuhaitza, 40mko garaiera har
dezake. Pago baso edo baso mistotan aurki
daiteke. Klima samur eta hezeko
eskualdeetan, udako lehorterik eta neguko
izozterik gabekoetan hazten da. Euskal
Herrian, bi isurialdetan ondo banaturiko
basoak ditu. Isurialde kantauriarrean, haritz
kandudunarekin topo egin arte zabaltzen da.
Isurialde mediterranearreko pagadiak askoz
zabalagoak eta ikusgarriagoak dira, Iratiko
basoa kasu, non Europako pagadirik
DIMAKO ESKOLA AGENDA 21. DIAGNOSTIKOA. BIOANIZTASUNA ETA PAISAIA
6
Izena Deskribapena Irudia
handienetakoa dugun.
Quercus ilex
(Artea)
Hosto iraunkorrekoa. Berez Mediterraneoko
zuhaitza izanik, klima oraingoa baino
beroagoa zen iraganako garaien lekukoak
ditugu Gipuzkoan dauden artadiak. Hosto
larrukarak ditu, berde ilunak gainaldean eta
zurixkak azpialdean. Artearen ezkurrak ere
elikagarriak dira eta, hain zuzen, elikagai
gisa erabiltzen zituzten antzinako garaietan.
Kantauri
aldeko
haltzadia
Kantauri aldeko haltzadia Arratia eta
Indusiko ibai ertzeetan zabaltzen da,
erriberetako basoak osatuz. Bertan zera
aurkitu dezakegu haltzoak (Alnus glutinosa),
sahatsak (Salíx sp.) eta flizxarrak (Fraxinus
sp).
Iturria: Eusko Jaurlaritza. Ingurumena, Lurralde Plangintza, Nekazaritza eta Arrantza Saila.
E.) Fauna
Diman aurkitu daiteken fauna ugaria da. Bertan ezpezie ezberdinak aurki ditzakegu anfibioak
(baso-igel iberiarra, baso igel jauskaria), hegaztiak (arrano beltza, hontz handia edo
belatxingak, besteak beste), ugaztunak (bisoi europarra, basakatua, lepahoria, erbinude
zuria, saguzar espezie ezberdinak, e.a.) eta narrastiak (Schreiber muskerra). Fauna bertako
landare ingurunearekin lotuta dagoenez, udalerrian nabarmentzen den landaretza motaren
arabera deskribatuko dugu:
Baso-landaretzak:
Soro espezifikoak dira, baso-soilketari lotuta, ekosistema iraunkor heldugabeak izanik;
baliabideetan eskasa den habitata da eta horren ondorioz landare eta animalia-espezie gutxi
bizi dira bertan. Anfibio eta narrasti espezie batzuk aurki daitezke urmael txikietan. Hala ere,
honako espezie hauek aurkitu daitezke:
Apo arrunta, zirauna, txepetxa, txantxangorria, amilotx mottoduna, lur-sagu gorria,
basasagua, urtxintxa edo azeria.
Hiriguneetako landaretza:
Ornodun espezie batzuk hiriguneetara egokitu dira, gizakien presentzia jasan eta kasu
askotan, zabortegietan eta hondakinak biltzen diren tokietan sostengua bilatuz; espezie
hauen artean, adibidez:
Sugandila iberiarra, zikoina, sorbeltz arrunta, enara, buztanikara zuria, txolarrea, arratoi
beltza, etxe-sagua.
DIMAKO ESKOLA AGENDA 21. DIAGNOSTIKOA. BIOANIZTASUNA ETA PAISAIA
7
Belardi eta soro atlantikoak:
Belardiz, baserriz eta zuhaixkaz osatutako paisaian, gizakien presentzia jasaten edo onartzen
duten espezie ugari aurki ditzakegu; besteak beste, honako hauek:
Apo arrunta, zirauna, musker berdea, zapelaitz arrunta, buztanikara zuria, zozoa, birigarroa,
euli-txori grisa, arabazozo arrunta, landa-txolarrea edo kardantxiloa.
Harizti-baso misto atlantikoa:
Hariztietan, daukaten zuhaitzezko landaretza egituraren eraginez, argia pasatzen uzten
duten landare espezie ugari dituen oihanpeak finkatzen da. Mota honetako basoetan aurki
ditzakegun espezien artean honakoak dauzkagu:
Baso-igel iberiarra, zirauna, musker berdea, sugandila iberiarra, horma-sugandila, suge
gorbataduna, kukua, okil txikia, txepetxa edo txantxangorria.
