Download - Unidade 8: SEGUNDA REPÚBLICA
SEGUNDA REPÚBLICA
Proclamación de repúblicaAmplo apoio político
Sectores liberais contrarios a ditadura que ven imposible o manteñemento da monarquía
Republicanos de dereitas, centro e esquerda Socialistas
Ven nunha república democrática un sistema que permite avanzar cara os seus obxectivos
Posición ambigua de CNT. Mellor república que ditadura. Exisencia de rápidas reformas. Maior liberdade permite gañar máis apoio e prepara a
revolución
Proclamación de repúblicaAmplo apoio social Clases medias cansadas da ditadura e que rexeitan a
volta a monarquía. Esperan unha democratización da vida política e
unha reformas económicas e sociais que permitan a modernización do país
Clases populares Esperan da república reformas profundas ou a
revolución que melloren a súa condición de vida Obreiros: reformas laborais Xornaleiros: a reforma agraria que lles permita
dispor de terras (grandes esperanzas) Intelectuais e estudiantes:
Laicismo, modernización
Oposición á RepúblicaOligarquía. Teme perder a súa posición dominante. De feito perde o poder
político e teme perder o control social e económico. Non acepta o modelo democrático porque non garantiza que
o poder siga nas súas mans. Teme as reformas sociais e económicas (temor confirmado
polas primeiras medidas do goberno provisional). Pretende que se identifique república con revolución.
Sectores das clases medias. Influencia da Igrexa. Desconfianza ante as reformas. Medo á revolución acrecentado por certos feitos (folgas, queima
igrexas, etc), polo vocabulario de sectores da esquerda e sobre todo pola propaganda da dereita antirrepublicana)
Oposición á RepúblicaSectores do exército. Fidelidade á monarquía:non aceptan ben o xuramento de
fidelidade á República. Rexeita a reforma militar. Rexeita a posibilidade de autonomía para Cataluña Rexeita as reformas sociaisA Igrexa. Teme perder influencia social Rexeita o laicismo, a reforma educativa, divorcio, etc.
Sigue a ser unha institución con moita influencia social. Os argumentos da igrexa serán moi importantes para os
que se opoñen a república
Goberno provisional: Primeiras medidas
Cortes Constituíntes para elaborar uha nova constitución Convocatoria por sufraxio
universal masculino
Inicio do debate territorial e das autonomías.
Acordo para recoñecer a autonomía a Cataluña
Arranque da Reforma Agraria. Mellorar as condicións dos
xornaleiros Decreto de laboreo
forzoso Lei de termos municipais
Reforma educativa Creación de escolas Coeducación Ensino laico (a relixión deixa
de ser obrigatoria) Reforma do exército
Reducción número de oficiais
Supresión academia militar de Zaragoza
Xuramento fidelidade á República
Supresión lei de xurisdiccións
Creación da Garda de Asalto
CONSTITUCIÓN DE 1931
Cortes Unicamerais Elexidas por sufraxio universal Exercen o poder lexislativo Ratifican ou rexeitan ó xefe de
goberno proposto polo presidente de república
Poden destituir o xefe de goberno
Elixen ó presidente da república e o poden destituir
Goberno Presidente de goberno
nomeado polo presidente da República e ratificado polas Cortes
Exerce o poder executivoPresidente de República Elexido polas Cortes Promulga as leis Pode disolver ás cortes e
convocar eleccións en circustancias especiais
Nomea e destitue ó presidente de goberno
Constitución democrática: recolle todos os elementos para considerala democrática: clara separación de poderes, ampla declaración de dereitos, sufraxio universal, etc
CONSTITUCIÓN DE 1931 Dereitos e liberdades:
Igualdade home-muller Voto femenino DivorcioDereitos sociais e laborais Salario digno, sanidade, vacacións, educación, etcDereitos culturais Lingua propia Patrimonio culturalCuestión da propiedade Recoñece a propiedade privada como un dereito
Pero queda limitado polo interés xeral Establece a posilidade de expropiación sen indemnización e de
colectivización da propiedade
Amplia declaración de dereito con moitas novidades
Pretende impulsar a reforma social
CONSTITUCIÓN DE 1931Cuestión relixiosa Liberdade de cutos Separación igrexa-estado Estado laico Nega calquer preferencia ou privilexio para a Igrexa
católica (nin sequera a nomea) Elimina a financiación pública da Igrexa Divorcio Matrimonio civilOrganización territorial Establece a posibiliade de formación de comunidades
autónomas Non estado federal
DOC 1: Igualdade home-mullerArtículo 36 Los ciudadanos de uno y otro sexo, mayores de
veintitrés años, tendrán los mismos derechos electorales conforme determinen las leyes.
