![Page 1: Salazones atlánticas en el circuito económico del Imperio romano](https://reader033.vdocumento.com/reader033/viewer/2022042512/55ae80391a28aba75c8b4729/html5/thumbnails/1.jpg)
Enrique García VargasUniversidad de Sevilla
Recursos del mar y productos transformados en la Antigüedad
Salazones atlánticas en el circuito económico del Imperio romano
![Page 2: Salazones atlánticas en el circuito económico del Imperio romano](https://reader033.vdocumento.com/reader033/viewer/2022042512/55ae80391a28aba75c8b4729/html5/thumbnails/2.jpg)
HISTORIOGRAPHIE
![Page 3: Salazones atlánticas en el circuito económico del Imperio romano](https://reader033.vdocumento.com/reader033/viewer/2022042512/55ae80391a28aba75c8b4729/html5/thumbnails/3.jpg)
LES SALAISONS ROMAINES
![Page 4: Salazones atlánticas en el circuito económico del Imperio romano](https://reader033.vdocumento.com/reader033/viewer/2022042512/55ae80391a28aba75c8b4729/html5/thumbnails/4.jpg)
- Depuis 182 années d’investigation, il s’agit d’un domaine alimenté par une quantité toujours croissante d’information à caractère pluridisciplinaire.
- Sources d’information:- Bio-géographiques- Écrites
- Littéraires - Techniques- Epigraphiques - Archéologiques- Anthropologiques- Archéoichtiologiques
- Il manque encore une synthèse à caractère économique et historique
LES SALAISONS ROMAINES
![Page 5: Salazones atlánticas en el circuito económico del Imperio romano](https://reader033.vdocumento.com/reader033/viewer/2022042512/55ae80391a28aba75c8b4729/html5/thumbnails/5.jpg)
- L’objet de notre apportation au colloque sera de centrer la discussion (en partant de cette information pluridisciplinaire) sur deux sujets fondamentaux pour bien comprendre le développement historique des salaisons romaines.
- 1. La détermination du caractère des produits fabriqués
- 2. L’histoire économique et commerciale de ceux-ci, spécialement en ce qui concerne les salaisons atlantiques.
LES SALAISONS ROMAINES
![Page 6: Salazones atlánticas en el circuito económico del Imperio romano](https://reader033.vdocumento.com/reader033/viewer/2022042512/55ae80391a28aba75c8b4729/html5/thumbnails/6.jpg)
Rapport entre les aspects écologiques et les établissements de pêche Rapport entre les aspects écologiques et les établissements de pêche (madragues) (madragues)
Méditerrannée OccidentaleMéditerrannée Occidentale
LES CONDITIONS ÉCOLOGIQUES
![Page 7: Salazones atlánticas en el circuito económico del Imperio romano](https://reader033.vdocumento.com/reader033/viewer/2022042512/55ae80391a28aba75c8b4729/html5/thumbnails/7.jpg)
Écologie du thon rouge: migrations reproductive et trophique
![Page 8: Salazones atlánticas en el circuito económico del Imperio romano](https://reader033.vdocumento.com/reader033/viewer/2022042512/55ae80391a28aba75c8b4729/html5/thumbnails/8.jpg)
Europa
ÁFRICA
Circulation des courants marins dans la zone du détroit de Gibraltar.
Dynamique des masses d’eau: côte atlantique
Thon rouge, bonito, maquereau…
![Page 9: Salazones atlánticas en el circuito económico del Imperio romano](https://reader033.vdocumento.com/reader033/viewer/2022042512/55ae80391a28aba75c8b4729/html5/thumbnails/9.jpg)
Dynamique des masses d’eau: côte méditerranéenne
Sardine,anchois…
![Page 10: Salazones atlánticas en el circuito económico del Imperio romano](https://reader033.vdocumento.com/reader033/viewer/2022042512/55ae80391a28aba75c8b4729/html5/thumbnails/10.jpg)
LES PÊCHERIES ATLANTIQUES UN SYSTÈME BIO-CULTUREL COMPLEXE
![Page 11: Salazones atlánticas en el circuito económico del Imperio romano](https://reader033.vdocumento.com/reader033/viewer/2022042512/55ae80391a28aba75c8b4729/html5/thumbnails/11.jpg)
Représentation de sagena sur une mosaïque de El Alia (Tunisie)
Représentation de seine, d’après Sáñez Reguart (1791)
![Page 12: Salazones atlánticas en el circuito económico del Imperio romano](https://reader033.vdocumento.com/reader033/viewer/2022042512/55ae80391a28aba75c8b4729/html5/thumbnails/12.jpg)
LA TRADITION ÉCRITE (1)(Les sources “littéraires”)
![Page 13: Salazones atlánticas en el circuito económico del Imperio romano](https://reader033.vdocumento.com/reader033/viewer/2022042512/55ae80391a28aba75c8b4729/html5/thumbnails/13.jpg)
Quid? Illud sociorum garum, pretiosam malorum piscium saniem, non credis urere salsa tabe praecordia?