DIMAKO ESKOLA AGENDA 21. DIAGNOSTIKOA. BIOANIZTASUNA ETA PAISAIA
8
Fauna mehatxatua
Diman mehatxatuak dauden hainbat espezie aurki daitezke, hauen artean aipatzekoak dira:
Bisoi europerarra (Mustela lutreola), Lacerta schreiberi eta Baso-igel iberiarra.
Diman aurki daitekeen fauna mehatxatuaren mapa. Iturria: ONDOANek egina Eusko Jaurlaritzako Ingurumen, Lurralde
Plangintza, Nekazaritza eta Arrantza saileko datuetan oinarrituta
DIMAKO ESKOLA AGENDA 21. DIAGNOSTIKOA. BIOANIZTASUNA ETA PAISAIA
9
a) Mustela lutreola
Espeziea Mustela lutreola (Bisoi europarra)
Ezaugarriak
Neurri txikiko mustelidoa da. Eta, neurriari dagokionez, dimorfismo sexual nabarmenekoa. Ar helduen pisua 800 eta 1.000 gramoren artekoa da. Emeena, berriz, 400 eta 600 gramoren artekoa. Luzera, orotara, 540 milimetrokoa du, arren kasuan, eta 460 milimetrokoa emeen artean. Hiru hilabeterekin lortzen dute helduen neurria. Ilajea motza da eta kolorea marroi txokolatea. Goiko ezpaina eta behekoa txuriak dira. Hankak motzak dira, eta behatzen arteko mintzak osatu gabeak dira esku eta oinetan. Bisoiaren jarduera egun osokoa da, nahiz eta, hein handi batean, ilunabar-gauetakoa izan batez ere. Etengabeko jarduera du urte osoan, neguko lorik gabea.
Bere kontserbaziorako
neurriak
Erdi-uretakotzat hartzen dute bisoia, eta landare ugari dagoen ur ibilguetan, lakuetan, urtegietan, paduretan eta lursail zingiratsuetan bizi da. Espeziaren babestokiak eta etzateko lekuak sasien artean aurkitzen dira, adarrak eta enborrak metatzen diren lekuetan, kanaberadietan eta landare ugari dagoen tokietan. Sarritan, beste animalia batzuek egindako kofaguneak, zuhaitzen zuloak eta sustrai arteak erabiltzen dituzte, eta bertan hosto lehorrak, lumak eta ileak pilatzen. Dieta karniboroa dute bizileku ondoko uretan eta ur ertzetan harrapatzen dituzten ornodunak zein ornogabeak jaten baitituzte. Harrapakin multzorik handiena ugaztun txiki, karramarro, arrain eta anfibioena da. Horiek dira espeziearen dieta nagusia, nahiz eta, neurri txikiago batean, hegaztiak, narrastiak eta beste ornogabe batzuk ere jan (uretako intsektu handiak, moluskuak). Espezie honen bizi irautea ur ekosistemen kalitare onaren araberako izango da.
Babeste maila
Espezie hau jarraian jasotzen diren hitzarmenen bitartez babestua dago:
• Espezie mehatxatuen Espainiako katalogoa
Eremua: Nazionala Babes kategoria: galtze arriskuan daudenak Egoera: Katalogatua Katalogatze data: 2005/06/27
• Bernako hitzarmena
Eremua: Europakoa Babes kategoria: II. Eranskina: Babes zorrotzeko fauna-espezieak Egoera: katalogatua
• Espezie Mehatxatuen EAEko Katalogoa
Eremua: EAE
Babes kategoria: galtze arriskuan daudenak Egoera:katalogatua Katalogatze data: 2003/05/20
• Habitat zuzentaraua
Eremua: Europakoa Babes kategoria: II*. Eranskina: Kontserbatze aldera, kontserbazio bereziko eremuak behar dituzten Batasunaren intereseko espezieak (lehetasunezko espezieak) Egoera: katalogatua Katalogatze data: 2007 Eremua: Europakoa Babes kategoria: IV. Eranskina: Babes zorrotza behar duten Erkidegoaren intereseko espezieak Egoera: katalogatua
• Estatuko Liburu gorria
Eremua: Nazionala Babes kategoria: arrisku larrian
DIMAKO ESKOLA AGENDA 21. DIAGNOSTIKOA. BIOANIZTASUNA ETA PAISAIA
10
Espeziea Mustela lutreola (Bisoi europarra) Egoera: katalogatua Katalogatze data: 2007
• EAEn lehentasuna duten intereseko espezieen zerrenda
Eremua: EAE Babes kategoria: ezagutza ertaina Egoera: katalogatua Katalogatze data: 2010
• Estatuko Zerrenda Gorria
Eremua: Nazionala Babes kategoria: arrisku larrian Egoera: katalogatua Katalogatze data: 2008
• Europako Zerrenda Gorria
Eremua: Europakoa Babes kategoria: arrisku larrian Egoera: katalogatua Katalogatze data: 2009
• Munduko Zerrenda Gorria
Eremua: Europakoa Babes kategoria: arrisku larrian Egoera: katalogatua Katalogatze data: 2009
Berezitasunak
Espainiako populazio-joera ezezaguna omen da; segur aski, espezieak iragan mendearen erdi aldera kolonizatu zuen Espainia, Frantziatik etorrita; 1951ko Oria ibaiko lehen aipamenetik (11) aurrera espeziea mendebalderantz, hegoalderantz eta ekialderantz hedatu da dirudienez . Ezezaguna Bizkaian eta Gipuzkoan. Ilanak (1994) bisoi europarra Araban hedatzen ari dela dio, lurralde horretan bildutako datuen azterketetan oinarrituta; itxura denez hegoalde eta ekialderantz ari da hedatzen. Europako gainerako lekuetan bisoi europarra erregresioan dago.
