ebidentzian oinarritutako 4 ez erortzeko gomendioak · • pazienteari deitzeko txirrina nola...

70
EZ ERORTZEKO GOMENDIOAK 4 Ebidentzian oinarritutako

Upload: others

Post on 20-Oct-2019

2 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: Ebidentzian oinarritutako 4 EZ ERORTZEKO GOMENDIOAK · • Pazienteari deitzeko txirrina nola erabili erakustea eta laguntza behar izanez gero erabiltzen animatzera • Jaiki edo

EZ ERORTZEKO GOMENDIOAK 4

Ebidentzian oinarritutako

Page 2: Ebidentzian oinarritutako 4 EZ ERORTZEKO GOMENDIOAK · • Pazienteari deitzeko txirrina nola erabili erakustea eta laguntza behar izanez gero erabiltzen animatzera • Jaiki edo

EBIDENTZIAN OINARRITUTAKO EZ ERORTZEKO GOMENDIOAK

Edizioa: Osakidetza

Lege-gordailua: SS-1167-2015

Page 3: Ebidentzian oinarritutako 4 EZ ERORTZEKO GOMENDIOAK · • Pazienteari deitzeko txirrina nola erabili erakustea eta laguntza behar izanez gero erabiltzen animatzera • Jaiki edo

EBIDENTZIAN OINARRITUTAKO

EZ ERORTZEKO GOMENDIOAK

OSAKIDETZA

Taldea: Erorikoak

2015eko ekaina

Page 4: Ebidentzian oinarritutako 4 EZ ERORTZEKO GOMENDIOAK · • Pazienteari deitzeko txirrina nola erabili erakustea eta laguntza behar izanez gero erabiltzen animatzera • Jaiki edo
Page 5: Ebidentzian oinarritutako 4 EZ ERORTZEKO GOMENDIOAK · • Pazienteari deitzeko txirrina nola erabili erakustea eta laguntza behar izanez gero erabiltzen animatzera • Jaiki edo

EBIDENTZIAN OINARRITUTAKO EZ ERORTZEKO GOMENDIOEN GIDA

3

EGILEAK

Laura Balagué Gea. Errenteriako Iztietako lehen mailako arreta zentroko erizaina

María Begoña Garitano Tellería Asistentzia Prozesuen Kudeaketako Gainbegiralea. Erreferentea…Pazienteen Segurtasuna. AUO Txagorritxuko egoitza.

Juan Antonio Martínez Martínez.Paziente diabetikoaren arreta unitateko erizaina. Donostia Ospitalea.

Mª Elena Mayordomo Arnáiz. Osasun mentaleko erizain espezialista. 5. Unitatea, Egonaldi luzea. Arabako Ospitale Psikiatrikoa.

Mª Luz Peña González. Unitate Korporatiboko Unitateburua – Asistentzia Sanitarioko Zuzendariordetza –Osakidetzako Zuzendaritza Nagusia

KANPO AZTERTZAILEAK

Kepa Arrarte Martínez. Osasun Publikoko Istripuen Taldea. Osasunaren sustapena. Bizkaiko Osasun Publikoaren eta Adikzioen Zuzendariordetza. Osasun saileko Bizkaiko Lurralde Ordezkaritza

Ana Orbegozo. Asistentziako Gerentea. Matía Fundazioa.

Roberto Abad García. Osakidetzako osasun Publikoko eta Pazientearen Segurtasuneko programen koordinazioa.

Iñaki Martin Lesende.Familia-medikua San Ignacio osasun-zentroan- Bilbo-Basurto ESI

Page 6: Ebidentzian oinarritutako 4 EZ ERORTZEKO GOMENDIOAK · • Pazienteari deitzeko txirrina nola erabili erakustea eta laguntza behar izanez gero erabiltzen animatzera • Jaiki edo
Page 7: Ebidentzian oinarritutako 4 EZ ERORTZEKO GOMENDIOAK · • Pazienteari deitzeko txirrina nola erabili erakustea eta laguntza behar izanez gero erabiltzen animatzera • Jaiki edo

EBIDENTZIAN OINARRITUTAKO EZ ERORTZEKO GOMENDIOEN GIDA

5

Aurkibidea

Sarrera .........................................................................................................................7

• Justifikazioa ....................................................................................................7

• Definizioa ........................................................................................................7

• Helburua ........................................................................................................7

• Zein profesionalentzat prestatu den ....................................................................8

• Xede-populazioa ..............................................................................................8

Metodologia ..................................................................................................................8

Esku-hartzeak ..............................................................................................................10

• Arriskua ebaluatzea ........................................................................................10

• Esku-hartze orokorrak .....................................................................................12

• Esku-hartzeak lehen mailako arretan ................................................................14

• Esku-hartzeak ospitaleetan, egonaldi luzeko zentroetan eta 15 adinekoentzako egoitzetan ..............................................................................15

• Ahalduntzea, heztea eta informatzea ................................................................17

Ebaluazioa ..................................................................................................................18

Bibliografia ..................................................................................................................19

Eranskinak

1. Eranskina: bibliografiaren bilaketa. .....................................................................21

2. Eranskina: arrisku-faktoreak: egoera klinikoak .....................................................22

3. Eranskina: arrisku-faktoreak: medikazioa ............................................................23

4. Eranskina: mugatzeak .......................................................................................24

5. Eranskina: ebaluazio-adierazleak ........................................................................25

6. Eranskina: pazienteentzako gomendioak .............................................................29

Page 8: Ebidentzian oinarritutako 4 EZ ERORTZEKO GOMENDIOAK · • Pazienteari deitzeko txirrina nola erabili erakustea eta laguntza behar izanez gero erabiltzen animatzera • Jaiki edo

EBIDENTZIAN OINARRITUTAKO EZ ERORTZEKO GOMENDIOEN GIDA

6

Page 9: Ebidentzian oinarritutako 4 EZ ERORTZEKO GOMENDIOAK · • Pazienteari deitzeko txirrina nola erabili erakustea eta laguntza behar izanez gero erabiltzen animatzera • Jaiki edo

EBIDENTZIAN OINARRITUTAKO EZ ERORTZEKO GOMENDIOEN GIDA

7

SARRERA

JUSTIFIKAZIOA

Erorikoak osasun publikoko arazo handi bat dira, bereziki, adineko pertsonei buruz mintzo gare-nean, osasun- eta ekonomia-ondorio nabariekin. 65 urte baino gehiago dituztenen %30 eta 80 urte baino gehiago dituztenen %50, gutxienez, urtean behin (1) erortzen dira. 2007an Espainian egindako berrikuspen sistematiko batek (2) aurkeztutako datuak, %14,4 eta %46 arteko aldaketa dute, Lehenengo portzentajea komunitateko adinekoei dagokio; bigarrena, aldiz, instituzionali-zatutako adinekoei. Berrikuspen horren arabera, ikerketei erreparatzen badiegu, erortzeagatiko hausturen indizeak asko aldatzen dira; %1,2tik %16,5era. Beste ondorio larrien artean erortzeko arriskua (%44,7tik %64ra) eta ospitale-ingresua (%9,7tik %19ra) dira. Horrenbestez, faktore anitzeko arrazoiko sindrome bat dira, mendekotasun funtzionaleko, ospitaleratzeko, instituziona-lizatzeko eta hiltzeko arrisku handia duena.

Euskal Autonomia Erkidegoan (EAE), 2012ko datuekin (3), 64 urte baino gehiago dituzten pertsona nagusien istripuen %92,1 erorikoei zegokien. Proportzioa askoz ere handiagoa da emakumeen kasuan (%71) eta batez besteko adina 80 urtekoa da. Aipatutako berezko faktoreen artean honako hauek daude: martxaren alterazioak gihar edo oreka defizitagatik (%22), zorabioa (%6) eta eroriko bat hartu ondoren erortzeko beldurra (%2). Erorikoak hainbat arrisku-faktoreekin lotzen dira. Batzuk norberari dagozkio, zahartze-prozesu normalera edo patologiak egoteari lotu-takoak. Horien maiztasuna ere adinarekin handitzen da, eta haiek bakarrik edo beste faktoreekin bat egiten dutenean erorikoen alde egiten dute.

Erorikoekin lotutako beste faktoreak hauek dira: farmakoen erabilera (bereziki neuroleptikoak eta benzodiazepinak eta polimedikazioa), diabetes mellitusa, gernu-inkontinentzia, ikusteko arazoak, hipotentsio ortostatikoa, pluripatologia eta gaixotasun neuropsikiatrikoa (2).

Nabarmendu behar da istripuen %57 etxean gertatzen direla (3).

Praktika klinikoko gidetan (PKG) eta berrikusketetan maiztasun txikiagorekin ageri den popula-zioa zentro edo unitate psikiatrikoetan ingresatutakoa da, nahiz eta, hainbat ikerketen arabera, erorikoen tasa ingresatutako beste gaixoen aldean handiagoa izan (7,97 2,29ren aurrean) (4). Paziente-mota horien erorikoekin lotutako faktoreak honako hauek dira: Depresio-, nahasmendu-, desorientazio-diagnostikoa eta terapia elektrokonbultsiboaren erabilera (5).

DEFINIZIOA

Erorikoak oharkabeko gertakariak dira, oreka galdarazten dutenak eta gorputza lurraren edo beste gainazal sendoaren kontra talka egitea eragiten dutenak (OME 2012ko urria).

HELBURUA

Erorikoak izateko arriskuan dauden paziente naguak artatzeko jarduera-irizpideak ezartzea pre-bentzio eta zainketa arloetan, eskuragarri dauden teknika onenekin eta berrienekin.

Page 10: Ebidentzian oinarritutako 4 EZ ERORTZEKO GOMENDIOAK · • Pazienteari deitzeko txirrina nola erabili erakustea eta laguntza behar izanez gero erabiltzen animatzera • Jaiki edo

EBIDENTZIAN OINARRITUTAKO EZ ERORTZEKO GOMENDIOEN GIDA

8

METODOLOGIA

2013. urtean eta Osakidetzako Erizaintzako Aholkularitzatik, estrategia bat martxan jarri zen Osakidetzako erizainok egiten ditugun esku-hartze eta zainketa ezberdinen praktikan dagoen aldakortasuna murrizteko helburuarekin, prozedurak homegeneizatzeko, hain zuzen ere. Horretarako, ebidentzian oinarritutako protokoloen berrikuspenean eta elaborazioan lanean has-tea planteatu genuen.

Planteatutako metodologia, lehenbiziz, garatu beharreko gaia ezagutzen duten pertsona-talde txiki batek ezagutzen edo metodologiaren berrikuspen bat egitea izan zen eta, ondoren, gaian aditu diren profesionalekin taldea handitzea, ezagutzak gure Erakundera-Osakidetzara egokitzeko.

Estrategia horren lehenengo fasean, jada zeuden erorikoen eta UPPen protokoloak berrikustea lehenetsi zen eta sarrera baskularreko protokoloa egitea Sare osorako, eta horretarako hiru lan-talde osatu ziren.

Protokolo hauek prestatzeko, zehaztasuna eta pragmatismoa uztartzen saiatu gara. Berrikuspen sistematiko bat proiektu honen esparrutik kanpo geratzen zenez, Fisterra taldearen (7) eta Osasun Zientzien Aragoiko Institutuaren (8) gomendioak jarraitu ditugu, berrikuspen ez sistematikoak eta protokoloak berrikusteko.

Lantalde bakoitzak bibliografia-berrikuspen bat egin du (ikusi 1. eranskina), bigarren mailako datu-baseak lehenetsiz, Haynes proposamenaren arabera (1. Iru.). Lehenik eta behin, kalitatezko Praktika Klinikoko Gidak (PKG) identifikatu ziren. Horiek planteatutako gaiei erantzunik ematen ez zietenean, berrikuspen sistematikoak bilatu genituen (BS).

Aurkitutako dokumentuen kalitatea, PKGen kasuan, AGREE-II tresnaren bidez eta berrikuspen sistematikoen kasuan, CASPe-ren proposamenen bidez ebaluatu dira. Gomendioak oinarritutako erreferentziarekin batera aurkezten dira.

Protokolo hau egiteko oinarritzat hartutako dokumentu nagusiak honakoak dira:

• National Institute for Health and Clinical Excelence-en PKG (1) 2013. Argitaratutakoa eta AGREE tresnaren arabera kalitate handikoa dena

ZEIN PROFESIONALENTZAT PRESTATU DEN

Edozein esparrutan erortzeko arriskua duten pertsona helduak zaintzen dituzten osasuneko profe-sionalak: komunitatean, ospitalean, egoitza geriatrikoetan edo zentro psikiatrikoetan.

XEDE-POPULAZIOA

65 urte baino gehiago dituzten guztiak eta arrisku-faktoreren bat duten adin hori baino gaztea-goak diren helduak (ikusi 2. eranskina).