Quoi? cette sauce des allíés, précieuse pourriture tirée de mauvais poissons, ne crois-tu pas que son âcreté saumâtre brûle les intestins?
Seneca, ad. Lucil. XV, 95,25
Littérature latine et préjudices moraux
![Page 14: Salazones atlánticas en el circuito económico del Imperio romano](https://reader033.vdocumento.com/reader033/viewer/2022042512/55ae80391a28aba75c8b4729/html5/thumbnails/14.jpg)
Aliud etiamnum liquoris exquisiti genus, quod garum uocauere, intestinis piscium ceterisque, quae abicienda essent, sale maceratis, ut sit illa putrescentium sanies.
On nomme garum une autre espèce de liqueur fort recherchée. On le prépare avec des intestins de poisson et d'autres parties qu'autrement on jetterait; on les fait macérer dans le sel, de sorte que c'est un liquide en putréfaction.
Pline, Nat. 31,93
Littérature latine et préjudices moraux
![Page 15: Salazones atlánticas en el circuito económico del Imperio romano](https://reader033.vdocumento.com/reader033/viewer/2022042512/55ae80391a28aba75c8b4729/html5/thumbnails/15.jpg)
Garum est liquor piscium salsus, qui olim conficiebatur ex pisce quem graeci garon vocabant; et quanvis nunc ex infinito genere piscium fiat, nomen tamen pristinum retinet a quo initio sumsipt.
Le garum est un liquide salé de poissons que l’on faisait à une autre époque avec un poisson que les grecs appellaient garon; bien qu’aujourd’hui il se fasse avec plusieurs types de poissons, il conserve, pourtant, le nom original qu’il avait au début.
Isidore de Séville, Origenes, 20.3.19
Littérature latine et prescriptions techniques
![Page 16: Salazones atlánticas en el circuito económico del Imperio romano](https://reader033.vdocumento.com/reader033/viewer/2022042512/55ae80391a28aba75c8b4729/html5/thumbnails/16.jpg)
Aliud etiamnum liquoris exquisiti genus, quod garum uocauere, intestinis piscium ceterisque, quae abicienda essent, sale maceratis, ut sit illa putrescentium sanies. hoc olim conficiebatur ex pisce, quem Graeci garon uocabant, capite eius usto suffitu extrahi secundas monstrantes, nunc e scombro pisce laudatissimum in Carthaginis spartariae cetariissociorum id appellatur (…) Transiit deinde in luxuriam, creueruntque genera ad infinitum, sicuti garum ad colorem mulsi ueteris adeoque suauitatem dilutum, ut bibi possit.
On nomme garum une autre espèce de liqueur fort recherchée. On le prépare avec des intestins de poisson et d'autres parties qu'autrement on jetterait ; on les fait macérer dans le sel, de sorte que c'est le résultat de la putréfaction de ces ingrédients. Le garum se faisait autrefois avec un poisson appelé garus par les Grecs, qui prétendaient que la vapeur de sa tête brûlée avait la propriété de faire sortir l'arrière faix. 2. (VIII.) Aujourd'hui le meilleur se fait avec le scombre, dans les poissonneries de Carthage Spartarla (Carthagène fabricant le spart). On l'appelle le garum des alliés (…) Est devenu ensuite un objet de luxe, et on en a fait une infinité d'espèces. De même du garum : on en prépare ayant la couleur de vin vieux miellé, et si agréablement délayé qu'on peut le boire.
Pline, Nat. 31,93
Littérature latine et prescriptions techniques
![Page 17: Salazones atlánticas en el circuito económico del Imperio romano](https://reader033.vdocumento.com/reader033/viewer/2022042512/55ae80391a28aba75c8b4729/html5/thumbnails/17.jpg)
Vitium huius est allex atque inperfecta nec colata faex. Cepit tamen et priuatim ex inutili pisciculo minimoque confici. Apuam nostri, alphyen Graeci uocant, quoniam is pisciculus e pluuia nascitur.
