egileak: arizmendi (san viator) 2.t

74
EGILEAK: Arizmendi (San Viator) 2.T

Upload: spence

Post on 11-Jan-2016

125 views

Category:

Documents


0 download

DESCRIPTION

EGILEAK: Arizmendi (San Viator) 2.T. 6. SARRERA. DEBA IBAIA. Deba ibaia Euskal herriko ibairik kutsatuenetarikoa da. Leintz- Gatzagan jaiotzen da, eta Deban itsasoratzen da. 58 kilometro ditu. Ibaiadar nagusiak: Aramaio, Oñati, Antzuola, eta Urkulu dira. DEBA IBAIAREN IBILBIDEA. ARLABAN 0 Km. - PowerPoint PPT Presentation

TRANSCRIPT

Page 1: EGILEAK: Arizmendi (San Viator) 2.T

EGILEAK: Arizmendi (San Viator) 2.TEGILEAK: Arizmendi (San Viator) 2.T

Page 2: EGILEAK: Arizmendi (San Viator) 2.T
Page 3: EGILEAK: Arizmendi (San Viator) 2.T

Deba ibaia Euskal herriko ibairik kutsatuenetarikoa da. Leintz- Gatzagan jaiotzen da, eta Deban itsasoratzen da. 58 kilometro ditu. Ibaiadar nagusiak: Aramaio, Oñati, Antzuola, eta Urkulu dira.

Deba ibaia Euskal herriko ibairik kutsatuenetarikoa da. Leintz- Gatzagan jaiotzen da, eta Deban itsasoratzen da. 58 kilometro ditu. Ibaiadar nagusiak: Aramaio, Oñati, Antzuola, eta Urkulu dira.

Page 4: EGILEAK: Arizmendi (San Viator) 2.T

DEBA IBAIAREN IBILBIDEA

LEINTZ-GATZAGA (254 biztanle) 0,5 Km

ESKORIATZA (3912

biztanle) 5 Km

ARETXABALETA (6469 biztanle)

8Km

ARRASATE (23.000

biztanle) 12 Km

SORALUZE (4160 biztanle)

36km

ELGOIBAR (10.989 biztanle)

42km

MENDARO (10607

biztanle)49km

DEBA (5308 biztanle)

58km

ARLABAN 0 Km

Page 5: EGILEAK: Arizmendi (San Viator) 2.T

Deba ibaiko araztegiak eta kutsadura neurriak.

Page 6: EGILEAK: Arizmendi (San Viator) 2.T

Arrasateko herrian, ur zikinen tratamendurako estolderia sistema berria jarri dute. Honen inguruan, “Arrasate-Mondragon” udal aldizkarian, abenduko edizioan, informazio hau bilatu dugu :

“Ur hondakinetarako biltzailea lanean ari da jadanik Eskoriatza eta Arrasate artean”

“Herrian 36 hilabetetan zehar egindako obren emaitzak nabaritzen hasi dira eta hondakin isurkinak % 50-ean murriztu dira”

“Etxeetako hondakinen isurkinak % 70-era jaitsi dira”

Beraz, informazio hau konprobatu asmoz, ibaiaren azterketa Arrasatera sartu aurretik eta herria pasa ondoren egitea erabaki dugu. Ikerketa honetan eragina izan dezake, Arrasaten bertan Aramaio ibaiak bere urak Deba ibaira ematen dituela.

Arrasateko herrian, ur zikinen tratamendurako estolderia sistema berria jarri dute. Honen inguruan, “Arrasate-Mondragon” udal aldizkarian, abenduko edizioan, informazio hau bilatu dugu :

“Ur hondakinetarako biltzailea lanean ari da jadanik Eskoriatza eta Arrasate artean”

“Herrian 36 hilabetetan zehar egindako obren emaitzak nabaritzen hasi dira eta hondakin isurkinak % 50-ean murriztu dira”

“Etxeetako hondakinen isurkinak % 70-era jaitsi dira”

Beraz, informazio hau konprobatu asmoz, ibaiaren azterketa Arrasatera sartu aurretik eta herria pasa ondoren egitea erabaki dugu. Ikerketa honetan eragina izan dezake, Arrasaten bertan Aramaio ibaiak bere urak Deba ibaira ematen dituela.

Page 7: EGILEAK: Arizmendi (San Viator) 2.T
Page 8: EGILEAK: Arizmendi (San Viator) 2.T
Page 9: EGILEAK: Arizmendi (San Viator) 2.T

Hau da gure herria

Gure Ikastolatik Deba ibaia ikusi nahi?

Aurrera

Page 10: EGILEAK: Arizmendi (San Viator) 2.T

Arrasaten, bi lekutan aztertu dugu Deba ibaia:

(Egin klik bakoitzean ikusteko)

1. Herrira sartu aurretik, Fagor ondoan .

2.Herri bukaeran, Eroski ondoan.

Page 11: EGILEAK: Arizmendi (San Viator) 2.T

Hementxe egon ginen.