Page 11: Ebidentzian oinarritutako 4 EZ ERORTZEKO GOMENDIOAK · • Pazienteari deitzeko txirrina nola erabili erakustea eta laguntza behar izanez gero erabiltzen animatzera • Jaiki edo

EBIDENTZIAN OINARRITUTAKO EZ ERORTZEKO GOMENDIOEN GIDA

9

• Cochrane-ko bi BS, bata, ospitaleetan eta egonaldi luzeko zentroetan (9) eta bestea, komuni-tatean (10) erorikoen prebentzioa egiteari buruzkoak.

• UptoDate eta DynaMeden erorikoei dedikatutako kapituluak (11, 12, 13, 14)

Bibliografia-berrikuspena amaitu ondoren, OSNk “Pertsona nagusian urrakortasuna eta erortzea-ren prebentzioa egiteari buruzko adostasuneko dokumentua” argitaratu zuen (15). Dokumentu hau kontsultatuta eta, nahiz eta gure gomendioak aurretik idatzita egon, bertan jasotzen denare-kin bat egiten dutela egiaztatu dugu.

Gure gomendioetan ez dugu ebidentzia-mailarik sartu, gure iturriek ez dituztelako ebidentzia-mailaketan A, B, C edo D hizkiak erabiltzen. NICEren PKGk gomendioaren indarra adierazteko idazkera erabiltzen du; hau da, “behar da” dioenean, gomendioa jarraitzeko lege-betebehar bat dagoela esan nahi du edo hori ez egiteak oso ondorio larriak izan ditzakeela edo norbanakoen bizitza arriskuan jar dezaketela. “Egin behar da” edo “ez da egin behar” esapideek gomendio sendoa inplikatzen dute, pazienteen gehiengoari ondo etorriko zaielako, eraginkorra da eta. “Egin daiteke” esapidea kalte baino onura handiagoa sortuko duten eta eraginkorrak diren gomendioei aplikatzen zaie, baina beste aukera batzuk eraginkortasun bera izan dezaketela. Esku-hartzeen arteko hautaketa edo horiek baztertzea pazienteen lehentasunen araberakoa da, gehien bat. Beraz, osasuneko profesionalek aukera ezberdinak zehaztasunez azaldu beharko dizkiete.

NICetik datozen gomendioetan idazkera modu hori jarraitzen saiatu gara eta iturriaren erreferen-tzia beti egitea, datozen dokumentua kontsultatzeko aukera egon dadin.

1. IRUDIA

Page 12: Ebidentzian oinarritutako 4 EZ ERORTZEKO GOMENDIOAK · • Pazienteari deitzeko txirrina nola erabili erakustea eta laguntza behar izanez gero erabiltzen animatzera • Jaiki edo

EBIDENTZIAN OINARRITUTAKO EZ ERORTZEKO GOMENDIOEN GIDA

10

ESKU-HARTZEAK

ARRISKUA EBALUATZEA

Osasuneko profesionalekin harremanetan jartzen diren nagusi guztiei azkeneko urtean izandako erorikoen gaineko galderak egin behar zaizkie: maiztasuna, testuingurua eta ezaugarriak. (1,11)

Oreka- eta martxa-defizitak ebaluatu behar dira, erori diren edo arrisku handikoak diren nagusien kasuan, eta indarra zein oreka hobetzeko esku-hartzeetatik onurak izateko haien gaitasuna kont-sideratu behar da. (1)

Eroriko baten ondoren asistentzia eskatzen duten edo azkeneko urtean behin baino gehiagotan erori diren edo oreka-arazoak dituzten nagusiei erorikoen arriskuaren faktore anitzeko ebaluazio bat eskaini behar zaie. Ebaluazioa trebatutako eta esperientzia duen profesional batek egingo du. Ebaluazio hori faktore anitzeko esku-hartze baten zati izan behar da. (1)

Faktore anitzeko ebaluazioak honakoak islatu behar ditu: (2. Irudia)

• Erorikoen historiaren identifikazioa

• Martxa, oreka, mugikortasun eta gihar-ahuleziako ebaluazioa

• Osteoporosi izateko arriskuaren ebaluazioa

• Trebezia funtzionaleko autopertzepzioaren eta erortzeko beldurraren ebaluazioa

• Ikusteko gaitasunaren ebaluazioa

• Egoera kognitiboaren eta azterketa neurologikoaren ebaluazioa

• Gernu-inkontinentziaren ebaluazioa

• Etxeko arriskuen ebaluazioa

• Azterketa kardiobaskularra era medikazioaren azterketa (1)

Page 13: Ebidentzian oinarritutako 4 EZ ERORTZEKO GOMENDIOAK · • Pazienteari deitzeko txirrina nola erabili erakustea eta laguntza behar izanez gero erabiltzen animatzera • Jaiki edo

EBIDENTZIAN OINARRITUTAKO EZ ERORTZEKO GOMENDIOEN GIDA

11

2. IRUDIA

Page 14: Ebidentzian oinarritutako 4 EZ ERORTZEKO GOMENDIOAK · • Pazienteari deitzeko txirrina nola erabili erakustea eta laguntza behar izanez gero erabiltzen animatzera • Jaiki edo

EBIDENTZIAN OINARRITUTAKO EZ ERORTZEKO GOMENDIOEN GIDA

12

ESKU-HARTZE OROKORRAK

Erorikoak errepikatzen direnean edo erortzeko arrisku handiko gisa sailkatuta dauden pertsona nagusi guztien kasuan, faktore anitzeko esku-hartze indibidualizatu bat kontsideratu behar da. (2. Eranskina)

Arrakastatsuak izandako esku-hartze programetan hurrengo osagaiak komunak dira:

• Indar eta oreka entrenamendua

• Etxeko arriskuen ebaluazioa eta esku-hartzea

• Ikusteko gaitasunaren ebaluazioa/desbideratzea

• Medikazioaren azterketa, aldaketarekin/kenduz (3. Eranskina) (1)

Ondorioak izandako eroriko baten ondoren, diziplina anitzeko ebaluazio bat eskaini behar da, etorkizuneko arriskuak identifikatzeko eta horiei aurre egiteko eta baita autonomia sustatzera eta funtzio fisiko zein psikologikoa hobetzera zuzendutako esku-hartze indibidualizatu bat ere eskaini behar da. (1)

Indarra eta oreka entrenatzea gomendatzen da. Errepikatu diren erorikoen historia eta/edo orekan eta martxan defizitak dituzten eta haien etxean bizi diren nagusiak izango dira esku-hartze honen onuradun handienak. Giharrak eta oreka indartzeko programa bat eskaini behar zaie. Programa hau modu indibidualean agindu beharko litzateke eta egoki trebatutako profesional batek gainbe-giratu beharko luke. (1)

Nagusiak kardiologiako medikuengana bideratzea kontsideratuko da, pazienteak sinu karoti-deoaren hipersentikortasuna eta bradikardia baditu eta arrazoirik gabe erori bada. (1,11)

Komunitatean oin arazoekin bizi diren pertsona nagusien kasuan, faktore anitzeko esku-hartze podologiko batek (podologia, ortopedia, orkatila eta oineko ariketa eta, posiblea bada, oinetakoak finantzatzea) erorikoen tasa murriztu dezake.

Neguan oinetakoetan jartzen diren ez labaintzeko gailuen erabilerak erorikoen tasa murrizten du. (16)

Page 15: Ebidentzian oinarritutako 4 EZ ERORTZEKO GOMENDIOAK · • Pazienteari deitzeko txirrina nola erabili erakustea eta laguntza behar izanez gero erabiltzen animatzera • Jaiki edo

EBIDENTZIAN OINARRITUTAKO EZ ERORTZEKO GOMENDIOEN GIDA

13

ESKU-HARTZE OROKORRAK

MAIZ ERORI DIREN EDO ARRISKU HANDIA DUTEN PERTSONA NAGUSIENTZAT

- Etxeko arriskuen ebaluazioa eta esku-hartzea

- Indar eta oreka entrenamendua

- Ikusteko gaitasunaren ebaluazioa/desbideratzea

- Medikazioaren azterketa

- Oin arazoak dituzten nagusien kasuan, esku-hartze podologikoak gomendatzen dira

- Kardiologiako medikuengana bideratzea kontsideratzea, karotideoaren hipersentikortasuna+bradikardia+arrazoirik gabe erortzen bada:

Page 16: Ebidentzian oinarritutako 4 EZ ERORTZEKO GOMENDIOAK · • Pazienteari deitzeko txirrina nola erabili erakustea eta laguntza behar izanez gero erabiltzen animatzera • Jaiki edo

EBIDENTZIAN OINARRITUTAKO EZ ERORTZEKO GOMENDIOEN GIDA

14

ESKU-HARTZEAK LEHEN MAILAKO ARRETAN

Etxeko arriskuen ebaluazio bat eta segurtasuneko esku-hartzeak/aldaketak eskaini behar zaizkie, eroriko baten ondorioz ospitalean egondako arriskuko pertsonei. Esku-hartze hau trebatutako osasuneko profesional batek egin behar du. Alta-planaren barne egon beharko luke eta paziente/zaintzailearen eta osasuneko taldearen kideen artean adostutako egutegi baten arabera garatu beharko litzateke. (1)

Egiaztatu da etxeko arriskuen ebaluazioa eraginkorra dela bakarrik esku-hartzeaz eta jarraipenaz laguntzen bada, ez neurri islatu gisa. (1)

Ez da aldaka-babeskiak erabiltzea gomendatzen (1,12)

Medikazioa aztertzea eta beharrezkoa ez den guztia kentzea gomendatzen da. Erortzeko arriskua farmako-kopuruarekin handitzen da. Psikotropikoek bereziki handia den arriskua dute. (1,12)

D Bitamina emateak aurretik maila baxuak zituzten nagusien erorikoak murrizten ditu. (10)

LEHEN MAILAKO ARRETA

ERORTZEAGATIK OSPITALEAN EGON ONDOREN (Esku-hartze orokorrez gain)

- Aurretiko maila baxuak dituzten pazienteei D Bit. ematea kontsideratu

- Komunitatean bizi diren pertsona nagusien kasuan, aldaka-babeskirik

erabiltzea ez da gomendatzen.

Page 17: Ebidentzian oinarritutako 4 EZ ERORTZEKO GOMENDIOAK · • Pazienteari deitzeko txirrina nola erabili erakustea eta laguntza behar izanez gero erabiltzen animatzera • Jaiki edo

EBIDENTZIAN OINARRITUTAKO EZ ERORTZEKO GOMENDIOEN GIDA

15

ESKU-HARTZEAK OSPITALEETAN, EGONALDI LUZEKO ZENTROETAN ETA PERTSONA NAGUSIEN EGOITZETAN

Ez erabili arriskua aurreikusteko tresnak ospitalean pazientean erortzeko duten arriskua aurreikus-teko. (1)

Jarraian agertzen diren paziente-taldeak erortzeko arriskua dutela kontuan izan eta haien zainketa gomendioak jarraituz antolatu:

• 65 urte baino gehiago dituzten paziente guztiak

• 50 eta 64 urte bitarteko pazienteak, sanitarioek arrisku handiko gisa kontsideratzen dituzte-nean (1. eranskina), osasuneko aurretiko baldintzatzaileak direla eta (1)

Pazienteak erortzeko duen arriskuari eragin diezaioketen pazientearen inguruko aspektu guztiak (lurzoruak, argiztapena, altzariak eta heldulekua eta antzeko osagarriak) identifikatuta eta ebatzita daudela bermatu. (1)

Erortzeko arriskua duten pazienteentzat, faktore anitzeko ebaluazioa eta esku-hartze bat kontsi-deratu (1)

Edozein faktore anitzeko ebaluazioak pazientea egongo den egonaldian zehar tratatu edo hobetu daitezkeen arrisku-faktore indibidualak identifikatzen dituela baieztatzea. Horiek honakoak har ditzakete barne:

• Narriadura kognitiboa

• Inkontinentzia arazoak

• Erorikoen historia, arrazoiak eta ondorioak barne hartuz (zauriak eta erortzeko beldurra beza-lakoak)

• Oinetako ez egokiak edo oinetakoen gabezia.

• Erortzeko arriskua handitu dezaketen osasun-arazoak

• Medikazioa

• Jarrera-ezegonkortasuna, mugikortasun-arazoak edo oreka-arazoak

• Sindrome basobagal

• Ikusteko defizita (1)

Faktore anitzeko edozein esku-hartzea egiaztatzea:

• Ospitalean erortzeko arrisku-faktoreei azkar erantzuten die eta

• Arrisku-faktoreak pazientearen egonaldian zehar tratatu, hobetu edo landu daitezkeen kontsi-deratzen du (1)

Ez eskaini pazientearen arrisku indibidualak kontuan izanik pertsonalizatuak ez diren erortzeko arriskuen esku-hartzerik. (1)

Page 18: Ebidentzian oinarritutako 4 EZ ERORTZEKO GOMENDIOAK · • Pazienteari deitzeko txirrina nola erabili erakustea eta laguntza behar izanez gero erabiltzen animatzera • Jaiki edo

EBIDENTZIAN OINARRITUTAKO EZ ERORTZEKO GOMENDIOEN GIDA

16

D bitamina ematea (800Ul/egunean) iradokitzen da instituzionalizatuko pazientei (9,15)

Aldaka-babeskiak onuragarriak izan daitezke erortzeko arrisku handia duten instituzionalizatutako nagusientzat (1)

Egonaldi luzeko zentroetan ez da baranden edo heldulekuen erabilera gomendatzen. (15)

Pazienteari ahozko eta idatzizko informazio garrantzitsua eta laguntza ematea eta, pazientea ados badago, bere senitarteko eta zaintzaileei. Pazienteak informazioa ulertzeko duen gaitasuna kontsideratzea.