Birsorkuntza gaitasuna
XIX. mendearen erditik aurrera, espezieak gainbehera nabarmena izan du, eta horrek desagertzera eraman du Europako herri gehienetan. Antza denez, gaur egun espeziearen banaketa eremua jatorrian izan zenaren %20ra murriztu da. Hego-mendebaleko gunean oso ondo dokumentatuta dago Frantzian gertatutako murrizketa; inguru horretan, jatorrizkoaren %75 galdu du azken mendean. Espeziearen birsortze gaitasuna honako faktoreen araberako da: Ibai habitatean gertaturiko aldaketak Bisoi europarraren bizi-zikloak oso harreman estua du ibaien ekosistemarekin eta horrek pentsarazi behar digu bisoiaren presentziak oso lotura zuzena duela ibaietan gertatzen diren aldaketekin. Aldaketa faktorea hirietako eta industrietako isurketen ondorioz sortzen den ur kutsadura da eta ibai ibilguak eta ertzak aldatzea eraikinak edo bideak egiteko hartu dituztelako eta ubidea aldatu edo dragatu egin dutelako. Bisoi amerikarraren (Mustela vison) konpetentzia Bisoi amerikarra 1920 eta 1930. urteen artean iritsi zen Europara. Frantziara 1926an eta 1958. urtean jarri zen bisoiaren lehen larru etxaldea. Gaur egun basoko abere arrunta da Europaren zati handi batean, horrek esan nahi duelarik kolonizatzeko gaitasun handia duela. Espezie horrek bisoi europarraren populazioarengan izan duen eragin negatiboa azaltzeko orduan elkarren artean dagoen konpetentzia izan da aipatu dena. Bisoi amerikarra europarra baino handiago eta ugalkorragoa da eta espezie biek dituzte nitxo ia berdinak; beraz, biak leku berean egoteak bertako espeziearen desagertzea ekarri beharko luke. Hori horrela bada ere, adierazi behar dugu hemen bisoi amerikarra iritsi aurretik hasi zela bisoi europarra bakantzen eta desagertzen herri batzuetan. Seguraski bisoi amerikarra sartu zenean espezie europarraren bakantzea azkartu egin zuen hark, ez ordea eragin. Gaixotasunak eta beste patologia batzuk Beste arazo bat da, ordea, gaixotasun aleituanoa. Araban oraintsu detektatu dituzte bisoi europar seropositiboak, eta uste dute kutsadura bisoi amerikarraren etxaldeetatik etor daitekeela, gaur egun itxita badaude ere. Gaixotasun horrek zuzeneko hilkortasun txikia ekarri du, eta, beraz, bisoi europarra urritzen laguntzen ari den faktoreetako bat besterik ez da. Bestelako faktoreak Nahiz eta eragin eskasa izan, errepideetan gertaturiko istripuek eragindako
DIMAKO ESKOLA AGENDA 21. DIAGNOSTIKOA. BIOANIZTASUNA ETA PAISAIA
11
Espeziea Mustela lutreola (Bisoi europarra) heriotzak mehatxu handia dira espeziearentzat, bisoi europarraren populazioak zein egoeratan dauden kontuan izanda. Ibai batean, bakartu samar dagoen populazio batean, bizi den bisoi europar ar edo eme bat harrapatuta hiltzeak espeziea desagertzea ekar dezake, ez baitago beste bisoi batzuekin berritzeko aukerarik.
