ENERGIAZ E R D A E N E R G I A ?

Energia gure inguruan sortzen diran aldaketa guztien erantzulea da.

Energia leku guztietan dago. Mota jakin bateko energia beste mota batzuetako energia bihurtu daiteke: energia elektrikoa argi energia edo bero energia bihurtu daiteke.

E N E R G I A M O T A K

Energia modu askotan agiri da.

>E n e r g i a m e k a n i k o a mogitzen dagozan objektuek daukien energia da.

>A r g i e n e r g i a hainbat gorputzek argi moduan igorten dabena da.

>B e r o e n e r g i a gorputzen bero moduan igorten dabena da. Naturalak edo artifizialak izan daitekez.

>E n e r g i a k i m i k o a hainbat substantziatan batzen dan energia da: petrolioan, elikagaietan edo dinamitan batzen dana. Pilek eta bateriek ere energia kimikoa gordeten dabe, eta energiahori energia elektriko bihurtzen dabe.

>E n e r g i a n u k l e a r r a hainbat substantziarekin lortzen da.

>E n e r g i a e l e k t r i k o a etxeetan gehien erabiltzen dan energia da, errez lortzen da ur jauzien, Eguzkiaren argiaren nahiz airearen higiduraren ezker.

E N E R G I A A L D A T U E G I T E N D A

Energia ez da sortzen , aldatu egiten da. Hainbat motatako energiak beste mota batzuetako energiak bihurtzen dira.

ENERGIA ITURRIAK

ENERGIA ITURRI BARRIZTAGARRIAK

>Eguzki panelen bidez eguzkienergia aprobetzatu eta bero energia edo energia elektrikoabihurtu daikegu.

>Aerosorgailuen bidez haize energia edo energia eolikoa ustiatzen dogu, eta energia mekanikoa energia elektrikoan bihurtzen da

>Presak eta urtegiak eraikiz ura batzen dogu: eta, gero, garaiera jakin batetik isurtzen da uraren energia aprobetxatzeko. Energia hidraulikoa zentral hidroelektrikoetan ustiatzen da, ur jausien energia idraulikoa energia elektriko bihurtzeko.

>Istalazino mareomotrizen bidez, itsasgorako eta itsasbeherako ur masen mogimendua eta itsasoko olatuena erabili daiteke. Energia mareomotriza energia elektrikoa lortzeko erabitzen da

> Material horganikoak(landara hondakinak edo zaborrak) errez edo tratatuz, energia lortzen da, eta energia hori energia termiko edo elektriko bihurtu daikegu. Energia iturri horri biomasa deitzen jako.

ENERGIA ITURRI EZ-BARRIZTAGARRIAK

Energia iturri ez.barriztagarriak oso harin kontzumitzen dira.Iturri ez-barriztagarra nagusiak honeek dira: petrolioa, ikatza, gas naturala, substantzia erradioaktiboak eta Lurraren barruko beroa.

>Petroleoa mundu osoan gehien erabiltzen dan energia iturria da. Petroleotik abiatuta hainbat erregaia lortzen dira, gasolinea eta gasoila, eta hortik aparte plastikoak fabrikatzen dira.

>Ikatza erabiliz, zentral termikoek energia elektrikoa lortzen dabe.

>Gas naturala etxeetako sukaldeetan eta berokuntzzetan erabiltzen da.

>Zentral nuklearetan substantzia erradioaktiboetatik abiatuta energia nuklearra lortzen da eta gero energia elektrikoa sortzen da.

>Lurraren barruko beroaren bidez energia geotermikoa lortzen da, eta gero energia elektriko bihurtzeko erabili daiteke.

GAUR EGUNGO MUNDUA ETA ENERGIA ITURRIAK

Herrialde garatuek eta garapen bidean dagozan herrialdeek energia asko kontzumitzen dabez. Energia hori iturri ez-barriztagarrietatik lortua izaten da, modu nagusian, eta, hori dala eta, energia konbentzional deitutako energia iturri horreei, horreexek diralako gehien erabiltzen diranak.

Energia iturri ez-barriztagarri horrek, urriak izateaz aparte, Lurreko hainbat zonaldetan konzentratuta dagoz.

Baliabide horreen kontsumoa murrizteko gaur egun, energia barristagarrien kontsumoa

sustatzeko nehurriak hartzen dabilz, eguzki eta aize energien kontzumoa sustatzeko. Mota horretako energiei energia alternatibo deitzen jake, energia konbentzionala hagortu baino lehen horrek hordezkatzea daukielako helburu.

ENERGIAK INGURUMENNEAN SORTZEN DAUZAN HONDORIOAK

>Gasa, petrolioa edo ikatza lortzeko, meatzeak eta hobiak hondatzen dira, eta behar horreek paisaia hondatu eta lurzorua eta landaradia suntzitzen dabez. Energia barriztagarria sortzeko instalazinoek paisaia eraldatzen dabe.

>Energia lortzeko instalazinoek arriskuan jarri daikiez inguru horretako animalia espezieak. Aerosorgailuak arrisku handia dira hegaztientzat,sorgailuen hegalak jo deikiezalako. Urtegiek, azpigitura horreek eraikitzen diran ibaietako ekosistema hondatzen dabe.

>Erregaiak erretean substantzia asko eta asko igorten dira atmosferara, eta substantzia horreek ingurumenean era askotako talteak eragiten dabez:

> Atmosferara karbono dioxido asko igorten da, eta, horren ondoriozberotegi efektu naturala handitu egiten da; atmosferangas horreen kantitatea higotzeak Lurreko tenperaturaren igoerea dakar.

>Karbono dioxidoaz aparte, erregaiak erretean atmosferako ura kutzatzen dauan beste gas batzuk askatzen dira. Kutzatutako ur horri euri azido deitzen jako, eta landaradiaren eta faunearen faunearen gainean jaustean, suntzitu daikez.

>Zentral nuklearrek karbono dioxido oso gutxi igortzen dabe, baina hondakin nuklear deitutako arrisku handiko beste hondakin batzuk sortzen dabez.

EKINTZA KOLEKTIBOAK

Gobernuek eta empresek oinarrizko egiteko daukie energia kontzumoaren murrizketan. Horretaz jabetuta, herrialde askotako

gobernuek kompromisoak adostu eta era askotako planak eta estratejiak proposatzen dabez.

>Energia garbia lortzeko energia alternatiboen erabilerea bultzatzen dabe.

>Energia eraginkortasuna hobetzen ahalegintzen dira, energia hobeto aprobetxatzeko neurriak hartzen dabez.

>Energia ahurreztea sustatzen dabe, informazino kanpainen bidez.

BANAKAKO EKINTZAK

>Kontsumo txikiko bonbillak erabiltea, ohiko bonbillek kontxumitzen daben energiaren laurdena erabilten dabelako.

>Argiak eta makinak, erabilten ez doguzanean, amatatzea.

>Berokuntza eta aire girotua beharrezkoa danean besterik ez erabiltea.

>Garbigailua beteta dagoenean bakarrik jartea.

>Bide laburrak egiteko autoa ez erabiltea.

>Gure udalak edo herriko alkarteek sustatutako energia aurrezteko kanpainetan parte hartzea.