L'allex, rebut du garum, est une lie grossière et mal filtrée: cependant on commence à le préparer séparément avec un tout petit poisson, du reste sans usage; c'est l'apua des Latins, l'aphye des Grecs (anchois), ainsi nommé parce qu'il est engendré de la pluie
Pline, Nat. 31,95
Littérature latine et prescriptions techniques
![Page 18: Salazones atlánticas en el circuito económico del Imperio romano](https://reader033.vdocumento.com/reader033/viewer/2022042512/55ae80391a28aba75c8b4729/html5/thumbnails/18.jpg)
Liquamen dictum eo quod soluti in salsamento pisciculi eundem humorem liquant.
On l’appelle liquamen, parce que les petits poissons dissous en salsamentum se liquéfient dans leurs propres humeurs.
Isidore de Séville, Origenes, 20.3.20
Litterature latine et prescriptions techniques
![Page 19: Salazones atlánticas en el circuito económico del Imperio romano](https://reader033.vdocumento.com/reader033/viewer/2022042512/55ae80391a28aba75c8b4729/html5/thumbnails/19.jpg)
Isidore de Séville, Origenes, 20.3.20
…cuius liquor appellatur salsugo vel muria. Proprie autem muria dicitur aqua sale commixta, affectaque gusto in modum maris…
… cet humeur-ci s’appelle salsugo ou muria. À proprement parler, on appelle néanmoins muria l’eau melée au sel, car celle-ci acquiert une saveur d’eau de mer.
Littérature latine et prescriptions techniques
![Page 20: Salazones atlánticas en el circuito económico del Imperio romano](https://reader033.vdocumento.com/reader033/viewer/2022042512/55ae80391a28aba75c8b4729/html5/thumbnails/20.jpg)
LA TRADITION ÉCRITE (2)(Les recettes de confectio gari)
![Page 21: Salazones atlánticas en el circuito económico del Imperio romano](https://reader033.vdocumento.com/reader033/viewer/2022042512/55ae80391a28aba75c8b4729/html5/thumbnails/21.jpg)
CONFECTIO GARI
Gargilius Martialis, Medicina ex oleribus et pomis (IIIè siècle ap. J.-Chr)
Julius Africanus, Kestoi (IIIè siècle ap. J.-Chr)
Rufius Festus, Breviarium rerum gestarum populi Romani (fin du III è siècle ap. J.-Chr)
Manuscrit latin (Ms. Lat. Nº 11219) de Echternach (IXè siècle ap. J.-Chr )
Geoponica (Xè siècle ap. J.-Chr)
![Page 22: Salazones atlánticas en el circuito económico del Imperio romano](https://reader033.vdocumento.com/reader033/viewer/2022042512/55ae80391a28aba75c8b4729/html5/thumbnails/22.jpg)
GARGILIO MARCIAL, MEDICINA EX OLERIBUS ET POMIS
Capiuntur pisces natura pingues, ut sunt salmones et anguillae et alause et sardine vel aringi, et fit ex eis atque ex herbis odoratis aridis cum sale compositio talis. Preparatur vas bene solidum ac bene picatum, capax trior vel quattuor modiorum, sumunturque herbe aride bene olentes, tam de orto quam de agro (...)
(Cod. Sang. 752 y 899).
Publié pour la première fois d’après V. Rose (1874): “Aringus, der Hering”, Hermes 8.2: 226-227.
Confectio liquaminis quod omogarum vocant
![Page 23: Salazones atlánticas en el circuito económico del Imperio romano](https://reader033.vdocumento.com/reader033/viewer/2022042512/55ae80391a28aba75c8b4729/html5/thumbnails/23.jpg)
LA COMPARAISON ANTHROPOLOGIQUE
![Page 24: Salazones atlánticas en el circuito económico del Imperio romano](https://reader033.vdocumento.com/reader033/viewer/2022042512/55ae80391a28aba75c8b4729/html5/thumbnails/24.jpg)
“[Le] produit de la macération de certains poissons dans une saumure concentrée de sel marin; ceux-ci sous l’influence de la témperature et dans un milieu aseptique, se digèrent eux-mêmes par une histolyse de leurs tissus muesculaires en présence et grace aux diastases contenues dans leur propre tube digestif”
( Grimal y Monod: « Sur la véritable nature du garum », Revue des Études Anciennes 54, 1952, p. 31).