Begira itzazu argazkiak

Page 12: EGILEAK: Arizmendi (San Viator) 2.T

Hementxe egon ginen

Begiratu argazkiak

Page 13: EGILEAK: Arizmendi (San Viator) 2.T
Page 14: EGILEAK: Arizmendi (San Viator) 2.T
Page 15: EGILEAK: Arizmendi (San Viator) 2.T

Atzera bueltatu

Page 16: EGILEAK: Arizmendi (San Viator) 2.T
Page 17: EGILEAK: Arizmendi (San Viator) 2.T

Behaketa

Eguraldia (07-3-13,14): Egun bietan oso eguraldi ona egin du, zerua argi egon da. Baina goizeko 8:30etan abiatu ginenez hotz egiten zuen.

Eguraldia azken egunotan: Aurreko astean euri asko egin zuen. hemen, Arrasaten, Gipuzkoa mailan ur gehien (99’8 L/m2) egin zuen. Horregatik ibaiak ur dexente darama.

AURRERA

Page 18: EGILEAK: Arizmendi (San Viator) 2.T

Behaketa

URAREN Tenperatura eroski inguruan

URAREN Tenperatura fagor inguruan

Ikusten duzuenez, tenperatura bi puntuetan berdina izan da.

AURRERA

Page 19: EGILEAK: Arizmendi (San Viator) 2.T

Behaketa

Eroski inguruan

Abiadura neurtzeko, 50 metro neurtu genituen. Gero, kortxo zati bat bota genuen eta 50 metroak egiteko behar zuen denbora

neurtu genuen. Formula hau aplikatu genuen: V=distantzia/Denbora

Emaitza hauek jaso ditugu:

Fagor inguruan

AURRERA

Page 20: EGILEAK: Arizmendi (San Viator) 2.T

Eroski aldera joan ginen ibaiaren behaketa egitera. Ibaiaren behaketan denetarik aztertu genuen.

Zaborra aztertzen honako gauzak aurkitu genituen:

Eroskiko karroa

Zigarro paketea

PaperaPlastikoa

AURRERA

Page 21: EGILEAK: Arizmendi (San Viator) 2.T

Ibaiaren inguruko lurretan (Eroskin): futbol zelai bat dago, baratzeak,

supermerkatua, baserriak....

Ibaia, nahiko gardena zegoen baina hala ere zikina zegoen, kolorea iluna zeukalako. Egun horretan ez zeukan usainik baina batzutan usain fuertea du.

Ibaiaren kanalizazioa ondo eginda dago eta animaliak eta landareak daude. Aramaio ibaiak kanalizazio txarra du eta ez du inongo bizirik ahalbidetzen, zemento asko duelako.

AURRERA

Page 22: EGILEAK: Arizmendi (San Viator) 2.T

Hurrengo egunean, Fagorrerantz joan ginen, Arrasatera ibaia sartu aurretik, nola iristen den jakiteko.

Bertako inguruak aztertzean, landare ugari aurkitu genituen eta gure harridurarako ez zegoen zaborrik.

AURRERA

Page 23: EGILEAK: Arizmendi (San Viator) 2.T

Deba ibaiaren Arrasateko sarreraren inguruan, fabrika asko daude, adibidez, Fagor eta kristaldegi bat.

Lehen esan dugun bezala, ibaiaren atal horretan ez zegoen zaborrik. Landare ugari zeuden.

Hurrengo atalera

Page 24: EGILEAK: Arizmendi (San Viator) 2.T

Animalia bat aurkitu dut!

Ikusi zelako landaretza

Klikatu azpimarratuta dauden hitzetan informazioa

Ikusteko!

HURRENGO ATALERA

Page 25: EGILEAK: Arizmendi (San Viator) 2.T

JARRAITU

Page 26: EGILEAK: Arizmendi (San Viator) 2.T

JARRAITU

Page 27: EGILEAK: Arizmendi (San Viator) 2.T

Barraskilo, zizare, intsektuen larba eta bestelako animalia ornogabe batzuk ibaietako biztanleak ditugu, eta beraiek bizi diren inguruaren ezaugarriak ezagutzen lagun diezagukete. Izan ere, horietako batzuk ur garbitan soilik bizi diren bitartean, beste batzuek kutsadura, neurri batean behintzat, jasan dezakete. Horregatik, bioadierazleak deritze eta uraren kalitatea ideia ematen digute.

Ornogabeak aurkitzeko hainbat laginketa teknika erabil daitezke. Baina, errazena, erreka oso sakona ez bada behintzat, ondoko harriak jasotzea, eta makilatxo baten bidez harrietan atxikituta dauden animaliak askatzea da.

Animalia potoetan sartu, eta bertan identifikatu daitezke.

JARRAITU

Page 28: EGILEAK: Arizmendi (San Viator) 2.T

JARRAITU

Page 29: EGILEAK: Arizmendi (San Viator) 2.T

ANIMALIAK

ANIMALIAK

ANIMALIAK

ANIMALIAK

ANIMALIAK

ANIMALIAKANIMALIAK

ANIMALIAKJARRAITU

Page 30: EGILEAK: Arizmendi (San Viator) 2.T

BESTE ANIMALIA BATZUK

KLIK

KLIKKLIK

Page 31: EGILEAK: Arizmendi (San Viator) 2.T

FriganeakUr korronte hotzetan bizi den intsektu larba da. Gorputza babesteko sedazko ontzi bat eraikitzen du, honi hainbat gauza lotuz : harri-koskorrak hosto eta adar zatitxo … narraz dabil, bere “etxea” arrastaka eramanez nahiz eta batzuk haragijaleak izan, belarjaleak dira.