Todos los españoles, sin distinción de sexo, son admisibles a los empleos y cargos públicos según su mérito y capacidad, salvo las incompatibilidades que las leyes señalen.
Artículo 43 La familia está bajo la salvaguardia especial del Estado.
El matrimonio se funda en la igualdad de derechos para ambos sexos, y podrá disolverse por mutuo disenso o a petición de cualquiera de los cónyuges, con alegación en este caso de justa causa.
DOC 2: Dereitos sociais e laborais El trabajo, en sus diversas formas, es una obligación
social, y gozará de la protección de las leyes. La República asegurará a todo trabajador las
condiciones necesarias de una existencia digna. Su legislación social regulará los casos de seguro de enfermedad, accidentes, paro forzoso, vejez, invalidez y muerte; el trabajo de las mujeres y de los jóvenes y especialmente la protección a la maternidad; la jornada de trabajo y el salario mínimo y familiar; las vacaciones anuales remuneradas; (..); la participación de los obreros en la dirección, la administración y los beneficios de las empresas, y todo cuanto afecte a la defensa de los trabajadores.
DOC 3: Dereitos culturaisArtículo 4 El castellano es el idioma oficial de la República. Todo español tiene obligación de saberlo y derecho de
usarlo, sin perjuicio de los derechos que las leyes del Estado reconozcan a las lenguas de las provincias o regiones.
Artículo 45 Toda la riqueza artística e histórica del país, sea quien fuere
su dueño, constituye tesoro cultural de la Nación y estará bajo la salvaguardia del Estado, que podrá prohibir su exportación y enajenación y decretar las expropiaciones legales que estimare oportunas para su defensa. El Estado organizará un registro de la riqueza artística e histórica, asegurará su celosa custodia y atenderá a su perfecta conservación.
El Estado protegerá también los lugares notables por su belleza natural o por su reconocido valor artístico o histórico.
DOC 4: A educación na constitución El servicio de la cultura es atribución esencial del
Estado, y lo prestará mediante instituciones educativas enlazadas por el sistema de la escuela unificada.
La enseñanza primaria será gratuita y obligatoria. Los maestros, profesores y catedráticos de la
enseñanza oficial son funcionarios públicos. La libertad de cátedra queda reconocida y garantizada.
La República legislará en el sentido de facilitar a los españoles económicamente necesitados el acceso a todos los grados de enseñanza, a fin de que no se halle condicionado más que por la aptitud y la vocación.
La enseñanza será laica, hará del trabajo el eje de su actividad metodológica y se inspirará en ideales de solidaridad humana.
Se reconoce a las Iglesias el derecho, sujeto a inspección del Estado, de enseñar sus respectivas doctrinas en sus propios establecimientos.
DOC 5: Cuestión da propiedadeArtículo 44 Toda la riqueza del país, sea quien fuere su dueño, está
subordinada a los intereses de la economía nacional y afecta al sostenimiento de las cargas públicas, con arreglo a la Constitución y a las leyes.
La propiedad de toda clase de bienes podrá ser objeto de expropiación forzosa por causa de utilidad social mediante adecuada indemnización, a menos que disponga otra cosa una ley aprobada por los votos de la mayoría absoluta de las Cortes.
Con los mismos requisitos la propiedad podrá ser socializada. Los servicios públicos y las explotaciones que afecten al interés
común pueden ser nacionalizados en los casos en que la necesidad social así lo exija.
El Estado podrá intervenir por ley la explotación y coordinación de industrias y empresas cuando así lo exigieran la racionalización de la producción y los intereses de la economía nacional.