Procédure Technique (à partir du Nuoc-man)
![Page 25: Salazones atlánticas en el circuito económico del Imperio romano](https://reader033.vdocumento.com/reader033/viewer/2022042512/55ae80391a28aba75c8b4729/html5/thumbnails/25.jpg)
NUOC-MAN (VIETNAM)
![Page 26: Salazones atlánticas en el circuito económico del Imperio romano](https://reader033.vdocumento.com/reader033/viewer/2022042512/55ae80391a28aba75c8b4729/html5/thumbnails/26.jpg)
![Page 27: Salazones atlánticas en el circuito económico del Imperio romano](https://reader033.vdocumento.com/reader033/viewer/2022042512/55ae80391a28aba75c8b4729/html5/thumbnails/27.jpg)
![Page 28: Salazones atlánticas en el circuito económico del Imperio romano](https://reader033.vdocumento.com/reader033/viewer/2022042512/55ae80391a28aba75c8b4729/html5/thumbnails/28.jpg)
![Page 29: Salazones atlánticas en el circuito económico del Imperio romano](https://reader033.vdocumento.com/reader033/viewer/2022042512/55ae80391a28aba75c8b4729/html5/thumbnails/29.jpg)
![Page 30: Salazones atlánticas en el circuito económico del Imperio romano](https://reader033.vdocumento.com/reader033/viewer/2022042512/55ae80391a28aba75c8b4729/html5/thumbnails/30.jpg)
![Page 31: Salazones atlánticas en el circuito económico del Imperio romano](https://reader033.vdocumento.com/reader033/viewer/2022042512/55ae80391a28aba75c8b4729/html5/thumbnails/31.jpg)
![Page 32: Salazones atlánticas en el circuito económico del Imperio romano](https://reader033.vdocumento.com/reader033/viewer/2022042512/55ae80391a28aba75c8b4729/html5/thumbnails/32.jpg)
![Page 33: Salazones atlánticas en el circuito económico del Imperio romano](https://reader033.vdocumento.com/reader033/viewer/2022042512/55ae80391a28aba75c8b4729/html5/thumbnails/33.jpg)
COLATURA DI ALICE (CETARA, SALERNO, ITALIA)
![Page 34: Salazones atlánticas en el circuito económico del Imperio romano](https://reader033.vdocumento.com/reader033/viewer/2022042512/55ae80391a28aba75c8b4729/html5/thumbnails/34.jpg)
LES INSCRIPTIONS PEINTES SUR LES AMPHORES À SAUCES ET SALAISONS
A
B 1
C
D
B 2
B 3
F
![Page 35: Salazones atlánticas en el circuito económico del Imperio romano](https://reader033.vdocumento.com/reader033/viewer/2022042512/55ae80391a28aba75c8b4729/html5/thumbnails/35.jpg)
G(arum) SCOMBR(i)
FLOS
AA
![Page 36: Salazones atlánticas en el circuito económico del Imperio romano](https://reader033.vdocumento.com/reader033/viewer/2022042512/55ae80391a28aba75c8b4729/html5/thumbnails/36.jpg)
FL(os)
MVR[iae]
![Page 37: Salazones atlánticas en el circuito económico del Imperio romano](https://reader033.vdocumento.com/reader033/viewer/2022042512/55ae80391a28aba75c8b4729/html5/thumbnails/37.jpg)
MVR(iae) FLOS
PRIMA
M. CLODI HERMETIS
![Page 38: Salazones atlánticas en el circuito económico del Imperio romano](https://reader033.vdocumento.com/reader033/viewer/2022042512/55ae80391a28aba75c8b4729/html5/thumbnails/38.jpg)
![Page 39: Salazones atlánticas en el circuito económico del Imperio romano](https://reader033.vdocumento.com/reader033/viewer/2022042512/55ae80391a28aba75c8b4729/html5/thumbnails/39.jpg)
INDICATION DES CONTENUS SUR LES AMPHORES À SAUCES
(Lagóstena 2007)
![Page 40: Salazones atlánticas en el circuito económico del Imperio romano](https://reader033.vdocumento.com/reader033/viewer/2022042512/55ae80391a28aba75c8b4729/html5/thumbnails/40.jpg)
ET LES AUTRES PRODUITS?