BasahateaErreka, ibai, zingira eta horrelako leku

urtsuetan bizi den ahate basatia. Arra emea baino handiagoa eta ikusgarriagoa da : buru

berdea, sabelalde zurixka eta bizkar grisa izaten ditu. Emea aldiz, arrea da. Basahateak

igerilari bikainak dira, klase batzuk ur gainean eta beste batzuk urpean.

JARRAITU

Page 32: EGILEAK: Arizmendi (San Viator) 2.T

muskuiluakBarraskilo, ostra, muskuilu, karrakela eta horrelako animaliek osatzen duten

taldea da moluskuena. Normalean, maskor gogor samar batek edo bik

babesturiko gorputz biguna izaten dute moluskuek eta gehienak uretakoak dira.

JARRAITU

Errekako izkira

Oskoldun hau hankaz baliatzen da igeri egiteko eta, gainera, oso azkar egiten du. Kolore aldakorra du gorrizkatik grisera. Landare eta animalien hondakin organikoez elikatzen da. Brankien bidez arnasten du arrainek bezala.

Page 33: EGILEAK: Arizmendi (San Viator) 2.T

PerlaBelarjaleak dira. Brankien bidez arnasten dute eta narraz dabiltza, oso astiro.

Ondo oxigenatutako ur korronte hotz eta garbietan bizi dira.Zakatzak ez daude agerian. Ezin dute kutsadurarik jasan.

AURKIBIDERA

Buztanikara zuria

Ibai inguruetan eta ur-bazterrean ibiltzen den txori txiki samarra da buztanikara. Buztana luzea du eta beti gora eta behera ibiltzen du, dar-dar batean.

Page 34: EGILEAK: Arizmendi (San Viator) 2.T

IzainaGorputz zapaleko zizarea dirudien uretako animalia. Beste animaliei bentosa – moduko batzuen bitartez erantsi eta hauen odola zurgatuz elikatzen dena. Garai batean medikuntzarako erabiltzen ziren gaixoari odola ateratzeko.

Ibai, zingira eta leku urtsuen ertzetan bizi den hegazti sendoz eta hanka handikoa. Kolore ilun samarra ditu, beltza buru eta lepoan eta grisa eta berdea gorputzean; mokoa, berriz, mutur horikoa eta kopetaraino heltzen zaion orban gorri batez apaindua.

Uroiloa

JARRAITU

Page 35: EGILEAK: Arizmendi (San Viator) 2.T

ZizareaZizareak hankarik eta ilerik gabeko gorputz luze eta biguneko animaliak dira. Asko lurpean bizi dira eta beste batzuk pertsona eta animalien hesteetan

AURKIBIDERA

Page 36: EGILEAK: Arizmendi (San Viator) 2.T

JARRAITU

Page 37: EGILEAK: Arizmendi (San Viator) 2.T

InurriakLurrean taldeka ibiltzen diren intsektu txikiak dira inurriak. Inurri gehienek lur- pila bat eginda ondoratzen dute beren herria. Hegaldunak, hegogabeak,gorriak edo beltzak, era askotakoak daude.

JARRAITU

BARRASKILOALurrean herrestan ibiltzen den animalia txiki oskolduna. Oskola espirala izaten du eta barruan gorputz bigun-biguna,barearena bezalakoa. Buruan, sartu eta atera egiten diren lau adar ditu, bi labur behean eta bi luze goian; goikoen muturretan dauzka begiak.

Page 38: EGILEAK: Arizmendi (San Viator) 2.T

ZozoaTamaina ertaineko hegazti arrunta da zozoa, 24 cm ingurukoa. Arra ezaguna da; lumaje beltz-beltzak eta laranja- koloreko mokoak egiten dute besteetatik bereizten erraza. Emea, berriz, arrea da erabat.

JARRAITU

ErleakIntsektu hegalaria da erlea. Gorputz iletsu arrea du, 15 mm ingurukoa. Oso ongi antolaturiko taldeetan bizi da eta loreetako nektarra bildu eta eztia egiten du harekin.

Page 39: EGILEAK: Arizmendi (San Viator) 2.T

1Ez ditugu aurkitu 2 Ez ditugu aurkitu 3

4 Ez ditugu aurkitu 5 Ez ditugu aurkitu 6 Ez ditugu aurkitu 7

8 Ez ditugu aurkitu 9

HASIERARA JOAN

Page 40: EGILEAK: Arizmendi (San Viator) 2.T

JARRAITU

Page 41: EGILEAK: Arizmendi (San Viator) 2.T

HARITZA

zur eder eta gogorreko zuhaitza da haritza, altzari,zoru,ate etab, egiteko oso erabilia da. Haritz klase guztiak hostogalkorrak dira eta ezkurra dute fruitua. Haritz arruntaren edo kandudunaren hostoak udazkenean kolore horixka hartzen du, haritz amerikarrarena, handiagoa da eta gorri-gorri egiten da.

Fagazeoen familiako zuhaitz hosto erorkorra da haritza. Oso handiak eta altuak izaten dira. Adaburu irregularra du. Apirila eta maiatza bitartean loratzen da haritza. Loreak gerbatan biltzen dira; hostoek bost eta hamar zentimetro bitarteko luzera dute eta hosto txorten motza dute. Alderdi bakoitzean lau eta zazpi lobulu izaten dituzte.