DOC 6: Relixión na constituciónArtículo 26 Todas las confesiones religiosas serán consideradas como
Asociaciones sometidas a una ley especial. El Estado(…), no mantendrán, favorecerán, ni auxiliarán
económicamente a las Iglesias, Asociaciones e Instituciones religiosas.
Una ley especial regulará la total extinción, en un plazo máximo de dos años, del presupuesto del Clero.
Artículo 27 La libertad de conciencia y el derecho de profesar y practicar
libremente cualquier religión quedan garantizados en el territorio español(…)
Los cementerios estarán sometidos exclusivamente a la jurisdicción civil. No podrá haber en ellos separación de recintos por motivos religiosos.
Todas las confesiones podrán ejercer sus cultos privadamente. Las manifestaciones públicas del culto habrán de ser, en cada caso, autorizadas por el Gobierno.
BIENIO REFORMISTA 1931-33 Goberno formado por republicanos de esquerdas e socialistas. Política de reformas moderadas Dificultades económicas
Poucos recursos económicas para levalas adiante Crise económica que xenera moita conflictividade social
Dificultades políticas Para a dereita, a igexa a oligarquía as reformas son excesivas e
inaceptables Maís que reformas as consideran unha autentica revolución Farán todo o posible por entorpecelas e frealas, incluso recurrir ó
pronunciamento.(Sanjurjo) Para un sector da esquerda especialmente para a CNT e algúns sectores
da UGT as reformas son insuficentes nos seus obxectivos e aínda máis na súa aplicación
Recurriran a movilización, a folgas ocupacións de terras, etc para presionar e acelerar os cambios
Goberno de coalición Non hai unha unidade de criterio clara entre republicanos e socialista en canto a
profundidade e ritmo das reformas Socialistas presionados polas suas bases piden medidas mís radicais
REFORMAS: Política relixiosa
Obxectivo: reducir a influencia da igrexa na sociedade Separación igrexa e estado Liberdade de cultos Fin da financiación da igrexa polo estado (non se chegou a
aplicar) Pohibición de exercer o ensino ás congregacións relixiosas Lei de divorcio Secularización dos cemiterios
Provoca a oposición radical e activa da igrexa que moviliza todos os seus recursos contra o goberno
A “persecución” convértese no arguemento central da oposición, pois é o que pode unir a xentes de diferentes condicións sociais, pero católicos fieis
REFORMAS A Reforma educativa
Obxectivo: Lograr unha educación laica, de calidade e que chegase a todos. Aumento do presuposto
dedicado o ensino Creación de escolas e
institutos Cambios nos programas
de estudios Melloras na formación do
profesorado Misións pedagóxicas
Foi unha das reformas nas que se puso máis empeño e das que tivo mellores resultados.
Oposición da Igrexa. Privada dun instrumento
fundamental para influir na sociedade.
Medo a difusión de novas ideas e costumes contrarios as ensinazas da igrexa
Oposición da Oligarquía. Medo a difusión do
saber e a instrucción e a cultura entre as clases populares
REFORMAS Reformas laborais Obxectivo:
Mellorar as condicións de traballo da clase obreira e campesiña
Reducir a conflictividades social Convenios colectivos (Lei de contratos de
Traballo forzaba a negociación das condicións entre patróns e sindicatos), xurados mixtos, legalización de sindicatos. Lei de termos municipais no campo, etc
Forte oposición da patronal Para a CNT e sectores da UGT insuficientes. O ministro era Largo Caballero, lider da UGT.