Informazioa hau izango da:

• Pazienteak, ospitaleko egonaldian zehar, erortzeko dituen arrisku pertsonalak azaltzea

• Pazienteari deitzeko txirrina nola erabili erakustea eta laguntza behar izanez gero erabiltzen animatzera

• Jaiki edo mugitu baino lehen paziente batek laguntza eskatzearen uneari buruzko mezu kohe-renteak ematea

• Pazienteari bere arrisku pertsonalak lantzeko diseinatutako edozein esku-hartzean parte-hartzen laguntzea

• Informazio garrantzitsua zerbitzu ezberdinekin partekatzen dela bermatzea (1)

OSPITALEAK ETA EGOITZAK

(Aurrekoaz gain)

- Ez erabili arriskua aurreikusteko tresnarik.

- E.A. duten paziente-taldeak: >65 urte eta arrisku handiko 50-64 urte bitarteko pertso-

nak.

- Ingurumen-faktoreen egokitasuna bermatu. Egonaldi luzean, ez barandarik

ezta heldulekurik ere.

- Arrisku indibidualen faktore anitzeko eta diziplina anitzeko esku-hartze

pertsonalizatuak lehenetsi.

- Instituzionalizatutako paziente ahulak: D Bit. kontsideratu (800UI/egunean).

Page 19: Ebidentzian oinarritutako 4 EZ ERORTZEKO GOMENDIOAK · • Pazienteari deitzeko txirrina nola erabili erakustea eta laguntza behar izanez gero erabiltzen animatzera • Jaiki edo

EBIDENTZIAN OINARRITUTAKO EZ ERORTZEKO GOMENDIOEN GIDA

17

AHALDUNTZEA, HEZKUNTZA ETA INFORMAZIOA

- Nagusien parte-hartzea sustatu

- Programen malgutasuna

- Ebaluazioan eta prebentzioan gaitutako profesionalak

- Ahozko eta idatzizko informazioa

AHALDUNTZEA, HEZTEA ETA INFORMATZEA

Pertsona nagusiek erorikoen prebentziorako programetan parte hartzea sustatzeko, hurrengo aspektuak kontuan izan behar dira.

• Erorikoen ebaluazioan zein prebentzioan inplikaturiko profesionalek eztabaidatu behar dute ez erortzeko partaideak zein aldaketa egitera prest dagoen.

• Informazioa garrantzitsua izan behar da eta beste hizkuntzetan egon behar du eskuragarri

• Erorikoen prebentzioa egiteko programek egon daitezkeen hesiak kontsideratu behar dituzte; hala nola, autoeraginkortasun baxua edo erortzeko beldurra eta jardueran aldaketak bultzat-zea, partaidearekin negoziatu diren moduan. (1)

Erorikoen prebentzioa egiteko programen garapenean inplikaturiko profesionalek programen mal-gutasuna bermatu behar dute, partaideen behar eta lehentasun ezberdinei molda daitezen eta programa horien balio soziala sustatu behar dute. (1)

Erortzeko arriskua duten pazienteekin harremana duten profesional guztiek erortzeko ebaluazioan eta prebentzioan oinarrizko gaitasun profesionala garatu eta mantendu behar dute. (1)

Erortzeko arriskua duten norbanakoek eta horien zaintzaileek ahozko eta idatzizko informazioa jaso behar dute, hurrengoarekin:

• Etorkizuneko erorikoen prebentzioa egiteko zein neurri har ditzaketen

• Indarra eta orekaren ariketak edo garapena barne hartzen duen erorikoen prebentzioa egiteko programa batera bideratuz gero, motibazioa nola mantendu dezaketen.

• Erorikoen prebentzioa egiteko aukera

• Erorikoen arriskua aldatzeko onura fisiko zein psikologikoak

• Nora joan aholkua edo asistentzia behar badute

• Zer egin erortzen badira; nola eskatu laguntza eta lurzoruan denbora luzez egotea nola eki-din. (1)

Gure Autonomia Erkidegoan “Zahartze aktiboari eta osasungarriari buruzko gida” editatu da (16) (6. eranskina)

Page 20: Ebidentzian oinarritutako 4 EZ ERORTZEKO GOMENDIOAK · • Pazienteari deitzeko txirrina nola erabili erakustea eta laguntza behar izanez gero erabiltzen animatzera • Jaiki edo

EBIDENTZIAN OINARRITUTAKO EZ ERORTZEKO GOMENDIOEN GIDA

18

EBALUAZIOA

Irteera-puntu gisa, hainbat adierazle definitu dira. Horiekin planteatutako prozeduraren neurketa kuantitatibo zein kualitatibo bat egin nahi da. (5. Eranskina)

Aurkezten diren adierazleak Osanaia erizaintzako tresna garatzeko sortutako lantalde baten adostasunaren emaitza dira eta erizaintzako profesionalek esku-hartzeen esparru ezberdinetan egindako erregistroetatik aterako dira. Osanaiako erregistroan aurrera egiten dugun neurrian, adierazle berriak planteatu beharko dira, erortzeko arriskuaren faktore ezberdinekin lotu ahal izango direnak.

Page 21: Ebidentzian oinarritutako 4 EZ ERORTZEKO GOMENDIOAK · • Pazienteari deitzeko txirrina nola erabili erakustea eta laguntza behar izanez gero erabiltzen animatzera • Jaiki edo

EBIDENTZIAN OINARRITUTAKO EZ ERORTZEKO GOMENDIOEN GIDA

19

BIBLIOGRAFIA

1. Falls: assessment and prevention of falls in older people. National Institute for Health and Clinical Excellence, Clinical guideline 161, 2013. Eskuragarri hemen: http://publications.nice.org.uk/falls-assessment-and-prevention-of-falls-in-older-people-cg161.

2. SILVA GAMA, ZA.; GOMEZ CONESA, A.; SOBRAL FERREIRA, M: “Epidemiología de caí-das de ancianos en España. Una revisión sistemática 2007”, in Rev. Esp. Salud Publica. 2008;82(1):43-55.

3. Epidemiología Ud: Zaintze epidemiologikoaren laburpena-memoria de vigilancia epidemioló-gica, Gipuzkoa 2012. Donostia: Osasun Publikoko eta Adikzioetako Zuzendariordetza, Eusko Jaurlaritzako Osasun Saila, 2013.

4. YATES, KM.; CREECH TART, R: “Acute care patient falls: evaluation of a revised fall pre-vention program following comparative analysis of psychiatric and medical patient falls”, in Appl. Nurs. Res. 2012;25(2):68-74.

5. TSAI, YF.; WITTE, N; RADUNZEL, M; KELLER, ML.: “Falls in a psychiatric unit”, in Appl. Nurs. Res., 1998;11(3):115-21.

6. AN, FR.; XIANG, YT; LU, JY; LAI, KY; UNGVARI, GS.: “Falls in a psychiatric institution in Beijing”, China, in Perspect Psychiatr Care. 2009;45(3):183-90.

7. LOURO, A.; ROTAECHE, R.; CASTIÑEIRA, C.; VIANA, C.; CASARIEGO, E.: ¿Cómo hacer una revisión clínica con fuentes de MBE?, Fisterra, 2013.

8. Grupo de trabajo de Enfermería basada en la Evidencia de Aragón, Guía metodólogica para la elaboración de protocolos basados en la evidencia, 2009.

9. CAMERON, ID.; GILLESPIE, LD.; ROBERTSON, CM.; MURRAY, GR.; HILL, KD; CUMMING, RG: ET AL. “Interventions for preventing falls in older people in care facilities and hospitals [Systematic Review]” in Cochrane Database of Systematic Reviews, 2013;3:3.

10. GILLESPIE, LD.; ROBERTSON, MC.; GILLESPIE, WJ.; SHERRINGTON, C.; GATES, S.; CLEMSON, LM.; ET AL.: “Interventions for preventing falls in older people living in the com-munity” in Cochrane Database Syst Rev, 2012;9:CD007146.

11. KIEL, DP.: “Falls in older persons: Risk factors and patient evaluation”. In: Basow DS, editor, UpToDate, Waltham, MA2013.

12. KIEL, DP.: “Prevention of fall and comlications of falls in community-dwelling older persons”. In: Basow DS, editor, UpToDate, Waltham MA2013.

13. MOORE, G.; PFAFF, J.: “Assessment and management of the acutely agitated or violent adult”. In: Basow D, editor. UpToDate. Waltham MA2013.

Page 22: Ebidentzian oinarritutako 4 EZ ERORTZEKO GOMENDIOAK · • Pazienteari deitzeko txirrina nola erabili erakustea eta laguntza behar izanez gero erabiltzen animatzera • Jaiki edo

EBIDENTZIAN OINARRITUTAKO EZ ERORTZEKO GOMENDIOEN GIDA

20

14. DynaMed, [Internet]. Record No 115430 Falls in the elderly [Eguneratua 2013ko abenduaren 5ean] [465 pantaila inguru]. Hemen eskuragarri http://web.ebscohost.com. Erregistratatze eta pasahitza eskatzen da. In: EBSCO, editor. Ipswich (MA)1995.

15. ABIZANDA, P.: ”Documento de consenso sobre prevención de fragilidad y caídas en la per-sona mayor. Estrategia de Promoción de la Salud y Prevención en el SNS”. Osasun, Gizarte Zerbitzuak eta Berdintasunetako Ministerioa, Osasun eta Kontsumoko Idazkaritza Orokorra, 2014.

16. Zahartze aktiboari eta osasungarriari buruzko gida, Osasun Saila, Enplegu eta Gizarte Gaietako Saila, Eusko Jaurlaritza, 2014.

Page 23: Ebidentzian oinarritutako 4 EZ ERORTZEKO GOMENDIOAK · • Pazienteari deitzeko txirrina nola erabili erakustea eta laguntza behar izanez gero erabiltzen animatzera • Jaiki edo

EBIDENTZIAN OINARRITUTAKO EZ ERORTZEKO GOMENDIOEN GIDA

21

1. ERANSKINA: BIBLIOGRAFIAREN BILAKETA

Medline

1 Accidental Falls/ (15342)

2 exp Preventive Health Services/ (425804)

3 ((prevention or preventing or preventions) adj3 falls).mp. [mp=title, abstract, original title, name of substance word, subject heading word, keyword heading word, protocol supple-mentary concept word, rare disease supplementary concept word, unique identifier] (1547)

4 1 and 2 (744)

5 3 or 4 (2109)

6 limit 5 to ((“all aged (65 and over)” or “aged (80 and over)”) and “reviews (maximizes spe-cificity)”) (77)

7 limit 5 to ((“all aged (65 and over)” or “aged (80 and over)”) and (guideline or practice guideline)) (13)

Embase

1 falling/ (22877)

2 preventive health service/ (15413)

3 ((prevention or preventing or preventions) adj3 falls).mp. [mp=title, abstract, subject hea-dings, heading word, drug trade name, original title, device manufacturer, drug manufactu-rer, device trade name, keyword] (1915)

4 1 and 2 (94)

5 3 or 4 (1979)

6 limit 5 to (embase and (evidence based medicine or meta analysis or “systematic review”) and aged <65+ years>) (42)

7 limit 5 to (embase and “reviews (maximize es specificity)” and aged <65+ years>) (18)

Page 24: Ebidentzian oinarritutako 4 EZ ERORTZEKO GOMENDIOAK · • Pazienteari deitzeko txirrina nola erabili erakustea eta laguntza behar izanez gero erabiltzen animatzera • Jaiki edo

EBIDENTZIAN OINARRITUTAKO EZ ERORTZEKO GOMENDIOEN GIDA

22

2. ERANSKINA: ARRISKU-FAKTOREAK: “ERORIKOEKIN LOTUTAKO EGOERA KLINIKOAK”.

Erortzeko arrisku-faktore garrantzitsuak aurretiko erorikoen aurrekariak eta martxan edo orekan alterazioak izatea dira

(14)

Erortzeko arrisku handiagoarekin lotzen diren egoerak:• ACV • Dementzia • Orekaren eta martxaren nahasmenduak • Asistentziako gailu anbulatorioak (esate baterako bastoiak) erabiltzen

dituzten pazienteak • Arritmia• Hipotentsioa• Depresioa• Epilepsia• Ikusteko alterazioak• Artrosia• Erreuma-artritisa• Mina• Muskuluen ahultasuna

(14)

Erortzeko arriskuaren faktore posibleak:Erortzeko arriskua handitzen da hurrengoak dituzten pazienteen kasuan:• Neuropatia periferikoa• Hanketan ahulezia edo galera sentsoriala izatea• Ikusmen-galera

Beste arrisku-faktore batzuk:• Adin nagusikoa izatea• Adinarekin lotutako urrakortasuna. • Artrosia

(14)

• Ikusteko alterazioak• Ikusteko eremuaren galerak erortzeko arriskua handitu dezake emaku-

me nagusien kasuan• Ikustekoezintasuna≥49urtekohelduen≥2erorikoekinlotzenda• Foku anitzeko betaurrekoen erabilera erortzeko arriskuarekin lotzen da

{(14)

Heldu nagusien kasuan, ibilgailuetara sartzeko eta irteteko ekintzarekin lotuta egon daiteke

(11)

Loaren trastornoak:• Iraupen laburreko eta eraginkortasun baxuko loa emakume nagusien

erortzeko arrisku handiagoarekin lotuta egon daiteke• Loaren apnea erortzeko arrisku handiagoarekin lotuta egon daiteke

(14)

Medikazioaren eraginak (ikus 3. Eranskina) (14)

Page 25: Ebidentzian oinarritutako 4 EZ ERORTZEKO GOMENDIOAK · • Pazienteari deitzeko txirrina nola erabili erakustea eta laguntza behar izanez gero erabiltzen animatzera • Jaiki edo

EBIDENTZIAN OINARRITUTAKO EZ ERORTZEKO GOMENDIOEN GIDA

23

3. ERANSKINA: ARRISKU-FAKTOREAK: “ERORIKOEKIN LOTUTAKO MEDIKAMENTUAK”.

Medikamenduen erabilera eroriko gehiagoetarako alda daitekeen arrisku-faktoreetariko bat da.