JARRAITU

Page 42: EGILEAK: Arizmendi (San Viator) 2.T

ASTIGARRA

Oso zuhaitz hostotsua da astigarra, baina hostoak erorkorrak dira. Oso azkar hasten da eta 15-20 metro izatera irits daiteke. Zura, marfil kolorekoa, trinkoa, zurruna eta iraupen handikoa. Altzarigintzan eta musika-tresnak egiteko erabiltzen da, gehienbat. Astigarra zuhaitz handi bat da eta, zurgintzarako egur ona eta fruitu txiki marroiak ematen ditu. Fruituek forma bitxia dute ,zomorro hegaldunak dirudite, eta alturatik erori edo bota ez gero, helikopteroen helizeak bezala biraka jaisten dira.

JARRAITU

Page 43: EGILEAK: Arizmendi (San Viator) 2.T

MAKALAIbaiertzeko zuhaitz estu eta altuak dira makalak. Enbor luze eta zuzena dute eta adarrak laburrak eta goraka haziak.

Makalak 35 metro izan ditzake, oso zuzena da, adaburu estu eta luzeekin eta enbor arre ilunarekin. Hosto erorkorra du, berde dirdiratsua eta bihotz tankerakoa. Fruituek ile kotoitsua dute. Zura nahiko kalitate eskasekoa da eta kaxak, paper-orea, agintxotxak, eta abar egiteko erabiltzen da.

JARRAITU

Page 44: EGILEAK: Arizmendi (San Viator) 2.T

HALTZA Ibai eta erreka bazterretan, ilarak eratuz, zuhaitz arrunta da. 20-25 metroko altuera dauka eta adaburu zabal eta konikoa edo piramidala. Azal arre iluna (purpura-marroi kolorekoa) duen enbor zuzena eta hosto zerratu biribilak ditu. Lore arrak gerba zilindrikotan eta emeak egurrezkotan dituena. Bere haziak hain txikiak direnez, kilo batean milioi bat kabitzen dira. Negu hasieratik maiatza bitartera loratzen da eta fruituak udazkenean heltzen dira.

Haltzaren sustraietan kolore arreko nodulu batzuk aurkitu ohi dira eta beraietan bakterio bat. Bakterio hori, landarearekin sinbiosian bizi da, atmosferako nitrogenoa finkatuz. Horregatik zuhaitz horrek duen garrantzi ekologikoa kontutan hartzeko da. Nitrogenoa finkatzeko duen gaitasunagatik, hezetasuna dagoen lurzoru oso pobreak koloniza ditzake eta ur bazterrak eta ur-ezpondak ere bai.

JARRAITU

Page 45: EGILEAK: Arizmendi (San Viator) 2.T

LIZARRA

Oso hedaturik dago Europan, bai basoetan bai sastrakadietan (oso ondo hazten da lur heze eta alkalinoetan). 40 metroko altuera hartu ohi du. Apaingarri gisa landatu ohi da parke, hilerri, eta abarretan. Adaburu garai eta biribildua dauka, oso gora joaten diren adarrekin. Azala gris argia da, leuna hasieran eta ildaxka-sareduna gero. Hosto konposatuak (bakoitzak 9 foliolo edo gehiago) ditu hosto begi beltzekin. Zur baliotsua dauka, argia, sendoa eta malgua. Kirol ekipoak, erremintetarako eskutokiak, altzariak, bastoiak,... egiteko erabiltzen da. Oso erregai ona eta landare ikatza ere ematen ditu.

JARRAITU

Page 46: EGILEAK: Arizmendi (San Viator) 2.T

SAHATSA

Ibai-bazter eta leku hezeetan hazten diren zenbait zuhaitz edo zuhaixka dira sahatsak. Ez dira oso handiak egiten eta hosto luzexkak eta mordo luzetan antolatutako loreak ematen dituzte. Europako zonalde epeletara zabaltzen da. Zuhaixka itxura izaten badu ere, 30 metro luze har ditzake. Lur hezeetako espeziea da eta uholde garai luzeak jasan ditzake. Hosto sinpleak, ezkata bakar batez babestutako begiak, eta gerbatan elkartutako influoreszentziak dituzte. Fruitua kapsula-motakoa da.

JARRAITU

Page 47: EGILEAK: Arizmendi (San Viator) 2.T

6 eta 8 metro arteko luzera har dezakeen arbustu edo zuhaixka dugu intsusa. Itxura aldetik berezia da, adar asko baititu. Zuhaitz batena bezain zurtoin gogorra dauka. Zurtoin edo enbor horrek bi azal izaten ditu. Bata ikusi egiten da, eta kolore marroia du; bestea, berriz, azpialdean dago, eta berde kolorea du. Loreak zuriak dira, eta bost lore-hosto txiki dauzkate. Txikiak izateaz gain, bata bestearen ondoan jaiotzen dira. Beraz, lore sorta ederra osatzen dute. Oso usain berezia daukate. Urrutitik ere usaina dauka intsusak. Adartxo bakoitzak 5-9 hosto izaten ditu.