REFORMAS Estatutos de Autonomía
Resolver o problema das integración de Cataluña e o Pais Vasco
Cataluña Elaboración do Estatuto de Nuria Aprobabado con moitos reortes polas Cortes en setembro de
1932 Non satisface plenamente as demandas do nacionalismo
catalán Pais Vasco
Non se chega a aprovar nesta lexislatura Rexeitado en Navarra Rexeitado pola esquerda polo seu carácter conservador e
católico Galicia
Nesta etapa anon se chega nin a elaborar un proxecto de estatuto
A REFORMA AGRARIA
Problemas do campo: o latifundismo Porblema económico
Atraso técnico: grandes propietarios contan cunha man de obra barata e non invisten en novas técnicas
Agricultura de baixos rendementos Moitas terras mal explotadas Non xenera demanda de productos industriais:
Xornaleiros pobres que non teñen capacidade de consumo Non hai demanda de maquinarias, material para regadío,
transporte, etc
Problema social Masa de labregos sen terras e con escasos medios
de vida. Novel de vida miserable Fonte continua de tensións sociais
A REFORMA AGRARIA
Obxectivos Redistribuir terras dos grandes propietarios entre
campesiños sen terras Mellorar o nivel de vida dos xornaleiros Diminuir a tensión social e os conflictos no campo Favorecer as innovacións técnicas, a
modernización da agricultura Incrementar a demanda de productos industriais
dende o campo (mellorando o nivel de vida e a capacidade de consumo dos labregos)
A REFORMA AGRARIALei de reforma Agraria Expropiación de terras
Expropiación con indemnización de terras dos grandes propietarios (non todas)
Despois do golpe de Sanjurjo se expropian sen indemnización as terras dos Grandes de España
Distribución das terras Propiedade estatal Entregarasne ós campesiños que decidirán como as
explotan De xeito colectivo (proposta socialista) Reparto para a súa explotación individual (proposta
republicanos)
A REFORMA AGRARIAResultados moi pobres, So se repartiron terras para unhas 12.000
familiasDificultades de aplicación Lei complexa, con moitos trámites burocráticos Escaso presuposto Oposición radical dos grande propietarios que
van poñer todas as trvas posibles para relentizar o proceso
División entre socialistas e republicanos e escaso convencemento destes últimos
Aplicación moi lenta
A REFORMA AGRARIAConsecuencias Radicalización dos grandes
propietarios que ven na república unha ameaza inmediata Favorecera a unificación da
dereita para paralizar esta e as demais reformas
Radicalización de sindicatos labregos de CNT e a UGT (FETT) que ven a reforma lenta e insuficientee Incremento dos conflictos no
campo: folgas, insurreccións O goberno perde apoios entre
os xornaleiros
A conflictividade socialCausas Para un sector do
movemento obreiro as reformas, sobre todo a reforma agraia son insuficientes e lentas
Incremento dos conflictos sobre todo no campo impulsados pola CNT e pola FETT (UGT) Insurreccións, ocupacións de
terras Frecuentes enfrontamentos
coa Garda Civi: Castilblanco, Arnedo
Dura represión por parte do goberno Casas Viejas
Consecuencias Fustración entre as clases
populares O goberno perde apoio
entre xornaleiros e obreiros División entre republicanos
e socialistas O goberno con ministros
socialista e da UGT reprime con extrema dureza a xornaleiros de UGT)
No PSOE gaña peso a idea de romper a coalición
Reorganización da dereitaFormación da CEDA Obxectivos:
Paralizar e dar marcha atrás as reformas
Non deixa claro se acepta ou non o sistema republicano: reformar a constitución
Aglutinantes principais Política relixiosa: defensa
do catolicismo, do papel tradicional de Igrexa
A reforma agraria: defensa da propiedade privada
Apoios sociais: masas católicas de diferente clase social, propietarios rurais, clases medias urbanas, terrateneintes. A Igrexa
Formación da extrema dereita
Claramente antirepublicana e antidemocrática
Carlistas: Comunión Tradicionalista
Monarquicos alfonsinos de tendencias fascistas: Renovación Española
Fascistas: Falanxe Española
Golpe de estado Fracaso do golpe de Sanjurjo: Apoiado por sectores da extrema
dereitsa e a oligarquía
BIENIO DE DEREITAS: Circustancias que favorecen o triunfo electoral de dereita
Partidos da dereita non republicana (CEDA, Renovación española, carlistas, etc.) presentan candidaturas conxutas
Socialistas e republicanos preséntanse por separado Campaña a prol da abstención da CNT Desencanto de sectores das clases populares
(xornaleiros sobre todo) coa actuación do gobeno republicano-socialista: aumenta a abstención
Rexeitamento das clases medias á conflictividade social do primenra etapa da república favorece ás posturas da dererita
Forte movilización da Igrexa a prol das candidaturas da dereita
Voto femenino?