![Page 41: Salazones atlánticas en el circuito económico del Imperio romano](https://reader033.vdocumento.com/reader033/viewer/2022042512/55ae80391a28aba75c8b4729/html5/thumbnails/41.jpg)
LACC [ ]
E[XCELLENS]
SVMMAR
AAAA
CCLXXXXV
L VRITTI VERECUNDI
![Page 42: Salazones atlánticas en el circuito económico del Imperio romano](https://reader033.vdocumento.com/reader033/viewer/2022042512/55ae80391a28aba75c8b4729/html5/thumbnails/42.jpg)
COD POR LIX VET
LXXII
SVMMAR
![Page 43: Salazones atlánticas en el circuito económico del Imperio romano](https://reader033.vdocumento.com/reader033/viewer/2022042512/55ae80391a28aba75c8b4729/html5/thumbnails/43.jpg)
LACC ARG VET
AAA
CL
M. VALERI HELLADIS
![Page 44: Salazones atlánticas en el circuito económico del Imperio romano](https://reader033.vdocumento.com/reader033/viewer/2022042512/55ae80391a28aba75c8b4729/html5/thumbnails/44.jpg)
LES RESTES CONSERVÉS DES PRODUITS ORIGINAUX
![Page 45: Salazones atlánticas en el circuito económico del Imperio romano](https://reader033.vdocumento.com/reader033/viewer/2022042512/55ae80391a28aba75c8b4729/html5/thumbnails/45.jpg)
SALSAMENTA
LIQUAMINA
![Page 46: Salazones atlánticas en el circuito económico del Imperio romano](https://reader033.vdocumento.com/reader033/viewer/2022042512/55ae80391a28aba75c8b4729/html5/thumbnails/46.jpg)
LIQUAMINA
![Page 47: Salazones atlánticas en el circuito económico del Imperio romano](https://reader033.vdocumento.com/reader033/viewer/2022042512/55ae80391a28aba75c8b4729/html5/thumbnails/47.jpg)
Confectio gari: l’apport de l’archéologie expérimentale
![Page 48: Salazones atlánticas en el circuito económico del Imperio romano](https://reader033.vdocumento.com/reader033/viewer/2022042512/55ae80391a28aba75c8b4729/html5/thumbnails/48.jpg)
Confectio gari: l’apport de l’archéologie expérimentale
![Page 49: Salazones atlánticas en el circuito económico del Imperio romano](https://reader033.vdocumento.com/reader033/viewer/2022042512/55ae80391a28aba75c8b4729/html5/thumbnails/49.jpg)
GARUM
Aliud etiamnum liquoris exquisiti genus, quod garum uocauere, intestinis piscium ceterisque, quae abicienda essent, sale maceratis, ut sit illa putrescentium sanies. hoc olim conficiebatur ex pisce, quem Graeci garon uocabant, capite eius usto suffitu extrahi secundas monstrantes, nunc e scombro pisce laudatissimum in Carthaginis spartariae cetariissociorum id appellatur (…) Transiit deinde in luxuriam, creueruntque genera ad infinitum, sicuti garum ad colorem mulsi ueteris adeoque suauitatem dilutum, ut bibi possit.
Pline, Nat. 31,93
![Page 50: Salazones atlánticas en el circuito económico del Imperio romano](https://reader033.vdocumento.com/reader033/viewer/2022042512/55ae80391a28aba75c8b4729/html5/thumbnails/50.jpg)
Vitium huius est allex atque inperfecta nec colata faex. Cepit tamen et priuatim ex inutili pisciculo minimoque confici. Apuam nostri, alphyen Graeci uocant, quoniam is pisciculus e pluuia nascitur.
HALLEC
Pline, Nat. 31,93
![Page 51: Salazones atlánticas en el circuito económico del Imperio romano](https://reader033.vdocumento.com/reader033/viewer/2022042512/55ae80391a28aba75c8b4729/html5/thumbnails/51.jpg)
Liquamen dictum eo quod soluti in salsamento pisciculi eundem humorem liquant.