Hostoak bata bestearen parean jaiotzen dira. Adarraren puntan ere hosto bat dauka. Gainerakoen antzera, hostoak lantza itxura dauka. Bestalde, ertzak horzdunak dira. Fruituak beltzak, mamitsuak eta txikiak dira. Ukituz gero, esku guztia purpura kolorez tindatzen da. Euskal Herrian oso ezaguna eta erabilia da. Nonahi topatuko dugu. Beste zenbait landarerekin batera, sendabelarrik herrikoienetakoa da. Une honetan loretan daude intsusa zuhaitz guztiak. Kaprifoliazeoen familiakoa da. Familia horretan landare mordoa dago.

INTSUSA

JARRAITU

Page 48: EGILEAK: Arizmendi (San Viator) 2.T

Hormetan eta zuhaitzetan gora zain txikien bidez itsatsirik hasten den landare hosto berdea da huntza.

mendian non nahi ikusten da eta lorategi eta balkoietako apaingarritarako era bili ohi da.

Landare igokari, zurtoinetan sortzen zaizkion sustraitxoen bidez horma eta zuhaitz enborrei itsasten zaiena eta hostoak beti berde dituena.

HUNTZA

JARRAITU

Page 49: EGILEAK: Arizmendi (San Viator) 2.T

Onddoa eta algaren elkarte sinbiotikoaren ondorioz sortutako bizidun konposatuak dira likenak.Landarea kriptogamoa da.

Toki hezeetan eta bereziki harkaitz, horma eta zuhaitz azaletan hasten da. Itxura askotakoak dira:hosto ihar modukoak, harri-orban baten antzekoak, adats baten gisakoak …

LIKENA

JARRAITU

Page 50: EGILEAK: Arizmendi (San Viator) 2.T

Mendialde heze eta epeletako belar handi eta lore gabea da iratzea.

Klase batzuk sail handietan hasten dira, hasieran berde berdeak eta udazkenerako gorriak.

Lurpeko zurtoina duen landarea, a gora igotzen diren hosto elkartu handiak dituena. Iratzeak lorerik gabeko landareka dira. Gorritutakoan baserritarrek ebaki egiten dute, aziendari azpiak egiteko

IRATZEA

JARRAITU

Page 51: EGILEAK: Arizmendi (San Viator) 2.T

Hosto ugariko belarra, zurtoin eta hostoetan ileak ditu eta horiek ikutuz gero, azaleran erresumin eta azkura handia ematen du.

Pixka batean gorrituta edo pikorrez betea egoten da ukitutako lekuan, baina laster kentzen da.

Asunak pikatzean, gorritasuna eta pikorra kentzeko, lokatz busti pixka bat hartzen da eta azalean ikututako lekuan igurtzen da, geroago minutu batzuk pasata,hau da, lokatza sikatzean, kendu eta ez duzu ez pikorrik ez goritasunik edukiko.Sendabelarretarako erabiltzen da asuna

ASUNA

JARRAITU

Page 52: EGILEAK: Arizmendi (San Viator) 2.T

ARANTZA

Punta zorrotzez beteriko lore zuridun zuhaizka da arantza.

Landare batzuei zurtoinean eta adarretan sortzen zaizkien ziritxo gogor eta punta zorrotzak dira arantzak. Mugituz gero zulatu edo urratu egiten dute.

JARRAITU

Page 53: EGILEAK: Arizmendi (San Viator) 2.T

Baso handiak osatzen dituen eta itzal ederra ematen duen zuhaitza da pagoa. Hosto txiki biribil zamarrak ematen ditu eta udazkenean ikusgarriak jartzen dira, hori-hori.

PAGOA

Basoko zuhaitza, handia, enborra zuzena duena,azala grisa eta leuna eta iluna eta zura zuria dituena. Arina eta sendoa da. Basoko zuhaitz dotorea da pagoa, dikotiledoneoa kusku baten barruan gordea duena.

JARRAITU

Page 54: EGILEAK: Arizmendi (San Viator) 2.T

Bere izen zientifikoa: Magnolia x soulangeana. Zuhaitz txiki edo zuhaixka antzerakoa da Magnolioa.

5 metroko luzerako altuerara heldu daiteke. Bere loreak handiak dira, tulipanaren antzekoak dira, petaloen barruko aldea zuria izaten du eta kanpokoa arrosa edo purpura kolorekoa.

Bere loreak, hostoak baino azkarrago hazten dira. Urte batzuk behar ditu loratzeko, baina loratzean izugarria da. Udaberria da landare honen urtarorik gustokoena. Eguzkiaren izpiek lora hauek apurtzen dituzte.

MAGNOLIOA

JARRAITU

Page 55: EGILEAK: Arizmendi (San Viator) 2.T

PLATANONDOA

Musaceae familiako landarea da platanondoa. Zuhaitz honek, hosto handi zatituak ditu eta lore pila bat ere,fruitutzat banana ematen duen zuhaitza da.

Bide ertz, parke eta plazen apaingarri landatu ohi den zuhaitz klasea da platanondoa. Handia izaten da eta bost puntako hosto handiak eta enbor hori-grisa izaten ditu.

HASIERARA JOAN

Page 56: EGILEAK: Arizmendi (San Viator) 2.T

JarraituJarraitu

Diapositiba batetik bestera salto egiteko, egin klik tantakan.