Mustela lutreolaren deskribapena. Iturria: Eusko Jaurlaritzako Ingurumen, Lurralde Plangintza, Nekazaritza eta Arrantza
saila
b) Rana iberica
Espeziea Rana iberica (Baso-igel iberiarra)
Ezaugarriak
Espezie hau EAEko ipar-mendebaldeko eremuan, Bizkaian eta Arabako zenbait eremutan sakabanaturik dago. Bere presentzia habitat egokiei lotuta dago: kostaldetik estai muinotarraren kota ertainetaraino; eremu horretatik at, hainbat gune bakartutan agertzen da, Gipuzkoan, esaterako. Ipar-mendebaldeko jatorria duen endemismo iberiarra da eta penintsularen iparraldean kokatzen da, Galiziatik Gipuzkoaraino, Erdiguneko Sistema Iberikoraino hedatzen delarik. Aldeko enklabe zehatzetan ohikoa da, salbuespenak alde batera utzita, aipatzeko moduko dentsitatea izatera heltzen ez den arren. Leku gehienetan puntualki agertu izan da eta beti ale gutxirekin. Espeziearentzat baldintza onak dituen Bizkaiko ur-ibilgu batek 400 ale inguruko dentsitatea eduki ohi du ibai-kilometroko.
Bere kontserbaziorako
neurriak
Espeziearen babesa bultzatzeko berau aurkitzen den habitatak babesteko neurriak hartzea beharrezkoa da. Aldi berean, errekaren bi ertzetan, makinatxo bat metrotan, ibarbasoaren iraupena ziurtatu behar da. Errekara doazen ur kurtsakorren isuria zaindu behar da, bai idustria jatorria bai nekazaritza jatorria izan.
Babeste maila
Espezie hau jarraian jasotzen diren hitzarmenen bitartez babestua dago:
• Espezie mehatxatuen Espainiako katalogoa
Eremua: Nazionala Babes kategoria: interes berezikoa Egoera: katalogatua Katalogatze data: 1990/03/30
• Bernako Hitzarmena
Eremua: Europakoa Babes kategoria: II. Eranskina: babes zorrotzeko fauna espezieak Egoera: katalogatua
• Espezie mehatxatuen EAE-ko katalogoa
Eremua: EAE Babes kategoria: interes berezikoak Egoera: katalogatua Katalogatze data: 1996/07/09
• Habitat zuzentaraua
Eremua: Europakoa Babes kategoria: IV. Eranskina: babes zorrotza behar duten Erkidegokoaren intereseko espezieak Egoera: katalogatua
• Estatuko zerrenda gorria
Eremua: Nazionala Babes kategoria: kaltebera Egoera: katalogatua Katalogatze data: 2002
• Munduko zerrenda gorria
Eremua: Europakoa Babes kategoria: ia mehatxatua Egoera: katalogatua
DIMAKO ESKOLA AGENDA 21. DIAGNOSTIKOA. BIOANIZTASUNA ETA PAISAIA
12
Espeziea Rana iberica (Baso-igel iberiarra) Katalogatze data: 2004
Berezitasunak Espezie hau 2. mailako uribilguetan bakarrik aurkitzen da, esaterako mendi errekastoetan. Nahiago du ibarbasoen presentzia eta harrizko substratua. Ugaltzeko, uribilguko habitata erabiltzen du.
Birsorkuntza gaitasuna
Espezieren populazio tamaina ezezaguna da. Aldeko enklabe zehatzetan ohikoa da, salbuespenak alde batera utzita, aipatzeko moduko dentsitatea izatera heltzen ez den arren. Leku gehienetan puntualki agertu izan da eta beti ale gutxirekin.
Rana Ibericaren deskribapena. Iturria: Eusko Jaurlaritzako Ingurumen, Lurralde Plangintza, Nekazaritza eta Arrantza
saila
d) Lacerta schreiberi
Espeziea Lacerta schreiberi
Ezaugarriak
Espezie hau landazabal eremuetan aurkitzen da, bereziko landaretza ugariko harrizko ormatan eta basoen hertzetan. Artadi kantauriarrean ere aurkitu oi da.
Bere kontserbaziorako
neurriak
Populazioen iraupena ziurtatu beharra dago, erabilera bereziko plan baten bitartez. Neurriak habitaten kontserbaziorantz zuzendu behar dira, landaretza koniferoaren gehiegizko bateratzea ekidinez. Espeziearen kontserbazio maila egokia mantentzeko, populazioak kokatzen diren habitaten gutxieneko azala batzuen iraupena eta beraien arteko harremana ziurtatu behar da.