(11)

Medikamentu-mota espezifikoez gain, medikamentu gehiago hartzea eta medikazioan izandako dosi aldaketak erortzeko arrisku handiagoarekin lotzen dira.Medikamentuak gaizki hartzea ere erortzeko arrisku-faktore bat dela egiaztatu da.

(11)

Erortzeko arriskua handitzea hurrengoekin lotuta:• Edozein psikotropiko erabiltzea • Antidepresiboak (Bereziki antidepresibo triziklikoetarako) • Neuroleptikoak eta antipsikotikoak• Benzodiazepinak (ez dago alde nabarmenik ekintza labur edo luzatuko

benzodiazepinen artean).• Antikonbultsiboak• Lasaigarriak eta hipnotikoak• Hipertentsioaren aurkakoak• Medikamentu antiinflamatorio ez esteroideoak• Diuretikoak

(11) (14)

Page 26: Ebidentzian oinarritutako 4 EZ ERORTZEKO GOMENDIOAK · • Pazienteari deitzeko txirrina nola erabili erakustea eta laguntza behar izanez gero erabiltzen animatzera • Jaiki edo

EBIDENTZIAN OINARRITUTAKO EZ ERORTZEKO GOMENDIOEN GIDA

24

4. ERANSKINA: MURRIZKETAK

Asalduraren, noraezean ibiltzearen eta beste jarreren (adibidez, delirioa) arrazoiak ikertu eta tratatu behar dira, eusteko sistemak kontsideratu aurretik.

(13)

Ez dago muga fisikoek pertsona nagusien kasuan erorikoen edo lesio larrien intzidentzia murrizten duen ebidentziarik. Hala ere, heriotza, lesioak edo autonomiaren urraketa sor dezaketela egiaztatuta dago. Horrenbestez, erortzeko arriskua duten gaixoentzako, mugatzeak azkeneko aukera izango dira.

(13)

Portaera arazoak dituzten pazienteen arretaren ikuspegia arrazoia ulertzean eta ez kontrolatzean oinarritu behar da. • Mugatzeak ez diren aukera guztiak kontsideratu eta probatu behar dira

ezintasun kognitiboak eta narriadura mentala, delirioa barne hartuz, duten paziente guztiekin.

• Aukera guztiak agortu badira, eusteko sistemen erabileraren justifika-zioa dokumentuez egingo da eta arretako taldeak aurreikusitako irau-pena adostu beharko du.

• Paziente bat eusteko medikamentuak espezifikoki erabiltzen badira, gutxieneko dosia erabili behar da eta pazientea baloratu eta gainbe-giratu behar dute bere segurtasuna bermatzeko. Garrantzitsua da nabarmentzea mugatze kimikoa ez dela kalitatezko arreta mediko baten ordezkari izan behar. Mugatze fisikoak erabiliz gero, ospitaleko protoko-loa jarraitu behar da.

(13)

Mugatzeek pazienteen asaldura areagotu dezakete eta, barren kasuan, lesio larrien arriskua handitu dezakete, igotzen saiatzen badira, altuera handia-gotik eroriko baitira.

(13)

Page 27: Ebidentzian oinarritutako 4 EZ ERORTZEKO GOMENDIOAK · • Pazienteari deitzeko txirrina nola erabili erakustea eta laguntza behar izanez gero erabiltzen animatzera • Jaiki edo

EBIDENTZIAN OINARRITUTAKO EZ ERORTZEKO GOMENDIOEN GIDA

25

5. ERANSKINA.- EBALUAZIO ADIERAZLEAK

OSPITALEKO ADIERAZLEAK

OHAR OROKORRA: Egonaldi luze eta ertainerako adierazle guztiak bikoiztu irizpideak aldatuta:

Altan emandako episodioei ez zaie aplikatzen, baizik eta guztiei.

Amaitzeko data alta-datatzat hartuko da.

1. INGRESA-TUTAKO PAZIENTEEN ERORIKOEN %

Adierazlea hola kalkulatzen da:(Erori diren pazienteen kopurua*100)

Paziente-kop

Zenbakitzailea:• Tartean zehar ingresatuta egon diren

pazienteen erorikoen kopurutik eta tarte horretan erori direnetik lortzen da

Izendatzailea:• Tartean egondako ingresu episodioen

kopurutik lortzen da.

Adierazlea horrela lortuko da: • Data-tartea (derrigo-

rrezkoa)Egonaldi-datei aplikatzen

zaie• Erizaintzako unitatea

(erorikoari aplikatzen dio; hau da, erori zen datan pazientea EU horretan zegoen)

• Non erori zen?• Kokalekua• Adina• Sexua

2. PAZIENTE GUZTIETATN ERORI DIREN PAZIENTEEN %

Adierazlea hola kalkulatzen da:(Erori diren pazienteen kopurua*100)

Paziente-kop

Zenbakitzailea:• Data-tartean ospitalizazio tradiziona-

lean, gutxienez, eroriko bat erregis-tratuta duten pazienteen kopurua

Izendatzailea:• Sartutako denbora-tartean ospitalera-

tuta egon diren pazienteen kopurutik lortzen da.

Adierazlea horrela lortuko da: • Data-tartea (derrigo-

rrezkoa) Alta-datari aplikatzen zaio.

• Erizaintzako Unitatea (iragazkia altaren EUari aplikatzen zaio)

• Non erori zen?• Kokalekua• Adina• Sexua

Page 28: Ebidentzian oinarritutako 4 EZ ERORTZEKO GOMENDIOAK · • Pazienteari deitzeko txirrina nola erabili erakustea eta laguntza behar izanez gero erabiltzen animatzera • Jaiki edo

EBIDENTZIAN OINARRITUTAKO EZ ERORTZEKO GOMENDIOEN GIDA

26

3. ERORI DIREN PAZIENTE GUZTIETATIK BEHIN BAINO GEHIAGOTAN ERORI DIREN PAZIENTEEN %

Adierazlea hola kalkulatzen da:(Behin baino gehiagotan erori diren 65 urte

baino gehiagoko paziente-kopurua*100)

Erori den paziente-kopurua

Zenbakitzailea:• Data-tartean ospitalizazio tradiziona-

lean, eroriko bat baino gehiago erre-gistratuta duten pazienteen kopurua

Izendatzailea:• Sartutako denbora-tartean ospitalera-

tuta egon diren pazienteen kopurutik lortzen da.

Adierazlea horrela lortuko da: • Data-tartea (derrigo-

rrezkoa) Alta-datari aplikatzen zaio.

• Erizaintzako Unitatea (iragazkia altaren EUari aplikatzen zaio)

• Non erori zen?• Kokalekua• Adina• Sexua

4. ERORI DIREN PAZIENTE GUZTIETATIK BEREZKO ARRISKU FAKTORERIK GABE ERORI DIREN PAZIENTEEN %

Adierazlea hola kalkulatzen da:(Berariazko arrisku-faktorerik izan gabe erori

diren pazienteen kopurua*100)

Erori den paziente-kopurua

Berariazko arriskurik gabeko pazienteak lortzeko, eremuen (Segurtasuna/babesa) araberako balorazioa kontsultatuko da, pazientearen egindako azkeneko balora-zioa, lehenengo erorikoaren aurrekoa eta ingresuan zehar.Zenbakitzailea:

• Data-tartean ospitalizazio tradizio-nalean, berariazko arrisku-faktorerik gabe eroriko bat erregistratuta duten pazienteen kopurua

Izendatzailea:• Sartutako denbora-tartean ospitalera-

tuta egon diren pazienteen kopurutik lortzen da.

Adierazlea horrela lortuko da: • Data-tartea (derrigo-

rrezkoa) Alta-datari aplikatzen zaio.

• Erizaintzako Unitatea (iragazkia altaren EUari aplikatzen zaio)

• Non erori zen?• Kokalekua• Adina• Sexua

Page 29: Ebidentzian oinarritutako 4 EZ ERORTZEKO GOMENDIOAK · • Pazienteari deitzeko txirrina nola erabili erakustea eta laguntza behar izanez gero erabiltzen animatzera • Jaiki edo

EBIDENTZIAN OINARRITUTAKO EZ ERORTZEKO GOMENDIOEN GIDA

27

5. EGONAL-DIETATIK ERORIKOEN %

Adierazlea hola kalkulatzen da:(Erorikoen kopurua*1000)

Egonaldien kopurua

Zenbakitzailea:• Tartean zehar ingresatuta egon diren

pazienteen erorikoen kopurutik eta tarte horretan erori direnetik lortzen da

Izendatzailea:• Ingresatutako egunen kopurutik lort-

zen da (alta-data –ingresu-data).

Adierazlea horrela lortuko da: • Data-tartea (derrigo-

rrezkoa) Alta-datari aplikatzen zaio.

• Erizaintzako Unitatea (iragazkia altaren EUari aplikatzen zaio)

• Non erori zen?• Kokalekua• Adina• Sexua

6. ERORIKOAK ERAGINDAKO LESIOAK DITUZTEN PAZIENTEEN %

Adierazlea hola kalkulatzen da:(Lesioa sortu dieten erorikoak izan dituzten

pazienteen kopurua*100)

Erorikoak izan dituen paziente-kopurua

Zenbakitzailea:• Tartean ingresatutako eta tarte

horretan eroriko bat izan duten eta, gutxienez, eroriko horrek eragindako lesio bat duten pazienteen kopurutik lortzen da.

Izendatzailea:• Sartutako denbora-tartean ospitalera-

tuta egon diren pazienteen kopurutik lortzen da.

Adierazlea horrela lortuko da: • Data-tartea (derrigo-

rrezkoa) Alta-datari aplikatzen zaio.

• Erizaintzako Unitatea (iragazkia altaren EUari aplikatzen zaio)

• Non erori zen?• Kokalekua• Lesio-mota• Adina• Sexua

Page 30: Ebidentzian oinarritutako 4 EZ ERORTZEKO GOMENDIOAK · • Pazienteari deitzeko txirrina nola erabili erakustea eta laguntza behar izanez gero erabiltzen animatzera • Jaiki edo

EBIDENTZIAN OINARRITUTAKO EZ ERORTZEKO GOMENDIOEN GIDA

28

ADIERAZLEAK LEHEN MAILAKO ARRETAN

1. PAZIENTE GUZTIETATIK ERORI DIREN PAZIENTE EN %

• 1. Adierazlea: Erori diren 65 urte baino gehiagoko pazienteen %

Zenbakitzailea:• 1. Adierazlea: Erori diren > 65

herritarrak kupo medikoaren araberaIzendatzailea:• 1. Adierazlea: Kupo medikoaren ara-

berako > 65 herritarrak

Adierazlea horrela lortuko da:• Data-tartea (derrigo-

rrezkoa) Une zehatz batean ikusten da (eskat-zaileak hautatu beharreko datak)

• Kupoa/zentroa/LMAU/erakundea

• Non erori zen?• Kokalekua• Adina• Sexua

2. ERORI DIREN PAZIENTE GUZTIETATIK BEHIN BAINO GEHIAGOTAN ERORI DIREN PAZIENTEEN %

• 1. Adierazlea: Behin baino gehiagotan erori diren 65 urte baino gehiagoko pazienteen %

• 3. Adierazlea: 65 urte baino gehiagoko pazienteak erori diren aldi kopurua

Zenbakitzailea:• 1. Adierazlea: Kupo medikoaren ara-

bera, behin baino gehiagotan erori diren > 65 herritarrak

• 3. Adierazlea: Kupo medikoaren arabera, 65 urte baino gehiagoko pazienteen izandako erorikoen kopurua

Izendatzailea:• 1. Adierazlea: Kupo medikoaren ara-

berako > 65 herritarrak• 3. Adierazlea: Kupo medikoaren ara-

berako > 65 herritarrak.