Page 57: EGILEAK: Arizmendi (San Viator) 2.T
Page 58: EGILEAK: Arizmendi (San Viator) 2.T

Hurrengo taulan Hurrengo taulan izen batzuk izen batzuk agertuko dira, agertuko dira, hauen esanahia hauen esanahia jakin nahi jakin nahi baduzue, egin klik baduzue, egin klik bakoitzaren bakoitzaren gaineangainean..

TaularaTaulara

Page 59: EGILEAK: Arizmendi (San Viator) 2.T

Deba ibaia Deba ibaia Arrasaten Arrasaten sartu sartu aurretikaurretik

Deba ibaia Arrasate igaro ondoren

NO3 25 10NO2 0 0

GH 16 16KH 6 10PH 7,2-7,6 7,2-7,6

Page 60: EGILEAK: Arizmendi (San Viator) 2.T

Uraren Gogortasuna

Uraren Gogortasuna

(GH-a)(GH-a)

Kaltzio eta magnesio gatzen

Kaltzio eta magnesio gatzen

kontzentrazioaren araberakoa

kontzentrazioaren araberakoa

izaten da eta eragin zuzena du

izaten da eta eragin zuzena du

arrainen, mikroorganismoen eta

arrainen, mikroorganismoen eta

landareen zelulen

landareen zelulen

funtzionamenduan. Balio egokiak 6

funtzionamenduan. Balio egokiak 6

gradu eta 16 gradu Dh bitartekoak

gradu eta 16 gradu Dh bitartekoak

dira.dira.

Page 61: EGILEAK: Arizmendi (San Viator) 2.T

Nitratoak (NO3)Nitratoak (NO3)Nitratoak, fosfatoak bezala, beharrezkoak dira Nitratoak, fosfatoak bezala, beharrezkoak dira landareen hazkuntzarako. Nitrato eta fosfatoen landareen hazkuntzarako. Nitrato eta fosfatoen kantitatea txikia bada, landare gutxi haziko dira kantitatea txikia bada, landare gutxi haziko dira uretan. Aldiz, nitrato eta fosfato gehiegi uretan. Aldiz, nitrato eta fosfato gehiegi badago,landare asko haziko dira.badago,landare asko haziko dira.

0 mg: Ez dago nitratorik.0 mg: Ez dago nitratorik.

10 mg: Landareen hazkuntza txikia.10 mg: Landareen hazkuntza txikia.

50 mg: Iturriko uretan onartzen den nitrato 50 mg: Iturriko uretan onartzen den nitrato kantitate maximoa.kantitate maximoa.

500 mg: Landareen hazkuntza-boom bat dago. 500 mg: Landareen hazkuntza-boom bat dago. Eutrofizazio arriskua.Eutrofizazio arriskua.

Page 62: EGILEAK: Arizmendi (San Viator) 2.T

Nitritoak (NO

Nitritoak (NO22))

Toxikoa da, eta arrainentzat oso

Toxikoa da, eta arrainentzat oso

kaltegarria (0,5 mg/l-k

o kantitatea

kaltegarria (0,5 mg/l-k

o kantitatea

nahikoa da zenbait arra

ini arazoak

nahikoa da zenbait arra

ini arazoak

sortzeko). Betidanik egon da

sortzeko). Betidanik egon da

naturan, baina, nekazaritzako

naturan, baina, nekazaritzako

ongarriak eta erre

gai fosilak

ongarriak eta erre

gai fosilak

erabiltzearen ondorioz, asko gehitu

erabiltzearen ondorioz, asko gehitu

da bere kontzentrazioa.

da bere kontzentrazioa.

Page 63: EGILEAK: Arizmendi (San Viator) 2.T

Uraren Ph-a disoluzio baten azidotasuna edo Uraren Ph-a disoluzio baten azidotasuna edo basikotasuna neurtzeko eskala da, eta basikotasuna neurtzeko eskala da, eta (azidoena) eta 14(basikoena) bitarteko balioak (azidoena) eta 14(basikoena) bitarteko balioak hartzen ditu. Ibaietako uraren Ph-a hainbat hartzen ditu. Ibaietako uraren Ph-a hainbat faktoreren menpe dago, errekak zeharkatzen faktoreren menpe dago, errekak zeharkatzen duen zoruaren izaera, ibaiak daraman duen zoruaren izaera, ibaiak daraman hondakinen izaera, etb.hondakinen izaera, etb.

Ur naturaletan Ph-a 5,5 eta 8,5 bitartekoa da. Ur naturaletan Ph-a 5,5 eta 8,5 bitartekoa da. Dena den, ibaia garbi-garbi baldin badago, Dena den, ibaia garbi-garbi baldin badago, uraren azidotasuna 7tik hurbil egongo da, eta uraren azidotasuna 7tik hurbil egongo da, eta izaki bizidunentzat Ph-rik egokiena 7 eta 8,5 izaki bizidunentzat Ph-rik egokiena 7 eta 8,5 bitartekoa da.bitartekoa da.

Page 64: EGILEAK: Arizmendi (San Viator) 2.T

Uraren bikarbonatoa

neurtzeko osagai

kimikoa

Konposizio honek, karbonatoaren

gogortasuna neurtzen du. Osagai

kimiko garrantzitsua da eta askotan

kaltzio eta magnesioarekin

nahastuta agertzen da.