Isidore de Séville, Origenes, 20.3.20
LIQUAMEN
![Page 52: Salazones atlánticas en el circuito económico del Imperio romano](https://reader033.vdocumento.com/reader033/viewer/2022042512/55ae80391a28aba75c8b4729/html5/thumbnails/52.jpg)
Isidore de Séville, Origenes, 20.3.20
…cuius liquor appellatur salsugo vel muria. Proprie autem muria dicitur aqua sale commixta, affectaque gusto in modum maris…
MURIA
![Page 53: Salazones atlánticas en el circuito económico del Imperio romano](https://reader033.vdocumento.com/reader033/viewer/2022042512/55ae80391a28aba75c8b4729/html5/thumbnails/53.jpg)
LES CIRCUITS COMERCIAUX DES SALAISONS ATLANTIQUES
![Page 54: Salazones atlánticas en el circuito económico del Imperio romano](https://reader033.vdocumento.com/reader033/viewer/2022042512/55ae80391a28aba75c8b4729/html5/thumbnails/54.jpg)
LA PREMIÈRE INTERNACIONALISATION DES SALAISONS GADITAINES (Vè siècle ap. J.-Chr.)
![Page 55: Salazones atlánticas en el circuito económico del Imperio romano](https://reader033.vdocumento.com/reader033/viewer/2022042512/55ae80391a28aba75c8b4729/html5/thumbnails/55.jpg)
LE “PUNIC AMPHORA BUILDING” À CORINTHE
![Page 56: Salazones atlánticas en el circuito económico del Imperio romano](https://reader033.vdocumento.com/reader033/viewer/2022042512/55ae80391a28aba75c8b4729/html5/thumbnails/56.jpg)
1 AcinipoAguayo et alii 1987
1.3.1.1 s. VII a. C. Atún rojo --- Salazón
2 CorintoWilliams, 1978
11.2.1.3 460-440 a. C. ¿Atún ?Pargo
---
Salazón
3 CamposotoSáez et alii, 2004
11.2.1.3 Ca. 450 a. C. Atún rojo --- Salazón
4 Pza. AsdrúbalMuñoz y Frutos, 2003
11.2.1.3 s. V a. C.
Atún rojo --- Salazón
5
Olbia aDelussu y Wilkens, 2000
4.1.1.4 local
Fines IV-p. s. III a. C.
Chucla y caramel ---
Salazón
6
Olbia bDelussu y Wilkens, 2000
4.1.1.4
Fines IV- p. s. III a. C.
Galupe
25-60cm
Salazón
7
Baelo Claudia 1Morales y Roselló, 2002
Bernal et alii 2003Roselló et alii 2003
Morales et alii 2004 d
7.4.3.2
110-100 a. C.
Cf. Atún rojo (escamas)
---
Salazón
Les salaisons atlantiques pré-romaines comme marchandises de luxe
THON ROUGE
![Page 57: Salazones atlánticas en el circuito económico del Imperio romano](https://reader033.vdocumento.com/reader033/viewer/2022042512/55ae80391a28aba75c8b4729/html5/thumbnails/57.jpg)
L’ “EXPANSION” ROMAINE”
![Page 58: Salazones atlánticas en el circuito económico del Imperio romano](https://reader033.vdocumento.com/reader033/viewer/2022042512/55ae80391a28aba75c8b4729/html5/thumbnails/58.jpg)
44 TitanTailliez 1961
Dressel 12 Mitad del s. I a. C. ¿pequeños atunes ?¿bonitos ? Peces completos
Salazón
45 Cap-Bear IIIDesse- Berset y Desse, 2000
Dressel 12 s. I a. C. Estornino 28-30 cm Salazón
46 Port-Vendrés IIChevalier y Santamaría, 1971
Vindonissa 586
Mitad dels. I d. C.
Estornino
---
Salazón
47 ElbaDelussu y Wilkens, 2000
Tipobético incierto
50-150 d.C. Estornino
En torno a 30 cm
Salazón
48
Chiessi
Delussu y Wilkens, 2000
Vindonissa 583
s. I d. C.
Cabezas deAtún y pez de limón
(2 vértebras de “caballas”)
“grande”(atún y pez
limón)“mediana”(caballas)
¿Salazón?¿Salsa?
49 Sud-Perduto IIDesse- Berset y Desse, 2000
Dressel 7 y Dressel 9 s. I d. C. Estornino
Hasta 40 cm Salazón
50 Los PerchelesPascual 1971-72
Dressel 7-11 s. I d.C. Peces indeterminados …….. ……….
51 Sant-Gervais 3Desse- Berset y Desse, 2000
Beltrán II B s. II d. C. Jurel 40-50 cm Salazón
MAQUERAU, CHINCHARD
La “démocratisation” du goût pendant le Haut Empire Romain
![Page 59: Salazones atlánticas en el circuito económico del Imperio romano](https://reader033.vdocumento.com/reader033/viewer/2022042512/55ae80391a28aba75c8b4729/html5/thumbnails/59.jpg)
L’ “EXPANSION” ROMAINE
![Page 60: Salazones atlánticas en el circuito económico del Imperio romano](https://reader033.vdocumento.com/reader033/viewer/2022042512/55ae80391a28aba75c8b4729/html5/thumbnails/60.jpg)
20 Santa PolaRoselló, 1989 b
Pila de salazón
s. IV d. C.