Adierazlea horrela lortuko da: • Data-tartea (derrigo-

rrezkoa) Une zehatz batean ikusten da (eskat-zaileak hautatu beharreko datak)

• Kupoa/zentroa/LMAU/erakundea

• Non erori zen? • Kokalekua• Adina• Sexua

Page 31: Ebidentzian oinarritutako 4 EZ ERORTZEKO GOMENDIOAK · • Pazienteari deitzeko txirrina nola erabili erakustea eta laguntza behar izanez gero erabiltzen animatzera • Jaiki edo

EBIDENTZIAN OINARRITUTAKO EZ ERORTZEKO GOMENDIOEN GIDA

29

6. ERANSKINA.- AHOLKUAK (“ZAHARTZE AKTIBOARI ETA OSASUNGARRIARI BURUZKO GIDAREN” ERORIKOEN ETA ISTRIPUEN PREBENTZIOARI BURUZKO ZATIA” (16) – Eusko Jaurlaritzako Enplegu eta Gizarte Politika Saila.-)

Page 32: Ebidentzian oinarritutako 4 EZ ERORTZEKO GOMENDIOAK · • Pazienteari deitzeko txirrina nola erabili erakustea eta laguntza behar izanez gero erabiltzen animatzera • Jaiki edo

EBIDENTZIAN OINARRITUTAKO EZ ERORTZEKO GOMENDIOEN GIDA

30

Page 33: Ebidentzian oinarritutako 4 EZ ERORTZEKO GOMENDIOAK · • Pazienteari deitzeko txirrina nola erabili erakustea eta laguntza behar izanez gero erabiltzen animatzera • Jaiki edo

EBIDENTZIAN OINARRITUTAKO EZ ERORTZEKO GOMENDIOEN GIDA

31

Page 34: Ebidentzian oinarritutako 4 EZ ERORTZEKO GOMENDIOAK · • Pazienteari deitzeko txirrina nola erabili erakustea eta laguntza behar izanez gero erabiltzen animatzera • Jaiki edo

EBIDENTZIAN OINARRITUTAKO EZ ERORTZEKO GOMENDIOEN GIDA

32

Page 35: Ebidentzian oinarritutako 4 EZ ERORTZEKO GOMENDIOAK · • Pazienteari deitzeko txirrina nola erabili erakustea eta laguntza behar izanez gero erabiltzen animatzera • Jaiki edo

EBIDENTZIAN OINARRITUTAKO EZ ERORTZEKO GOMENDIOEN GIDA

33

Page 36: Ebidentzian oinarritutako 4 EZ ERORTZEKO GOMENDIOAK · • Pazienteari deitzeko txirrina nola erabili erakustea eta laguntza behar izanez gero erabiltzen animatzera • Jaiki edo

Recomendaciones basadas en evidencia para laPrevención y Tratamiento de

CAÍDAS 4

Page 37: Ebidentzian oinarritutako 4 EZ ERORTZEKO GOMENDIOAK · • Pazienteari deitzeko txirrina nola erabili erakustea eta laguntza behar izanez gero erabiltzen animatzera • Jaiki edo

RECOMENDACIONES BASADAS EN EVIDENCIA PARA LA PREVENCIÓN DE CAÍDAS

Edita: Osakidetza

Depósito Legal: SS-1167-2015

Page 38: Ebidentzian oinarritutako 4 EZ ERORTZEKO GOMENDIOAK · • Pazienteari deitzeko txirrina nola erabili erakustea eta laguntza behar izanez gero erabiltzen animatzera • Jaiki edo

RECOMENDACIONES BASADAS EN LA EVIDENCIA

PARA LA PREVENCIÓN DE

CAÍDAS

Grupo: Caídas

Junio 2015

Page 39: Ebidentzian oinarritutako 4 EZ ERORTZEKO GOMENDIOAK · • Pazienteari deitzeko txirrina nola erabili erakustea eta laguntza behar izanez gero erabiltzen animatzera • Jaiki edo
Page 40: Ebidentzian oinarritutako 4 EZ ERORTZEKO GOMENDIOAK · • Pazienteari deitzeko txirrina nola erabili erakustea eta laguntza behar izanez gero erabiltzen animatzera • Jaiki edo

GUÍA DE RECOMENDACIONES BASADAS EN EVIDENCIA PARA LA PREVENCIÓN DE CAÍDAS.

3

AUTORES

Laura Balagué Gea. Enfermera centro de atención primaria de Iztieta, Rentería.

Begoña Garitano Tellería. Supervisora Gestión Procesos Asistenciales. Referente Seguridad de pacientes. HUA Sede Txagorritxu.

Juan Antonio Martínez Martínez. Enfermero Unidad de atención al paciente diabético. Hospital Donostia.

Mª Elena Mayordomo Arnáiz. Enfermera especialista en Salud Mental. Unidad 5, Larga Estancia. Hospital Psiquiátrico de Álava.

Mª Luz Peña González. Jefe de Unidad Corporativa. Subdirección Asistencia Sanitaria.Dirección General Osakidetza

REVISORES EXTERNOS

Kepa Arrarte Martínez. Grupo de Accidentes de Salud Pública. Promoción de la salud. Subdirección de Salud Pública y Adicciones de Bizkaia. Delegación Territorial de Salud de Bizkaia.

Ana Orbegozo. Gerente Asistencial. Fundación Matía.

Roberto Abad García. Coordinación de programas de salud Pública y Seguridad del Paciente de Osakidetza.

Mª Elena Mayordomo Arnáiz. Medico de familia en el Centro de salud de San Ignacio. Osi Bilbao Basurto

Page 41: Ebidentzian oinarritutako 4 EZ ERORTZEKO GOMENDIOAK · • Pazienteari deitzeko txirrina nola erabili erakustea eta laguntza behar izanez gero erabiltzen animatzera • Jaiki edo
Page 42: Ebidentzian oinarritutako 4 EZ ERORTZEKO GOMENDIOAK · • Pazienteari deitzeko txirrina nola erabili erakustea eta laguntza behar izanez gero erabiltzen animatzera • Jaiki edo

GUÍA DE RECOMENDACIONES BASADAS EN EVIDENCIA PARA LA PREVENCIÓN DE CAÍDAS.

5

Índice

Introducción ..................................................................................................................7

• Justificación ....................................................................................................7

• Definición .......................................................................................................7

• Objetivo ..........................................................................................................7

• Profesionales a quienes va dirigido ....................................................................8

• Población diana ...............................................................................................8

Metodología ..................................................................................................................8

Intervenciones .............................................................................................................10

• Evaluación del riesgo......................................................................................10

• Intervenciones generales .................................................................................12

• Intervenciones en atención primaria .................................................................14

• Intervenciones en hospital, centros de larga estancia y Residencias de personas mayores ....................................................................15

• Empoderamiento, educación e información .......................................................17

Evaluación ..................................................................................................................18

Bibliografía ..................................................................................................................19

Anexos

• Anexo 1: búsqueda bibliográfica. .....................................................................21

• Anexo 2: factores de riesgo: situaciones clínicas ...............................................22

• Anexo 3: factores de riesgo: medicación ...........................................................23

• Anexo 4: restricciones ....................................................................................24

• Anexo 5: indicadores de evaluación .................................................................25

• Anexo 6: recomendaciones para pacientes........................................................29

Page 43: Ebidentzian oinarritutako 4 EZ ERORTZEKO GOMENDIOAK · • Pazienteari deitzeko txirrina nola erabili erakustea eta laguntza behar izanez gero erabiltzen animatzera • Jaiki edo

GUÍA DE RECOMENDACIONES BASADAS EN EVIDENCIA PARA LA PREVENCIÓN DE CAÍDAS.

6

Page 44: Ebidentzian oinarritutako 4 EZ ERORTZEKO GOMENDIOAK · • Pazienteari deitzeko txirrina nola erabili erakustea eta laguntza behar izanez gero erabiltzen animatzera • Jaiki edo

GUÍA DE RECOMENDACIONES BASADAS EN EVIDENCIA PARA LA PREVENCIÓN DE CAÍDAS.

7

INTRODUCCIÓN

JUSTIFICACIÓN

Las caídas representan un importante problema de salud pública, especialmente para las perso-nas mayores, con notables repercusiones de salud y económicas. Se estima que el 30% de los mayores de 65 años y el 50% de los mayores de 80 tienen, al menos, una caída al año(1). Una revisión sistemática realizada en España en 2007 (2) presenta datos que varían entre el 14,4% en mayores en la comunidad al 46% en mayores institucionalizados en residencias. Según esta revisión los índices de fracturas debido a las caídas varían mucho según los estudios, de un 1,2% a un 16,5%. Otras consecuencias importantes son el miedo a caer (entre el 44,7 y el 64%) y el ingreso hospitalario (del 9,7% al 19%). Constituyen, por tanto, un síndrome de causa multifacto-rial, que conlleva a un alto riesgo de dependencia funcional, hospitalización, institucionalización y mortalidad.

En la Comunidad Autónoma del País Vasco (CAPV), con datos del 2012 (3) el 92,1% de los accidentes en personas mayores de 64 años corresponde a caídas. La proporción es mucho mayor en mujeres (71%) y la media de edad es de 80 años. Entre los factores intrínsecos citados están: alteraciones de la marcha por déficit muscular o del equilibrio (22%), mareo (6%) y miedo a caerse tras haber sufrido una caída (2%).Las caídas se relacionan con una serie de factores de riesgo. Hay unos dependientes del propio individuo, ligados al normal proceso de envejecimiento o a la presencia de patologías, cuya frecuencia también aumenta con la edad y que por sí mismas o por la asociación con otros factores favorecen las caídas.

Otros factores relacionados con las caídas son: el uso de fármacos (especialmente neurolépticos y benzodiacepinas y la polimedicación), la diabetes mellitus, la incontinencia urinaria, problemas de visión, hipotensión ortostática, pluripatología y enfermedad neuropsiquiátrica(2).

Hay que resaltar que el 57% de los accidentes se producen dentro del domicilio (3)

Una población que aparece con menos frecuencia en las guías de práctica clínica (GPC) y revi-siones es la ingresada en centros o unidades psiquiátricas, pese a que según algunos estudios, la tasa de caídas es superior a la que se produce entre otros pacientes ingresados (7,97 frente a 2,29) (4). Los factores relacionados con las caídas en este tipo de pacientes son: diagnóstico de depresión, confusión, desorientación y uso de terapia electroconvulsiva (5).

DEFINICIÓN

Las caídas se definen como acontecimientos involuntarios que hacen perder el equilibrio y dar con el cuerpo en tierra u otra superficie firme que lo detenga (OMS octubre 2012).

OBJETIVO

Establecer criterios de actuación en la prevención y cuidados a pacientes adultos con riesgo de caídas de acuerdo a las mejores y más recientes evidencias disponibles.

Page 45: Ebidentzian oinarritutako 4 EZ ERORTZEKO GOMENDIOAK · • Pazienteari deitzeko txirrina nola erabili erakustea eta laguntza behar izanez gero erabiltzen animatzera • Jaiki edo

GUÍA DE RECOMENDACIONES BASADAS EN EVIDENCIA PARA LA PREVENCIÓN DE CAÍDAS.

8

METODOLOGÍA

En el año 2013 y desde la Asesoría de Enfermería de Osakidetza, se puso en marcha una estra-tegia con el fin de disminuir la variabilidad en la práctica de las distintas intervenciones y cui-dados que realizamos las enfermeras de Osakidetza, homogeneizando procedimientos. Por ello, se planteó comenzar a trabajar en la revisión y elaboración de protocolos basados en evidencia.

La metodología planteada fue en primer lugar una revisión de conocimientos por un grupo redu-cido de personas con conocimiento del tema a desarrollar o de metodología y luego, con un grupo ampliado de profesionales expertos en el tema, adecuando los conocimientos a nuestra Organización-Osakidetza.

En la primera fase de ésta estrategia, se priorizó la revisión de los protocolos de caídas y de UPP ya existentes y la elaboración del procedimiento de acceso vascular para toda la Red, para lo cual se formaron tres grupos de trabajo

Para la elaboración de estos protocolos hemos intentado compaginar el rigor con el pragmatis-mo. Como la realización de una revisión sistemática quedaba fuera del ámbito de este proyecto, hemos seguido las recomendaciones del grupo Fisterra (7) y del documento del Instituto Aragonés de Ciencias de la Salud (8) para la realización de revisiones no sistemáticas y protocolos.

Cada grupo de trabajo ha realizado una revisión bibliográfica (ver anexo 1) priorizando las bases de datos secundarias de acuerdo a la propuesta de Haynes (Fig. 1). En primer lugar se identi-ficaron Guías de Práctica Clínica (GPC) de calidad. En caso de que éstas no respondieran a las cuestiones planteadas, hemos recurrido a la búsqueda de revisiones sistemáticas (RS).

La calidad de los documentos encontrados se ha evaluado mediante el instrumento AGREE-II en el caso de las GPC y de las propuestas de CASPe en las revisiones sistemáticas. Las recomenda-ciones se presentan con la referencia en la que están basadas.