Bikarbonatoek pH-aren aldaketa

gogorrak ekiditzen dituzte. KH-a

egokia izan dadin 3 eta 10 graduren

dH-en artean egon behar du.

Page 65: EGILEAK: Arizmendi (San Viator) 2.T
Page 66: EGILEAK: Arizmendi (San Viator) 2.T

1. ONDORIOA1. ONDORIOA

Datua:

Deba ibaiaren uraren kalitatea antzerakoa dela konprobatu dugu, Arrasatera sartu aurretik eta pasatu ondoren.

Datua:

Deba ibaiaren uraren kalitatea antzerakoa dela konprobatu dugu, Arrasatera sartu aurretik eta pasatu ondoren.

Ondorioa: Herriko ur zikinak ez doaz zuzenean errekara, estolderia sistemak batzen ditu. Arrasateko udalak, bere aldizkariko abenduko zenbakian esaten duena: “Etxeetako hondakinen isurkinak % 70 era jeitsi dira”, egia izanik.

Ondorioa: Herriko ur zikinak ez doaz zuzenean errekara, estolderia sistemak batzen ditu. Arrasateko udalak, bere aldizkariko abenduko zenbakian esaten duena: “Etxeetako hondakinen isurkinak % 70 era jeitsi dira”, egia izanik.

Page 67: EGILEAK: Arizmendi (San Viator) 2.T

2.ONDORIOA2.ONDORIOA

Datua:

Deba, Gipuzkoako ibai kutsatuenetakoa da. Baina Arrasaten, uraren kalitatea hain txarra ez dela konprobatu dugu eta bioadierazleek ere hori diote.

Datua:

Deba, Gipuzkoako ibai kutsatuenetakoa da. Baina Arrasaten, uraren kalitatea hain txarra ez dela konprobatu dugu eta bioadierazleek ere hori diote.

Ondorioa:Euskal herri osoan eta Deba Garaian are gehiago, industrializazioak eta populazioaren hazkundeak eragin handia izan du besteren artean, gure ibaien uraren kalitatean eta inguruko landare eta animalietan.Horrela, industrializazio hau eman aurretik, gure herritik pasatzen den Deba ibaiaren kalitatearen seinale, izokinak zeudela eta gure aitonak bertan bainua hartzen zutela zen. Gaur egun oraindik, pentsa ezinak diren bi gauza.Baina gizakia, egin diren kalteez ohartu eta neurriak hartzen hasi da. Arrasaten ere, Agenda 21 programa aurrera eramaten dugu ikastolan eta herrian, zaborra, ura eta energiaren inguruan informazioa jasoz, ikerketak aurrera eramanez, proposamenak eginez eta ekintzak burutuz.

Ondorioa:Euskal herri osoan eta Deba Garaian are gehiago, industrializazioak eta populazioaren hazkundeak eragin handia izan du besteren artean, gure ibaien uraren kalitatean eta inguruko landare eta animalietan.Horrela, industrializazio hau eman aurretik, gure herritik pasatzen den Deba ibaiaren kalitatearen seinale, izokinak zeudela eta gure aitonak bertan bainua hartzen zutela zen. Gaur egun oraindik, pentsa ezinak diren bi gauza.Baina gizakia, egin diren kalteez ohartu eta neurriak hartzen hasi da. Arrasaten ere, Agenda 21 programa aurrera eramaten dugu ikastolan eta herrian, zaborra, ura eta energiaren inguruan informazioa jasoz, ikerketak aurrera eramanez, proposamenak eginez eta ekintzak burutuz.

Page 68: EGILEAK: Arizmendi (San Viator) 2.T

3.ONDORIOA3.ONDORIOA

Datua:

Epelen, araztegia ereikiko duten tokian, estolderiako ur zikin guztia errekara doala konprobatu dugu.

Datua:

Epelen, araztegia ereikiko duten tokian, estolderiako ur zikin guztia errekara doala konprobatu dugu.

Ondorioa:Ibaiaren azterketa, ur zikina errekaratzen dena baino gorago egin dugunez lortu ditugun emaitzak ez dira guztiz errealak. Urte batzuk pasatu beharko dira Deba ibaiaren uraren kalitatea benetan hobetzeko. Deba Goeineko araztegia (Epele), 2011. Urtean jarriko da martxan eta orduan garbituko dira Gatzaga, Eskoriatza, Aretxabaleta, Arrasate eta Oñatiko urak. Bitartean, estolderiak batzen dituen ur zikin guztiak ibaira joango dira puntu honetan.Araztegiaren aurrekontua, 32 miloi eurotakoa da.

Ondorioa:Ibaiaren azterketa, ur zikina errekaratzen dena baino gorago egin dugunez lortu ditugun emaitzak ez dira guztiz errealak. Urte batzuk pasatu beharko dira Deba ibaiaren uraren kalitatea benetan hobetzeko. Deba Goeineko araztegia (Epele), 2011. Urtean jarriko da martxan eta orduan garbituko dira Gatzaga, Eskoriatza, Aretxabaleta, Arrasate eta Oñatiko urak. Bitartean, estolderiak batzen dituen ur zikin guztiak ibaira joango dira puntu honetan.Araztegiaren aurrekontua, 32 miloi eurotakoa da.