Babeste maila
Espezie hau jarraian jasotzen diren hitzarmenen bitartez babestua dago:
• Espezie mehatxatuen Espainiako katalogoa
Eremua: Nazionala Babes kategoria: interes berezikoa Egoera: katalogatua Katalogatze data: 1990/03/30
• Bernako Hitzarmena
Eremua: Europakoa Babes kategoria: II. Eranskina: babes zorrotzeko fauna espezieak Egoera: katalogatua
• Espezie mehatxatuen EAE-ko katalogoa
Eremua: EAE Babes kategoria: interes berezikoak Egoera: katalogatua Katalogatze data: 1996/07/09
• Habitat zuzentaraua
Eremua: Europakoa Babes kategoria: II. Eranskina: Kontserbatze aldera, kontserbazio bereziko eremuak behar dituzten Batasunaren intereseko espezieak Egoera: katalogatua
• Espainiako liburu gorria
Eremua: Nazionala Babes kategoria: ia mehatxatua Egoera: katalogatua Katalogatze data: 2002
• EAEn lehentasuna duten interesko espezieen zerrenda
Eremua: EAE Babes kategoria: ezagutza oso txikia Egoera: katalogatua Katalogatze data: 2010
DIMAKO ESKOLA AGENDA 21. DIAGNOSTIKOA. BIOANIZTASUNA ETA PAISAIA
13
Espeziea Lacerta schreiberi
• Estatuko zerrenda gorria
Eremua: Nazionala Babes kategoria: ia mehatxatua Egoera: katalogatua Katalogatze data: 2002
• Munduko zerrenda gorria
Eremua: Europakoa Babes kategoria: ia mehatxatua Egoera: katalogatua Katalogatze data: 2005
Berezitasunak
EAEko isurialde atlantiarreko mendebaldeko erdian bizi da oro har, eta kostaldeko zenbait lekutan edo Gipuzkoako itsasertzetik hurbil agertzen da noiz edo noiz. Itsas mailatik estai muinotarreraino agertzen da baina azken horretatik gora ez da ia igarotzen.
Birsorkuntza gaitasuna
EAEan espezie honen populazio egonkor bat mantentzeko arazo handiena habitaten galera da, bereziki landaretza koniferoaren ordezkapenagatik eta habitatak nekazaritzarako eta basogintzarako erabiltzen ari direlako.
Lacerta schreiberiaren deskribapena. Iturria: Eusko Jaurlaritzako Ingurumen, Lurralde Plangintza, Nekazaritza eta
Arrantza saila
Aipatutako espeziez gain, hurrenean dagoen Urkiolako Parke Naturalean ere babestutako
espezieak aurki daitezke, eta hauetako batzuk, bereziki hegaztiak beren mugikortasun
gaitasunari esker, herrian aurki daitezke pasadan ez bada ere.
Anfibioak
Rana dalmatina Baso-igel jauskaria
Rana iberica Baso-igel iberiarra
Hegaztiak
Aquila chrysaetos Arrano beltza Bubo bubo Hontza handia
Dendrocopos minor Okil txikia Gypaetus barbatus Ugatza
Gyps fulvus Sai arrea Neophron percnopterus Sai zuria Prunella collaris Mendi-tuntuna
Pyrrhocorax graculus Belatxinga mokohoria
Pyrrhocorax pyrrhocorax Belatxinga mokogorria
Ugaztunak
Barbastella barbastellus Baso saguzarra Eptesicus serotinus Baratz saguzarra
Felis silvestris Basakatua
Martes martes Lepahoria
Miniopterus schreibersii Schreiber saguzarra Mustela erminea Erbinude zuria Mustela lutreola Bisoi europarra
Myotis bechsteinii Bechstein saguzarra Myotis blythii Arratoi belarri txiki Myotis daubentonii Daubenton saguzarra Myotis emarginatus Geoffroy saguzarra Myotis myotis Arratoi belarri handia Myotis mystacinus Saguzar bigoteduna
Myotis nattereri Nattarer saguzarra Nyctalus lasiopterus Gau-saguzar handia Nyctalus leisleri Gau-saguzar txikia Nyctalus noctula Gau-saguzarra Pipistrellus kuhlii Kuhl pipistreloa
Pipistrellus nathusii Nathusius pipistreloa Pipistrellus pipistrellus Pipistrelo txikia Pipistrellus savii Savi saguzarra Plecotus auritus Ipar belarrihandia Plecotus austriacus Hego belarri-handia
Rhinolophus euryale Ferra-saguzar mediterraneoa
DIMAKO ESKOLA AGENDA 21. DIAGNOSTIKOA. BIOANIZTASUNA ETA PAISAIA
14
Rhinolophus ferrumequinum Ferra-saguzar handia Rhinolophus hipposideros Ferra-saguzar txikia Tadarida teniotis Saguzar buztzanluzea
Narrastiak
Lacerta schreiberi Scheiber muskerra
Diman dagoen fauna babestua. Iturria: Eusko Jaurlaritza, Ingurumen, lurrande Plangintza, Nekazaritza eta Arrantza saila
1.2. Paisaia
Herrigunetik gertuago dagoen eremuan paisaiak naturaltasun maila baxua azaltzen du,
bertan kokatzen diren giza asentamenduez gain, belardiz, larrez eta gune ez-emankorrez
osatua dagoelarik. Herrigune eta industriaguneetatik hurrentzen den heinean, ohikoa da
zuhaizti txikiekin eta bertako basoen angio eremuekin topo egitea.