Sardina, boquerón, boga, chucla.
20-25 cm
¿Salazón?¿Salsa?
21
Travessa de FreiGaspar (Setúbal)
Desse-Berset y Desse, 2000
Pila de salazón
Segunda mitaddel s. III o
primera del s. IV d. C.
Sardina, boquerón (aligotes muy ocasionales)
6-14 cm
¿Salazón?¿Salsa?
22
Tróia
Desse-Berset y Desse, 2000
Pila de salazón
Mitad del s. V d. C.
Sardina, aligote
6-14 cm (sardinas)10-12 cm (aligotes)
¿Salazón?
¿Salsa?
23
Rua dos CorreeirosAssís, 1999
¿Factoría?
-
Clupeidos (¿sardina?), escualo,
¿raya?, bivalvos, gasterópodos, ¿aves?
¿mamíferos?
-
¿Salazón?¿Salsa?
24
Mandarim Chinês
Desse-Berset y Desse, 2000
¿Factoría?
-
Clupeidos (¿sardina?; dominan escamas)
-
¿Salazón?¿Salsa?
25
San Nicolás 3-5(Algeciras)
Morales y Roselló 2003Morales, Roselló y Bernal
2004
Pila de salazón
Principios s. VI d. C.
Sardinas, boquerones
y muy ocasionales caballas
≤10 cm (clupeidos)40-50cm (caballas)
Salazón (caballas)¿Salsa?
(clupeidos)
SARDINE, ANCHOIS
L’Antiquité Tardive, la fin des grandes pêcheries commerciales?
![Page 61: Salazones atlánticas en el circuito económico del Imperio romano](https://reader033.vdocumento.com/reader033/viewer/2022042512/55ae80391a28aba75c8b4729/html5/thumbnails/61.jpg)
![Page 62: Salazones atlánticas en el circuito económico del Imperio romano](https://reader033.vdocumento.com/reader033/viewer/2022042512/55ae80391a28aba75c8b4729/html5/thumbnails/62.jpg)
LE COMMERCE “INTERNATIONAL”
![Page 63: Salazones atlánticas en el circuito económico del Imperio romano](https://reader033.vdocumento.com/reader033/viewer/2022042512/55ae80391a28aba75c8b4729/html5/thumbnails/63.jpg)
Cetariae
Figlinae
Sal
![Page 64: Salazones atlánticas en el circuito económico del Imperio romano](https://reader033.vdocumento.com/reader033/viewer/2022042512/55ae80391a28aba75c8b4729/html5/thumbnails/64.jpg)
![Page 65: Salazones atlánticas en el circuito económico del Imperio romano](https://reader033.vdocumento.com/reader033/viewer/2022042512/55ae80391a28aba75c8b4729/html5/thumbnails/65.jpg)
Baelo
Gades
Traducta/Carteia
Tingis
![Page 66: Salazones atlánticas en el circuito económico del Imperio romano](https://reader033.vdocumento.com/reader033/viewer/2022042512/55ae80391a28aba75c8b4729/html5/thumbnails/66.jpg)
![Page 67: Salazones atlánticas en el circuito económico del Imperio romano](https://reader033.vdocumento.com/reader033/viewer/2022042512/55ae80391a28aba75c8b4729/html5/thumbnails/67.jpg)
![Page 68: Salazones atlánticas en el circuito económico del Imperio romano](https://reader033.vdocumento.com/reader033/viewer/2022042512/55ae80391a28aba75c8b4729/html5/thumbnails/68.jpg)
L’époque fénicienne et punique
![Page 69: Salazones atlánticas en el circuito económico del Imperio romano](https://reader033.vdocumento.com/reader033/viewer/2022042512/55ae80391a28aba75c8b4729/html5/thumbnails/69.jpg)
L’époque romaine
![Page 70: Salazones atlánticas en el circuito económico del Imperio romano](https://reader033.vdocumento.com/reader033/viewer/2022042512/55ae80391a28aba75c8b4729/html5/thumbnails/70.jpg)
BAELO CLAUDIA
![Page 71: Salazones atlánticas en el circuito económico del Imperio romano](https://reader033.vdocumento.com/reader033/viewer/2022042512/55ae80391a28aba75c8b4729/html5/thumbnails/71.jpg)
![Page 72: Salazones atlánticas en el circuito económico del Imperio romano](https://reader033.vdocumento.com/reader033/viewer/2022042512/55ae80391a28aba75c8b4729/html5/thumbnails/72.jpg)