BIENIO DE DERITAS: Política de Contrarreformas
Política Relixiosa Mantense o presuposto do clero Non se aplica a Lei de congregacións: continúan
exercendo o ensino Preténdese a reforma dos artigos da constitución que
abordan a cuestión relixiosaReformas militares Amnistía para os implicados na intentona de Sanjurjo Promociónase a mandos de dubidosa fidelidade á
República
Ata outubro de 1934 goberno formado por Radicais con apoio parlamentario da CEDAEn outubro de 1934 entra no goberno a CEDA. A pertir dese momento acelérase a política de desmantelamento das reformas do Bienio Rermista
Política de Contrarreformas
Autonomías Paralízase a proposta de estatuto Vasco Conflictos coa Generalitat de Cataluña
Contrareformas sociais e laborais Paralízase a reforma agraia Suprímense os xurados mixtos Réstase capacidade de actuación ós sindicatos A lei de Termos Municipais queda sen
aplicación práctica
Reaccións sociaisReación dos propietarios. Agora, amparados polo goberno, endurecen as
condicións de traballo, baixan salarios, etc. Sobre todo no campo
Despois da derrota da folga xeral de outubro de 1934 esta reacción será aínda mais radical
Reacción movemento obreiro Movilización e folgas no campo impulsadas por CNT e
UGT (FETT) ó longo do ano 1934. Represión: detidos, mortos… sindicatos agraios debiitados.
Na UGT e na CNT gañan peso a postura revolucionaria radical.
Revolución de outubro de 1934Causas Política de contrarreformas
do goberno radical Endurecemento da posición
dos propietarios agrícolas e industriais
Radicalización da UGT. A entrada da CEDA no
goberno: actúa como detonante. Interpretada como un risco
para a existencia mesma da República
Medo un desmantelamento total das reformas
Fracaso en casi toda España Non participa CNT nin FETT moi
debilitadas polas folgas dos meses anteriores
Cataluña A Generalitat aproveita para
proclamar o estado Catalan: Non conta con apoio da CNT.Asturias Unidade entre UGT e CNT: Formaciónde comites que asumen
o poder, colectivizacións: revolución
Dura represión Garda Civil Tropas de Marrocos (lexión e
regulares) dirixidas por Franco Mil mortos entre os folgistas e
case 300 entre Garda civil e exército
Consecuencias
Prohibición de sindicatos, detención dos seus dirixentes… casi 30.000 presos
Esquerda debilitada: acabará buscando acordos para recuperar o poder nuha eleccións
Aceleración das contrarreformas:Desmantelamento reforma agrariaNomeamentos militares afíns á CEDA
Reacción dos propietarios: despidos, endurecemeto condicións de traballo
Formación da Fronte Popular Republicanos de esquerda, socialistas, PCE, POUM,
Partido Sindicalista. CNT no entra, pero tampouco fai campaña en contra,
(moitos dos presos nas cadeas son da CNT. ) Acordo electoral
Amnistía para os detidos dende decembro do 33 Continuar o programa de reformas do Bienio (rexeitanse
propostas mais redicais de nacionalización da Banca, etc que propón o sector mais radical do PSOE)
Goberno estará formado por republicanos de esquerdas. Socialistas rexeitan entrar no goberno
O acordo electoral non responde os obxectivos socialistas: moderado
Sector radical liderados por Largo Caballero quere ter as mans libre para actuar e a prol dunha maior radicalización das reformas
División da Dereita A CEDA
Posicións máis autoritarias Non acaba de aceptar abertamente o réxme republicano
Bloque Nacional Renovación Española e Tradicionalistas (Carlistas). Liderados por Calvo Sotelo. Autoritario e antidemocrático Cada vez máis cerca do fascismo Rexeita e república Acepta o uso da forza (golpe militar) para derrubala.