2. INTERESA DUTEN ETA BABESTUTA DAUDEN EREMU
NATURALAK
2.1. Urkiolako Natur Parkea
Parke natural bezala izendatua dago eta beraz natura-gune babestua bezala arautua. Bere
azalera 5.958,3Ha-koa da eta udalerrian ordezkatzen duen azalera 1.498 m2 (Dimako azalera
osoaren %24,2). Natura 2000 Sarean Batasunaren Garrantizko Lekuak (BGL) bezala
izendatua dago.
Dimako herriaren iparekialdeko eremua, Natura 2000 Sarearen barruan dagoen Urkiolako
Parke Naturalaren babes gunean kokatzen da.
Herriko hegoaldeko muturra LIC edo inportantziadun gune bezala katalogatua dago
92/43/CEE zuzentarauraren arabera. Eremu bat LIC bezala katalogatzearen helburua
habitataren biodibertsitatea mantentzea da.
Dimako babestutako eremu naturalen mapa. Iturria: ONDOANek egina GeoEuskadiko datuetatik abiatuta.
DIMAKO ESKOLA AGENDA 21. DIAGNOSTIKOA. BIOANIZTASUNA ETA PAISAIA
15
2.2. Korridore ekologikoetako ibai sarea
Bizkaiko Foru Aldundiak garatutako Lurralde Plan Partzialen baitan, Igorreko Lurraldearen
Zatitako Planean azaltzen den bezala, oinarrizkoa ikusten da Arratia ibaiaren kalitatea hobetu
eta babestuko duen, eta aldi berean, ibaia ingurumenarekiko errespetuzkoa den asialdirako
eremu bezala bultzatuko duen Korridore ekologikoetako ibai sare bat eratzea.
Zentzu honetan, Euskadiko Korridore ekologikoen sarearen arabera, Arratia ibaiak
eskualdeko herri guztientzat onuragarria izango litzatekeen korridore ekologikoan bilakatzeko
potentzialtasun maila ona aurkezten duela kontsideratu daiteke, beti ere bere gaur egungo
egoera hobetu eta mantentzen den bitartean.
Interes berezia duten
ibai bideuneak
Moteltze guneak
Korridoreak_lotura
Lotura areak
Dimako interes bereziko eremuen antolamendua. Iturria: Eusko Jaurlaritza.
DIMAKO ESKOLA AGENDA 21. DIAGNOSTIKOA. BIOANIZTASUNA ETA PAISAIA
16
2.3. Nekazaritza eta basogintzako LAP
Nekazaritza eta basogintzako LAPren arabera, Dimako lurren bi herenak “Basoa” bezala
sailkatzen da. Herriaren iparekialdean dauden lurrek ordea, “Izendatutako Naturgune
Babestuak” sailkapena dute, Urkiolako Parke Naturalaren eremu eragilearen ondorioz.
Aipatzekoa da baita Indusi ibaiaren inguruen “Nekazaritza-abeltzaintza eremua; balio
estrategiko altua” sailkapenean sartzen diren lurrak aurki daitezkeela.
Nekazaritza eta basoak antolatzeko LAP. Iturria: Eusko Jaurlaritza.