Los principales documentos en los que está basado este protocolo son:

• GPC del National Institute for Health and Clinical Excelence (1) publicada en el 2013 y de alta calidad según el instrumento AGREE

PROFESIONALES A QUIENES VA DIRIGIDO

Profesionales de la salud que cuidan de individuos adultos con riesgo de caídas en cualquier ámbito: comunidad, hospitalario, residencias geriátricas o centros psiquiátricos.

POBLACIÓN DIANA

Todos los mayores de 65 años y aquellos adultos menores de esta edad que presenten algún factor de riesgo (ver anexo 2).

Page 46: Ebidentzian oinarritutako 4 EZ ERORTZEKO GOMENDIOAK · • Pazienteari deitzeko txirrina nola erabili erakustea eta laguntza behar izanez gero erabiltzen animatzera • Jaiki edo

GUÍA DE RECOMENDACIONES BASADAS EN EVIDENCIA PARA LA PREVENCIÓN DE CAÍDAS.

9

• Dos RS de Cochrane, una sobre prevención de caídas en hospitales y centros de larga estancia (9) y otra en la comunidad (10)

• Los capítulos dedicados a caídas de UptoDate y DynaMed (11, 12, 13, 14)

Una vez finalizada la revisión bibliográfico, se publicó el “Documento de consenso sobre preven-ción de fragilidad y caídas en la persona mayor” del SNS (15). Consultado este documento y, aunque nuestras recomendaciones están redactadas con anterioridad, hemos constatado que van en consonancia con lo que figura en el mismo.

No hemos incluido en las recomendaciones niveles de evidencia, ya que nuestras fuentes no utili-zan la gradación de la evidencia con letras A, B, C o D. La GPC de NICE utiliza la redacción para indicar la fuerza de la recomendación, así “hay que” supone que existe una obligación legal de seguir la recomendación o que no hacerlo podría tener consecuencias muy serias o que pusieran en riesgo la vida de los individuos. “Debe hacerse” o “no debe hacerse” implica una recomen-dación fuerte, que beneficiará a la mayoría de pacientes y que es eficiente. “Puede hacerse” se aplica a recomendaciones que producirán más beneficio que daño y son eficientes, pero otras opciones pueden tener la misma eficiencia. La elección entre intervenciones o el rechazo a las mismas depende más de las preferencias de los pacientes, por lo que el profesional sanitario deberá explicar con detenimiento las distintas opciones.

Hemos intentado seguir esta forma de redacción en las recomendaciones que provienen de NICE y referir siempre la fuente para que se pueda consultar el documento del que provienen.

FIGURA 1

Page 47: Ebidentzian oinarritutako 4 EZ ERORTZEKO GOMENDIOAK · • Pazienteari deitzeko txirrina nola erabili erakustea eta laguntza behar izanez gero erabiltzen animatzera • Jaiki edo

GUÍA DE RECOMENDACIONES BASADAS EN EVIDENCIA PARA LA PREVENCIÓN DE CAÍDAS.

10

INTERVENCIONES

EVALUACIÓN DEL RIESGO

Todas las personas mayores que contacten con profesionales de la salud deben ser interrogados sobre caídas en el último año: frecuencia, contexto y características. (1,11)

Deben evaluarse los déficits del equilibrio y la marcha en los mayores que hayan sufrido una caída o que se consideren de alto riesgo y considerar su capacidad para beneficiarse de intervenciones para mejorar la fuerza y el equilibrio. (1)

Debe ofrecerse una evaluación multifactorial de riesgo de caídas a los mayores que demanden asistencia como consecuencia de una caída, o refieran varias caídas en el último año o presenten problemas de equilibrio. La evaluación debe llevarse a cabo por un profesional formado y con experiencia. Esta evaluación debe formar parte de una intervención multifactorial. (1)

La evaluación multifactorial debe incluir: (Fig.2)

• Identificación de la historia de caídas

• Evaluación de la marcha, equilibrio, movilidad y debilidad muscular

• Evaluación del riesgo de osteoporosis

• Evaluación de la autopercepción de habilidad funcional y del miedo a las caídas

• Evaluación de la capacidad visual

• Evaluación del estado cognitivo y examen neurológico

• Evaluación de la incontinencia urinaria

• Evaluación de los riesgos del hogar

• Examen cardiovascular y revisión de la medicación (1)

Page 48: Ebidentzian oinarritutako 4 EZ ERORTZEKO GOMENDIOAK · • Pazienteari deitzeko txirrina nola erabili erakustea eta laguntza behar izanez gero erabiltzen animatzera • Jaiki edo

GUÍA DE RECOMENDACIONES BASADAS EN EVIDENCIA PARA LA PREVENCIÓN DE CAÍDAS.

11

FIGURA 2 ALGORITMO DE PREVENCIÓN DE CAÍDAS

¿Respuesta positiva a alguna de las cuestiones anteriores?

¿Ha presentado la persona una caída en los últimos 12 meses?

Evaluar marcha y equilibrio

Revisiones periodicas

¿Alguna indicación para intervención adicional?

¿Se han detectado problemas en la marcha o establididad?

Screening de caídas o riesgo de caer:1. ¿Dos o más caídas en los últimos 12 meses?2. ¿Acude por caída aguda?3. ¿Dificultad en la marcha o el equilibrio?

1. Obtener historia de medicación, examen físico, valoración cognitiva y funcional.2. Determinación multifactorial de riesgo de caídas:

a. Historia de caídasb. Medicaciónc. Marcha y equilibrio y morbilidadd. Agudeza visuale. Otros problemas neurológicosf. Fuerza muscularg. Ritmo cardiacoh. Hipotensión posturali. Pies y calzadoj. Peligros ambientales

Iniciar multifactorial y multicomponentes intervenciones para dirigir el riesgo identificado y la prevención de las caídas1. Control de medicamentos2. Promover un programa individual de ejercicio adaptado3. Tratamiento de los trastornos de la visión4. Manejo de la FC y ritmo alterado5. Suplementos de vitamina D6. Manejo del pie y problemas de calzado7. Modificar ambiente en el hogar

Personas mayores que acuden al médico

SI NO

NOSI

SI NO

The Prevention of Falls in Older Persons: Clinical Practice guideline from A.G.S.

Page 49: Ebidentzian oinarritutako 4 EZ ERORTZEKO GOMENDIOAK · • Pazienteari deitzeko txirrina nola erabili erakustea eta laguntza behar izanez gero erabiltzen animatzera • Jaiki edo

GUÍA DE RECOMENDACIONES BASADAS EN EVIDENCIA PARA LA PREVENCIÓN DE CAÍDAS.

12

INTERVENCIONES GENERALES

Debe considerarse una intervención multifactorial individualizada en todas las personas mayores con caídas recurrentes o clasificadas como de alto riesgo para caídas. (Anexo 2)

En los programas de intervención que han tenido éxito son comunes los siguientes componentes:

• Entrenamiento de fuerza y equilibrio

• Evaluación e intervención de riesgos en el domicilio

• Evaluación /derivación de la capacidad visual

• Revisión de la medicación con modificación/retirada (Anexo 3) (1)

Tras una caída con consecuencias, debe ofrecerse evaluación multidisciplinar para identificar y abordar futuros riesgos y una intervención individualizada encaminada a promover la autonomía y mejorar la función física y psicológica. (1)

Se recomienda el entrenamiento de fuerza y equilibrio. Los mayores que viven en su domicilio con una historia de caídas recurrentes y/o déficits en el equilibrio y la marcha son los que más probablemente se beneficien de esta intervención. Debe ofrecerse un programa de fortalecimiento muscular y equilibrio. Este programa debería prescribirse de forma individualizada y supervisado por un profesional formado adecuadamente. (1)

Debe considerarse la derivación a cardiología en mayores que presenten una hipersensibilidad del seno carotideo que les produzca bradicardia y que hayan experimentado caídas sin causa conocida (1,11)

En personas mayores que viven en la comunidad con problemas de pies, una intervención podo-lógica multifactorial (podología, ortopedia, ejercicios de tobillo y pie y, de ser posible, la financia-ción del calzado) puede reducir la tasa de caídas.

La utilización de dispositivos antideslizantes que se ponen en los zapatos en invierno disminuye la tasa de caídas. (16)

Page 50: Ebidentzian oinarritutako 4 EZ ERORTZEKO GOMENDIOAK · • Pazienteari deitzeko txirrina nola erabili erakustea eta laguntza behar izanez gero erabiltzen animatzera • Jaiki edo

GUÍA DE RECOMENDACIONES BASADAS EN EVIDENCIA PARA LA PREVENCIÓN DE CAÍDAS.

13

INTERVENCIONES GENERALES

PARA PERSONAS MAYORES CON MÚLTIPLES CAIDAS O CON ALTO RIESGO:

- Evaluación de riesgos e intervención en el domicilio.

- Entrenamiento en fuerza y equilibrio

- Evaluación/ Derivación capacidad visual

- Revisión medicación

- En mayores con problemasde pies se aconsejan intervenciones podológicas.

- Si hipersensibilidad seno carotideo + bradicardia + caídas sin causa = considerar derivación a cardiología

Page 51: Ebidentzian oinarritutako 4 EZ ERORTZEKO GOMENDIOAK · • Pazienteari deitzeko txirrina nola erabili erakustea eta laguntza behar izanez gero erabiltzen animatzera • Jaiki edo

GUÍA DE RECOMENDACIONES BASADAS EN EVIDENCIA PARA LA PREVENCIÓN DE CAÍDAS.

14

INTERVENCIONES ATENCIÓN PRIMARIA

Debe ofrecerse una evaluación de los riesgos del hogar e intervenciones/modificaciones de segu-ridad a las personas de riesgo que han estado hospitalizados por una caída. Esta intervención debe llevarla a cabo un profesional sanitario entrenado. Debería formar parte del plan de alta y desarrollarse según un calendario acordado entre el paciente/cuidador y los miembros del equipo de salud. (1)

La evaluación de los riesgos del hogar solo ha demostrado ser efectiva si se acompaña de inter-vención y seguimiento, no como medida aislada. (1)

No se recomienda el uso de protectores de cadera. (1,12)

Se recomienda revisar la medicación y retirar todo lo que no sea necesario. El riesgo de caídas aumenta con el número de fármacos. Los psicotrópicos tienen un riesgo especialmente elevado. (1,12)

La administración de Vitamina D reduce las caídas en los mayores con niveles previos bajos. (10)

ATENCIÓN PRIMARIA

TRAS HOSPITALIZACIÓN POR CAÍDA: (Además de las intervenciones generales)

- Considerar administración de Vit. D. en pacientes con niveles previos bajos

-No se recomienda el uso de protectores de cadera en las personas mayores que viven en

la comunidad.

Page 52: Ebidentzian oinarritutako 4 EZ ERORTZEKO GOMENDIOAK · • Pazienteari deitzeko txirrina nola erabili erakustea eta laguntza behar izanez gero erabiltzen animatzera • Jaiki edo

GUÍA DE RECOMENDACIONES BASADAS EN EVIDENCIA PARA LA PREVENCIÓN DE CAÍDAS.

15

INTERVENCIONES HOSPITAL, CENTROS DE LARGA ESTANCIA Y RESIDENCIAS DE PERSONAS MAYORES

No utilizar herramientas de predicción de riesgo para predecir el riesgo de caídas de los pacientes en el hospital. (1)

Contemplar a los siguientes grupos de pacientes como de riesgo de caídas y organizar su cuidado de acuerdo a las recomendaciones siguientes

• Todos los pacientes mayores de 65 años

• Pacientes entre 50 y 64 años considerados por los sanitarios de alto riesgo (anexo 1) por condicionantes previos de salud (1)

Asegurarse de que todos los aspectos del entorno del paciente (incluyendo suelos, iluminación, mobiliario y accesorios como asideros) que puedan afectar al riesgo de caídas del paciente están identificados y resueltos. (1)

Para pacientes con riesgo de caídas considerar una evaluación e intervención multifactorial (1)

Asegurar que cualquier evaluación multifactorial identifica los factores de riesgo individuales que pueden ser tratados o mejorados durante la estancia esperada del paciente. Estos pueden incluir:

• Deterioro cognitivo

• Problemas de incontinencia

• Historia de caídas, incluyendo causas y consecuencias (como heridas y miedo a las caídas)

• Calzado inapropiado o falta de calzado.

• Problemas de salud que pueden aumentar el riesgo de caídas

• Medicación

• Inestabilidad postural, problemas de movilidad o problemas de equilibrio

• Síndrome vasovagal

• Déficit visual (1)

Asegurar que cualquier intervención multifactorial:

• Aborda con rapidez los factores de riesgo de caída en el hospital y

• Considera si los factores de riesgo pueden ser tratados, mejorados o abordados durante la estancia esperada del paciente (1)

No ofrecer intervenciones de prevención de caídas que no sean personalizadas según los riesgos individuales del paciente. (1)

Se sugiere la administración de Vitamina D (800UI/día) en pacientes institucionalizados (9,15)

Page 53: Ebidentzian oinarritutako 4 EZ ERORTZEKO GOMENDIOAK · • Pazienteari deitzeko txirrina nola erabili erakustea eta laguntza behar izanez gero erabiltzen animatzera • Jaiki edo

GUÍA DE RECOMENDACIONES BASADAS EN EVIDENCIA PARA LA PREVENCIÓN DE CAÍDAS.