Page 69: EGILEAK: Arizmendi (San Viator) 2.T

4.ONDORIOA4.ONDORIOA

Datua:

Fagor lantegiko ur zikinak, beraiek duten deposito araztegi batera botatzen dutela jakinarazi digute, eta Alecop-eko langile batek errekara botatzen ez dutela esan digu.

Datua:

Fagor lantegiko ur zikinak, beraiek duten deposito araztegi batera botatzen dutela jakinarazi digute, eta Alecop-eko langile batek errekara botatzen ez dutela esan digu.

Ondorioa:Lantegiak ere neurriak hartzen ari dira, dagoen arazo ekologikoarekin kontzientziatuta daudelako edo jarri diezaieketen isunen beldur direlako.

Ondorioa:Lantegiak ere neurriak hartzen ari dira, dagoen arazo ekologikoarekin kontzientziatuta daudelako edo jarri diezaieketen isunen beldur direlako.

Page 70: EGILEAK: Arizmendi (San Viator) 2.T

5.ONDORIOA5.ONDORIOA

Datua:

Ibaiaren azterketa egin aurreko astean euri asko egin zuen Arrasaten: 99 litro/m2 .

Datua:

Ibaiaren azterketa egin aurreko astean euri asko egin zuen Arrasaten: 99 litro/m2 .

Ondorioa:Ibaiaren azterketa egin genuenean, ibaiak ur asko zeraman eta euritik datorren ura garbia denez, zikinkeriaren proportzioa jeitsi egiten da. Beraz, uraren kalitatean lortu ditugun datuak, agian ez dira guztiz errealak.

Ondorioa:Ibaiaren azterketa egin genuenean, ibaiak ur asko zeraman eta euritik datorren ura garbia denez, zikinkeriaren proportzioa jeitsi egiten da. Beraz, uraren kalitatean lortu ditugun datuak, agian ez dira guztiz errealak.

Page 71: EGILEAK: Arizmendi (San Viator) 2.T

6.ONDORIOA6.ONDORIOA

Datua:

Ibaia ertzak oraindik, oso zikin daudela (plastikoekin, poteekin, ...) konprobatu dugu.

Datua:

Ibaia ertzak oraindik, oso zikin daudela (plastikoekin, poteekin, ...) konprobatu dugu.

Ondorioa:Batzuk oraindik, ez dute errespetatzen ingurumena eta kasurik egin gabe zikinkeriak errekara botatzen dute, urak eramango dituelakoan.Noizean behin, egiten dena baino sarriago, ibai ertzak garbitu beharko lirateke, ikasleon laguntzarekin ere.

Ondorioa:Batzuk oraindik, ez dute errespetatzen ingurumena eta kasurik egin gabe zikinkeriak errekara botatzen dute, urak eramango dituelakoan.Noizean behin, egiten dena baino sarriago, ibai ertzak garbitu beharko lirateke, ikasleon laguntzarekin ere.

Page 72: EGILEAK: Arizmendi (San Viator) 2.T

7.ONDORIOA7.ONDORIOA

Datua:

Ibaiaren uraren abiadura neurtu dugu aztertutako 2 puntuetan eta, emaitza nahiko antzerakoa izanik, ura nahiko azkar doala pentsatzen dugu (V=1,02m/seg 3,67km/h)

Datua:

Ibaiaren uraren abiadura neurtu dugu aztertutako 2 puntuetan eta, emaitza nahiko antzerakoa izanik, ura nahiko azkar doala pentsatzen dugu (V=1,02m/seg 3,67km/h)

Ondorioa:

Ura nahiko azkar doala uste dugu, eta hori seinale ona da, gero eta abiadura handiagoa, kutsadura txikiagoa. Deba ibaia Arrasatetik 13 kilometrotara pasatzen da. Arana oso estua eta aldapatsua da. Horregatik ura oso azkar doa. Uste dugu goi ibilgua dela.

Ondorioa:

Ura nahiko azkar doala uste dugu, eta hori seinale ona da, gero eta abiadura handiagoa, kutsadura txikiagoa. Deba ibaia Arrasatetik 13 kilometrotara pasatzen da. Arana oso estua eta aldapatsua da. Horregatik ura oso azkar doa. Uste dugu goi ibilgua dela.

Page 73: EGILEAK: Arizmendi (San Viator) 2.T

8.ONDORIOA8.ONDORIOA

Datua:

Ibaiaren uraren tenperatura 9 gradukoa da.Datua:

Ibaiaren uraren tenperatura 9 gradukoa da.

Ondorioa:

Horrek esan nahi du ura hotza dagoela. Uraren tenperaturak eragina dauka bertako fauna eta landaretzan. Adibidez, Garoñako kasuan, zentral nuklear honek, ur beroa botatzen du Ebro ibaira, eta horrek eragina du bertako landaretzan eta faunan.

Ondorioa:

Horrek esan nahi du ura hotza dagoela. Uraren tenperaturak eragina dauka bertako fauna eta landaretzan. Adibidez, Garoñako kasuan, zentral nuklear honek, ur beroa botatzen du Ebro ibaira, eta horrek eragina du bertako landaretzan eta faunan.

Page 74: EGILEAK: Arizmendi (San Viator) 2.T

AMAIERA