Centros de producciónde Ánforas
Puertos antiguos
Fondeadero
Iulia Traducta
Carteia
Caetarea
Portus Albus
Portus Carteia
![Page 73: Salazones atlánticas en el circuito económico del Imperio romano](https://reader033.vdocumento.com/reader033/viewer/2022042512/55ae80391a28aba75c8b4729/html5/thumbnails/73.jpg)
![Page 74: Salazones atlánticas en el circuito económico del Imperio romano](https://reader033.vdocumento.com/reader033/viewer/2022042512/55ae80391a28aba75c8b4729/html5/thumbnails/74.jpg)
L’époque romaine-Amphores-
![Page 75: Salazones atlánticas en el circuito económico del Imperio romano](https://reader033.vdocumento.com/reader033/viewer/2022042512/55ae80391a28aba75c8b4729/html5/thumbnails/75.jpg)
Rapport entre le commerce maritime (épaves) et production de monnaie d’or
![Page 76: Salazones atlánticas en el circuito económico del Imperio romano](https://reader033.vdocumento.com/reader033/viewer/2022042512/55ae80391a28aba75c8b4729/html5/thumbnails/76.jpg)
G(ari) SCOMB(ri)
FLOS
A’A’
CL. VALERI CALDONI
C. POMPONI SECUNDILEG(atus) AVG(usti)
C. POMPONI SECUNDILEGs) AVG
G( SCOMB(
FLOS
A’A’CL. VALERI CALDONI
Dressel 8. (30-50 d. C.)D
omestici
Dom
estici
DÉTERMINATION DE LA STRUCTURE COMMERCIALE:
Ehmig 1996
A
D
B1
B2 E
H
![Page 77: Salazones atlánticas en el circuito económico del Imperio romano](https://reader033.vdocumento.com/reader033/viewer/2022042512/55ae80391a28aba75c8b4729/html5/thumbnails/77.jpg)
LES HALTERN 70 ET LES ROUTES ATLANTIQUES
![Page 78: Salazones atlánticas en el circuito económico del Imperio romano](https://reader033.vdocumento.com/reader033/viewer/2022042512/55ae80391a28aba75c8b4729/html5/thumbnails/78.jpg)
LES DRESSEL 20 ET LES ROUTES MEDITERRANÉENNES
![Page 79: Salazones atlánticas en el circuito económico del Imperio romano](https://reader033.vdocumento.com/reader033/viewer/2022042512/55ae80391a28aba75c8b4729/html5/thumbnails/79.jpg)
DISTRIBUTION DES SIGILLÉES DE GRAUFESENQUE
Julio-Claudiennes
Flaviennes
![Page 80: Salazones atlánticas en el circuito económico del Imperio romano](https://reader033.vdocumento.com/reader033/viewer/2022042512/55ae80391a28aba75c8b4729/html5/thumbnails/80.jpg)
![Page 81: Salazones atlánticas en el circuito económico del Imperio romano](https://reader033.vdocumento.com/reader033/viewer/2022042512/55ae80391a28aba75c8b4729/html5/thumbnails/81.jpg)
Quelques remarques conclusives
On peut identifier le caractère des produits solides (des salsamenta) soit dans les amphores, soit dans les bassins à salaison .
Il n’est pas facile, en revanche, de détecter celui des produits liquides, notamment du garum, du liquamen et de la muria. Seul le hallec laisse des traces archéologiques visibles.
Les salsamenta racontent une histoire productive et commerciale nuancée et dynamique avec différents caractères dans chaque période entre l’époque punique et l’Antiquité Tardive.
Il existe une évolution qui, apparemment, conduit depuis un commerce initial de luxe des salaisons atlantiques jusqu’à une véritable popularisation des saumures et conserves marines atlantiques a l’échelle impériale.
Nous devons poursuivre les recherches sur les routes de distribuition des salaisons atlantiques pendant l’Antiquité de manière à établir l’importance relative de chaque route (atlantique et mediterranéenne) durant chaque période, et les raisons historiques et commerciales de leur utilisation.