16

Los protectores de cadera pueden ser beneficiosos en mayores institucionalizados con alto riesgo de caídas (1)

No se recomienda el uso de barandillas o sujeciones en centros de larga estancia. (15)

Proporcionar información relevante oral y escrita y apoyo al paciente y a sus familiares y cui-dadores si el paciente está de acuerdo. Considerar la capacidad del paciente para entender la información.

Esta información debe incluir:

• Explicación de los riesgos personales del paciente para sufrir caídas durante su estancia en el hospital

• Enseñar al paciente cómo utilizar el timbre de llamada y animarlo a usarlo si necesita ayuda

• Dar mensajes coherentes sobre cuándo un paciente debe pedir ayuda antes de levantarse o moverse

• Ayudar al paciente a participar en cualquier intervención diseñada a abordar sus riesgos per-sonales

• Asegurar que la información relevante se comparte entre los diferentes servicios (1)

HOSPITALES Y RESIDENCIAS:

(Además de lo anterior)

- No usar herramientas de predicción de riesgo.

- Grupos de pacientes con R.C.: >65 años y personas entre 50-64 años de alto

riesgo.

- Asegurar idoneidad de factores ambienta-les. No barandillas ni sujeciones en

larga estancia.

- Priorizar intervenciones personalizadas multifactoriales y multidisciplinares

s/riesgos individuales.

- Pacientes frágiles institucionalizados: considerar Vit D (800UI/dia).

Page 54: Ebidentzian oinarritutako 4 EZ ERORTZEKO GOMENDIOAK · • Pazienteari deitzeko txirrina nola erabili erakustea eta laguntza behar izanez gero erabiltzen animatzera • Jaiki edo

GUÍA DE RECOMENDACIONES BASADAS EN EVIDENCIA PARA LA PREVENCIÓN DE CAÍDAS.

17

EMPODERAMIENTO, EDUCACIÓN E INFORMACIÓN

- Promover participación de los Mayores

- Flexibilidad de los programas

- Profesionales competentes en evaluación y prevención

- Información oral y escrita

EMPODERAMIENTO, EDUCACIÓN E INFORMACIÓN

Para promover la participación de las personas mayores en los programas de prevención de caí-das hay que tener en cuenta los siguientes aspectos.

• Los profesionales implicados en la evaluación y prevención de caídas deben discutir qué cam-bios está dispuesto a hacer el participante para prevenir las caídas

• La información debe ser relevante y estar disponible en otros idiomas

• Los programas de prevención de caídas deben considerar barreras potenciales como la baja autoeficacia o el miedo a las caídas y promover los cambios en la actividad como se hayan negociado con el participante. (1)

Los profesionales implicados en el desarrollo de programas de prevención de caídas deben garantizar la flexibilidad de los programas que permita amoldarse a las diferentes necesidades y preferencias de los participantes y deben fomentar el valor social de estos programas. (1)

Todos los profesionales que traten con pacientes con riesgo de caídas deben desarrollar y mante-ner una competencia profesional básica en evaluación y prevención de caídas. (1)

Los individuos con riesgo de caídas y sus cuidadores deben recibir información oral y escrita que contenga:

• Qué medidas pueden tomar para prevenir futuras caídas.

• Cómo mantener la motivación en caso de ser derivado a un programa de prevención de caídas que incluya ejercicio o desarrollo de fuerza y equilibrio.

• La posibilidad de prevenir las caídas

• Los beneficios físicos y psicológicos de modificar el riesgo de caídas

• Dónde acudir si necesitan consejo o asistencia

• Como actuar si sufren una caída, incluyendo cómo pedir ayuda y cómo evitar permanecer mucho rato en el suelo. (1)

En nuestra Comunidad Autónoma se ha editado una “Guía sobre envejecimiento activo y saluda-ble” (16) (anexo 6)

Page 55: Ebidentzian oinarritutako 4 EZ ERORTZEKO GOMENDIOAK · • Pazienteari deitzeko txirrina nola erabili erakustea eta laguntza behar izanez gero erabiltzen animatzera • Jaiki edo

GUÍA DE RECOMENDACIONES BASADAS EN EVIDENCIA PARA LA PREVENCIÓN DE CAÍDAS.

18

EVALUACIÓN

Como punto de partida se han definido una serie de indicadores con los que se pretende realizar una medición cuantitativa y cualitativa del procedimiento planteado. (Anexo 5)

Los indicadores que se presentan son el producto del consenso de uno de los grupos de trabajo creados para desarrollar la herramienta de enfermería Osanaia y se extraerán a partir de los regis-tros realizados por los profesionales de enfermería en los diferentes ámbitos de intervención. A medida que se vaya avanzando en el registro de Osanaia se deberán plantear nuevos indicadores, que podrán relacionarse con los diferentes factores de riesgo de caídas.

Page 56: Ebidentzian oinarritutako 4 EZ ERORTZEKO GOMENDIOAK · • Pazienteari deitzeko txirrina nola erabili erakustea eta laguntza behar izanez gero erabiltzen animatzera • Jaiki edo

GUÍA DE RECOMENDACIONES BASADAS EN EVIDENCIA PARA LA PREVENCIÓN DE CAÍDAS.

19

BIBLIOGRAFÍA

1. Falls: assessment and prevention of falls in older people. National Institute for Health and Clinical Excellence. 2013;Clinical guideline 161. Disponible en http://publications.nice.org.uk/falls-assessment-and-prevention-of-falls-in-older-people-cg161.

2. Silva Gama ZA, Gomez Conesa A, Sobral Ferreira M. Epidemiología de caídas de ancianos en España. Una revisión sistemática, 2007. Rev Esp Salud Publica. 2008;82(1):43-55.

3. Epidemiología Ud. Zaintze epidemiologikoaren laburpena-memoria de vigilancia epidemioló-gica, Gipuzkoa 2012. Donostia: Subdirección de Salud Pública y Adicciones.Departamento de Salud del Gobierno Vasco; 2013.

4. Yates KM, Creech Tart R. Acute care patient falls: evaluation of a revised fall prevention program following comparative analysis of psychiatric and medical patient falls. Appl Nurs Res. 2012;25(2):68-74.

5. Tsai YF, Witte N, Radunzel M, Keller ML. Falls in a psychiatric unit. Appl Nurs Res. 1998;11(3):115-21.

6. An FR, Xiang YT, Lu JY, Lai KY, Ungvari GS. Falls in a psychiatric institution in Beijing, China. Perspect Psychiatr Care. 2009;45(3):183-90.

7. Louro A, Rotaeche R, Castiñeira C, Viana C, Casariego E. ¿Cómo hacer una revisión clínica con fuentes de MBE? Fisterra. 2013.

8. Grupo de trabajo de Enfermería basada en la Evidencia de Aragón. Guía metodólogica para la elaboración de protocolos basados en la evidencia2009.

9. Cameron ID, Gillespie LD, Robertson CM, Murray GR, Hill KD, Cumming RG, et al. Interventions for preventing falls in older people in care facilities and hospitals [Systematic Review]. Cochrane Database of Systematic Reviews. 2013;3:3.

10. Gillespie LD, Robertson MC, Gillespie WJ, Sherrington C, Gates S, Clemson LM, et al. Interventions for preventing falls in older people living in the community. Cochrane Database Syst Rev. 2012;9:CD007146.

11. Kiel DP. Falls in older persons: Risk factors and patient evaluation. In: Basow DS, editor. UpToDate. Waltham MA2013.

12. Kiel DP. Prevention of fall and comlications of falls in community-dwelling older persons. In: Basow DS, editor. UpToDate. Waltham MA2013.

13. Moore G, Pfaff J. Assessment and management of the acutely agitated or violent adult. In: Basow D, editor. UpToDate. Waltham MA2013.

Page 57: Ebidentzian oinarritutako 4 EZ ERORTZEKO GOMENDIOAK · • Pazienteari deitzeko txirrina nola erabili erakustea eta laguntza behar izanez gero erabiltzen animatzera • Jaiki edo

GUÍA DE RECOMENDACIONES BASADAS EN EVIDENCIA PARA LA PREVENCIÓN DE CAÍDAS.

20

14. DynaMed, [Internet]. Record No 115430 Falls in the elderly [Updated 2013 dec 5] [About 465 screens]. Avalaible from http://web.ebscohost.com. Registration and login required. In: EBSCO, editor. Ipswich (MA)1995.

15. Abizanda P., 2014, Documento de consenso sobre prevención de fragilidad y caídas en la persona mayor. Estrategia de Promoción de la Salud y Prevención en el SNS. Ministerio de Sanidad, Servicios Sociales e Igualdad. Secretaría general de Sanidad y Consumo

16. Guía para el envejecimiento activo y saludable. Departamento de salud. Departamento de empleo y políticas sociales.Gobierno Vasco2014.

Page 58: Ebidentzian oinarritutako 4 EZ ERORTZEKO GOMENDIOAK · • Pazienteari deitzeko txirrina nola erabili erakustea eta laguntza behar izanez gero erabiltzen animatzera • Jaiki edo

GUÍA DE RECOMENDACIONES BASADAS EN EVIDENCIA PARA LA PREVENCIÓN DE CAÍDAS.

21

ANEXO 1: BÚSQUEDA BIBLIOGRÁFICA

Medline

1 Accidental Falls/ (15342)

2 exp Preventive Health Services/ (425804)

3 ((prevention or preventing or preventions) adj3 falls).mp. [mp=title, abstract, original title, name of substance word, subject heading word, keyword heading word, protocol supple-mentary concept word, rare disease supplementary concept word, unique identifier] (1547)

4 1 and 2 (744)

5 3 or 4 (2109)

6 limit 5 to ((“all aged (65 and over)” or “aged (80 and over)”) and “reviews (maximizes spe-cificity)”) (77)

7 limit 5 to ((“all aged (65 and over)” or “aged (80 and over)”) and (guideline or practice guideline)) (13)

Embase

1 falling/ (22877)

2 preventive health service/ (15413)

3 ((prevention or preventing or preventions) adj3 falls).mp. [mp=title, abstract, subject hea-dings, heading word, drug trade name, original title, device manufacturer, drug manufactu-rer, device trade name, keyword] (1915)

4 1 and 2 (94)

5 3 or 4 (1979)

6 limit 5 to (embase and (evidence based medicine or meta analysis or “systematic review”) and aged <65+ years>) (42)

7 limit 5 to (embase and “reviews (maximize es specificity)” and aged <65+ years>) (18)

Page 59: Ebidentzian oinarritutako 4 EZ ERORTZEKO GOMENDIOAK · • Pazienteari deitzeko txirrina nola erabili erakustea eta laguntza behar izanez gero erabiltzen animatzera • Jaiki edo

GUÍA DE RECOMENDACIONES BASADAS EN EVIDENCIA PARA LA PREVENCIÓN DE CAÍDAS.

22

ANEXO 2 FACTORES DE RIESGO: “SITUACIONES CLÍNICAS ASOCIADAS A CAÍDAS”.

Los factores de riesgo más importantes para la caída son antecedentes de caídas previas y alteraciones en la marcha o el equilibrio

(14)

Situaciones que se asocian con un mayor riesgo de caídas:• ACV • Demencia • Los trastornos del equilibrio y de la marcha • Los pacientes que utilizan dispositivos ambulatorios de asistencia

(como bastones) • Arritmia• Hipotensión• Depresión• Epilepsia• Alteraciones visuales• Artrosis• Artritis reumatoide• Dolor• Debilidad muscular

(14)

Posibles factores de riesgo de caídas:El riesgo de caídas aumenta en pacientes con: • Neuropatía periférica• Debilidad o pérdida sensorial en las piernas• Pérdida de la visión

Otros factores de riesgo son: • Edad avanzada• La fragilidad asociada con la edad. • Artrosis

(14)

• Alteraciones visuales• Pérdida del campo visual puede aumentar el riesgo de caídas en muje-

res mayores• Discapacidadvisualseasociacon≥2caídasenadultos≥49años• El uso de lentes multifocales se asocia a riesgo de caídas

{(14)

Las caídas en los adultos mayores puede estar asociada con la acción de entrar y salir de vehículos

(11)

Trastornos del sueño:• Sueño de corta duración y de baja eficiencia puede estar asociado con

un mayor riesgo de caídas en mujeres mayores• Apnea del sueño puede estar asociada con un mayor riesgo de caídas

(14)

Efectos de la medicación (ver Anexo 3) (14)

Page 60: Ebidentzian oinarritutako 4 EZ ERORTZEKO GOMENDIOAK · • Pazienteari deitzeko txirrina nola erabili erakustea eta laguntza behar izanez gero erabiltzen animatzera • Jaiki edo

GUÍA DE RECOMENDACIONES BASADAS EN EVIDENCIA PARA LA PREVENCIÓN DE CAÍDAS.