Conspiración Falanxe Española
Antidemocrática Fascista Acepta a violencia para derrubar a República e a
pronunciamento militar
O Goberno da Fronte Popular
Autonomías Restablécese a autonomía de Cataluña e se inicia a
tramitación do estatuto vasco e galegoLexislación social e laboral. Obrigase a readmitir ós obreiros despedidos, se
restablecen os convenios colectivos, xurados mixtos, etc
Reacción patronal nalguns casos: peche empresas, fuga capitais, etc
Política militar Militares pouco seguros son apartados de postos : Franco
desrtituido como xefe do Estado Maior e enviado a Canarias, Mola a Navarra, Goded a Baleares. Problemas, pois son mñáis difíciles de controlar
Retoma o programa de reformas do Bienio reformista
O Goberno da Fronte PopularNovo impulso a Reforma educativa Recuperación da lexislación en materia relixiosa do
BienioReforma agraria Retómase a reforma agraria e acelérase Casi 500.000 hectáreas nuns meses fronte as apenas
80.000 do Bienio Prohibición de expulsión de arrendatarios Agora o goberno vai aceptar a ocupación de terras
expropiables por parte dos campesiños, Acelerar a reforma ante a lentitude burocrática Manter o apoio das masas campesiñas e que non pase o
do Bienio
Conflictividade e crise da república.
Radicalización dun sector da esquerda:
CNT aposta por unha dinámica revolucionaria
UGT e o sector do PSOE liderado por Largo Caballero aposta polas posturas revolucionarias.
Linguaxe radical
Radicalización da dereita Triunfan as posturas
antidemocráticas e autoriatrias Crise da CEDA Crecemento do Bloque
Nacional. Aboga claramente pola
insurrección. Falanxe.
Gaña apoio entre a xuventude de dereitas
Usa a violencia e o terrorismo contra o goberno
Trata de crear un clima de inestabilidade e violencia que xustifique unha intervención militar
Incremento, sobre todo nos primeiros meses da conflictividade social•Folgas, ocupacións de terras•Atentados
Reaccións sociaisXornaleiros e obreiros industriais (parte deles) Hai que acelerar e radicalizar as reformas. Pasar das reformas a revoluciónClases Medias Móvense entre o apoio as reformas que
modernicen ó país e o temor a revolución Un sector, máis influído pola Igrexa e a prensa
de dereitas asume a idea de que se vai cara a revolución e acepta a idea de freala aínda a costa de acabar co sistema democrático
Outro sector confía en que se leven a adiante as reformas.
Reaccións sociais
Igrexa, a oligarquía, sectores do exército Estas medidas son inaceptables. Entenden que non se trata dunha simple
reforma senón do inicio dunha revolución Asumen a idea de que hai que frealas de
calqueira xeito. Non parecen dispostos a esperar a unha eleción
para facelo A República democrática non é para eles un
sistema válido, poi pode dar lugar de novo a situación con estas (cono xa pasara no Bienio Reformista)
A conspiración militar Conspiradores
Militares: Mola, Goded, Sanjurjo, Franco Falanxe Tradicionalistas (carlistas) Monarquicos de Bloque Nacionalapoio da oligarquía
Punto de acordo: acabar coas reformas do Frente Popular e instarurar un goberno autoritario Discrepancias en como e que debe formar ese goberno
Planteado como un pronunciamento simultaneo e varias provincias Apoio civil: milicias de Falanxe e Requetés
Ante unha previsible resistencia se usará unha extrema violencia
Instrucción reservada nº 1, firmada por Mola en Madrid el 25 de mayo de 1936 :
Se tendrá en cuenta que la acción ha de ser en extremo violenta para reducir lo antes posible al enemigo, que es fuerte y bien organizado. Desde luego, serán encarcelados todos los directivos de los partidos políticos, sociedades o sindicatos no afectos al movimiento, aplicándoles castigos ejemplares a dichos individuos para estrangular los movimientos de rebeldía o huelgas.
El 19 de julio de 1936, iniciado el golpe, decía también Mola:
Hay que sembrar el terror... hay que dejar la sensación de dominio eliminando sin escrúpulos ni vacilación a todos los que no piensen como nosotros.