Nekazaritza eta basoak antolatzeko LAP Basoa
Basoa Medi Urria
Etxe-lurra; industrialak, ekipamendua, azpiegiturak
Ibai eta urtegiak
Ingurumen hobekuntza
Izendatutako Naturgune Babestuak
Larre, Medilarra, harkaitzak
Nekazaritza-abelzaintza eremua. Balio estrategiko Altua
Nekazaritza-abelzaintza eremua. Transiziozko landa paisaia
DIMAKO ESKOLA AGENDA 21. DIAGNOSTIKOA. BIOANIZTASUNA ETA PAISAIA
17
2.4. Habitatak
92/43/CEE Habitat zuzentarauaren arabera, Diman honako habitatak aurki daitezke:
92/43/CEE Habitat zuzentaraua Dimako herrian.
Kodea Izena EAEn Irudia Izen Ofiziala Lehentasuna Azalera
4030 Txilardi lehor azidofiloak
Txilardi lehor europarrak
Ez 25,0941 Ha
4090 Txilar kaltzikola genistadunak
Txilardi oromediterraneo endemikoak, elorri-triskarekin
Ez 26,75935 Ha
6210 Larre mesofiloak Brachypodium pinnatum-dunak
Belardi lehor erdinaturalak eta kare-substratuetako sastraka-faziesak (Festuco-Brometalia)
Ez 6,94615 Ha
DIMAKO ESKOLA AGENDA 21. DIAGNOSTIKOA. BIOANIZTASUNA ETA PAISAIA
18
Kodea Izena EAEn Irudia Izen Ofiziala Lehentasuna Azalera
6210*
Larre mesofiloak Brachypodium pinnatum-dunak (* orkidea ugaridun)
Belardi lehor erdinaturalak eta kare-substratuetako sastraka-faziesak (Festuco-Brometalia) (* orkidea ugariko lekuak)
Bai 11,09714 Ha
6230* Mendialdeko larreak
Nardus-dun formazio belarkarak, espezie ugarirekin, zona menditarreko (eta Europa kontinentaleko zona azpimenditarreko) silize-substratuetan
Bai 10,29332 Ha
6510 Segabelardi atlantikoak
Altitude baxuetako sega-belardi txiroak (Alopecurus pratensis, Sanguisorba officinalis)
Ez 66,49366 Ha
7140 Zohikaztegi azidofiloak/esfagnodiak
Trantsizio-zohikaztegiak
Ez 15621 Ha
7230 Zohikaztegi basofiloak
Zohikaztegi baxu alkalinoak
Ez 17617 Ha
8130 Hartxingadiak
Mediterraneo mendebaldeko lur-jausi termofiloak
Ez 25701 Ha
8210 Kare-haitzak
Landaredia kasmofitikodun malda arrokatsu kaltzikolak
Ez 4,72294 Ha
9120 Pagadi azidofiloak
Pagadi azidofilo atlantiarrak, Ilex oihanpedunak, eta batzuetan Taxus-dunak (Quercion robori-petraeae edo Ilici-Fagenion)
Ez 26,94876 Ha
DIMAKO ESKOLA AGENDA 21. DIAGNOSTIKOA. BIOANIZTASUNA ETA PAISAIA
19
Kodea Izena EAEn Irudia Izen Ofiziala Lehentasuna Azalera
9180* Kare-amilburupeko baso mistoak
Malda, lur-jausi edo amildegietako basoak (Tilio-Acerion)
Bai 69449 Ha
91E0* Haltzadi eta lizardiak
Alnus glutinosa eta Fraxinus excelsior-eko ibarbasoak (Alno-Padion, Alnion incanae, Salicion albae)
Bai 5,05923 Ha
9340 Artadiak eta karraskadiak
Quercus ilex eta Quercus rotundifolia-ko basoak
Ez 28,96966 Ha
92/43/CEE Habitat Zuzentaraua Diman. Iturria: Eusko Jaurlaritza. Ingurumen, Lurralde Plangintza, Nekazaritza eta
Arrantza Saila
3. HERRI ETA ESKUALDE MAILAN INGURUMEN NATURALAREN
ORDENAZIOA ETA KUDEAKETA
Balorazioa
3.1. Urkiolako Parke Naturala
Urkiola 1989ko abenduaren 29an deklaratu zen Parke Naturaltzat baliabide naturalak
babestu eta kontserbatzea ziurtatzeko asmoz, mendi horietako ustiapen tradizionalak
mantenduta eta era berean bultzatuta.
3.2. Euskadiko Baso Plangintza 1994-2030
Mendi zuhaiztuen aniztasuna eta egonkortasuna ziurtaraztea du helburutzat; Baso eremua
mugatu, ordenatu eta artikulatuz eta jarraipen ekologiko eta paisajistikoarekin.