23

ANEXO 3. FACTORES DE RIESGO: “MEDICAMENTOS RELACIONADOS CON CAÍDAS”.

El uso de medicamentos es uno de los factores de riesgo modificables para más caídas

(11)

Además de los tipos específicos de medicamentos, un mayor número de medicamentos, y los cambios recientes en la dosis de la medicación, se asocian con un mayor riesgo de caídas.

La mala adherencia a los medicamentos también se ha demostrado que es un factor de riesgo de caídas

(11)

Aumento del riesgo de caídas asociado con: • Uso de cualquier psicotrópico • Antidepresivos (Principalmente para antidepresivos tricíclicos) • Neurolépticos y antipsicóticos• Benzodiacepinas (sin diferencias significativas entre las benzodiacepi-

nas de acción corta o prolongada).• Anticonvulsivos• Sedantes e hipnóticos• Antihipertensivos• Medicamentos antiinflamatorios no esteroideos• Diuréticos

(11) (14)

Page 61: Ebidentzian oinarritutako 4 EZ ERORTZEKO GOMENDIOAK · • Pazienteari deitzeko txirrina nola erabili erakustea eta laguntza behar izanez gero erabiltzen animatzera • Jaiki edo

GUÍA DE RECOMENDACIONES BASADAS EN EVIDENCIA PARA LA PREVENCIÓN DE CAÍDAS.

24

ANEXO 4: RESTRICCIONES

Las causas de la agitación, deambulación y otras conductas (por ejemplo, delirio) deben ser investigadas y tratadas, antes de considerar los sistemas de retención.

(13)

No hay evidencia de que las limitaciones físicas reduzcan la incidencia de caídas o lesiones graves en los personas mayores Sin embargo, hay eviden-cia de que pueden causar la muerte, lesiones o violación de autonomía. Por lo tanto, las restricciones deben ser consideradas la última opción para los pacientes que tienen riesgo de caída.

(13)

El enfoque de la atención de pacientes con problemas de comportamiento debe estar centrado en la comprensión de la causa y no en el control.• Todas las alternativas a la restricción deben ser consideradas y pro-

badas en pacientes con discapacidades cognitivas y deterioro mental, incluyendo el delirio.

• Si se han agotado todas las alternativas, la justificación del uso de sistemas de retención debe ser documentado y el equipo de atención debe acordar la duración prevista

• Si se utilizan específicamente medicamentos para contener un pacien-te, debe utilizarse la dosis mínima y el paciente debe ser valorado y supervisado para garantizar su seguridad. Es importante destacar que la restricción química no debe ser un sustituto de la atención médica de calidad. En el caso de utilización de restricciones físicas debe seguirse el protocolo del hospital

(13)

Las restricciones pueden aumentar la agitación de los pacientes y en el caso de las barras pueden aumentar el riesgo de lesiones graves ya que, si tratan de subirse, la caída se producirá de mayor altura.

(13)

Page 62: Ebidentzian oinarritutako 4 EZ ERORTZEKO GOMENDIOAK · • Pazienteari deitzeko txirrina nola erabili erakustea eta laguntza behar izanez gero erabiltzen animatzera • Jaiki edo

GUÍA DE RECOMENDACIONES BASADAS EN EVIDENCIA PARA LA PREVENCIÓN DE CAÍDAS.

25

ANEXO 5.- INDICADORES DE EVALUACIÓN

INDICADORES HOSPITAL

NOTA GENERAL: Para larga, media estancia duplicar todos los indicadores cambiando los criterios:

No se aplica a episodios dados de alta, sino a todos.

La fecha fin de corte se interpretará como si fuera la fecha de alta.

1. % CAÍDAS EN PACIENTES INGRESADOS

El indicador se calcula como:(Nº caídas*100)

Nº pacientes

El numerador:• Se obtiene del número de caídas de

pacientes ingresados durante el inter-valo y que han tenido una caída en ese intervalo.

El denominador:• Se obtiene del número de episodios de

ingreso durante el intervalo.

El indicador se obtendrá por: • Intervalo de fechas

(obligatorio) Se aplica a las fechas de estancia

• Unidad de enfermería (aplica a la caída, es decir, en la fecha de la caída el paciente esta-ba en esa UE)

• Lugar de la caída• Ubicación• Edad• Sexo

2. % PACIENTES QUE SE HAN CAÍDO SOBRE EL TOTAL DE PACIENTES

El indicador se calcula como:(Nº pacientes que se han caído *100)

Nº pacientes

El numerador:• Nº de pacientes que tienen registrada al

menos una caída en hospitalización tra-dicional durante el intervalo de fechas

El denominador:• Se obtiene del número de pacientes que

han estado hospitalizados en el intervalo de tiempo introducido.

El indicador se obtendrá por: • Intervalo de fechas

(obligatorio) Se aplica a la fecha de alta.

• Unidad de enfermería(el filtro se aplica a la UE del alta)

• Lugar de la caída• Ubicación• Edad• Sexo

Page 63: Ebidentzian oinarritutako 4 EZ ERORTZEKO GOMENDIOAK · • Pazienteari deitzeko txirrina nola erabili erakustea eta laguntza behar izanez gero erabiltzen animatzera • Jaiki edo

GUÍA DE RECOMENDACIONES BASADAS EN EVIDENCIA PARA LA PREVENCIÓN DE CAÍDAS.

26

3. % PACIENTES QUE SE HAN CAÍDO MÁS DE UNA VEZ SOBRE EL TOTAL DE PACIENTES QUE SE HAN CAÍDO

El indicador se calcula como:(Nº pacientes que se han caído

más de un vez*100)

Nº pacientes que se han caído

El numerador:• Nº de pacientes que tienen registrada

más de una caída en hospitalización tradicional durante el intervalo de fechas

El denominador:• Se obtiene del número de pacientes que

han estado hospitalizados en el intervalo de tiempo introducido.

El indicador se obtendrá por:• Intervalo de fechas

(obligatorio) Se aplica a la fecha de alta.

• Unidad de enfermería(el filtro se aplica a la UE del alta)

• Lugar de la caída• Ubicación• Edad• Sexo

4. % PACIENTES SIN FACTORES DE RIESGO INTRÍNSECO QUE SE HAN CAÍDO SOBRE EL TOTAL DE PACIENTES CON CAÍDAS

El indicador se calcula como:(Nº pacientes sin factor de riesgo intrínseco que se han caído*100)

Nº pacientes que se han caído

Para obtener los pacientes sin riesgo intrínseco se consultará la valoración por dominios (Seguridad/protección), la última valoración realizada al paciente, previa a la primera caída y durante el ingreso. El numerador:

• Nº de pacientes que tienen registrada una caída sin factor de riesgo intrínseco en hospitalización tradicional durante el intervalo de fechas

El denominador:• Se obtiene del número de pacientes

que han estado hospitalizados y se han caído en el intervalo de tiempo introdu-cido.

El indicador se obtendrá por:• Intervalo de fechas

(obligatorio) Se aplica a la fecha de alta.

• Unidad de enfermería(el filtro se aplica a la UE del alta)

• Lugar de la caída• Ubicación• Edad• Sexo

Page 64: Ebidentzian oinarritutako 4 EZ ERORTZEKO GOMENDIOAK · • Pazienteari deitzeko txirrina nola erabili erakustea eta laguntza behar izanez gero erabiltzen animatzera • Jaiki edo

GUÍA DE RECOMENDACIONES BASADAS EN EVIDENCIA PARA LA PREVENCIÓN DE CAÍDAS.

27

5. ‰ TOTAL DE CAÍDAS SOBRE LAS ESTANCIAS

El indicador se calcula como:(Nº caídas*1000)

Nº estancias

El numerador:• Se obtiene del número de caídas de

pacientes ingresados durante el inter-valo y que han tenido una caída en ese intervalo

El denominador:• Se obtiene del número de días ingresado

(fecha de alta – fecha de ingreso).

El indicador se obtendrá por:• Intervalo de fechas

(obligatorio) Se aplica a la fecha de alta.

• Unidad de enfermería(el filtro se aplica a la UE del alta)

• Lugar de la caída• Ubicación• Edad• Sexo

6. % PACIENTES CON LESIONES PROVOCADAS POR CAÍDAS

El indicador se calcula como:(Nº pacientes con caídas que han provocado lesión*100)

Nº pacientes con caídas

El numerador:• Se obtiene del número de pacientes

ingresados durante el intervalo y que han tenido una caída en ese intervalo y tienen al menos una lesión provocada por la caída

El denominador:• Se obtiene del número de pacientes

que han estado hospitalizados y se han caído en el intervalo de tiempo introdu-cido.

El indicador se obtendrá por:• Intervalo de fechas

(obligatorio) Se aplica a la fecha de alta.

• Unidad de enfermería(el filtro se aplica a la UE del alta)

• Lugar de la caída• Ubicación• Tipo de lesión• Edad• Sexo

Page 65: Ebidentzian oinarritutako 4 EZ ERORTZEKO GOMENDIOAK · • Pazienteari deitzeko txirrina nola erabili erakustea eta laguntza behar izanez gero erabiltzen animatzera • Jaiki edo

GUÍA DE RECOMENDACIONES BASADAS EN EVIDENCIA PARA LA PREVENCIÓN DE CAÍDAS.

28

INDICADORES ATENCION PRIMARIA

1. % PACIENTES QUE SE HAN CAÍDO SOBRE EL TOTAL DE PACIENTES

• 1º Indicador: % pacientes mayores de 65 años se han caído

El numerador:• 1º Indicador: Población > 65 por cupo

médico que se han caídoEl denominador:• 1º Indicador: Población > 65 por cupo

médico

El indicador se obtendrá por: • Intervalo de fechas

(obligatorio). Se mira en un determinado momento (fechas a elegir por el solicitante)

• Cupo/centro/UAP/orga-nización

• Lugar de la caída• Ubicación• Edad• Sexo

2. % PACIENTES QUE SE HAN CAÍDO MÁS DE UNA VEZ SOBRE EL TOTAL DE PACIENTES QUE SE HAN CAÍDO

• 1º Indicador: % Pacientes mayores de 65 que se han caído más de una vez.

• 3º Indicador: Nº de veces que se han caído los pacientes mayores de 65.

El numerador:• 1º Indicador: Población > 65 por cupo

médico que se han caído más de una vez

• 3ª Indicador: Nº de caídas en pacientes mayores de 65 años por cupo médico

El denominador:• 1º Indicador: Población > 65 por cupo

médico.• 3º Indicador: Población > 65 por cupo

médico.

El indicador se obtendrá por: • Intervalo de fechas

(obligatorio). Se mira en un determinado momento (fechas a elegir por el solicitante)

• Cupo/centro/UAP/orga-nización

• Lugar de la caída • Ubicación• Edad• Sexo

Page 66: Ebidentzian oinarritutako 4 EZ ERORTZEKO GOMENDIOAK · • Pazienteari deitzeko txirrina nola erabili erakustea eta laguntza behar izanez gero erabiltzen animatzera • Jaiki edo

GUÍA DE RECOMENDACIONES BASADAS EN EVIDENCIA PARA LA PREVENCIÓN DE CAÍDAS.

29

ANEXO 6.- CONSEJOS PARA (EXTRACTO SOBRE PREVENCIÓN DE CAÍDAS Y ACCIDENTES DE LA “GUÍA PARA EL ENVEJECIMIENTO ACTIVO Y SALUDABLE” (16) – Departamento de Empleo y Políticas Sociales del Gobierno Vasco.-)

Page 67: Ebidentzian oinarritutako 4 EZ ERORTZEKO GOMENDIOAK · • Pazienteari deitzeko txirrina nola erabili erakustea eta laguntza behar izanez gero erabiltzen animatzera • Jaiki edo

GUÍA DE RECOMENDACIONES BASADAS EN EVIDENCIA PARA LA PREVENCIÓN DE CAÍDAS.

30

Page 68: Ebidentzian oinarritutako 4 EZ ERORTZEKO GOMENDIOAK · • Pazienteari deitzeko txirrina nola erabili erakustea eta laguntza behar izanez gero erabiltzen animatzera • Jaiki edo

GUÍA DE RECOMENDACIONES BASADAS EN EVIDENCIA PARA LA PREVENCIÓN DE CAÍDAS.

31

Page 69: Ebidentzian oinarritutako 4 EZ ERORTZEKO GOMENDIOAK · • Pazienteari deitzeko txirrina nola erabili erakustea eta laguntza behar izanez gero erabiltzen animatzera • Jaiki edo

GUÍA DE RECOMENDACIONES BASADAS EN EVIDENCIA PARA LA PREVENCIÓN DE CAÍDAS.

32

Page 70: Ebidentzian oinarritutako 4 EZ ERORTZEKO GOMENDIOAK · • Pazienteari deitzeko txirrina nola erabili erakustea eta laguntza behar izanez gero erabiltzen animatzera • Jaiki edo

GUÍA DE RECOMENDACIONES BASADAS EN EVIDENCIA PARA LA PREVENCIÓN DE CAÍDAS.

33