3.3. Erabilpen publikoko mendiak
Diman, erabilpen publikoko mendiak hainbat eremutan aurkitzen dira. Mota hontako
mendien azalerarik handiena herriaren hegoaldean, Abadiñoko, Aramaioko, Otxandioko,
Ubideko eta Zehanuriko herriekin muga egiten den eremuetan aurkitzen da.
DIMAKO ESKOLA AGENDA 21. DIAGNOSTIKOA. BIOANIZTASUNA ETA PAISAIA
20
Erabilpen publikoko mendiak. Iturria: Bizkaiako Foru Aldundia.
4. HERRI MAILAN INGURUMENA BABESTEKO GARATUTAKO
EKINTZAK
Herri mailan ekimen ezberdinak antolatzen dira bioaniztasunaren inguruan: Eskola Agenda
21 prozesuan Dimako ikasleak bizoaniztasunaren gaia jorratzen ari dira ikasturte honetan.
Herri mailan ere zuhaitz eguna bezalako ekimenak antolatzen dira urtero, bertan tokiko
espezieak landatzeko animatzen zaie herritarrei.
DIMAKO ESKOLA AGENDA 21. DIAGNOSTIKOA. BIOANIZTASUNA ETA PAISAIA
21
5. ONDARE NATURAL ETA BIODIBERTSITATEARI BURUZKO
LEGERIA
16/1994 Legea, Euskal Autonomia Erkidegoko natura babesten duena.
ALDAKETAK:
• 2/1997 Legea. Horren bidez 16/1994 Legearen lehenengo xedapen gehigarria
aldatzen da, Gorbeiako Parke Naturala arautzeari dagokiona. Hutsen zuzenketa.
• 1/2010 LEGEA, martxoaren 11koa, Euskal Herriko Natura Babesteko ekainaren 30eko
16/1994 Legea aldatzekoa.
42/2007 Legea, abenduaren 13koa, Natur Ondareari eta Biodibertsitateari
buruzkoa. Lege horrek ondoko arau hauek indargabetzen ditu: Eremu naturalak babestu eta
animalia eta landare basatiak kontserbatzeko 4/1989 Legea; eta, habitat naturalak eta
basoko flora eta fauna babestuz, biodibertsitatea bermatzen languntzeko neurriak ezartzen
dituen 1997/1995 Errege Dekretuaren I., II., III., IV., V. eta VI. eranskinak. Horretaz gain,
honako arau hauek ere aldatzen ditu: Kostaldeari buruzko 22/1988 Legea, Uren Legearen
Testu Bategina (1/2001 Legegintzako Errege Dekretua) eta kutsaduraren prebentzio eta
kontrol bateratuari buruzko 16/2002 Legea. Halaber, barneko zuzenbidean txertatzen ditu
Hegaztiei buruzko 79/409/CEE Zuzentaraua eta Habitatei buruzko 92/43/CEE Zuzentaraua.
42/1996 DEKRETUA, 1996ko otsailaren 27koa, Euskal Autonomia Erkidegoko Babestutako
Naturguneen Sarearen Erregistroaren funtzionamendu eta antolamenduari buruzkoa.
1424/2008 Errege Dekretua, abuztuaren 14koa, Ondare Naturalaren eta Biodibertsitatearen
Estatuko Batzordearen osaera eta funtzioak zehaztu, bere funtzionamendua arautu eta berari
atxikitako batzorde espezializatuak ezartzen dituena.
1997/1995 Errege Dekretua, abenduaren 7koa, Biodibertsitatea Bermatzen
Laguntzeko Neurriak ezartzen dituena, horretarako Habitat Naturalak eta Basoko Flora
eta Fauna zainduko dira. Errege Dekretu horren I., II., III., IV., V. eta VI. eranskinak Natur
Ondareari eta Biodibersitateari buruzko 42/2007 Legeak indargabetu ditu.
ALDAKETAK:
• 1193/1998 Errege Dekretua, ekainaren 12koa, habitat naturalen eta basafaunaren
eta basafloraren kontserbazioaren bidez biodibertsitatea bermatzeko neurriak
ezartzen dituen abenduaren 7ko 1997/1995 Errege Dekretua aldatzen duena.
• 1421/2006 Errege Dekretua, abenduaren 1ekoa, habitat naturalen eta basafaunaren
eta basafloraren kontserbazioaren bidez biodibertsitatea bermatzeko neurriak
ezartzen dituen abenduaren 7ko 1997/1995 Errege Dekretua aldatzen duena.